Tài liệu Thực trạng nghiên cứu khoa học giáo dục của sinh viên trƣờng đại học sƣ phạm thành phốhồchí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP BỘ Mã số: B2002 -23-36 THỰC TRẠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC GIÁO DỤC CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Thời gian thực hiện từ tháng 4 năm 2002 đến tháng 8 năm 2004 Nhóm nghiên cứu ThS. Lê Thị Thanh Chung (chủ nhiệm đề tài) ThS. Võ Thị Bích Hạnh ThS. Võ Thị Ngọc Châu ThS. Đinh Thị Tứ CN. Hoàng Thị Vân THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 2004 2 MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................................................... 4 MỞ ĐẦU .................................................................................................................................................. 5 CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ........................................................... 10 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu .......................................................................................................... 10 1.1.1. Ở nƣớc ngoài....................................................................................................................... 10 1.1.2. Ở trong nƣớc ....................................................................................................................... 12 1.2. Các khái niệm công cụ................................................................................................................ 19 1.2.1. Chất lƣợng .......................................................................................................................... 19 1.2.2. Khoa học ............................................................................................................................. 21 1.2.3. Khoa học giáo dục .............................................................................................................. 22 1.2.4. Nghiên cứu khoa học .......................................................................................................... 23 1.2.5. Phƣơng pháp luận nghiên cứu khoa học giáo dục ............................................................... 24 1.2.6. Kỹ năng nghiên cứu khoa học giáo dục .............................................................................. 24 1.3. Hoạt động nghiên cứu khoa học ................................................................................................. 25 1.3.1. Đặc điểm của hoạt động nghiên cứu khoa học.................................................................... 25 1.3.2. Yêu cầu đối với ngƣời nghiên cứu khoa học ...................................................................... 26 1.3.3. Nghiên cứu khoa học giáo dục của sinh viên ....................................................................... 27 1.3.4. Ý nghĩa của nghiên cứu khoa học giáo dục đối với sinh viên ĐHSP.................................. 29 1.3.5. Nâng cao chất lƣơng nghiên cứu khoa học giáo dục của sinh viên ..................................... 30 1.4. Cơ sở khoa học của các biện pháp nâng cao chất lƣợng nghiên cứu KHGD của sinh viên ........ 30 1.4.1. Cơ sở tâm lí học sáng tạo .................................................................................................... 30 1.4.2. Cơ sở tâm lí học hoạt động của việc rèn kĩ năng NCKHGD cho SV.................................. 34 1.4.3. Cơ sở lí luận dạy học của việc rèn kĩ năng NCKH của sinh viên ....................................... 35 1.5. Kết luận chƣơng 1 ...................................................................................................................... 41 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC GIÁO DỤC CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐHSP TP. HCM ..................................................................................................................................... 42 2.1. Thể thức nghiên cứu ................................................................................................................... 42 2.1.1. Mẫu nghiên cứu .................................................................................................................. 42 2.1.2. Dụng cụ nghiên cứu ............................................................................................................ 42 2.2. Phƣơng pháp điều tra .................................................................................................................. 43 2.3. Quá trình nghiên cứu .................................................................................................................. 43 2.4. Kết quả nghiên cứu ..................................................................................................................... 44 2.4.1. Nhận thức và thái độ nghiên cứu KHGD của sinh viên ...................................................... 44 2.4.2. Hoạt động nghiên cứu KHGD của sinh viên ...................................................................... 48 2.4.4. Khó khăn, thuận lợi của sinh viên trong nghiên cứu KHGD .............................................. 63 2.4.5. Các biện pháp nâng cao chất lƣợng NCKHGD của sinh viên............................................. 66 2.4.6. Kết quả NCKH 2 năm học 2001-2002 và 2002-2003 ......................................................... 69 3 2.4.7. Đánh giá thực trạng nghiên cứu khoa học giáo dục của SV ĐHSP.TPHCM năm học 20012002 và 2002 - 2003.................................................................................................................................... 77 CHƢƠNG 3: ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG NCKHGD CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ................................................................................................ 80 3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp nâng cao chất lƣợng NCKHGD của sinh viên trƣờng Đại học ................................................................................................................................................................... 80 3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống ........................................................................................................ 80 3.1.2. Tính thực tiễn ...................................................................................................................... 80 3.1.3. Tính hiệu quả ...................................................................................................................... 80 3.1.4. Đảm bảo tính tích hợp khoa học ......................................................................................... 81 3.2. Xây dựng các tiêu chí đánh giá chất lƣợng NCKHGD qua các kỹ năng nghiên cứu ................. 81 3.2.1. Những yêu cầu đối với tiêu chí đánh giá ............................................................................ 81 3.2.2. Các mức độ đạt đƣợc của kĩ năng ....................................................................................... 81 3.2.3. Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá chất lƣợng NCKHGD qua các kĩ năng nghiên cứu .. 82 3.3. Một số biện pháp nâng cao chất lƣợng NCKHGD của sinh viên Đại học Sƣ phạm................... 83 3.3.1. Quy chế hóa các hoạt động NCKH của SV ........................................................................ 83 3.3.2. Cung cấp cơ sở lý luận và PPNCKH cho SV ...................................................................... 83 3.3.3. Cung cấp cơ sở vật chất, thiết bị kỹ thuật và tài liệu nghiên cứu ........................................ 84 3.3.4. Kích thích hứng thú NCKH và tƣ duy sáng tạo cho sinh viên ............................................ 85 3.3.5. Sử dụng hình thức seminar có định hƣớng để rèn KNNC KHGD cho sinh viên ................ 86 3.3.6. Sử dụng BTMH để nâng cao hiệu quả rèn luyện KNNCKHGD cho sinh viên .................. 89 3.3.7. Sử dụng khoa luận tốt nghiệp để nâng cao hiệu quả rèn luyện KNNCKHGD cho sinh viên .................................................................................................................................................................... 92 3.4. Tiểu kết chƣơng 3 ....................................................................................................................... 93 KẾT LUẬN ............................................................................................................................................ 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................................................... 97 4 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 1. Bài tập môn học BTMH 2. Đại học Sƣ phạm ĐHSP 3. Độ lệch tiêu chuẩn ĐLTC 4. Giảng viên GV 5. Giáo dục học GDH 6. Giáo học pháp GHP 7. Kết quả nghiên cứu KQNC 8. Khoa học giáo dục KHGD 9. Khoa học tự nhiên KHTN 10. Khoa học xã hội KHXH 11. Khóa luận tốt nghiệp KLTN 12. Kỹ năng KN 13. Kỹ năng nghiên cứu KNNC 14. Kỹ năng nghiên cứu khoa học KNNCKH 15. Nghiên cứu NC 16. Nghiên cứu khoa học NCKH 17. Nghiên cứu khoa học giáo dục NCKHGD 18. Phƣơng pháp nghiên cứu PPNC 19. Sinh viên SV 20. Tâm lý học TLH 21. Thực nghiệm sƣ phạm TNSP 22. Trung bình điều hòa TBĐH 5 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trƣớc những yêu cầu về phát triển văn hóa xã hội và đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc, hội nghị lần thứ IV Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng Cộng Sản Việt Nam khóa VII đã giao cho ngành giáo dục nhiệm vụ: "'Xác định lại mục tiêu, thiết kế lại chƣơng trình, kế hoạch, nội dung, phƣơng pháp giáo dục, đào tạo và đổi mới phƣơng pháp dạy học ở tất cả các cấp học, bậc học". Với trách nhiệm nặng nề nhƣng vô cùng quan trọng đó, các trƣờng đại học đã khẳng định lại mục tiêu của mình là đào tạo các nhà chuyên môn giỏi, có trình độ tri thức khoa học vững vàng, có khả năng tƣ duy năng động, sáng tạo để giải quyết các vấn đề mà thực tiễn đòi hỏi. Nhằm thực hiện mục tiêu đó, các trƣờng đại học không ngừng tìm tòi các biện pháp nâng cao chất lƣợng đào tạo, một trong những biện pháp quan trọng là đƣa SV vào hoạt động NCKH. NCKH là một hình thức tổ chức dạy học đặc thù ở đại học có tác dụng giúp SV chủ động học tập, tìm tòi sáng tạo. vừa nắm vững tri thức mới, vừa luyện tập vận dụng các phƣơng pháp nhận thức mới, đồng thời rèn luyện thói quen, ý chí và hình thành các KXNCKH, nó có tác dụng rất lớn đến quá trình và kết quả học tập của SV. Tuy nhiên, hiện nay việc tổ chức đƣa SV vào hoạt động NCKH còn nhiều khó khăn, vƣớng mắc, các biện pháp tổ chức chƣa đạt đƣợc hiệu quả cần phải có. Ngày 30 tháng 3 năm 2000. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có quyết định số 08/2000/QĐBGD&ĐT ban hành quy chế NCKH của SV các trƣờng đại học và cao đẳng. Để góp phần đƣa quyết định này thành hiện thực trong các trƣờng sƣ phạm, nhằm tìm ra những giải pháp nâng cao chất lƣợng tổ chức NCKH của SV, chúng tôi chọn vấn đề: "Thực trạng và giải pháp nâng cao chất lƣợng nghiên cứu khoa học giáo dục của sinh viên trƣờng đại học Sƣ phạm thành phố Hồ Chí Minh" làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Qua phân tích lý luận và tìm hiểu thực trạng hoạt động NCKHGD của SV trƣờng Đại học Sƣ phạm TP.HCM, đề xuất các biện pháp để từng bƣớc nâng cao chất lƣợng hoạt động này trong công tác đào tạo giáo viên. 6 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu Khách thể nghiên cứu: quá trình đào tạo SV của trƣờng Đại học Sƣ phạmTP. HCM. Đối tƣợng nghiên cứu: Hoạt động NCKHGD của SV trƣờng Đại học Sƣ phạm TP.HCM. 4. Giả thuyết khoa học Việc tổ chức cho SV tham gia vào hoạt động NCKHGD đang đƣợc coi trọng ở các trƣờng đại học sƣ phạm, tuy nhiên các hoạt động này vẫn chƣa đạt tới chất lƣợng và hiệu quả mong muốn. Nếu tìm hiểu đúng thực trạng thì sẽ đề xuất đƣợc một hệ thống các biện pháp đồng bộ và hợp lý để nâng cao chất lƣợng nghiên cứu KHGD của SV. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động NCKHGD của SV các trƣờng đại học sƣ phạm. 2. Nghiên cứu thực trạng hoạt động NCKHGD của SV ở trƣờng Đại học Sƣ phạmTP.HCM. 3. Đề xuất các biện pháp mới có cơ sở khoa học, thực tiễn, hợp lý và khả thi để nâng cao chất lƣợng hoạt động NCKHGD của SV. 6. Phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng hoạt động NCKHGD của SV trƣờng Đại học Sƣ phạm TP.HCM trong 2 năm học 2001 - 2002 và 2002 -2003. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận 7.1.1. Đề tài nghiên cứu dựa trên lý thuyết hoạt động - nhân cách Lý thuyết hoạt động - nhân cách (nhân cách đƣợc hình thành qua hoạt động) đã đƣợc A.N. Leonchiev giải thích nhƣ sau: hoạt động là phƣơng thức tồn tại của chủ thể, là quy luật chung nhất của tâm lý ngƣời. "Hoạt động là mối liên hệ thực tế của chủ thể với khách thể mà trong mối liên hệ này hoặc khác cá nhân cần tiếp thu, ghi nhớ, suy nghĩ và trở thành chăm chỉ. Trong quá trình hoạt động, ở cá nhân xuất hiện tình cảm này hoặc khác, thể hiện phẩm chất, ý chí, hình thành tâm thế, thái độ v.v..."[63. tr.305]. Hoạt động là tính tích cực bên trong và bên ngoài của con ngƣời đƣợc điều chỉnh bởi mục đích tự giác, gắn nhận thức và ý chí. Đối tƣợng và chủ thể hoạt động là thể thống nhất 7 hữu cơ trong suốt quá tình hoạt động. Vận dụng lý thuyết hoạt động- nhân cách, chúng tôi thấy rằng đƣa sinh viên vào hoạt động NCKH nhằm góp phần giúp họ thể hiện nhân cách của mình vì khi tham gia NCKH, SV sẽ đƣợc bồi dƣỡng năng lực NCKH để tạo ra nội lực, niềm tin và sức mạnh trí tuệ. 7.1.2. Đề tài thực hiện dựa trên quan điểm hệ thống - cấu trúc Tiếp cận quan điểm hệ thống - cấu trúc, chúng tôi thấy rằng các yếu tố cấu thành của hoạt động NCKH gồm: - Mục đích của hoạt động NCKHGD - Động cơ, đòi hỏi GV thực hiện các biện pháp nhằm kích thích ở SV sự hứng thú, nhu cầu giải quyết nhiệm vụ NC. Động cơ chính của hoạt động học tập sáng tạo, là hứng thú nhận thức và ham muốn về chiếm lĩnh phƣơng pháp tạo ra tri thức cho mình. - Nội dung NC đƣợc quy định bởi kế hoạch đào tạo, chƣơng trình bộ môn và giáo trình do Bộ Giáo dục và đào tạo ban hành. - Thao tác - hành động đƣợc thực hiện bằng các phƣơng pháp, phƣơng tiện và hình thức tể chức NCKH. - Kiểm soát - điều chỉnh, đòi hỏi phải tiến hành đồng thời việc kiểm tra giải quvết các nhiệm vụ đề ra từ phía GV và tự kiểm tra của SV. - Đánh giá hiệu quả, đòi hỏi đánh giá của GV và sự tự đánh giá của SV về kết quả đã đạt đƣợc trong quá trình hoạt động NCKH. Tất cả các yếu tố trên đây của hoạt động NCKH đều nằm trong mối liên hệ tác động qua lại theo những quy luật nhất định. 7.1.3. Quan điểm thực tiễn Đây là quan điểm cơ bản, yêu cầu: + Việc nghiên cứu các biện pháp phải xuất phát, trƣớc hết và cơ bản, từ sự phân tích tình hình thực tiễn hoạt động NCKHGD. + Tính hiệu quả: chất lƣợng NCKHGD của SV khi áp dụng các biện pháp đề xuất phải đƣợc nâng cao rõ rệt (đo đạc đƣợc). + Tính khả thi: việc xây dựng các biện pháp không dừng lại ở việc hoàn chỉnh mô hình lý thuyết bằng các thực nghiệm nghiêm túc mà còn phải tính đến điều kiện đảm bảo khả năng thực hiện trong hoạt động NCKHGD của SV. 8 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1.Phương pháp nghiên cứu lý thuyết Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu lý thuyết nhằm tìm ra cơ sở lý luận của hoạt động NCKHGD của SV. 7.2.2. Phương pháp điều tra Chúng tôi sử dụng điều tra cơ bản, nhằm thu thập thông tin về thực trạng hoạt động NCKHGD của SV ở ĐHSP TP. HCM. Đây là một phƣơng pháp khảo sát một nhóm đối tƣợng trên một số diện rộng nhằm đƣa ra những nhận định về nhận thức, hoạt động, mức độ về chất lƣợng, hiệu quả các biện pháp, trên cơ sở đó tìm ra nguyên nhân của thực trạng. 7.2.3.Phương pháp quan sát sư phạm Chúng tôi xác định mục tiêu quan sát là những biểu hiện của nhận thức, thái độ và hành vi của SV trong các hình thức hoạt động nghiên cứu khoa học. 7.2.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm Chúng tôi tiến hành phân tích chất lƣợng các sản phẩm NCKHGD của SV với các nội dung sau: - Năng lực vận dụng các PPNC. - Các KNNCKH nhƣ soạn thảo an két, điều tra xây dựng giả thuyết thực nghiệm, tra cứu tài liệu, trích dẫn tài liệu, vẽ sơ đồ, biểu đồ... - Kết quả đề tài NCKHGD về điểm số, nội dung và hình thức. 7.2.5. Phương pháp chuyên gia Chúng tôi lấy ý kiến chuyên gia về các nội dung sau: - Đánh giá hoạt động NCKHGD của SV (qua phiếu điều tra) về: + Tầm quan trọng NCKHGD của SV. + Kiến thức, thái độ và phƣơng pháp khi SV tham gia NCKHGD + Các hình thức rèn luyện kĩ năng NCKHGD cho SV + Những thuận lợi và khó khăn khi tổ chức cho SV NCKHGD + Đề xuất các biện pháp nâng cao chất lƣợng NCKHGD - Xác định các trọng số đo kĩ năng NCKHGD của SV qua các sản phẩm cụ thể. 9 - Quy trình thực nghiệm khoa học. 7.2.6. Phương pháp xử lý kết quả nghiên cứu bằng toán thống kê 8. Những đóng góp của đề tài nghiên cứu 8.1. Về lý luận: - Xác định cấu trúc họat động NCKHGD của SV trên các căn cứ khoa học. - Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng các biện pháp nâng cao chất lƣợng hoạt động NCKHGD của SV các trƣờng đại học sƣ phạm. 8.2. Về thực tế: - Nghiên cứu thực trạng hoạt động NCKHGD của SV và các biện pháp đƣợc áp dụng ở các trƣờng đại học sƣ phạm, phát hiện những nguyên nhân và hiệu quả của các biện pháp đó. - Xây dựng quy trình rèn KNNCKHGD cho SV qua các hình thức tổ chức dạy học: seminar, BTMH, KLTN. - Xây dựng các tiêu chí đánh giá chất lƣợng NCKHGD qua các kĩ năng nghiên cứu trong các sản phẩm seminar, BTMH, KLTN. 10 CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Hoạt động NCKH của SV là một hoạt động không thể tách rời quá trình đào tạo ở các trƣờng cao đẳng, đại học. Mặt khác đây cũng là hình thức tổ chức dạy học đặc thù nhằm nâng cao hiệu quả, chất lƣợng đào tạo của nhà trƣờng. Chính vì thế, việc tổ chức, rèn luyện cho SV KNNCKH đã trở thành vấn đề cấp thiết thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học giáo dục trong và ngoài nƣớc. 1.1.1. Ở nước ngoài 1.1.1.1. Các tác giả Liên Xô (cũ) Trong các trƣờng cao đẳng, đại học ở Liên Xô cũ, khóa luận, khóa luận tốt nghiệp đƣợc coi là những hình thức NCKH ở mức độ cao của sinh viên. Năm 1971, Lubixƣna M.T và Gơrôxepxki. A.A trong "Tổ chức công việc tự học của sinh viên" [34] cho rằng: Khóa luận tốt nghiệp của SV đại học là một trong những hình thức hoàn thiện về mặt đào tạo khoa học cho SV, đây là hình thức tự học, tự nghiên cứu độc lập có hiệu quả thiết thực đối với việc nâng cao trình độ tay nghề ở ngƣời sinh viên. Năm 1972 P.T.Prikhodko trong tác phẩm "Tổ chức và phương pháp công tác NCKH” [77] đã giới thiệu những nét đặc trƣng cơ bản về phƣơng, pháp nghiên cứu của các công trình khoa học, để giúp cho các cán bộ NCKH mới vào nghề và các chuyên gia nâng cao trình độ nghiên cứu. Năm 1979 Ackhanshenxki S.I trong ''Những bài giảng về lý luận dạy học ở Đại học" [1] cho rằng: Một trong những con đƣờng để phát triển hứng thú nhận thức và kỹ năng ứng dụng tri thức của SV là các bài kiểm tra, các khóa luận, những trắc nghiệm chuyên môn. Theo tác giả: "khóa luận, khóa luận, đồ án tốt nghiệp là công trình độc lập cuối cùng của SV trong năm học cuối". Khóa luận tốt nghiệp là công trình khoa học độc đáo, trình bày một trong những vấn đề cấp thiết của ngành chuyên môn nào đó mà SV nghiên cứu. Năm 1982, Zinôviev S.I trong "Quá trình dạy học ở trường Đại học Xô Viết" [124] đã nhấn mạnh ý nghĩa của niên luận, khóa luận đối với quá trình đào tạo. Cũng theo tác giả khi thực hiện niên luận, khóa luận thì mức độ độc lập và tập dƣợt NCKH của SV đƣợc nâng dần lên qua đó giúp họ có những quan điểm, thái độ đối với những tác phẩm khoa học và những phẩm chất, năng lực của ngƣời NCKH cũng đƣợc hình thành. Mặt khác để SV thành công trong NCKH, tác giả cũng quan tâm đến các vấn đề giúp họ giải quyết 11 khó khăn khi chọn đề tài, xây dựng cấu trúc của công trình nghiên cứu. Năm 1983, G.I.Ruravin trong "Các phƣơng pháp nghiên cứu khoa học" [85], ở một khía cạnh khác, tác giả chú ý phân tích những biện pháp, phƣơng tiện và phƣơng pháp nhận thức nhằm thu đƣợc tri thức mới trong khoa học. Các tác giả Liên Xô cũ, trong các tài liệu nêu trên đã đặt vấn đề quan trọng việc thực hiện niên luận, khóa luận tốt nghiệp của sv. Họ đều coi đây là những công việc tập dƣợt NCKH và cũng là những công trình độc lập trong quá trình đào tạo, nhờ đó mà sv có khả năng học tập suốt đời. Theo các tác giả, NCKH là một hoạt động để nâng cao chất lƣợng đào tạo các chuyên gia, cán bộ khoa học phù hợp với yêu cầu của nền sản xuất và khoa học hiện đại. Tuy nhiên về những vấn đề nhƣ tổ chức, phƣơng pháp rèn KNNC, kiểm tra đánh giá và những điều kiện khác các tác giả có đề cập tới nhƣng tất cả còn ở mức độ chung chung và khái quát. 1.1.1.2. Các nước khác Ở một số nƣớc, hoạt động NCKH của sinh viên các trƣờng cao đẳng, đại học cũng đƣợc nhiều nhà khoa học giáo dục quan tâm. Ở Hoa Kỳ, năm 1963 Francesco Cordasco và Elliots S.M.Galner trong "Rescarch and Report Writing'' [ 15], đã chỉ dẫn những kỹ năng cụ thể để SV thực hiện công trình nghiên cứu. Đó là những kỹ năng lựa chọn đề tài, cách sử dụng thƣ viện, thu thập và cấu trúc tài liệu, các kỹ thuật kết cấu bản báo cáo nghiên cứu... tài liệu đã giúp cho SV phần nào tránh đƣợc những vấp váp, mò mẫm khi tập dƣợt nghiên cứu. Năm 1990, Gary Anderson (New York), trong "Fundamentals of educational Research" [126], đã giúp SV và những ngƣời nghiên cứu ở mọi lĩnh vực có thể xây dựng đƣợc cho mình một kế hoạch nghiên cứu với những phƣơng pháp cần thiết. Trong tài liệu tác giả đặt trọng tâm vào việc giới thiệu các các nguyên tắc, các phƣơng pháp cũng nhƣ những công cụ, kỹ thuật cần thiết khi nghiên cứu giáo dục. Một số phƣơng pháp nghiên cứu tác giả quan tâm là phƣơng pháp mô tả, thử nghiệm. Ở Singapore, năm 1983 Keith Howard và John A.Sharp đã biên soạn tài liệu: "The management ofa student research project" [131] nhằm giúp đỡ SV biết quản lý kế hoạch nghiên cứu. Theo các tác giả nếu SV quản lý đƣợc kế hoạch nghiên cứu thì họ sẽ làm chủ trong công trình của mình và tất nhiên họ sẽ tránh đƣợc những khó khăn, vấp váp khi nghiên cứu. Các tác giả, đã trình bày trong tài liệu những vấn đề về nghiên cứu, chọn lựa và đánh giá, xây dựng kế hoạch cho một đề tài nghiên cứu, tập hợp và phân tích dữ liệu, xử lý KQNC. Năm 1996, Brian Allison (Singapore) trong "Research skills for 12 students - National institute of education" [125] đã cung cấp cho SV những lý thuyết về những KNNC, đó là các kỹ năng tiến hành một cuộc điều tra mẫu, thiết kế một bảng câu hỏi và những kỹ thuật khi sử dụng phƣơng pháp phỏng vấn... 1.1.2. Ở trong nước 1.1.2.1. Các bài viết được đăng trên các báo và tạp chí Năm 1976 Phan Huy Lê với "Việc bồi dưỡng phương pháp nghiên cứu khoa học cho sinh viên đại học" [60], đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bồi dƣỡng PPNC khoa học cho SV. Theo ông, công việc này phải đƣợc quán triệt và thực hiện trong tất cả các hình thức học tập của SV ở trong trƣờng và ngoài trƣờng: từ giảng dạy giáo trình cơ sở đến giáo trình chuyên đề; từ lên lớp đến thảo luận tổ, làm niên luận đến khóa luận tốt nghiệp; từ thực tập chuyên môn đến phục vụ xã hội; từ năm thứ nhất mới vào đại học đến năm tốt nghiệp ra trƣờng. Năm 1982 Hà Thế Ngữ trong bài viết "Đưa kết quả NCKHGD vào thực tiễn trường học" [70], đã cho rằng việc đƣa kết quả NCKHGD vào thực tiễn trƣờng học là một vấn đề quan trọng của phƣơng pháp luận GDH. Giải quyết đúng đắn vấn đề này sẽ thúc đẩy sự phát triển KHGD, đem lại những tiến bộ vững chắc cho công tác dạy học và giáo dục, đồng thời nâng cao hiệu quả kinh tế của NCKHGD. Để đạt đƣợc mục tiêu đó, tác giả đã trình bày những quan niệm, các con đƣờng, các biện pháp để đƣa kết quả NCKHGD vào thực tiễn trƣờng học. Năm 1985, 1986, Nguyễn Trọng Hoàng, có các bài liên tục đăng trên tạp chí ĐHTHCN: - "Cần đào tạo một cách cơ bản và có hệ thống về phương pháp nghiên cứu khoa học ngay từ năm thứ nhất cho sinh viên [43]. - "Bản chất của nghiên cứu khoa học" [44]. - "Những phẩm chất và năng lực cơ bản cần cho công tác nghiên cứu khoa học" [45]. - "Những nguyên lý cơ bản của phương pháp học Mác- Lênin về nghiên cứu khoa học giáo dục" [46]. - "Chọn đề tài nghiên cứu khoa học" [47]. Trong các bài viết trên, tác giả đã đặt vấn đề cần thiết bồi dƣỡng cho SV về phƣơng pháp luận, PPNC và những phẩm chất, năng lực cần thiết cho công tác NCKH. Ngoài ra tác giả cũng đi sâu vào việc giúp SV có kỹ năng chọn đề tài NCKH. Năm 1985, Nguyễn Thạc với bài ''Hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên" [86] đã xác định mục đích cơ bản của công tác NCKH và những 13 hình thức hoạt động NCKH của SV. Năm 1999, Nguyễn Tấn Phát đã nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác NCKHGD: "sinh viên phải có trình độ khoa học cơ bản, có sự hiểu biết về khoa học giáo dục và trƣờng phổ thông mới có thể làm tốt việc nghiệp vụ hóa phần khoa học cơ bản mà không hề hạ thấp trình độ khoa học của bộ môn" [76]. Năm 2000, Thái Duy Tuyên với bài "Tìm hiểu một số phương pháp tiếp cận nghiên cứu khoa học giáo dục", đã giúp các học viên cao học, nghiên cứu sinh nắm vững những quan điểm phƣơng pháp luận NCKH, các vấn đề giáo dục và một số phƣơng pháp tiếp cận đặc thù khi NCKHGD [104]. Năm 2001, Nguyễn Cảnh Toàn trong tuyển tập tác phẩm "Tự giáo dục, tự học, tự nghiên cứu" đã nhấn mạnh vai trò, tầm quan trọng của NCKH và NCKHGD đối với trƣờng sƣ phạm. Đặc biệt tác giả nhấn mạnh đến trách nhiệm của ngƣời thầy ở đại học là phải gây hứng thú tập dƣợt, tìm tòi, nghiên cứu cho SV [93]. Nhƣ vậy, ở các bài đăng trên tạp chí nói trên, các tác giả đứng ở những góc độ khác nhau song đều chú ý nhấn mạnh đến tầm quan trọng cùa NCKH nói chung và NCKHGD nói riêng. Để đáp ứng đƣợc tầm quan trọng của NCKH. ngƣời nghiên cứu cần có những phẩm chất, những hiểu biết về bản chất, phƣơng pháp luận, phƣơng pháp cụ thể và các kỹ năng cần thiết khi thực hiện công trình nghiên cứu. 1.1.2.2. Các giáo trình hướng dẫn sinh viên NCKH Năm 1974, Hà Thế Ngữ - Đức Minh - Phạm Hoàng Gia, biên soạn tài liệu "Bước đầu tìm hiểu phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục" [71]. Đây là tài liệu đầu tiên ở trong nƣớc gợi ý về cách thức NCKHGD nhằm phục vụ đông đảo giáo viên và cán bộ giáo dục đang tìm cách nghiên cứu nâng cao chất lƣợng hoạt động dạy học, giáo dục và quản lý, chỉ đạo giáo dục. Năm 1981, Phạm Minh Hạc và nhiều tác giả khác đã biên soạn "Phương pháp luận khoa học giáo dục" [35], tài liệu đƣợc xuất bản trƣớc Hội thảo lần thứ II của đề tài nghiên cứu tập thể về Phƣơng pháp luận và Phƣơng pháp NCKHGD. Nội dung tài liệu trình bày có tính chất đặt vấn đề đối với NCKHGD trong thực tiễn ở nƣớc ta, những vấn đề cơ bản của phạm trù và một số chuyên ngành KHGD... 14 Năm 1992, Đặng Vũ Hoạt và Hà Thị Đức có giáo trình "Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục" [50]. Các tác giả đã trình bầy những khái niệm chung; về PPLKHGD, những nguyên tắc PPL và một số vấn đề có tính chất PPL của KHGD, các PPNCKHGD và các giai đoạn nghiên cứu một đề tài KHGD. Năm 1995, Lê Tử Thành với giáo trình "Logic học và phương pháp luận nghiên cứu khoa học" [88], đã đáp ứng phần nào nhu cầu của SV, học viên cao học về kiến thức và biết cách tiến hành việc NCKH hợp lý, hiệu quả. Năm 1995, Nguyễn Văn Lê, trong tài liệu "Phương pháp luận nghiên cứu khoa học" [59] đã giúp học viên biết cách chọn đề tài, chuẩn bị nghiên cứu và có kiến thức về các phƣơng pháp dùng để nghiến cứu khoa học. Năm 1995, tác giả Nguyễn Xuân Nghĩa với "Phương pháp và kỹ thuật trong nghiên cứu xã hội" [67] đã giới thiệu với SV một số vấn đề phƣơng pháp và kỹ thuật cơ bản trong việc thu thập và phân tích các dữ kiện xã hội, tác giả chú trọng hơn các phƣơng pháp và kỹ thuật trong nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lƣợng. Năm 1996-1997, Phạm Viết Vƣợng biên soạn 2 giáo trình "Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục" [120] và "Phương pháp luận nghiên cứu khoa học" [119], nhằm cung cấp cho SV, học viên những kiến thức chung về phƣơng pháp luận. phƣơng pháp NCKHGD, cấu trúc công trình nghiên cứu khoa học, các giai đoạn tiến hành một đề tài NCKHGD và những vấn đề về KNNCKHGD để giúp họ thực hiện đƣợc công trình NCKH. Năm 1997, Hoàng Đức Nhuận với "Phương pháp luận nghiên cứu khoa học và phương pháp luận nghiên cứu khoa học giáo dục" [72] đã cung cấp cho SV và học viên cao học những vấn đề chung về Phƣơng pháp luận KHGD và PPNC KHGD. Năm 1999, Vũ Cao Đàm trong giáo trình "Phương pháp luận nghiên cứu khoa học" [2 3 ] , đã trình bày những kiến thức về phƣơng pháp luận, cấu trúc một công trình NCKH, vấn đề khoa học đƣợc tình bày theo một mối liên hệ logic với ý tƣởng khoa học và những hƣớng dẫn cụ thể cho những ngƣời mới bƣớc vào nghiên cứu, đặc biệt lƣu ý tới các đối tƣợng là SV và nghiên cứu sinh. Năm 1999, Phạm Trung Thanh trong tài liệu ''Phương pháp học tập nghiên cứu của sinh viên cao đẳng đại học" [87] đã nhấn mạnh việc tập dƣợt NCKH là một nhiệm vụ quan trọng của SV ở trƣờng Cao đẳng, Đại học, tác "giả cũng đề cập đến các hình thức NCKH của SV nhƣ làm tiểu luận, khóa luận luận văn hoặc tham gia nghiên cứu tập thể về một đề tài nào đó cùng thầy cô hoặc do thầy cô hƣớng dẫn. Ngoài ra tác giả cũng nêu một cách sơ 15 lƣợc về quy trình thực hiện các hình thức nghiên cứu cũng nhƣ những đòi hỏi về phẩm chất của SV khi tham gia NCKH. Năm 2001, Phạm Văn Quyết và Nguyễn Quý Thanh trong tài liệu: "Phương pháp nghiên cứu xã hội học" [83] trình bày rất chi tiết những vấn đề về phƣơng pháp luận nhận thức xã hội học, về cách thiết kế một nghiên cứu xã hội học, cũng nhƣ những quy tắc, những phƣơng pháp, những cách thức, thủ tục cần thiết cho việc thực hiện nghiên cứu xã hội. Các tác giả của các tài liệu trên đều tập trung vào việc cung cấp cho SV kiến thức về phƣơng pháp luận, PPNC, quy trình thực hiện và KNNCKH nói chung và NCKHGD nói riêng, trên cơ sở đó họ có thể tổ chức và thực hiện công trình NCKH của mình. Nhƣ vậy các tài liệu đã phần lớn đáp ứng đƣợc yêu cầu đào tạo của các trƣờng cao đẳng, đại học và yêu cầu của ngƣời NCKH. 1.1.2.3. Các luận văn thạc sỹ Các luận văn thạc sĩ của Nguyễn Lệ Thúy, Nguyễn Thị Hảo (năm 1986). Cao Thị Thu Hằng (năm 2000), Nông Thị Hạnh (năm 2000), đã tiến hành khảo sát thực trạng NCKHGD của SV các trƣờng Cao đẳng, Đại học sƣ phạm để trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao chất lƣợng NCKHGD của SV Cụ thể: Năm 1986, Nguyễn Thị Hảo với đề tài "Tìm hiểu quá trình hình thành kĩ năng nghiên cứu khoa học giáo dục cho sinh viên các trường Đại học sư phạm" [39], đã đề xuất các biện pháp hình thành cho SV KNNCKHGD, đó là: - Dạy lý thuyết về phƣơng pháp NCKHGD. - Tổ chức cho SV thực hiện các bài tập sáng tạo, là phƣơng pháp cơ bản nhất để hình thành cho SV hệ thống KNNC. Năm 1986, Nguyễn Lệ Thủy [90], với đề tài "Tìm hiểu tổ chức thực hiện khóa luận, luận văn tốt nghiệp đại học ở khoa Tâm lý - Giáo dục trường Đại học sư phạm Hà Nội", đã đề xuất những biện pháp nhằm nâng cao chất lƣợng NCKHGD của SV, đó là: - Tổ chức rèn KNNCKHGD cho SV sƣ phạm trong suốt 4 năm học. - Tiến hành các hình thức bồi dƣỡng rèn luyện KNNCKH có hệ thống. - Tạo điều kiện về kinh phí tối thiểu dành cho SV NCKH. 16 Năm 2000, Nông Thị Hạnh [38] trên cơ sở khảo sát thực trạng NCKHGD của SV trƣờng cao đẳng sƣ phạm Cao Bằng đã đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lƣợng NCKHGD của SV, đó là: - Đƣa hoạt động NCKHGD vào chƣơng trình đào tạo. - Cần bồi dƣỡng nhận thức đúng đắn về vai trò của việc NCKHGD cho học sinh, sinh viên. - Bồi dƣỡng lý luận NCKHGD cho học sinh, sinh viên. - Bồi dƣỡng cho học sinh, SV một hệ thống KNNCKH. - Tổ chức cho học sinh, SV NCKHGD làm khóa luận, luận văn tốt nghiệp. - Tổ chức các hoạt động đa dạng "SV NCKH" trong phạm vi của trƣờng và liên kết giữa các trƣờng bạn. Năm 2000, Cao Thị Hằng [40], cũng trên cơ sở khảo sát thực trạng NCKHGD của SV trƣờng cao Đẳng sƣ phạm Hải Dƣơng đã đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lƣợng NCKHGD của SV, đó là: - SV cần phải nâng cao ý thức thái độ đối với hoạt động NCKH. - Bồi dƣỡng KNNCKH cho SV. - Giáo viên không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, kinh nghiệm hƣớng dẫn khoa học. - Tăng cƣờng hƣớng dẫn SV thực hiện các bài tập sáng tạo. - Nhà trƣờng cần quan tâm, động viên khuyến khích SV NCKH, tạo điều kiện về cơ sở vật chất, nguồn tài liệu kinh phí tối thiểu cho hoạt động NCKH của SV. Sau khi đề xuất một số biện pháp, tác giả tiến hành thử nghiệm biện pháp "Rèn luyện kĩ năng nghiên cứu khoa học giáo dục cho sinh viên theo hình thức lớp – nhóm - cá nhân". Nhƣ vậy, các tác giả luận văn thạc sỹ đều theo hƣớng khảo sát thực tế NCKHGD ở các địa phƣơng bằng phƣơng pháp điều tra thực tế để qua đó đƣa ra những nhận xét về: - Nhận thức của cán bộ hƣớng dẫn, SV về tầm quan trọng của công tác NCKH nói chung và NCKHGD nói riêng. - Các loại đề tài và số lƣợng SV tham gia NCKHGD. - Các hình thức NCKHGD của SV. - Mức độ thành thạo và chƣa thành thạo về các KNNCKHGD của SV. - Điểm số SV đạt đƣợc qua sản phẩm nghiên cứu. - Những thuận lợi và khó khăn khi SV tham gia NCKH. Trên cơ sở thực trạng, các tác giả đƣa ra các biện pháp để nâng cao chất lƣợng NCKH nói chung và rèn KNNCKHGD nói riêng cho SV. 17 Có lẽ với yêu cầu, tính chất của luận văn nên các tác giả chỉ dừng lại ở mức đƣa ra các biện pháp mà không qua thực nghiệm ở các đối tƣợng nghiên cứu, cho nên các biện pháp đó mang nhiều mầu sắc chủ quan, kinh nghiệm của ngƣời nghiên cứu. 1.1.2.4. Các văn bản pháp quy Ngoài các công trình nêu trên, về mặt pháp quy, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có những văn bản sau: a) Ngày 15/12/1984 Bộ Giáo dục đã ban hành quy chế về việc làm khóa luận, luận văn tốt nghiệp ở các trƣờng đại học sƣ phạm theo quyết định số 3047/ĐTBĐ [8] và kèm theo đó là thông tƣ số 30 ngày 17/12/1984 [9] hƣớng dẫn thực hiện quy chế nêu trên. Thông tƣ đã hƣớng dẫn cụ thể các trƣờng về: - Mục đích, ý nghĩa và tinh thần thực hiện quy chế. - Tổ chức, điều kiện và chế độ thực hiện quy chế. - Yêu cầu về nội dung và hình thức của khóa luận, luận văn. - Nhiệm vụ của ngƣời hƣớng dẫn. - Đánh giá, cho điểm. - Chính sách đối với giáo sinh. b) Ngày 3/12/1993, quyết định 2677/GD-ĐT, chƣơng trình phần giáo dục cốt lõi chuyên nghiêp [10] đã quy định về mục đích, yêu cầu và nội dung của học phần PPNC KHGD. c) Ngày 30/3/2000 quyết định số 08/2000/QĐ của BGD &ĐT [11] về việc ban hành quy chế về NCKH của SV các trƣờng đại học và cao đẳng trong cả nƣớc. Quyết định có 4 chƣơng và 14 điều, gồm những nội dung về quy định chung, vấn đề quản lý NCKH của SV. trách nhiệm, quyền lợi của SV tham gia NCKH và cán bộ hƣớng dẫn, các điều khoản thi hành về NCKH của SV. d) Ngày 30/7/2001 công văn số 7483/KHCN của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc tổ chức xét tặng giải thƣởng "sinh viên nghiên cứu nghiên cứu khoa học" trong các trƣờng đại học và các học viện [12]. Nội dung công văn gồm các tiêu chuẩn chấm điểm công trình, phƣơng pháp đánh giá, xếp giải các công trình NCKH của SV, phân cấp việc đánh giá, xếp giải đối với 2 đại học quốc gia và các cơ sở. Những văn bản pháp quy nêu trên là những chỉ đạo cụ thể của Bộ Giáo dục & Đào tạo về NCKH của SV ở tất cả các khâu nhằm giúp các nhà quản lý cán bộ hƣớng dẫn và SV thực hiện đúng các yêu cầu đối với công tác NCKH. Đây là những biện pháp cần thiết để nâng cao chất lƣợng NCKH của SV trong các trƣờng cao đẳng, đại học. 18 Từ lịch sử vấn đề đã trình bày ở trên, chúng tôi thấy các tác giả trong và ngoài nƣớc với các thể loại khác nhau: giáo trình, các bài báo, luận văn tốt nghiệp... đã đề cập đến 4 vấn đề sau: - Phần lớn các tài liệu đều tập trung nhấn mạnh tầm quan trọng của quá trình NCKH nói chung và tổ chức cho sinh viên NCKH nói riêng. - Về lý luận thì các tác giả ngoài nƣớc (từ những năm 60 - 70 của thế kỷ XIX) đã đi trƣớc Việt Nam trong việc cung cấp phƣơng pháp luận và phƣơng pháp NCKH. Ở Việt Nam thì khoảng l0 năm gần đây, khi công tác NCKH đƣợc chú ý hơn trong các trƣờng đại học và đặc biệt là khi đào tạo sau đại học đƣợc mở rộng thì rất nhiều tài liệu hƣớng dẫn NCKH ra đời, sâu sắc về nội dung và đa dạng về thể loại. - Thực trạng hoạt động NCKHGD của sinh viên còn gặp nhiều khó khăn, đáng chú ý là sinh viên ít đƣợc cung cấp kiến thức về cơ sở lí luận NCKH, ít cơ hội để vận dụng ... vì vậy chất lƣợng NCKHGD trong sinh viên còn rất thấp. - Về các biện pháp để nâng cao chất lƣợng NCKHGD trong sinh viên, ngoài các văn bản pháp quy mang tính bắt buộc của Bộ Giáo dục & Đào tạo, một số luận văn thạc sĩ đã đề xuất 4 nhóm biện pháp sau: + Tạo điều kiện cơ sở vật chất cho sinh viên NCKH. + Trang bị cho sinh viên lí luận về NCKHGD, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của NCKHGD. + Tổ chức cho sinh viên tham gia các hoạt động sáng tạo một cách có hệ thống trong suốt 4 năm ở đại học. + Xây dựng đội ngũ cán bộ hƣớng dẫn NCKH. Tuy nhiên, trong khuôn khổ giới hạn của một luận văn thạc sĩ, hay một bài báo khoa học, các tác giả chỉ mới dừng lại ở mức độ đề xuất vấn đề, hoặc thử nghiệm ở phạm vi nhỏ; cũng chƣa có một luận án nào nghiên cứu các biện pháp để nâng cao chất lƣợng NCKHGD trong sinh viên một cách sâu sắc về lý luận kèm theo thực nghiệm sƣ phạm trên diện rộng. Tóm lại, qua tất cả các văn bản và công trình nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nƣớc có thể thấy rằng: những vấn đề về phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu về cơ bản đã đƣợc giải quyết. Những thành tựu nghiên cứu của các tác giả về những vấn đề trên đã góp phần rất lớn cho quá trình NCKH của xã hội nói chung và SV các trƣờng cao đẳng, đại học nói riêng. Tuy nhiên, để nâng cao chất lƣợng, hiệu quả hoạt động NCKHGD của SV cần tăng cƣờng các biện pháp có tính cụ thể và khả thi hơn, đặc biệt là phù hợp với thực tế dạy và học của các trƣờng đại học, cao đẳng ở nƣớc ta trong giai đoạn hiện nay. Đây cũng chính là vấn đề mà đề tài hƣớng đến 19 nhằm giải quyết những yếu cầu cấp thiết đó. 1.2. Các khái niệm công cụ 1.2.1. Chất lượng Theo từ điển triết học [tr 106]: chất và lƣợng - hai phạm trù triết học phản ánh những mặt quan trọng của hiện thực khách quan. Chất là tính quy định của một sự vật khiến cho nó là sự vật này, chứ không phải là sự vật khác, và khác các sự vật khác. Chất của sự vật không phải là quy về từng đặc tính của nó. Nó gắn với sự vật nhƣ một tổng thể, bao quát toàn bộ sự vật và không tách ra khỏi sự vật. Do đó, khái niệm chất là gắn liền với sự tồn tại của sự vật. Lƣợng là một tính quy định của sự vật mà nhờ đó ta có thể phân chia nó thành những bộ phận cùng loại và có thể tập hợp các bộ phận đó lại làm một. Tính cùng loại (tƣơng tự, giống nhau) của các bộ phận hay của các sự vật là dấu hiệu tiêu biểu của lƣợng. Lƣợng không gắn chặt với sự tồn tại của sự vật, lƣợng đƣợc đặc trƣng bằng mối quan hệ bên ngoài với bản chất của sự vật. Nhƣ vậy ở góc độ là phạm trù triết học ta có thể hiểu chất lƣợng nhƣ sau: Chất lƣợng là tổng hợp những thuộc tính của sự vật chỉ rõ nó là cái gì, làm cho nó có tính ổn định tƣơng đối và phân biệt nó với các sự vật khác. Chất lƣợng là tính quy định khách quan của sự vật, nó biểu hiện ra ngoài thông qua các thuộc tính, chất lƣợng là cái liên kết lại làm thành các thuộc tính của sự vật, xác định tính chủ thể, toàn vẹn của nó. Sự thay đổi chất lƣợng kéo theo sự thay đổi sự vật về căn bản. Chất lƣợng của sự vật bao giờ cũng gắn liền với tính quy định về số lƣợng của nó và không thể tồn tại ngoài tính quy định ấy. Mỗi sự vật bao giờ cũng là sự thống nhất của chất lƣợng và số lƣợng. Về phƣơng diện triết học số lƣợng bao giờ cũng đƣợc hiểu nhƣ là số lƣợng của chất lƣợng nào đó chính vì thế cần lƣu ý trƣớc tiên tới các loại cứ liệu: - Thể hiện phạm vi mức độ của chất lƣợng. - Cho thấy xu hƣớng phát triển có thể đạt tới ranh giới chuyển hóa thành chất khi định tính. Đỗ Thiết Thạch, trong tài liệu Quản lý chất lƣợng đào tạo Đại học - Trƣờng CBQL Giáo dục và Đào tạo II, [89] đã quan niệm về chất lƣợng nhƣ sau: Chất lƣợng là một phạm trù phức tạp và phụ thuộc nhiều vào quan