Tài liệu Thực trang hoạt động kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của bộ tư pháp – một số nhận xét và kiến nghị

Xây dựng văn bản pháp luật A. MỞ ĐẦẦU. Hiện nay, tình trang văn bản quy phạm pháp luật được ban hành trái pháp luật còn phổ biếến. khăếc phục tình trạng trến thì cầần ph ải phát huy m ạnh mẽẽ hoạt động kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật. vậy thực tr ạng ho ạt đ ộng kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật hiện nay như thếế nào? C ủa Bộ Tư pháp ra sao? Để làm rõ vầến đếầ này, ẽm xin trình vầến đếầ: “ Thực trang hoạt động kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của Bộ Tư pháp – Một sốế nhận xét và kiếến ngh ị”. B. NÔI DUNG VẦẤN ĐỀẦ. I. Khái quát chung vềề hoạt động kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL). 1. Khái niệm. Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật là hoạt động của cơ quan có th ẩm quyếần trong việc xẽm xét, đánh giá vếầ tính hợp pháp và h ợp lí c ủa VBQPPl; phát hiện kịp thời sai sót, khống phù hợp, tạo cơ sở cho ch ủ th ể có th ẩm quyếần k ịp thời sửa chữa, bổ sung, bãi bỏ, hủy bỏ nhăầm nầng cao chầết l ượng c ủa VBQPP. 2. Nguyền tăắc của hoạt động kiểm tra VBQPPL . Nghị Định sốắ 40/2010/NĐ – CP của Chính phủ vềề việc ki ểm tra và xử lí văn bản quy phạm pháp luật quy định vếầ nguyến tăếc kiểm tra tại Điếầu 4 bao gốầm 4 nguyến tăếc: - Việc kiểm tra văn bản, xử lý văn bản trái pháp luật được tiếến hành thường xuyến, toàn diện, kịp thời; khách quan, cống khai, minh b ạch; đúng th ẩm quyếần, trình tự, thủ tục; kếết hợp giữa việc kiểm tra của c ơ quan có th ẩm quyếần với việc tự kiểm tra của cơ quan ban hành văn bản, bảo đảm sự phốếi h ợp gi ữa các cơ quan có liến quan. - Nghiếm cầếm các cơ quan, tổ chức, cá nhần lợi dụng việc ki ểm tra văn bản vì mục đích vụ lợi, gầy khó khăn cho hoạt động bình th ường c ủa c ơ Nguyềễn Thị Nhâm - 352550 1 Xây dựng văn bản pháp luật quan, người đã ban hành văn bản và can thiệp vào quá trình x ử lý văn b ản trái pháp luật. - Sau khi kiểm tra, cơ quan kiểm tra văn bản phải có kếết luận vếầ vi ệc kiểm tra và thống báo cho cơ quan, người có thẩm quyếần đã ban hành văn b ản được kiểm tra thẽo quy định của pháp luật. - Cơ quan, người có thẩm quyếần xử lý văn bản chịu trách nhiệm vếầ kếết luận kiểm tra, xử lý của mình; nếếu quyếết định xử lý trái pháp lu ật thì ph ải khăếc phục hậu quả pháp lý do quyếết định đó gầy ra. 3. Phương thức kiểm tra: Nghị Định sốắ 40/2010/NĐ – CP của Chính phủ vềề việc ki ểm tra và xử lí văn bản quy phạm pháp luật quy định phương thức kiểm tra văn bản. Thẽo đó ta có thể thầếy đó là các phương thức như: - Đó là hoạt động tự kiểm tra VBQPPL của các cơ quan ban hành VBQPPL. Thống qua việc tự kiểm tra các cơ quan ban hành một lầần n ữa xẽm xét lại nội dung hình thức, ngốn ngữ pháp lí của văn bản. Các c ơ quan ph ải có trách nhiệm tự kiểm tra. Hoạt động kiểm tra của Bộ Tư pháp thống qua Cục ki ểm tra văn bản quy phạm pháp luật, thẽo quy định tại Điếầu 11 Nghị đ ịnh: “C ục tr ưởng Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật thuộc Bộ Tư pháp là đầầu mốếi giúp B ộ trưởng Bộ Tư pháp thực hiện việc tự kiểm tra thống tư, thống tư liến tịch do B ộ trưởng Bộ Tư pháp ban hành”. Nếếu phát hiện sai sót thì các c ơ quan ph ải k ịp thời có biện pháp xử lí phù hợp. - Hoạt động kiểm tra của các cơ quan cầếp trến đốếi với VBQPPL c ủa c ơ quan cầếp dưới. Chủ thể kiểm tra tiếến hành hoạt động ki ểm tra t ại c ơ quan ki ểm tra văn bản hay tổ chức đoàn kiểm tra tới các địa phương, c ơ quan khác ki ểm tra thẽo chuyến đếầ, lĩnh vực, địa bàn hay ngành nhầết đ ịnh. Hay các c ơ quan ban hành VBQPPL có thể gửi VBQPPL đếến cơ quan chức năng để thực hi ện ho ạt động kiểm tra. Đầy là hoạt động quan trọng trong quá trình ki ểm tra văn b ản. Hoạt động kiểm tra VBQPPL của Bộ Tư pháp đốếi với các cơ quan cầếp dưới đươc Nguyềễn Thị Nhâm - 352550 2 Xây dựng văn bản pháp luật quy định cụ thể trong pháp luật. Bộ trưởng Bộ Tư pháp thực hiện thẩm quyếần kiểm tra văn bản, Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản giúp Bộ trưởng Bộ Tư pháp kiểm tra các văn bản thuộc thẩm quyếần kiểm tra c ủa Bộ tr ưởng B ộ T ư pháp, văn bản của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, Hội đốầng nhần dần, ủy ban nhần dần cầếp tỉnh gửi đếến Cục kiểm tra văn bản thu ộc Bộ T ư pháp, …kiểm tra văn bản thẽo ngành, lĩnh vực,… từ đó các cơ quan có thẩm quyếần xẽm xét và tổ chức để phát hiện ra các sai trái, khiếếm khuyếết t ừ các văn b ản có dầếu hiệu trái pháp luật. - Kiểm tra đột xuầết là phương thức kiểm tra khi nhận được yếu cầầu, kiếến nghị của cơ quan, tổ chức, cá nhần vếầ VBQPPL có dầếu hi ện vi ph ạm thì c ơ quan có thẩm quyếần phải tiếến hành kiểm tra. 4. Ý nghĩa của hoạt động kiểm tra văn bản quy phạm pháp lu ật. Kiểm tra VBQPPL là hoạt động có ý nghĩa quan trọng trong vi ệc xầy d ựng và hoàn thiện hệ thốếng pháp luật hiện hành nói chung và nầng cao chầết l ượng VBQPPL nó riếng, thể hiện ở những điểm sau: - Hoạt động kiểm tra VBQPPL góp phầần đảm bảo tính h ợp hiếến, h ợp pháp và tính đốầng bộ, thốếng nhầết của hệ thốếng pháp lu ật. thống qua ho ạt đ ộng những quy định mầu thuầẽn, chốầng chéo, bầết hợp lí đ ược lo ại b ỏ, làm cho h ệ thốếng pháp luật được minh bạch, đảm bảo tính hợp lí. - Hoạt động kiểm tra BBQPPL có ý nghĩa trong việc duy trì tr ật t ự quản lí nhà nươc, đảm bảo quyếần và lợi ích hợp pháp của các c ơ quan, cá nhần, tổ chức. từ việc xử lí kịp thời những văn bản khiếếm khuyếết đ ảm b ảo cho ho ạt động thực hiện, chầếp hành pháp luật, tạo lòng tin c ủa ng ười dần đốếi v ới pháp luật. - Hoạt động kiểm tra VBQPPL góp phầần tạo dựng mối trường pháp lí minh bạch , ổn định, lành mạnh, tạo dựng mối trường hợp pháp, tầm lí yến tầm vếầ hệ thốếng các quy định pháp luật của những nhà đầầu t ư, đốếi tác và thúc đ ẩy quá trình hội nhập đầết nước. Nguyềễn Thị Nhâm - 352550 3 Xây dựng văn bản pháp luật - Hoạt động kiểm tra VBQPPL góp phầần hoàn thiện, nầng cao chầết lượng của quy trình xầy dựng, ban hành VBQPPL. Thống qua ki ểm tra nh ững thiếếu sót được hoàn thiện, tạo cơ hội cho những đếầ xuầết ý kiếến sửa đ ổi, nầng cao ý thức trách nhiệm của các cơ quan soạn thảo, ban hành VBQPPL. Đảm bảo tính khả thi của VBQPPL , giúp cho những quy đ ịnh trong văn bản được áp dụng hiệu quả, đúng hướng mà Nhà nước mong muốến. II. Thực trạng hoạt động kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của Bộ Tư pháp. 1. Những kềắt quả đạt được của hoạt động kiểm tra VBQPPL của Bộ Tư pháp. Hiện nay, hoạt động kiểm tra VBQPPL của Bộ Tư pháp đã đạt được những kếết quả đáng khích lệ, biểu hiện như sau: Thứ nhầết, hoạt động kiểm tra VBQPPL đã từng bước ổn định, đi vào nếầ nếếp và hiệu quả ngày càng cao. Thứ hai, các nguyến tăếc kiểm tra VBQPPL được Bộ Tư pháp, C ục kiểm tra VBQPPL tiếến hành khá nghiếm túc. Trong năm 2011, toàn b ộ ho ạt đ ộng c ủa C ục đã được triển khai toàn diện, kịp tiếến độ, đúng kếế hoạch và thu đ ược nh ững kếết quả khả quan. Có được thành tích này trước hếết phải k ể đếến m ột h ệ thốếng vếầ cống tác kiểm tra, xử lý và rà soát, hệ thốếng hóa văn b ản t ương đốếi toàn di ện, đầầy đủ; sự phốếi kếết hợp trong cống tác với Bộ, ngành và đ ịa ph ương ngày càng nhuầần nhuyếẽn, chặt chẽẽ hơn; sự quan tầm của Lãnh đạo Bộ cũng như các t ổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội cầếp trến đốếi với mọi hoạt động c ủa C ục và đặc biệt là sự đoàn kếết, phầến đầếu khống ngừng của tập thể lãnh đ ạo, cán b ộ, cống chức trong Cục. Thứ ba, các phương thức kiểm tra như tự kiểm tra, ki ểm tra thẽo th ẩm quyếần, thẽo nguốn thống tin, thẽo địa bàn, khu vực,… đ ược c ơ quan tiếến hành khá linh hoạt. Trong năm 2011, trong Hội nghị triển khai cống tác năm m ới c ủa B ộ Tư pháp Cục kiểm tra VBQPPL cống bốế phát hiện hơn 4000 văn b ản có dầếu hi ệu Nguyềễn Thị Nhâm - 352550 4 Xây dựng văn bản pháp luật trái pháp luật hơn 1.000 văn bản trong sốế này có nội dung trái pháp lu ật. M ột sốế đã được chính các cơ quan đơn vị xử lý. Tỉ lệ phát hiện các văn b ản có dầếu hi ệu trái pháp luật những năm gầần đầy khống giảm: năm 2007: 21%, 2008 24,9%, 2009 33,54%, 2010 19,24%, 2011 là 29,31%. Qua sốế li ệu th ực tếế cho thầếy ho ạt động kiểm tra của Cục kiểm tra VBQPPL tiếến hành đạt kếết qu ả kh ả kh ả quan, kịp thời phát hiện nhiếầu VBQPPL sai trái. Bến cạnh các việc thực hiện tốết thẩm quyếần trong hoạt động ki ểm tra thì Cục kiểm tra VBQPPL cũng triển khai tốết hoạt động kiểm tra thẽo đ ịa bàn, khu vực bẳng việc tổ chức các đoàn cống tác liến ngành (do lãnh đ ạo B ộ làm tr ưởng đoàn và các cơ quan phốếi hợp là văn phòng chính phủ,Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính,..) thực hiện kiểm tra VBQPPL tại các địa phương như Ninh Thuận, Bình Thu ận, Khánh Hòa, Bếến Trẽ,... (năm 2010). Bến cạnh đó, C ục đã phốếi h ợp v ới c ộng tác viến một sốế Bộ, nhành triển khai kiểm tra nhiếầu địa ph ương nhăầm th ược hi ện kếế hoạch kiểm tra VBQPPL chặt chẽẽ, rà soát cụ thể từng địa phương. Ngoài ra, hiện nay phương thức kiểm tra thẽo nguốần thống tin cũng đ ược Bộ Tư pháp tiếến hành khả quan, đạt hiệu quả tốết. Cục kiểm tra VBQPPL đã tri ển khai thực hiện và phát hiện nhiếầu văn bản có nội dung trái pháp lu ật, kiếến ngh ị các quan cơ quan có thẩm quyếần xử lí triệt để. Hoạt động kiểm tra thẽo lĩnh v ực cụ thể được thực hiện tốết, các VBQPPL thuộc một sốế lĩnh vực quan tr ọng ảnh hưởng đếến đời sốếng nhần dần được Cục kiểm tra VBQPPL tích c ực ki ểm tra ch ặt chẽẽ, khăết khẽ,… Nhờ sự đoàn kếết, nhầết trí, nốẽ lực, cốế găếng c ủa toàn th ể cán b ộ, cống ch ức và lãnh đạo Cục đã tạo ra một khống khí làm vi ệc phầến kh ởi, hăng say, đầầy nhi ệt huyếết, tạo động lực cho cống tác kiểm tra, rà soát văn b ản năm nay đ ạt nhiếầu kếết quả khả quan. Bến cạnh đó, cũng phải k ể đếến trình đ ộ chuyến mốn nghi ệp vụ cũng như kinh nghiệm thực tiếẽn của cán bộ, cống chức đã đ ược nầng lến Nguyềễn Thị Nhâm - 352550 5 Xây dựng văn bản pháp luật nhiếầu nhờ sự nốẽ lực của các cán bộ, cống chức cũng nh ư s ự rèn giũa, đào t ạo bài bản, săếp xếếp, bốế trí cống việc hợp lý của lãnh đạo C ục. 2. Một sốắ hạn chềắ và kiềắn nghị . Mặc dù đã đạt được những kếết quả khả quan nhưng đi vào c ụ th ể ho ạt động kiểm tra VBQPPL vầẽn còn một sốế hạn chếế, vướng măếc: - Tinh thầần của hoạt động tự kiểm tra VBQPPL của các cơ quan ban hành còn chưa phát huy, chưa chặt chẽẽ. Các văn bản sau khi ban hành khống được kiểm tra bài bản tạo ra “lốẽ hổng” khiếến nhiếầu VBQPPL còn sai trái. T ừ đó tạo sức nặng cống việc cho Cục kiểm tra VBQPPL mà đối khi ho ạt đ ộng ki ểm tra của Cục trở nến “quá tải” gầy ra tình trạng bỏ sót, ki ểm tra khống kĩ. - Nhiếầu nơi, hoạt động kiểm tra còn mang tính chầết hình th ức, ch ậm trể và chưa hiệu quả. Nhiếầu văn bản được gửi đếến cơ quan có th ẩm quyếần nhưng chưa được kiểm tra đứng tiếến độ. Vì vậy, vầẽn còn nhiếầu văn b ản trái pháp luật, cò nhiếầu thiếếu sót. - Đội ngũ cán bộ cống tác cho hoạt động này còn chưa hi ệu qu ả, c ơ s ở dự liệu vếầ VBQPPL còn nhiếầu yếếu kém, chưa linh hoạt, vi ệc áp d ụng khoa h ọc kyẽ thuận, hệ thốếng cống nghệ chưa được đầy đủ. Ngoài ra, do m ột phầần kinh phí cho cống tác này còn thầếp dần xđếến khống khuyếến khích chuyến viến th ực hi ện một cách tích cực. - Các phương thức kiểm tra VBQPPL còn chưa được tiếến hành m ột cách cần đốếi. Sự phốếi hợp giữa các cơ quan liến quan v ới C ục ki ểm tra VBQPPL còn nhiếầu hạn chếế, chưa đốầng bộ. 3. Những giải pháp nhăềm nâng cao hiệu quả kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của Bộ tư pháp. Thứ nhầết, hoàn thiện pháp luật vếầ kiếm rtra VBQPPL. Để nầng cao hiệu quả kiểm tra các cơ quan có thẩm quyếần cầần s ửa đ ổi, bổ sug nhưng quy ddingj của pháp luật hiện hành liến quan đếến ki ểm tra Nguyềễn Thị Nhâm - 352550 6 Xây dựng văn bản pháp luật VBQPPL, nhầến mạnh những dầếu hiệu có chứa đựng nội dung có quy ph ạm pháp luật để người kiểm tra dưa vào đó để kiểm tra chính xác, đầầy đ ủ h ơn. Thứ hai, kiện toàn vếầ tổ chức kiểm tra VBQPPL, Bộ tư pháp cầần t ổ ch ức, chỉ đạo chặt chẽẽ cống tác của Cục kiểm tra VBQPPL, bến c ạnh đó, C ục ki ểm tra VBQPPL cũng cầần phải kiện toàn, phát huy những lợi thếế, khăếc ph ục h ạn chếế đưa cống tác kiểm tra hiệu quả. Thứ ba, nầng cao trình đội chuyến mốn nghiệp vụ cho cán bộ kiểm tra VBQPPL. Đội ngũ cán bộ cống tác của Cục kiểm tra VBQPPL được đào tạo bài b ản, có băầng cầếp chính quy được tuyển thẽo quy định của pháp lu ật. tuy nhiến, ho ạt động kiểm tra VBQPPL trến thực tếế cầần phải ngày càng nầng cao trình đ ộ chuyến mốn, để ứng phó kịp thời, đẩy lùi những sai sót, nầng cao hi ệu qu ả ki ểm tra. Thứ tư, tăng cường cống tác phốếi hợp đốầng bộ giữa cơ quan ban hành và Cục kiểm tra VBQPPL với Bộ Tư pháp, giữa Cục kiểm tra VBQPPL v ới đ ội ngũ cán bộ cộng tác viến. Từ đó, tạo điếầu kiện mở rộng cống tác ki ểm tra, ho ạt đ ộng kiểm tra chặt chẽ, linh hoạt, hiệu quả hơn. Thứ năm, đảm bảo kinh phí và các điếầu kiện khác cho hoạt động ki ểm tra. Cục kiểm tra BQPPL và Bộ Tư pháp cầần quan tầm hơn đếến nguốần kinh phí, đầầu tư trang thiếết bị kyẽ thuật hiện đại phục vụ cống tác ki ểm tra, đ ảm bao s ự liến lạc, phốếi hợp giữ các cơ quan với nhau, khăếc phục kịp thời những hoạt động kiểm tra có quy mố rộng vếầ địa bàn và những hoạt động ki ểm tra kh ẩn cầếp. Đầầu năm 2012, Cục kiểm tra VBQPPL (Bộ Tư pháp) đã tổ ch ức H ội ngh ị triển khai cống tác năm 2012. Hội nghị đã tổng kếết hoạt động ki ểm tra VBQPPL năm 2011, qua đó, biểu dương, khẽn thưởng những cán b ộ có thành tích trong cống tác, chúc mừng kếết quả đạt được và đưa ra những kiếến ngh ị, gi ải pháp cống tác cho năm 2012, C. KỀẤT LUẬN. Nguyềễn Thị Nhâm - 352550 7 Xây dựng văn bản pháp luật Tóm lại, hoạt động kiểm tra VBQPPL của Bộ tư pháp hiện nay đã g ặt hái được những kếết quả đáng mừng nhưng bến cạnh đó vầẽn còn tốần t ại nh ưng h ạn chếế, vướng măếc cầần khăếc phục. từ đầy, ta có thể thầếy được Bộ t ư pháp nói chung và Cục kiểm tra VBQPPL nói riếng cầần phải có nhiếầu gi ả pháp phù h ợp đ ể đ ẩy mạnh cống tác kiểm tra và nầng cao chầết lượng VBQPPL khi đ ược ban hành. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Trường Đại học Luật Hà Nội, giáo trình “ Xầy dựng văn bản pháp luật”, năm 2008, Nxb. CAND. 2. Nghị Định sốế 40/2010/NĐ – CP của Chính phủ vếầ việc ki ểm tra và x ử lí văn bản quy phạm pháp luật 3. Đoàn Thị Tốế Uyến, “ Vếầ kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở Việt Nam hiện nay”, Tạp chí Luật học, sốế 6/2011. 4. Bùi Thị Đào, “ Giám sát, kiểm tra và xử lí văn bản quy phạm pháp luật ”, Tạp chí nghiến cứu lập pháp, sốế 9/2002. Nguyềễn Thị Nhâm - 352550 8