Tài liệu Tạo động lực thông qua bố trí lao động trong doanh nghiệp

Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí lêi nãi ®Çu Trong giai ®o¹n hiÖn nay, cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc kü thuËt vµ sù héi nhËp nÒn kinh tÕ toµn cÇu, c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh ®Òu ph¶i thõa nhËn vai trß quan träng cña c«ng t¸c qu¶n trÞ nguån nh©n lùc. VÊn ®Ò ®îc ®Æt tríc mét m«i trêng lu«n lu«n biÕn ®éng, võa nhiÒu thêi c¬ l¹i kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc nh hiÖn nay chÝnh lµ lµm thÕ nµo ®Ó biÕn nguån nh©n lùc cña tæ chøc thµnh mét vò khÝ c¹nh tranh ®ñ m¹nh c¶ vÒ sè lîng lÉn chÊt lîng còng nh cã ®îc mét sù linh ho¹t nhÊt ®Þnh ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña tæ chøc, doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò ®¬n gi¶n, mét sím mét chiÒu. Nã ®ßi hái c¸c nhµ l·nh ®¹o, qu¶n lý doanh nghiÖp ph¶i cã mét c¸i nh×n th«ng suèt, n¾m ch¾c b¶n chÊt, néi dung vÊn ®Ò còng nh c¸c häc thuyÕt, m« h×nh qu¶n lý... ®Ó cã thÓ t×m ra cho doanh nghiÖp, tæ chøc cña m×nh mét ®¸p ¸n thÝch hîp, phï hîp víi ®Æc ®iÓm, ®iÒu kiÖn cña tæ chøc, tõ ®ã cã thÓ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng, tiÒm n¨ng nguån nh©n lùc cña m×nh. Mét trong nh÷ng c¸ch tiÕp cËn viÖc sö dông hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc trong c¸c doanh nghÞªp, tæ chøc ®ã lµ ph¸t huy tèi ®a tiÒm lùc cña ®éi ngò lao ®éng th«ng qua c«ng t¸c qu¶n trÞ nh©n lùc cña doanh nghiÖp, tæ chøc. Cã rÊt nhiÒu ph¬ng ¸n ®îc ®a ra, trong ®ã mét cã ph¬ng ¸n mµ kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn nã lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. §ã chÝnh lµ ph¬ng ¸n t¸c t¹o ®éng lùc trong lao ®éng, mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña qu¶n trÞ nh©n lùc trong doanh nghiÖp. MÆc dï kÕt qu¶ cña nã lµ rÊt kh¶ quan vµ lµ c«ng t¸c kh«ng thÓ thiÕu ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu sö dông hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc cña mçi doanh nghiÖp nhng trªn thùc tÕ, nhÊt lµ ë ViÖt Nam, nã míi chØ ®îc chó ý tíi gÇn ®©y. HiÖn nay, vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc cßn cha ®îc quan t©m ®óng møc vµ toµn diÖn. HÇu hÕt c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp míi chØ chó träng tíi c«ng t¸c hoµn thiÖn hÖ thèng tiÒn l¬ng vµ phóc lîi cho ngêi lao ®éng mµ quªn ®i r»ng c¸i g¾n bã mËt thiÕt víi ngêi lao ®éng chÝnh lµ c«ng viÖc cña hä trong tæ chøc vµ ®éng lùc xuÊt ph¸t tõ b¶n th©n c«ng viÖc còng ®em l¹i cho tæ chøc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt tÝch cùc. ChÝnh v× vËy, bµi viÕt muèn ®a tíi cho ngêi ®äc mét c¸i nh×n kh¸c vÒ c«ng t¸c t¹o ®éng lùc cho ngßi lao ®éng trong c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp ë ViÖt Nam. §ã lµ bè trÝ hîp lý lao ®éng sÏ t¹o ra ®éng lùc cho ngêi lao ®éng hoµn thµnh tèt c«ng viÖc, nhiÖm vô cña m×nh víi kÕt qu¶ tèt h¬n. Hay nãi c¸ch kh¸c, ®Ò tµi cña bµi viÕt muèn ph¶n ¸nh lµ: “T¹o ®éng lùc th«ng qua bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp”. Bµi viÕt sö dông c¸c nguån d÷ liÖu thø cÊp vµ mét sè ph¬ng ph¸p nghiªn cøu th«ng dông nh ph¬ng ph¸p liÖt kª, ph¬ng ph¸p tæng hîp, ph¬ng ph¸p diÔn gi¶i... Néi dung chÝnh cña bµi viÕt gåm 4 ch¬ng: Ch¬ng I : Tæng quan vÒ vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc th«ng qua bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp. Ch¬ng II: C¸c häc thuyÕt, lý thuyÕt chung vÒ ®éng lùc lao ®éng vµ bè trÝ lao ®éng. Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 1 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí Ch¬ng III:VÊn ®Ò trong bè trÝ lao ®éng ®èi víi c«ng t¸c t¹o ®éng lùc ë c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. Ch¬ng IV: Mét sè ph¬ng híng trong c«ng t¸c t¹o ®éng lùc th«ng qua bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp. Díi sù híng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o: PGS – TS Bïi Anh TuÊn – Khoa X· Héi Häc– Trêng §H KTQD Hµ Néi, em ®· hoµn thµnh bµi ®Ò ¸n nµy, tuy nhiªn do kh¶ n¨ng vµ kinh nghiÖm cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt cña em cßn nhiÒu khuyÕt khuyÕt rÊt mong ®îc sù gãp ý, chØ b¶o cña c¸c thÇy, c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®äc quan t©m. Em xin tr©n träng c¶m ¬n ! Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 2 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí B. Néi dung Ch¬ng . Tæng quan vÒ vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc lao ®éng th«ng qua bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp. T¹o ®éng lùc th«ng qua bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò míi mÎ ®èi víi c¸c nhµ qu¶n trÞ nh©n lùc, song ®©y qu¶ lµ mét th¸ch thøc khã kh¨n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam khi mµ mét lîng lín c¸c doanh nghiÖp cßn sö dông c¸c m« h×nh qu¶n lý cò vµ c¸c quan ®iÓm qu¶n lý l¹c hËu thêi kú tríc, nhÊt lµ trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc. Cïng víi viÖc tuyÓn dông å ¹t vµ tiªu cùc cña c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp vµ viÖc ¸p dông ph©n tÝch c«ng viÖc cßn cha phæ biÕn vµ réng r·i ®· lµm cho c«ng t¸c bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n kh«ng Ýt. §iÒu nµy dÉn ®Õn sù gi¶m ®i mét c¸ch râ rÖt hiÖu qu¶ sö dông nguån nh©n lùc khiÕn c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp ®øng tríc t×nh c¶nh lao ®éng th× kh«ng thiÕu nhng hiÖu qu¶ c«ng viÖc l¹i kh«ng cao. §øng tríc xu thÕ héi nhËp kinh tÕ vµ toµn cÇu ho¸, c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc kh«ng muèn m×nh bÞ lo¹i ra khái th¬ng trêng ®Òu ph¶i cã c¸i nh×n míi vÒ qu¶n lý nãi chung vµ qu¶n lý nh©n lùc nãi riªng vµ thay ®æi thÝch øng cho phï hîp víi m«i trêng. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu cña m×nh, c¸c nhµ qu¶n lý, l·nh ®¹o ph¶i lµm mäi c¸ch ®Ó ho¹t ®éng cña tæ chøc, doanh nghiÖp m×nh ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch thuËn lîi nhÊt. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ viÖc bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp ph¶i ®îc quan t©m tho¶ ®¸ng, kh«ng chØ lµ bè trÝ ®óng ngêi, ®óng viÖc mµ ph¶i bè trÝ lµm sao cho c«ng viÖc kÝch thÝch ®îc ngêi lao ®éng h¨ng say lµm viÖc vµ kÕt qu¶ c«ng viÖc cña hä còng t¹o ra mét sù phÊn khÝch, kÝch thÝch sù s¸ng t¹o trong lao ®éng. §Êy chÝnh lµ viÖc t¹o ®éng lùc trong lao ®éng. ë ®©y, kh«ng ®¬n gi¶n chØ lµ ®Æt mét ngêi vµo mét vÞ trÝ c«ng viÖc nµo ®ã nh lµ mét sù so s¸nh sè häc ®¬n thuÇn. Bëi v× kh«ng ph¶i lóc nµo, tæ chøc, doanh nghiÖp cña chóng ta còng cã s½n nh÷ng lao ®éng phï hîp víi nh÷ng c«ng viÖc míi hoÆc ®ang thiÕu ngêi vµ kh«ng ph¶i lóc nµo kÕt qu¶ tuyÓn dông còng ®¹t ®îc môc tiªu cña tæ chøc. Do ®ã bè trÝ lao ®éng trong tæ chøc, doanh nghiÖp thËt sù lµ mét nghÖ thuËt cña c¸c nhµ qu¶n trÞ nh©n lùc . Tuy nhiªn, bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp kh«ng ph¶i lµ mét néi dung ®éc lËp. Nã liªn quan ®Õn nhiÒu néi dung cña c«ng t¸c qu¶n trÞ nh©n lùc vµ nã cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn nhiÒu ho¹t ®éng cña tæ chøc, doanh nghiÖp, nhÊt lµ ®èi víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. §Ó thùc hiÖn tèt néi dung nµy, doanh nghiÖp cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c ho¹t ®éng kh¸c cã liªn quan nh viÖc tuyÓn dông lao ®éng, ph©n tÝch c«ng viÖc , ®¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng viÖc, ®Æc biÖt lµ viÖc ph©n tÝch c«ng viÖc. Yªu cÇu cña bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp kh«ng h¼n lµ t×m ngêi phï hîp víi c«ng viÖc mµ cÇn ph¶i xem xÐt trªn c¶ khÝa c¹nh t×m viÖc phï hîp víi ngêi. Nh vËy, c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i thËt khÐo lÐo khi sö dông nguån nh©n lùc cã s½n cña m×nh ®Ó ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña doanh nghiÖp mµ kh«ng lµm mÊt ®i høng thó lµm viÖc cña ngêi lao ®éng. §Ó cã thÓ lµm ®îc nh vËy, c¸c nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i n¾m râ b¶n chÊt ®éng lùc lµm viÖc cña ngêi lao ®éng, c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn ®éng lùc lµm viÖc còng nh ®Æc ®iÓm t©m sinh lý cña ngêi lao ®éng vµ cÇn ph¶i n¾m ch¾c c¸c yªu cÇu, néi dung cña c«ng t¸c bè trÝ lao ®éng còng nh môc tiªu nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖn cña doanh Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 3 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí nghiÖp ®Ó cã ®îc quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. ViÖc ra quyÕt ®Þnh vÒ bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp bao gåm cã c¸c quyÕt ®Þnh tuyÓn dông, ph©n c«ng c«ng viÖc, thuyªn chuyÓn, ®Ò b¹t,lu©n chuyÓn lao ®éng. Bè trÝ lao ®éng kh«ng chØ lµ quan t©m ®Õn c«ng viÖc hiÖn t¹i cña ngêi lao ®éng mµ cßn bao gåm c¶ híng ph¸t triÓn cho ngêi lao ®éng. §iÒu nµy nÕu ®îc thùc hiÖn tèt cã thÓ t¹o ra mét ®éng lùc lµm viÖc lín cho ngêi lao ®éng. §éng lùc lao ®éng ®îc t¹o ra do ngêi lao ®éng ®îc bè trÝ hîp lý cã ý nghÜa tÝch cùc ®èi víi c¶ ngêi lao ®éng vµ c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc. Nã võa lµm cho ngêi lao ®éng c¶m thÊy phÊn khÝch khi lµm viÖc, c¸c ¸p lùc t©m lý do c«ng viÖc ®em l¹i kh«ng lµm hä c¶m thÊy mÖt mái, ch¸n n¶n vµ hä c¶m thÊy vui thÝch, tho¶i m¸i khi thùc hiÖn c«ng viÖc cña m×nh. Khi ngêi lao ®éng ®îc bè trÝ vµo c«ng viÖc mét c¸ch hîp lý, hä nh×n thÊy®îc sù quan t©m cña tæ chøc dµnh cho hä vµ c¶m thÊy g¾n bã h¬n víi tæ chøc, trong hä h×nh thµnh nªn mèi quan hÖ phi chÝnh thøc víi tæ chøc vµ lßng trung thµnh cña ngêi lao ®éng ®èi víi tæ chøc ®îc cñng cè. §iÒu nµy rÊt cã lîi cho c¸c doanh ngiÖp, tæ chøc. Víi mét tinh thÇn lµm viÖc tèt, kÕt qu¶ c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng sÏ ®¹t ®îc tèt h¬n víi n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n vµ kh¶ n¨ng s¸ng t¹o trong c«ng viÖc còng lín h¬n. Nh vËy tæ chøc, doanh nghiÖp võa ®¹t ®îc môc tiªu ®Ò ra võa sö dông ®îc c¶ kh¶ n¨ng tiÒm tµng cña lao ®éng. §éng lùc lao ®éng kÝch thÝch ngêi lao ®éng vµ lµm cho hä ph¸t huy ®îc nh÷ng kh¶ n¨ng mµ chÝnh hä còng còng kh«ng thÓ ngê ®îc, søc m¹nh do cã ®éng lùc lµm viÖc t¹o ra lµ v« cïng lín v× vËy nÕu doanh nghiÖp biÕt t×m kiÕm, khai th¸c vµ sö dông c¸c kh¶ n¨ng nµy sÏ t¹o ra ®îc nhiÒu kÕt qu¶ h¬n c¶ sù mong ®îi. HiÖu qu¶ cña viÖc t¹o ®éng lùc th«ng qua bè trÝ lao ®éng lµ lín nhng lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã th× kh«ng ®¬n gi¶n chót nµo. ChÝnh v× vËy, viÖc t×m hiÓu vÒ ®éng lùc lao ®éng lµ vÊn ®Ò rÊt cÇn thiÕt ®èi víi mçi nhµ qu¶n lý. §Ó hiÓu râ h¬n b¶n chÊt còng nh néi dung cña t¹o ®éng lùc vµ mèi quan hÖ gi÷a bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp víi c«ng t¸c t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng, chóng ta sÏ lÇn lît ®i tõ c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n, t×m hiÓu mét sè c¸c lý thuyÕt, häc thuyÕt vÒ ®éng lùc vµ c¸c yªu cÇu, néi dung cña bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp ®Õn c¸c vÊn ®Ò tån t¹i trong c«ng t¸c bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp hiÖn nay. Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 4 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí Ch¬ng I. c¸c lý thuyÕt, häc thuyÕt chung vÒ ®éng lùc lao ®éng vµ bè trÝ lao ®éng trong doanh nghiÖp . C¸c lý thuyÕt c¬ b¶n vÒ t¹o ®éng lùc lao ®éng. I.1. Nhu cÇu vµ lîi Ých. Ngµy nay trong c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp víi c¸c quan ®iÓm coi ®éi ngò lao ®éng lµ mét nguån lùc quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, c¸c nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i ph¶i quan t©m tíi viÖc lµm lµ lµm sao ®Ó ngêi lao ®éng cã thÓ lµm viÖc víi sù h¨ng say, nhiÖt t×nh ®¹t kÕt qu¶ cao nhÊt. Do ®ã tån t¹i (“ph¸t sinh”) mét c©u hái: lµ t¹i sao trong cïng mét c«ng viÖc, cïng mét ®iÒu kiÖn lµm viÖc nh nhau – tr×nh ®é ngang nhau mµ cã ngêi l¹i ®¹t kÕt qu¶ cao mµ vÉn nhiÖt t×nh cèng hiÕn, vµ ngîc l¹i, l¹i cã nh÷ng ngêi ®¹t kÕt qu¶ thÊp vµ thÊy ch¸n ng¸n c«ng viÖc m×nh lµm. ë ®©y cã thÓ tr¶ lêi ®ã lµ c¸ch t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng, khuyÕn khÝch hä lµm viÖc. Nh vËy t¹o ®éng lùc vµ ®éng lùc lµ g×?. §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy chóng ta h·y ®i tõ b¶n chÊt vµ c¸c kh¸i niÖm cña vÊn ®Ò. Nh chóng ta ®Òu ®· thÊy, thËt ra con ngêi – ngêi lao ®éng tham gia vµo mét tæ chøc, c¬ së tËp thÓ lµ ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých nµo ®ã nh»m tho¶ m·n nh÷ng ®ßi hái, íc väng, ham muèn mµ m×nh cha cha cã hoÆc cha ®Çy ®ñ. Cã lÏ xuÊt ph¸t tõ ®ã mµ Mart ®· nhËn ®Þnh:” Môc ®Ých cña nÒn s¶n xuÊt XHCN lµ nh»m tho¶ m·n ngµy cµng ®Çy ®ñ h¬n nh÷ng nhu cÇu vËt chÊtvµ tinh thÇn ngµy cµng t¨ng cña b¶n th©n ngêi lao ®éng” vµ Lªnin viÕt : “ §¶m b¶o ®êi sèng ®Çy ®ñ vµ sù ph¸t triÓn tù do vµ toµn diÖn cho c¸c thµnh viªn cña x· héi nhÊt lµ ngêi lao ®éng kh«ng chØ lµ tho¶ m·n nhu cÇu mµ nã cßn b¶o ®¶m h¹nh phóc, t¹o ®iÒu Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 5 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí kiÖn cho hä ph¸t triÓn toµn diÖn, b¶o ®¶m b×nh ®¼ng x· héi g¾n liÒn h¹nh phóc vµ tù do cña hä.” Muèn ®¹t ®îc môc ®Ých ®ã th× ®iÒu ®Ó thùc hiÖn tèt nhÊt lµ kh«ng ngõng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt lîng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm , n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa lµ thêng xuyªn ¸p dông vµ hoµn thiÖn c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vËt chÊt vµ tinh thÇn cho ngêi lao ®éng– tøc lµ kh«ng ngõng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu t¨ng dÇn cña hä. Do ®ã, c¸c nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i hiÓu ®îc nhu cÇu vµ lîi Ých cña ngêi lao ®éng hiÓu ®îc ngêi lao ®éng. a. Nhu cÇu cña ngêi lao ®éng: Nhu cÇu lµ tr¹ng th¸i t©m lý mµ con ngêi c¶m thÊy thiÕu thèn kh«ng tho¶ m·n vÒ mét c¸i g× ®ã vµ mong ®îc ®¸p øng nã. Nhu cÇu g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña con ngêi, céng ®ång, tËp thÓ vµ x· héi. HÖ thèng nhu cÇu cña con ngêi rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, thêng xuyªn t¨ng lªn vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. Khi mét nhu cÇu nµy ®îc tho¶ m·n, lËp tøc xuÊt hiÖn c¸c nhu cÇu kh¸c cao h¬n. NÕu xÐt kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu cã thÓ chia nhu cÇu thµnh c¸c cÊp ®é: Nhu cÇu bËc thÊp, cßn ®îc gäi lµ nhu cÇu sinh lý cã thÓ lµ hÖ thèng nh»m duy tr× sù tån t¹i cña m×nh nh ¨n, ë, ®i l¹i, b¶o vÖ søc khoÎ … ®©y nhu cÇu quan träng nhÊt song còng dÔ ®îc tho¶ m·n. ViÖc tho¶ m·n nhu cÇu vÒ ¨n ®îc c¨n cø vµo møc ®é hao phÝ lao ®éng( thêi gian vµ cêng ®é lao ®éng) trong qu¸ tr×nh lao ®éng, ®îc ®o b»ng ®¬n vÞ n¨ng lîng( calo) Nhu cÇu bËc thø hai, cßn ®îc gäi lµ nhu cÇu vËn ®éng.VËn ®éng lµ ph¬ng thøc biÓu hiÖn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ngêi. VËn ®éng bao gåm c¸c lo¹i vËn ®éng trong s¶n xuÊt, vËn ®éng vui ch¬i gi¶i trÝ,vËn ®éng di chuyÓn tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c, vËn ®éng tõ béc né m×nh. Nhu cÇu bËc cao – nhu cÇu s¸ng t¹o:Lµ lo¹i nhu cÇu ®îc ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng trong c¸c ho¹t ®éng cña con ngêi. Trong 3 lo¹i nhu cÇu trªn, hai nhu cÇu sau khã tho¶ m·n h¬n, song nÕu biÕt ®Þnh híng th× cã thÓ t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy ngêi lao ®éng tèt, ®èi víi con ngêi cô thÓ kh¸c nhau trong x· héi, viÖc thùc hÞªn nhu cÇu mang nh÷ng d¸ng vÎ kh¸c nhau, víi nh÷ng quan ®iÓm, ph¬ng thøc cã chñ ®Ých kh¸c nhau. ViÖc sö lý, thùc hiÖn c¸c nhu cÇu kh¸c nhau ®a l¹i nh÷ng lîi Ých kh¸c nhau cho con ngêi. b. Lîi Ých Lîi Ých lµ kÕt qu¶ mµ con ngêi cã thÓ nhËn ®îc th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña b¶n th©n céng ®ång, tËp thÓ, x· héi nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña b¶n th©n, céng ®ång, tËp thÓ, x· héi nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña b¶n th©n. Lîi Ých bao gåm nhiÒu lo¹i vµ cã thÓ gép l¹i thµnh lîi Ých vËt chÊt tinh thÇn, lîi Ých c¸ nh©n, lîi Ých tËp thÓ, lîi Ých céng ®ång, lîi Ých x· héi, lîi Ých khu vùc, lîi Ých quèc tÕ... Lîi Ých cã vai trß to lín trong ho¹t ®éng qu¶n lý, trong ho¹t ®éng lao ®éng cña con ngêi, nã t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ cho c¸c ho¹t ®éng cña con ngêi, nã buéc con ngêi ph¶i ®éng n·o, c©n nh¾c, t×m tßi c¸c ph¬ng thøc cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c môc tiªu tho¶ m·n nhu cÇu cña m×nh. §· lµ con ngêi cña x· héi, ai nÊy Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 6 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí ®Òu cã lîi Ých lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan nh»m duy tr× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ngêi. VÊn ®Ò cÇn quan t©m ë ®©y chÝnh lµ ®éng c¬ vµ c¸ch thøc thùc hiÖn ®Ó ®¹t ®îc lîi Ých nh thÕ nµo. Nh vËy, nhu cÇu cña con ngêi t¹o ®éng c¬ thóc ®Èy hä tham gia ho¹t ®éng - lao ®éng, song chÝnh lîi Ých cña hä míi lµ ®éng lùc trùc tiÕp thóc ®Èy hä lµm viÖc víi hiÖu qu¶ cao cña ngêi lao ®éng. Cã lÏ chÝnh v× thùc tÕ ®ã mµ ®ång thêi ALBERT EINSTIEIN- nhµ khoa häc vÜ ®¹i thÕ kû 20 ®· tõng kh¼ng ®Þnh: “mäi ®iÒu mµ loµi ngêi ®· lµm vµ ®· nghÜ ra ®Òu cã liªn quan ®Õn viÖc tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu vµ lµm bít sù ®au khæ. Xóc c¶m vµ sù mong muèn lµ ®éng lùc ë ®»ng sau sù nç lùc vµ s¸ng t¹o cña con ngêi, dï cho chóng cã hiÖn ra tríc chóng ta díi mét c¸i nèt cao siªu nh thÕ nµo ch¨ng n÷a.”§©y cã lÏ lµ ®iÒu nh¾c nhë x¸c ®¸ng ®èi víi c¸c nhµ qu¶n ly ngµy nay ®Ó t×m mäi biÖn ph¸p t¨ng cêng sù tho¶ m·n nhu cÇu con ngêi, thóc ®Èy hä ®em hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh phôc vô tæ chøc. Nhng ®éng c¬ lµ g×? Chóng ta cïng t×m hiÓu tiÕp. I.2.§éng c¬, ®éng lùc a. §éng c¬: §éng c¬ lµ môc ®Ých chñ quan trong ho¹t ®éng cña con ngêi (céng ®ång, tËp thÓ, x· héi) lµ ®éng lùc thóc ®Èy con ngêi hµnh ®éng nh»m ®¸p øng vµ tho¶ m·n c¸c nhu cÇu ®Æt ra. Khi nãi r»ng c¸c nhµ qu¶n lý thóc ®Èy nh©n viªn cña hä, thóc ®Èy ngêi lao ®éng, cã nghÜa lµ ta nãi r»ng hä lµm nh÷ng viÖc mµ hä hy väng sÏ ®¸p øng nh÷ng xu híng vµ nguyÖn väng cña ngêi lao ®éng vµ thóc ®Èy ngêi lao ®éng hµnh ®éng theo mét c¸ch thøc mong muèn. Thùc tÕ th× ®éng c¬ rÊt trõu tîng vµ khã x¸c ®Þnh bëi v×: Thø nhÊt: Nã thêng ®îc che dÊu b¶n chÊt thùc v× nhiÒu lý do kh¸c nhau nh: yÕu tè t©m lý, quan ®iÓm x· héi... Thø hai: §éng c¬ lu«n lu«n biÕn ®æi, biÕn ®æi theo thêi gian, t¹i mçi thêi ®iÓm con ngêi sÏ cã nh÷ng nhu cÇu vµ ®éng c¬ kh¸c nhau. Trõ nh÷ng nhu cÇu vÒ sinh lý ra nh ®ãi, th× nãi chung nhu cÇu cßn phô thuéc vµo m«i trêng ho¹t ®éng chung cña con ngêi. Chóng ta còng nh×n thÊy mét c¸ch dÔ dµng r»ng nhiÒu nhu cÇu vÒ sinh lý bÞ kÝch thÝch bëi c¸c yÕu tè m«i trêng nh:Mïi thøc ¨n cã thÓ lµm cho ta c¶m thÊy ®ãi, viÖc nh×n thÊy nhiÖt biÓu-nhiÖt ®é lµm cho chóng ta c¶m thÊy nãng, hoÆc c¶nh tîng uèng níc m¸t cã thÓ lµm cho con kh¸t trçi dËy. M«i trêng cã ¶nh hëng lín tíi sù nhËn thøc cña chóng ta vÒ nhu cÇu thø cÊp. ViÖc th¨ng chøc cña mét ®ång nghiÖp cã thÓ kh¬i dËy ham muèn cña chóng ta vÒ mét chøc vô cao h¬n. Mét sù th¸ch thøc cã thÓ kÝch thÝch sù ham muèn cña con ngêi lµm b»ng ®îc mét viÖc nµo ®ã... Do vËy ®Ó biÕt ®îc chÝnh x¸c ®éng c¬ thóc ®Èy ngêi lao ®éng lµm viÖc ta ph¶i xÐt ®Õn tõng thêi ®iÓm cô thÓ, m«i trêng cô thÓ vµ ph¶i ®èi tõng ngêi lao ®éng cô thÓ. Thø ba: §éng c¬ rÊt phong phó, ®a d¹ng, phøc t¹p vµ thêng m©u thuÉn víi nhau. Mét con ngêi cã thÓ bÞ thóc ®Èy trong cïng mét thêi gian víi nh÷ng mong muèn kh¸c nhau(mua ®å ¨n, mét c¨n hé tèt, mét chiÕc xe...) song nh÷ng mong muèn nµy l¹i phøc t¹p, m©u thuÉn nhau(ngêi ®ã nªn mua mét c¨n nhµ hay mét chiÕc xe míi...) hoÆc lµ mét ®Þa vÞ x· héi.... Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 7 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí Ba ®Æc tÝnh trªn lµm cho viÖc n¾m b¾t x¸c ®Þnh ®éng c¬ rÊt khã kh¨n. Lµ mét nhµ qu¶ lý chóng ta cÇn ph¶i biÕt ph©n tÝch vµ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®éng c¬ sè mét vµ biÕt c¶i biÕn nh÷ng ®éng c¬ ®ã ®èi víi tõng ngêi lao ®éng cô thÓ sao cho phï hîp víi tiªu chuÈn kh¶ n¨ng ®¸p øng cña tæ chøc. b. §éng lùc: §éng lùc lµ nh÷ng nh©n tè bªn trong kÝch thÝch con ngêi nç lùc lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn cho phÐp t¹o ra n¨ng suÊt hiÖu qu¶ cao. ®éng lùc cña ngêi lao ®éng g¾n liÒn víi c«ng viÖc tæ chøc. Hay nãi c¸ch kh¸c, ®éng lùc lµ sù s½n lßng lµm mét c«ng viÖc g× ®ã, hay ®ã lµ sù khao kh¸t vµ tù nguyÖn cña con ngêi nh»m t¨ng cêng mäi sù nç lùc ®Ó ®¹t ®îc mét môc tiªu hoÆc mét kÕt qu¶ cô thÓ nµo ®ã. §éng lùc còng bÞ ¶nh hëng cña nhiªï yÕu tè, c¸c nh©n tè nµy thêng xuyªn thay ®æi, trõu tîng vµ khã n¾m b¾t. Cã thÓ chia c¸c yÕu tè - nh©n tè sau: Nh©n tè thuéc vÒ b¶n th©n ngêi lao ®éng(hÖ thèng nhu cÇu, môc tiªu lîi Ých c¸ nh©n, nhËn thøc ngêi lao ®éng) nh©n tè thuéc vÒ c«ng viÖc(®Æc bÐo c«ng viÖc, bè trÝ c«ng viÖc, tæ chøc phôc vô n¬i lµm viÖc), vµ n÷a lµ nh©n tè thuéc vÒ tæ chøc vµ m«i trêng(c¸c chÝnh s¸ch,bÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ tæ chøc, hÖ thèng ph¸p luËt, néi quy quy chÕ)...phÇn nµy sÏ ®îc t×m hiÓu cô thÓ trong phÇn “ c¸c yÕu tè t¹o ®éng lùc” ë phÇn sau . CÊu h×nh vÒ c¸c nh©n tè nµy rÊt phøc t¹p vµ ®a d¹ng nªn nhiÖm vô cña ngêi l·nh ®¹o lµ ph¶i kÕt hîp tèi u c¸c nh©n tè thóc ®Èy kh¶ n¨ng, ph¹m vi nguån lùc cña tæ chøc ®Ó võa ®¹t ®îc môc tiªu c¸ nh©n võa ®¹t môc tiªu chung cña tæ chøc. Qua viÖc t×m hiÓu ®éng c¬ vµ ®éng lùc lµm viÖc cña ngêi lao ®éng ta thÊy ®éng c lao ®éng lµ nguyªn nh©n, lý do ®Ó c¸ nh©n ngêi lao ®éng tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng, cßn ®éng lùc lao ®éng lµ møc ®é hng phÊn, th«i thóc hä tham gia lµm viÖc. ®éng c¬ võa cã thÓ t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ cho ngêi lao ®éng ®ång thêi nã còng t¹o ra Ýt ®éng lùc cho ngêi lao ®éng. Nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i hiÓu vµ biÕt ph©n tÝch ®éng c¬, ®éng lùc cña ngêi lao ®éng ®Ó ®a ra c¸c chÝnh s¸ch nh©n sù hîp lý ®Ó ngêi lao ®éng hoµn thµnh céng viÖc vµ gióp tæ chøc thùc hiÖn tèt môc tiªu diÔn ra. .3. T¹o ®éng lùc a. Kh¸i niÖm: T¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng lµ viÖc sö dông c¸c biÖn ph¸p nhÊt ®Þnh ®Ó kÝch thÝch ngêi lao ®oäng lµm viÖc mét c¸ch tù nguyÖn, nhiÖt t×nh, h¨ng say vµ cã hiÖu qu¶ c«ng viÖc tèt nhÊt. T¹o ®éng lùc còng chÝnh lµ t¹o viÖc t¹o ra sù hÊp dÉn cña c«ng viÖc kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc, cña tiÒn l¬ng, tiÒn thëng...§Ó híng hµnh vi cña ngêi lao ®éng theo mét chiÒu híng quü ®¹o nhÊt ®Þnh. Hay nãi c¸ch kh¸c, t¹o ®éng lùc lµ c¸c biÖn ph¸p, chÝnh c¸ch ...T¸c ®éng ®Õn con ngêi nh»m cho hä cã ®éng lùc trong lao ®éng. b. Môc ®Ých t¹o ®éng lùc Môc ®Ých quan träng nhÊt cña t¹o ®éng lùc lao ®éng lµ khai kh¸c, sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt, ph¸t huy ®îc nh÷ng tiÒm n¨ng cña ngêi lao ®éng trong tæ chøc. Khi ngêi lao ®éng cã ®éng lùc lao ®éng th× hä sÏ lµm viÖc nhiÖt t×nh h¨ng say, sö dông hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh, nhê ®ã mµ nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc sÏ ®îc thùc hiÖn víi hiÖu qu¶ cao. V× cã ®éng lùc lao ®éng, trong qu¸ tr×nh Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 8 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí lµm viÖc, ngêi lao ®éng cã thÓ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng tiÒm Èn, n©ng cao nh÷ng kh¶ n¨ng hiÖn cã cña m×nh, ®ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh tù hoµn thiÖn trong c«ng viÖc. Môc ®Ých thø hai cña t¹o ®éng lùc lµ t¹o sù g¾n bã, thu hót nh÷ng ngêi lao ®éng giái vÒ tæ chøc. Bëi v× t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng chÝnh lµ lµm viÖc cho ngêi lao ®éng ®îc tho¶ m·n khi lµm viÖc cho tæ chøc, khiÕn cho hä g¾n bã vµ trung thµnh víi tæ chøc. Sù g¾n bã nhiÖt t×nh cña hä cïng víi nh÷ng biÖn ph¸p t¹o ®éng lùc tèt sÏ lµm t¨ng søc cuèn hut ngêi giái ®Õn víi tæ chøc, vµ ®iÒu ®ã cµng gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng thµnh c«ng cña tæ chøc. c. ýnghÜa cña t¹o ®éng lùc lao ®éng: Nh chóng ta ®Òu biÕt qu¶n trÞ nh©n lùc lµ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña tæ chøc nh»m h×nh thµnh, sö dông, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn nguån lao ®éng phï hîp víi yªu cÇu c«ng viÖc cña tæ chøc. Qu¶n trÞ nh©n lùc nh»m thùc hiÖn hai môc tiªu c¨n b¶n - ®ã lµ ®¶m b¶o sù phï hîp thÝch øng gi÷a ngêi lao ®éng vµ c«ng viÖc; vµ t¹o ®éng lùc - khuyÕn khÝch tÝnh s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng. Do vËy t¹o ®éng lùc cã vai trß vµ ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng: §èi víi c¸ nh©n - ngêi lao ®éng: t¹o ®éng lùc gióp hä tù hoµn thiÖn b¶n th©n m×nh, c¶m thÊy cã ý nghÜa trong c«ng viÖc, tæ chøc . §èi víi tæ chøc - doanh nghiÖp: T¹o ®éng lùc gióp ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña tæ chøc, nã cã ý nghÜa quan träng gi÷ g×n ®éi ngò lao ®éng cña doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng¬ig tµi. §èi víi x· héi: T¹o ®éng lùc thÓ hiÖn sù tho¶ m·n ngµy cµng cao c¸c nhu cÇu cña con ngêi, ®¶m b¶o cho hä ®îc h¹nh phóc vµ ph¸t triÓn toµn diÖn, nhê ®ã mµ thóc ®Èy x· héi ®i lªn gãp phÇn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. I.4. C¸c häc thuyÕt t¹o ®éng lùc Mét tæ chøc chØ cã thÓ ®¹t ®îc n¨ng suÊt cao khi cã nh÷ng nh©n viªn lµm viÖc tÝch cùc vµ s¸ng t¹o. §iÒu nµy phô thuéc vµo c¸ch thøc vµ ph¬ng ph¸p mµ nh÷ng ngêi qu¶n lý sö dông ®Ó t¹o ®éng lùc cho nh©n viªn. ChÝnh v× thÕ mµ ®· cã rÊt nhiÒu ngêi nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc cho ngßi lao ®éng vµ ®· ®a ra rÊt nhiÒu häc thuyÕt vÒ t¹o ®éng lùc trong lao ®éng. Tuy nhiªn, tÊt c¶ c¸c häc thuyÕt ®Òu cã mét kÕt luËn chung ®ã lµ: viÖc t¨ng cêng ®éng lùc ®èi víi ngêi lao ®éng sÏ dÉn ®Õn n©ng cao thµnh tÝch lao ®éng vµ c¸c th¾ng lîi lín h¬n cña tæ chøc. Sau ®©y chóng ta sÏ nghiªn cøu mét sè häc thuyÕt c¬ b¶n vÒ t¹o ®éng lùc trong lao ®éng. a. Häc thuyÕt ph©n cÊp nhu cÇu cña Maslow Mét trong nh÷ng lý thuyÕt vÒ ®éng c¬ thóc ®Èy ®îc nh¾c ®Õn nhiÒu nhÊt lµ häc thuyÕt ph©n cÊp nhu cÇu ®îc nhµ t©m lý häc Abraham Maslow ®a ra. Maslow cho r»ng, loµi ngêi mong muèn ®îc tho¶ m·n mét sè nhu cÇu nhÊt ®Þnh vµ ®· nh×n nhËn c¸c nhu cÇu ®ã theo h×nh th¸i ph©n cÊp, s¾p xÕp theo thø tù t¨ng dÇn tõ nhu cÇu thÊp nhÊt ®Õn nhu cÇu cao nhÊt. Vµ «ng ®· ®a ra kÕt luËn khi mét nhãm c¸c nhu cÇu ®îc tho¶ m·n th× lo¹i nhu cÇu nµy kh«ng cßn lµ ®éng c¬ thóc ®Èy n÷a vµ khi ®ã mét nhu cÇu cao h¬n xuÊt hiÖn vµ trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy. KÕt qu¶ lµ con ngêi lu«n lu«n cã nh÷ng nhu cÇu cha ®îc ®¸p øng, nh÷ng nhu cÇu nµy thóc ®Èy con ngêi thùc hiÖn ho¹t ®éng nµo ®ã ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu. Maslow ph©n cÊp c¸c nhu cÇu thµnh 5 thø bËc: nhu cÇu vÒ sinh lý, nhu cÇu vÒ an ninh hoÆc an toµn, nhu cÇu vÒ liªn kÕt vµ chÊp nhËn, nhu cÇu vÒ sù t«n träng, Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 9 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí vµ cuèi cïng lµ nh÷ng nhu cÇu tù kh¼ng ®Þnh m×nh. Khi c¸c nhu cÇu bËc thÊp ®îc tho¶ m·n th× c¸c nhu cÇu kh¸c sÏ trë nªn quan träng, chóng thóc ®Èy vµ khèng chÕ hµnh vi c¸ nh©n. V× khi nh÷ng nhu cÇu nµy ®îc ®¸p øng tíi mét møc ®é nµo ®ã, nh÷ng nhu cÇu kh¸c l¹i xuÊt hiÖn vµ tiÕp tôc nh vËy tiÕn ®Õn nhu cÇu bËc cao nhÊt cña hÖ thèng ph©n cÊp. C¸c nghiªn cøu chØ ra r»ng, thø bËc nhu cÇu ë c¸c níc kh¸c nhau th× kh¸c nhau phô thuéc vµo tõng nÒn v¨n ho¸. Tuy nhiªn, cÊu tróc trªn kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i theo c¸c phÇn nh Maslow ®· miªu t¶. ¤ng kh«ng cã ý ®Þnh nãi r»ng cÊu tróc nµy cã thÓ ¸p dông mét c¸ch phæ biÕn mµ «ng thÊy ®©y lµ mét m« h×nh ®Æc trng hÇu nh lu«n vËn hµnh. Tuy nhiªn, häc thuyÕt nµy cña Maslow còng ®· béc lé mét vµi khuyÕt ®iÓm nh lµ n¨m cÊp ®é nhu cÇu nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng xuÊt hiÖn, nh÷ng nhu cÇu nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng tu©n theo m« h×nh cña Maslow, hÖ thèng nhu cÇu trªn thùc tÕ thêng mÊt æn ®Þnh vµ ®a d¹ng h¬n. Bëi vËy, hÖ thèng ph©n cÊp c¸c nhu cÇu cña Maslow kh«ng nh»m vµo viÖc x¸c ®Þnh mét hÖ thèng cho tÊt c¶ mµ lµ mét hÖ thèng cã thÓ h÷u Ých trong viÖc dù ®o¸n hµnh vi trªn c¬ së x¸c suÊt cao hoÆc thÊp. b. Häc thuyÕt hai yÕu tè cña Herzberg Frederick Herzberg b¾t ®Çu thu thËp d÷ liÖu vÒ th¸i ®é lµm viÖc, tõ ®ã cã thÓ rót ra nh÷ng nhËn ®Þnh vÒ hµnh vi con ngêi. Häc thuyÕt hai yÕu tè b¾t nguån tõ sù ph©n tÝch c«ng tr×nh nghiªn cøu bíc ®Çu do Herzberg vµ ®ång nghiÖp cña «ng thùc hiÖn t¹i Së dÞch vô t©m lý Pittsburgh. Nghiªn cøu nµy bao gåm nh÷ng pháng vÊn më réng víi hai tr¨m kü s vµ kÕ to¸n tõ 11 ngµnh c«ng nghiÖp ë khu vùc Pittsburgh. T¹i c¸c cuéc pháng vÊn, hä ®îc hái vÒ nh÷ng g× trong nghÒ nghiÖp cña hä khiÕn hä bÊt h¹nh hoÆc kh«ng tho¶ m·n vµ nh÷ng g× lµm hä h¹nh phóc hoÆc hµi lßng. Ph©n tÝch d÷ liÖu thu thËp ®îc tõ c¸c cuéc pháng vÊn, Herzberg kÕt luËn r»ng, con ngêi cã hai lo¹i nhu cÇu, vÒ c¬ b¶n, ®éc lËp víi nhau vµ ¶nh hëng tíi hµnh vi theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau. ¤ng thÊy r»ng, khi con ngêi c¶m thÊy kh«ng tho¶ m·n víi c«ng viÖc cña m×nh, hä rÊt lo l¾ng vÒ m«i trêng m×nh ®ang lµm viÖc. MÆt kh¸c, khi c¶m thÊy hµi lßng vÒ c«ng viÖc th× con ngêi l¹i quan t©m tíi chÝnh c«ng viÖc. Herzberg ®· gäi lo¹i nhu cÇu ®Çu tiªn lµ c¸c nh©n tè duy tr× v× chóng kh«ng bao giê ®îc tho¶ m·n hoµn toµn- chóng ph¶i tiÕp tôc ®îc duy tr×. ¤ng gäi lo¹i nhu cÇu thø hai lµ c¸c ®éng c¬ thóc ®Èy v× dêng nh chóng cã hiÖu qu¶ trong viÖc kÝch thÝch con ngêi thùc hiÖn c«ng viÖc tèt h¬n. C¸c chÝnh s¸ch cña c«ng ty vµ c«ng t¸c qu¶n trÞ, gi¸m s¸t c«ng viÖc, c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc, nh÷ng mèi quan hÖ c¸ nh©n, tiÒn l¬ng, chøc vô vµ sù an toµn nghÒ nghiÖp cã thÓ ®îc coi lµ c¸c nh©n tè duy tr×. §©y kh«ng ph¶i mét phÇn vèn cã bªn trong c«ng viÖc, mµ chóng cã liªn quan tíi c¸c ®iÒu kiÖn trong ®ã c«ng viÖc ®îc thùc hiÖn. Herzberg ®· ph¸t hiÖn ra r»ng, nh÷ng yÕu tè nµy míi chØ lµ nh÷ng yÕu tè mµ cã nã th× con ngêi sÏ kh«ng bÊt m·n. Nãi c¸ch kh¸c, nÕu yÕu tè nµy tån t¹i trong mét m«i trêng lµm viÖc víi sè lîng vµ chÊt lîng cao th× chóng sÏ cã t¸c dông ng¨n ngõa sù kh«ng tho¶ m·n trong c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng, vµ ng¨n chÆn nh÷ng tæn thÊt do nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng viÖc g©y ra khi c«ng nh©n vËn hµnh, chø kh«ng t¹o ra sù t¨ng trëng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c«ng nh©n. Tuy nhiªn, nÕu thiÕu sù tån t¹i cña chóng sÏ dÉn ®Õn sù bÊt b×nh ®ång thêi kh«ng t¹o ra ®îc sù tho¶ m·n trong c«ng viÖc. Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 10 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí C¸c nh©n tè lµm tho¶ m·n nh÷ng c¶m gi¸c vÒ thµnh tÝch, sù thõa nhËn thµnh tÝch ®ã cña ngêi l·nh ®¹o, lµm nh÷ng c«ng viÖc cã thö th¸ch, cã tr¸ch nhiÖm vµ sù th¨ng tiÕn cao, sù tiÕn bé vµ trëng thµnh trong nghÒ nghiÖp ®Òu ®îc coi lµ c¸c yÕu tè then chèt ®Ó t¹o ®éng lùc vµ sù tho¶ m·n trong c«ng viÖc. Nh vËy, sù tån t¹i cña c¸c yÕu tè nµy trong c«ng ty sÏ mang l¹i cho ngêi lao ®éng nh÷ng c¶m gi¸c tho¶ m·n hoÆc kh«ng tho¶ m·n ®èi víi c«ng viÖc mµ hä ®ang lµm. Herzberg ®· gäi nhãm c¸c yÕu tè nµy lµ c¸c yÕu tè tho¶ m·n c«ng viÖc hoÆc lµ nh÷ng ®éng c¬ thóc ®Èy thùc sù lµ bëi v× nh÷ng yÕu tè nµy dêng nh cã kh¶ n»ng g©y ¶nh hëng tÝch cùc tíi sù tho¶ m·n nghÒ nghiÖp, thêng dÉn tíi n©ng cao tæng s¶n phÈm ®Çu ra cña ngêi ®ã. Râ rµng, nÕu lý thuyÕt nµy cã c¬ së th× c¸c nhµ qu¶n trÞ cÇn ph¶i ®Æc biÖt chó ý tíi viÖc n©ng cao sù tho¶ m·n c«ng viÖc cho ngêi lao ®éng. V× theo thuyÕt nµy th× muèn n©ng cao thµnh tÝch cña nh©n viªn th× chóng ta ph¶i giao cho hä nh÷ng c«ng viÖc cã nhiÒu th¸ch thøc, cã tr¸ch nhiÖm cao vµ cã nhiÒu c¬ héi th¨ng tiÕn, khuyÕn khÝch hä tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng chø kh«ng ph¶i lµ t¨ng tiÒn l¬ng vµ phóc lîi cho hä. VÝ dô, chóng ta h·y gi¶ ®Þnh, mét ngêi ®ang cã hÖ ®éng c¬ cao vµ ®ang lµm viÖc ë møc ®é 90% kh¶ n¨ng. Anh ta cã mèi quan hÖ tèt víi gi¸m s¸t viªn vµ hoµn toµn tho¶ m·n víi nh÷ng ®iÒu kiÖn hiÖn cã. NÕu chóng ta chuyÓn gi¸m s¸t viªn ®i n¬i kh¸c vµ thay vµo ®ã lµ mét ngêi mµ anh ta kh«ng thÝch, ®ång thêi b¾t anh ta lµm c«ng viÖc cã møc l¬ng kÐm h¬n c«ng viÖc cña anh ta. Khi ®ã, do tr×nh ®é vËn hµnh vµ n¨ng suÊt phô thuéc vµo c¶ kh¶ n¨ng lÉn hÖ ®éng c¬ nªn nh÷ng nhu cÇu vÒ yÕu tè duy tr× kh«ng ®îc tho¶ m·n nµy cã thÓ dÉn tíi h¹n chÕ s¶n lîng. Tuy nhiªn, nÕu chóng ta ®a gi¸m s¸t viªn tríc ®©y cña ngêi c«ng nh©n ®ã trë l¹i vµ l¬ng cña anh ta ®îc ®iÒu chØnh lªn trªn møc anh ta mong muèn th× n¨ng suÊt lao ®éng cña anh ta cã lÏ chØ t¨ng tíi møc ban ®Çu. Nhng nÕu chóng ta kh«ng chuyÓn gi¸m s¸t viªn cña anh ta ®i n¬i kh¸c ®ång thêi l¹i t¹o c¬ héi trëng thµnh vµ tho¶ m·n c¸c nhu cÇu ®éng c¬ cña anh ta trong mét m«i trêng cho phÐp anh ta tù do thö nghiÖm nh÷ng s¸ng kiÕn vµ s¸ng t¹o nµo ®ã, quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ g¸nh v¸c tr¸ch nhiÖm. Khi ®ã, víi t c¸ch c¸ nh©n anh ta cã thÓ ®· cã ®ñ ®é chÝn ch¾n, trëng thµnh vÒ kh¶ n¨ng vµ cã thÓ cã n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n n÷a. Nh vËy, c¸c nh©n tè vÖ sinh khi ®îc tho¶ m·n cã xu híng lo¹i trõ sù bÊt m·n vµ h¹n chÕ trong c«ng viÖc, nhng chóng Ýt thóc ®Èy c¸ nh©n v¬n tíi ®Æc tÝnh vËn hµnh cao h¬n hoÆc kh¶ n¨ng cao h¬n. Tuy nhiªn, sù tho¶ m·n c¸c ®éng c¬ sÏ cho phÐp c¸ nh©n ph¸t triÓn mét c¸ch ch¾c ch¾n, th«ng thêng lµ t¨ng kh¶ n¨ng. Do ®ã, c¸c nh©n tè vÖ sinh ¶nh hëng tíi kh¶ n¨ng cña c¸ nh©n. Häc thuyÕt nµy ®· chØ ra ®îc mét lo¹t c¸c yÕu tè t¸c ®éng tíi ®éng lùc vµ sù tho¶ m·n cña ngêi lao ®éng, ®ång thêi còng g©y ®îc ¶nh hëng c¬ b¶n tíi viÖc thiÕt kÕ vµ thiÕt kÕ l¹i c«ng viÖc ë nhiÒu c«ng ty. Nhng häc thuyÕt nµy còng cã nh÷ng h¹n chÕ v× nã kh«ng hoµn toµn phï hîp víi thùc tÕ v× trªn thùc tÕ ®èi víi mét sè ngêi lao ®éng cô thÓ, c¸c yÕu tè nµy ho¹t ®éng ®ång thêi chø kh«ng t¸ch rêi nhau nh vËy vµ c¸c yÕu tè duy tr× vÉn cã t¸c dông mang l¹i sù tho¶ m·n c«ng viÖc cho ngêi lao ®éng. Do ®o, c¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i ¸p dông ®ång thêi c¶ hai nhãm yÕu tè nµy trong viÖc qu¶n lý vµ t¹o ®éng lùc lµm viÖc cho ngêi lao ®éng, ®ång thêi ngêi qu¶n lý ph¶i nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña viÖc thiÕt kÕ hîp lý c¸c c«ng viÖc Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 11 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí c. Häc thuyÕt kú väng cña Victor Vroom Mét c¸ch tiÕp cËn kh¸c ®Ó gi¶i thÝch ®éng c¬ thóc ®Èy lao ®éng, nã gi¶i thÝch xem con ngêi ®îc thóc ®Èy b»ng c¸ch nµo lµ lý thuyÕt kú väng cña Victor Vroom. ¤ng cho r»ng, con ngêi sÏ ®îc thóc ®Èy trong viÖc thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc ®Ó ®¹t tíi mét môc tiªu nÕu hä tin vµo gi¸ trÞ cña môc tiªu ®ã, vµ hä cã thÓ thÊy ®îc r»ng nh÷ng c«ng viÖc hä lµm sÏ gióp cho hä ®¹t ®îc môc tiªu ®ã.Cô thÓ h¬n, lý thuyÕt cña Victor Vroom cho r»ng, ®éng c¬ thóc ®Èy con ngêi lµm mäi viÖc sÏ ®îc qui ®Þnh bëi gi¸ trÞ mµ hä ®Æt vµo, kÕt qu¶ cè g¾ng cña hä céng thªm niÒm tin mµ hä cã ®Ó sù cè g¾ng cña hä sÏ ®îc hç trî thùc sù ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu. Nãi c¸ch kh¸c, Victor Vroom chØ ra r»ng, ®éng c¬ thóc ®Èy lµ s¶n phÈm cña gi¸ trÞ mong ®îi mµ con ngêi ®Æt vµo môc tiªu vµ nh÷ng c¬ héi mµ hä thÊy sÏ hoµn thµnh ®îc môc tiªu ®ã. Häc thuyÕt kú väng cña Victor Vroom ®îc ph¸t biÓu nh sau: Søc m¹nh = Møc ham mª * NiÒm hi väng Trong ®ã: - Søc m¹nh lµ cêng ®é thóc ®Èy con ngêi Møc ham mª lµ cêng ®é u ¸i cña mét ngêi giµnh cho kÕt qu¶ ®¹t ®îc. NiÒm hi väng lµ x¸c suÊt mµ mét hµnh ®éng riªng lÎ sÏ dÉn tíi mét kÕt qu¶ mong muèn. Theo häc thuyÕt nµy, ®éng lùc lµ chøc n¨ng cña sù kú väng c¸ nh©n, r»ng mét sù nç lùc nhÊt ®Þnh sÏ ®em l¹i mét thµnh tÝch nhÊt ®Þnh, vµ thµnh tÝch ®ã sÏ dÉn tíi nh÷ng kÕt qu¶ hoÆc phÇn thëng nh mong muèn. Cô thÓ lµ, nhu cÇu cña con ngêi ®îc c¶m nhËn t¹o nªn hµnh vi cña ngêi ®ã vµ viÖc t¹o lËp hµnh vi ®îc thóc ®Èy trong mét c«ng viÖc ph¸t triÓn, nÕu mét ngêi nhËn thøc ®îc mèi quan hÖ tÝch cùc gi÷a sù nç lùc vµ thµnh tÝch. Hµnh vi ®îc thóc ®Èy tiÕp tôc t¨ng nÕu cã mèi t¬ng quan thuËn gi÷a viÖc thùc hiÖn tèt c«ng viÖc vµ kÕt qu¶ hoÆc gi¶i thëng ®Æc biÖt nÕu kÕt qu¶ hoÆc gi¶i thëng ®ã ®îc ®¸nh gi¸ cao. Do ®ã, cã ba mèi quan hÖ n©ng cao hµnh vi ®îc thóc ®Èy ®ã lµ mét mèi quan hÖ tÝch cùc gi÷a sù nç lùc vµ thµnh tÝch, mét mèi quan hÖ tÝch cùc gi÷a viÖc thùc hiÖn tèt c«ng viÖc vµ gi¶i thëng vµ viÖc ®¹t ®îc kÕt qu¶ hoÆc gi¶i thëng ®îc ®¸nh gi¸ cao. VÝ dô, nh mét nhµ qu¶n lý hiÓu râ thêi gian lµm viÖc lµ ®iÒu kiÖn sèng cßn ®Ó thùc hiÖn tèt c«ng viÖc. H¬n n÷a, nhµ qu¶n lý còng hiÓu ®îc lµ viÖc thùc hiÖn tèt mét c«ng viÖc cã thÓ sÏ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó th¨ng tiÕn sím, vµ ®i liÒn víi ®iÒu kiÖn nµy lµ sù t¨ng l¬ng h¬n n÷a. Khi ®ã, ngêi qu¶n lý sÏ s½n sµng lµm viÖc tÝch cùc h¬n, cñng cè thªm lßng tin vµo kiÓu hµnh vi ®ã. Nhng nÕu t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng viÖc ®îc c¶i thiÖn, nhµ qu¶n lý kh«ng ®îc th¨ng chøc hoÆc l¬ng t¨ng Ýt h¬n møc hi väng th× ®éng c¬ thóc ®Èy, sù tù nguyÖn vµ lßng tin cña anh ta sÏ gi¶m xuèng. Ngoµi ra, khi mét ngêi thê ¬ víi viÖc ®¹t tíi mét môc tiªu nhÊt ®Þnh th× møc ham mª coi nh b»ng kh«ng vµ sÏ cã mét møc ham mª ©m khi con ngêi ph¶n ®èi viÖc ®¹t tíi môc tiªu ®ã. Vµ khi ®ã, kÕt qu¶ cña c¶ hai trêng hîp ®Òu lµ kh«ng cã ®éng c¬ thóc ®Èy. Nh vËy, søc m¹nh dïng ®Ó lµm mét viÖc nµo ®ã phô thuéc c¶ vµo møc ham mª vµ niÒm hi väng. H¬n n÷a, mét ®éng c¬ ®Ó thùc hiÖn mét ho¹t ®éng nµo ®ã cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng sù mong muèn cã ®îc mét kÕt qu¶ nµo ®ã. VÝ dô, mét nhµ qu¶n lý cã thÓ s½n sµng lµm viÖc tÝch cùc ®Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu vÒ s¶n xuÊt cña c«ng ty víi niÒm ®am mª ®îc t¨ng l¬ng hoÆc th¨ng Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 12 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí chøc. Nh vËy, ®Ó t¹o ®éng c¬ lín nhÊt, nhµ qu¶n trÞ ph¶i t¸c ®éng lªn c¶ hai yÕu tè thóc ®Èy trªn sù ham mª vµ niÒm hi väng. Mét trong nh÷ng nÐt hÊp dÉn lín cña thuyÕt Victor Vroom lµ nã thõa nhËn tÇm quan träng cña c¸c nhu cÇu vµ ®éng c¬ thóc ®Èy kh¸c nhau cña con ngêi. Do ®ã, nã tr¸nh ®îc nh÷ng ®Æc trng ®¬n gi¶n ho¸ trong c¸ch tiÕp cËn cña Maslow vµ Herberg. Nã tá ra thùc tÕ h¬n vµ phï hîp víi quan ®iÓm lµ con ngêi cã nh÷ng môc tiªu c¸ nh©n kh¸c víi c¸c môc tiªu cña tæ chøc, nhng nh÷ng môc tiªu ®ã cã thÓ hµi hoµ ®îc víi nhau. H¬n n÷a, lý thuyÕt cña Victor Vroom hoµn toµn phï hîp víi toµn bé hÖ thèng qu¶n lý theo c¸c môc tiªu. Nhng ®iÓm m¹nh cña häc thuyÕt nµy còng chÝnh lµ ®iÓm yÕu cña nã. Gi¶ thuyÕt cña «ng cho r»ng, ý nghÜa vÒ gi¸ trÞ thay ®æi theo tõng ngêi, theo kh«ng gian vµ thêi gian dêng nh phï hîp h¬n víi cuéc sèng thùc tÕ. Nã còng phï hîp víi quan ®iÓm r»ng c«ng viÖc cña nhµ qu¶n lý nh»m t¹o ra mét m«i trêng lµm viÖc ®ßi hái ph¶i tÝnh ®Õn sù kh¸c biÖt trong nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau. Nhng mÆt kh¸c, lý thuyÕt cña Victor Vroom l¹i khã ¸p dông vµo thùc tÕ. Nhng mÆc dï cã chÝnh x¸c vÒ mÆt l«gic cña nã, yÕu ®iÓm nµy ghi nhËn r»ng ®éng c¬ thóc ®Èy phøc t¹p h¬n nhiÒu so víi c¸c c¸ch tiÕp cËn cña Maslow vµ Herberg muèn thÓ hiÖn. Nh vËy, ®Ó ®¹t ®îc hiÖu suÊt lµm viÖc cao, chØ cã n¨ng lùc vµ c¸c ph¬ng tiÖn phï hîp th«i th× cha ®ñ. Mét nh©n viªn cã tiÒm n¨ng trong mét lÜnh vùc nµo ®ã còng cha ch¾c t¹o dùng ®îc mét c¸ch nhanh chãng nh÷ng n¨ng lùc cÇn thiÕt ®Ó thµnh c«ng trong mét vÞ trÝ lµm viÖc míi. CÇn ph¶i cã c¶ ®éng c¬ lµm viÖc n÷a. Kh«ng cã ®éng c¬ tuyÖt ®èi, vµ ®¸nh gi¸ ®éng c¬ ph¶i lu«n g¾n víi hoµn c¶nh cña nh©n viªn. Do ®ã, ta ph¶i tuú thuéc vµo hoµn c¶nh vµ vÞ trÝ lµm viÖc cña nh©n viªn ®Ó chän ph¬ng ph¸p t¹o ®éng lùc cho phï hîp. I.5.C¸c yÕu tè t¹o ®éng lùc Môc tiªu cña c¸c tæ chøc ®Òu lµ ®¹t hiÖu qu¶ cao trong ho¹t ®éng mµ ®iÒu nµy l¹i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo mçi c¸ nh©n ngêi lao ®éng trong tæ chøc ®ã. Ngêi lao ®éng mong muèn cèng hiÕn hÕt kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cho tæ chøc hay cã th¸i ®é ch¸n n¶n víi c«ng viÖc hay kh«ng tÝch cùc lµm viÖc vµ cuèi cïng rêi bá tæ chøc ®iÒu nµy phô thuéc nhiÒu vµo c¸c nhµ qu¶n trÞ. HiÖu qu¶ c«ng viÖc ngêi lao ®éng thùc hiÖn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè mµ chñ yÕu lµ ba yÕu tè sau: kh¶ n¨ng cña ngêi lao ®éng, m«i trêng tæ chøc vµ ®éng c¬ lµm viÖc cña ngêi lao ®éng. §Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao trong c«ng viÖc tríc hÕt ngêi lao ®éng ph¶i thÊy thÝch thó víi c«ng viÖc vµ muèn lµm c«ng viÖc ®ã, hä ph¶i cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc, kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc vµ sau n÷a tæ chøc ph¶i t¹o cho ngêi lao ®éng ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc: nguyªn nhiªn vËt liÖu, c¸c trang thiÕt bÞ, c¸c nguån lùc cÇn thiÕt kh¸c..Tuy nhiªn trong tÊt c¶ c¸c yÕu tè trªn ®éng lùc ®ãng vai trß quan träng nhÊt, nã quyÕt ®Þnh hµnh vi còng nh th¸i ®é cña ngêi lao ®éng víi c«ng viÖc tõ ®ã quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc. NÕu nh hai yÕu tè : n¨ng lùc vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cã thÓ tong bíc kh¾c phôc ®îc th× yÕu tè t¹o ®éng lùc l¹i lµ vÊn ®Ò phøc t¹p g©y khã kh¨n víi hÇu hÕt c¸c tæ chøc. Hä sÏ ph¶i xem xÐt xem lµm c¸ch nµo ®Ó t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng ®Ó hä lµm viÖc ch¨m chØ h¬n, hiÖu qu¶ lao ®éng cao h¬n. §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã tríc hÕt cÇn ph¶i ph©n tÝch c¸c yÕu tè t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng ®ã lµ: c¸c yÕu tè thuéc vÒ b¶n th©n Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 13 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí ngêi lao ®éng, c¸c yÕu tè thuéc vÒ c«ng viÖc vµ c¸c yÕu tè thuéc vÒ tæ chøc. C¸c yÕu tè t¹o ®éng lùc nµy chÝnh lµ c¬ së ®Ó c¸c nhµ qu¶n trÞ ®Ò ra c¸c h×nh thøc vµ ph¬ng híng t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ lao ®éng tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña ngêi lao ®éng vµ ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc. a. C¸c yÕu tè thuéc vÒ b¶n th©n ngêi lao ®éng a.1 HÖ thèng c¸c nhu cÇu cña con ngêi. Nhu cÇu lµ tr¹ng th¸i t©m lý mµ con ngêi c¶m thÊy thiÕu thèn kh«ng tho¶ m·n vÒ mét c¸i g× ®ã vµ mong ®îc ®¸p øng nã. Nh trªn ®· xem xÐt hÖ thèng nhu cÇu trªn c¬ së ph©n chia thµnh c¸c lo¹i: nhu cÇu bËc thÊp (nhu cÇu sinh lý), nhu cÇu vËn ®éng vµ nhu cÇu s¸ng t¹o, ë phÇn nµy chóng ta sÏ nghiªn cøu sù t¸c ®éng cña hÖ thèng nhu cÇu cña con ngêi díi gãc ®é ph©n chia kh¸c. Theo híng nµy cã thÓ t¹m ph©n chia hÖ thèng nhu cÇu cña con ngêi thµnh ba nhãm lín: c¸c nhu cÇu vËt chÊt, nhu cÇu tinh thÇn, nhu cÇu x· héi. Nh×n chung nhu cÇu cña con ngêi kh«ng chØ ®a d¹ng phong phó mµ cßn lu«n thay ®æi theo thêi gian. Do vËynh÷ng nç lùc nh»m t¹o ra ®éng lùc cho ngêi lao ®éng b»ng mét h×nh thøc duy nhÊt cã thÓ kh«ng cã hiÖu qu¶ v× khi ®îc tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu nµy råi th× hä n¶y sinh c¸c nhu cÇu kh¸c v× vËy ph¶i cã nh÷ng c¸ch kh¸c nhau ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®a d¹ng cña ngêi lao ®éng. Nhu cÇu, ®éng c¬ vµ hµnh vi cã mèi liªn hÖ víi nhau: nhu cÇu lµ yÕu tè thóc ®Èy cña hµnh ®éng vµ ®éng c¬ lµ kªnh chuyÓn t¶i th«ng qua ®ã mçi ngêi cho r»ng nhu cÇu cã thÓ tho¶ m·n mét c¸ch tèt nhÊt vµ do ®ã nã ph¶n ¸nh c¸c lùa chän hµnh vi c¸ nh©n.Tuy nhiªn sù tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña con ngêi dï lµ Ýt còng sÏ lµ ®éng c¬ thóc ®Èy con ngêi lao ®éng tÝch cùc, h¨ng say s¸ng t¹o. Ch×a kho¸ t×m ra ®éng c¬ bªn trong thóc ®Èy con ngêi lao ®éng tÝch cùc lµ nghiªn cøu c¸c nhu cÇu cña hä vµ t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó tho¶ m·n c¸c nhu cÇu ®ã. a.2. NhËn thøc cña ngêi lao ®éng. NhËn thøc cña ngêi lao ®éng vÒ tæ chøc, vÒ c«ng viÖc hä ®ang lµm vµ vÒ chÝnh b¶n th©n hä lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó cã thÓ t×m ra ®éng c¬ cña hä v× nhËn thøc chÝnh lµ c¬ së cña hµnh vi. Tõ nhËn thøc cña mçi con ngêi sÏ dÉn ®Õn c¸c hµnh vi kh¸c nhau ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®a d¹ng do ®ã t×m ra nh÷ng ®éng lùc kh¸c nhau ®èi víi mèi ngêi. Trong nh÷ng sù nhËn thøc trªn th× sù nhËn thøc vÒ b¶n th©n mçi ngêi chÝnh lµ sù nhËn thøc khã kh¨n vµ phøc t¹p nhÊt, th«ng qua nhËn thøc nµy mçi ngêi sÏ cã nh÷ng nhËn biÕt, ®¸nh gi¸ n¨ng lùc cña riªng hä, do ®ã sÏ g¾n kÕt nh÷ng n¨ng lùc kh¶ n¨ng ®ã víi mét vÞ trÝ thÝch hîp nhÊt ®Þnh trong tæ chøc còng nh trong x· héi. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i ngêi nµo còng tù nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ kh¶ n¨ng cña hä, cã thÓ hä ®¸nh gi¸ qu¸ cao b¶n th©n, còng cã khi hä tù ti kh«ng nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ nh÷ng gi¸ trÞ hiÖn cã, trrong c¶ hai trêng hîp trªn cÇn cã sù t¸c ®éng cña c¸c nhµ qu¶n trÞ ®Ó gióp ngêi lao ®éng nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ b¶n th©n hä tõ ®ã cã nh÷ng bè trÝ thÝch hîp phï hîp víi kh¶ n¨ng n¨ng lùc cña tõng ngêi. NhiÖm vô cña nhµ qu¶n trÞ kh«ng chØ duy tr× lùc lîng lao ®éng æn ®Þnh cho tæ chøc mµ cßn ph¶i khuyÕn khÝch thóc ®Èy hä t¹o hiÖu qu¶ lao ®éng cao, v× vËy ®¸nh gi¸ ®óng con ngêi vµ gióp hä cã nh÷ng nhËn thøc ®óng sÏ t¹o ra híng qu¶n trÞ thÝch hîp kÝch thÝch tinh thÇn h¨ng say lµm viÖc cho ngêi lao ®éng. Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 14 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí Bªn c¹nh nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ b¶n th©n ngêi lao ®éng cßn nhËn thøc vÒ c«ng viÖc hiÖn t¹i cña hä vµ vÒ tæ chøc. Mçi ngêi kh¸c nhau sÏ cã sù nhËn thøc kh¸c nhau, ngêi nµy cã thÓ ®¸nh gi¸ c«ng viÖc nµy thó vÞ nhng ngêi kh¸c l¹i cho lµ nhµm ch¸n kh«ng cã tÝnh thö th¸ch. Tõ nh÷ng nhËn thøc kh¸c nhau ®ã dÉn tíi nh÷ng th¸i ®é kh¸c nhau ®èi víi c«ng viÖc, viÖc nhËn ra c¸c yÕu tè thóc ®Èy cña c«ng viÖc ®èi víi tong ngêi lao ®éng kh¸c nhau kh«ng ph¶i lµ dÔ dµng, nã chØ béc lé qua sù thùc hiÖn c«ng viÖc cña hä v× vËy cÇn cã nh÷ng ®iÒu chØnh kÞp thêi ®Ó mçi ngêi cã nh÷ng th¸i ®é hµnh vi ®óng ®¾n víi c«ng viÖc. Trong mét tæ chøc c¸c chÝnh s¸ch ®Æc biÖt lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ nh©n sù thêng thu hót sù quan t©m chó ý cña nhiÒu ngêi lao ®éng v× chóng ¶nh hëng trùc tiÕp tíi quyÒn lîi cña hä. Trong bÊt cø mét tæ chøc nµo c¸c chÝnh s¸ch dï tèt ®Õn ®©u còng kh«ng thÓ tho¶ m·n nhu cÇu cña tÊt c¶ mäi ngêi trong tæ chøc ®ã, vÊn ®Ò chñ yÕu lµ ngêi lao ®éng nhËn thøc ®îc tÇm quan träng vµ ¶nh hëng cña c¸c chÝnh s¸ch ®ã ®Õn hä nh thÕ nµo. b. C¸c yÕu tè thuéc vÒ c«ng viÖc vµ tæ chøc thùc hiÖn c«ng viÖc b.1. §Æc ®iÓm, tÝnh chÊt cña c«ng viÖc vµ hÖ thèng c«ng nghÖ ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc Mçi c«ng viÖc kh¸c nhau ®Òu cã nh÷ng ®Æc thï riªng, cã nhiÒu c«ng viÖc ®¬n ®iÖu Ýt thao t¸c, lÆp l¹i thêng xuyªn hoÆc c¸c c«ng viÖc Ýt thö th¸ch sÏ g©y nhµm ch¸n cho ngêi lao ®éng. Khi lµm nh÷ng c«ng viÖc nµy ngêi lao ®éng thÊy hä kh«ng ph¸t huy ®îc kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña hä v× vËy ®èi víi nh÷ng c«ng viÖc nµy ph¶i ®a d¹ng ho¸ c«ng viÖc. Theo thuyÕt hai nhãm yÕu tè cña F.Herzberg th× lµm phong phó c«ng viÖc b»ng c¸ch thªm vµo mét sè nhiÖm vô cã tÝnh thóc ®Èy trong c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng sÏ t¹o ra sù tho¶ m·n víi c«ng viÖc. Herzberg còng cho r»ng cã mét sè yÕu tè lµm c«ng viÖc bít ®¬n ®iÖu nhµm ch¸n t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng: c¶m nhËn vÒ sù hoµn thµnh, sù c«ng nhËn, sù th¨ng tiÕn trong c«ng viÖc, tr¸ch nhiÖm nhiÒu h¬n. C¸c nh©n tè nµy khiÕn ngêi lao ®éng tham gia nhiÒu h¬n vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh, lËp kÕ ho¹ch, tæ chøc vµ ®iÒu hµnh c«ng viÖc cña chÝnh hä. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i lóc nµo c¸c yÕu tè nµy còng t¹o ra ®éng lùc cho ngêi lao ®éng v× kh«ng ph¶i ai còng muèn cã nhiÒu tr¸ch nhiÖm vµ thö th¸ch h¬n trong c«ng viÖc, mét sè ngêi l¹i thÝch nh÷ng c«ng viÖc cã tÝnh thêng nhËt lÆp ®i lÆp l¹i h¬n. Trong nh÷ng trêng hîp nh vËy nÕu ®Æt cho ngêi lao ®éng nhiÒu tr¸ch nhiÖm h¬n trong c«ng viÖc, nhiÒu tÝnh tù chñ h¬n vµ c¸c c¬ héi ra quyÕt ®Þnh cã thÓ g©y ra nhiÒu thö th¸ch cho hä ®e do¹ ®Õn vÞ trÝ lµm viÖc hiÖn t¹i cña hä. Nh vËy b¶n th©n c«ng viÖc vµ qui tr×nh c«ng nghÖ ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc kh«ng ph¶i lµ mét yÕu tè thóc ®Èy mµ nã chØ trë thµnh yÕu tè thóc ®Èy khi c«ng viÖc ®ã ®îc bè trÝ mét c¸ch phï hîp víi n¨ng lùc vµ tÝnh c¸ch cña tong ngêi lao ®éng trong tæ chøc. b.2 . Bè trÝ c«ng viÖc Nh ®· tr×nh bµy ë trªn mçi ngêi ®Òu sù tù nhËn thøc vµ nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ n¨ng lùc vµ kh¶ n¨ng cña m×nh, tuy nhiªn nh÷ng sù nhËn thøc ®ã kh«ng ph¶i lóc nµo còng chuÈn x¸c v× vËy nh÷ng nhµ qu¶n trÞ ph¶i cã sù nh×n nhËn ®óng ®¾n ®Ó cã nh÷ng bè trÝ s¾p xÕp c¸c vÞ trÝ c«ng t¸c hîp lý. Qu¶n trÞ nh©n sù quan t©m ®Õn viÖc sö dông nguån nh©n lùc cña tæ chøc sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt víi nguyªn t¾c lµ t×m ngêi cho mét vÞ trÝ c«ng viÖc chø kh«ng ph¶i t¹o c«ng viÖc cho nh÷ng ngêi s½n cã. Bè trÝ ®óng ngêi ®óng viÖc lµ mét nhiÖm vô khã kh¨n do Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 15 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí sù h¹n chÕ cña c¸c nguån lùc vµ mét sè nguyªn nh©n kh¸ch quan kh¸c, tuy nhiªn lµm ®îc ®IÒu ®ã sÏ t¹o ra hiÖu qu¶ lao ®éng cao. Mét ngêi ®îc lµm ë vÞ trÝ c«ng viÖc phï hîp víi kh¶ n¨ng së trêng cña m×nh sÏ t¹o ra hiÖu suÊt lao ®éng cao v× hä nhËn thÊy lµm c«ng viÖc ®ã hä sö dông ®îc nh÷ng kiÕn thøc ®· ®îc ®µo t¹o, ph¸t huy s¸ng kiÕn s¸ng t¹o trong c«ng viÖc vµ hä thÊy ®îc thµnh c«ng vµ th¨ng tiÕn nghÒ nghiÖp trong t¬ng lai. Tr¸i l¹i nÕu bè trÝ ngêi kh«ng ®óng viÖc, kh«ng phï hîp víi n¨ng lùc cña ngêi lao ®éng sÏ g©y hËu qu¶ xÊu kh«ng nh÷ng cho ngêi lao ®éng mµ cho c¶ tæ chøc. Bè trÝ sai cã thÓ x¶y ra trong hai trêng hîp: bè trÝ ngêi cã n¨ng lùc kÐm, tr×nh ®é h¹n chÕ vµo nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái yªu cÇu cao, trêng hîp thø hai th× ngîc l¹i bè trÝ ngêi giái vµo nh÷ng vÞ trÝ kh«ng yªu cÇu cao vÒ kü n¨ng còng nh kiÕn thøc. Trêng hîp thø nhÊt cã thÓ g©y h¹i cho tæ chøc nhiÒu h¬n vµ cßn kh¸ phæ biÕn, tuy vËy hËu qu¶ cßn kh«ng nghiªm träng b»ng trêng hîp sau. Ngêi lao ®éng ®îc ®µo t¹o bµi b¶n víi nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt ®Ó lµm mét vÞ trÝ ®ßi hái yªu cÇu cao l¹i ®îc bè trÝ lµm c«ng viÖc kh«ng cÇn nhiÒu kü n¨ng tríc hÕt g©y h¹i cho tæ chøc v× ®· sö dông l·ng phÝ nguån nh©n lùc. VÒ phÝa ngêi lao ®éng hä sÏ thÊy hä kh«ng ®îc ®¸nh gi¸ cao trong tæ chøc, kh«ng ®îc nh×n nhËn víi gi¸ trÞ hiÖn cã cña hä vµ hä kh«ng thÊy ®îc c¬ héi th¨ng tiÕn còng nh t¬ng lai trong nghÒ nghiÖp. MÆt kh¸c c«ng viÖc gi¶n ®¬n kh«ng thö th¸ch sÏ kh«ng g©y høng thó lµm viÖc dÉn ®Õn coi thêng c«ng viÖc vµ ngêi lao ®éng cã thÓ bá viÖc. Trong viÖc t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng vÊn ®Ò bè trÝ c«ng viÖc ®ãng vai trß quan träng, ®Ó t¹o ra vµ duy tr× ®éng lùc cho ngêi lao ®éng trong c«ng viÖc th× lµm viÖc tríc hÕt ph¶i phï hîp víi kh¶ n¨ng cña ngêi ®ã, c«ng viÖc kh«ng qu¸ gi¶n ®¬n dÔ g©y nhµm ch¸n còng kh«ng qu¸ khã kh¨n thö th¸ch g©y t©m tr¹ng ch¸n n¶n. Muèn vËy trong doanh nghiÖp ph¶i cã c¸c v¨n b¶n ph©n tÝch c«ng viÖc ®Ó tõ ®ã cã sù ®iÒu phèi bè trÝ cho hîp lý. b.3. §iÒu kiÖn lµm viÖc vµ tæ chøc phôc vô n¬i lµm viÖc. Bè trÝ c«ng viÖc lµ nhiÖm vô ®Çu tiªn vµ khã kh¨n nhÊt khi b¾t ®Çu ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp tuy nhiªn bè trÝ ®óng cha ph¶i lµ ®ñ mµ bªn c¹nh ®ã cßn ph¶i ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi lao ®éng thùc hiÖn tèt c¸c c«ng viÖc ®ã. §©y còng lµ mét trong ba yÕu tè ®· ®Ò cËp ë trªn quyÕt ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc. Ngêi lao ®éng ®îc lµm c«ng viÖc phï hîp víi kh¶ n¨ng cña hä nhng l¹i gÆp khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn do kh«ng ®îc cung cÊp ®Çy ®ñ trang thiÕt bÞ cÇn thiÕt, ®iÒu kiÖn lµm viÖc l¹i kh«ng tèt ®iÒu nµy còng lµm n¶n chÝ ngêi lao ®éng. Tuy nhiªn nÕu ngêi lao ®éng thËt sù høng thó víi c«ng viÖc th× hä cã thÓ vît qua mäi trë ng¹i hoµn thµnh tèt c«ng viÖc trong ®iÒu kiÖn tæ chøc gÆp khã kh¨n. Nhng trong ®iÒu kiÖn cho phÐp mµ doanh nghiÖp kh«ng quan t©m ®Õn viÖc c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng ngêi lao ®éng còng sÏ ch¸n n¶n kh«ng høng thó víi c«ng viÖc n÷a.ThËm chÝ khi mµ ®iÒu kiÖn qu¸ thiÕu thèn, kh«ng ®¶m b¶o an toµn cho ngêi lao ®éng khi ®ã nh÷ng nhu cÇu vÒ an toµn cho b¶n th©n trë nªn næi tréi vµ ngêi lao ®éng sÏ kh«ng muèn lµm c«ng viÖc ®ã n÷a. Bªn c¹nh chó ý c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng th× c«ng t¸c tæ chøc vµ phôc vô khoa häc n¬i lµm viÖc còng ph¶i ®îc c¸c tæ chøc quan t©m. ViÖc tæ chøc n¬i lµm viÖc ph¶i ®îc nghiªn cøu kü ®Ó kh«ng g©y nhµm ch¸n cho ngêi lao ®éng ®Æc biÖt lµ nh÷ng lao ®éng chuyªn m«n ho¸ s©u nh lµ c¸c c«ng viÖc trong d©y Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 16 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí chuyÒn níc ch¶y. Tæ chøc phôc vô n¬i lµm viÖc thuËn tiÖn, ®Çy ®ñ kÞp thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngêi lao ®éng thùc hiÖn tèt c«ng viÖc. c.C¸c yÕu tè thuéc vÒ tæ chøc vµ m«i trêng bªn ngoµi. c.1. C¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vµ chÝnh s¸ch nh©n sù. Nh trªn ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c chÝnh s¸ch cña tæ chøc nhng xÐt díi gãc ®é sù nhËn thøc cña ngêi lao ®éng, ë phÇn nµy chóng ta sÏ xem xÐt c¸c chÝnh s¸ch cña tæ chøc víi quan ®iÓm cña c¸c nhµ qu¶n trÞ vµ viÖc sö dông c¸c chÝnh s¸ch ®ã nh lµ mét yÕu tè t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng. C¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý nãi chung cña tæ chøc ®ãng vai trß rÊt quan träng, ®ã lµ c¸c c«ng cô ®Ó tæ chøc ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng nh»m ®¹t tíi c¸c môc tiªu ®Ò ra. HÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch trong mét tæ chøc rÊt ®a d¹ng vµ ®Òu nh»m môc ®Ých ®¹t hiÖu qu¶ lao ®éng cao h¬n, cã thÓ kÓ tíi mét sè chÝnh s¸ch ®iÓn h×nh nh: chÝnh s¸ch ®µo t¹o ph¸t triÓn, chÝnh s¸ch l¬ng, thëng, phóc lîi, chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi, c¸c ch¬ng tr×nh thi ®ua... Nh vËy, kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng c¸c chÝnh s¸ch cña tæ chøc ®Æc biÖt lµ c¸c chÝnh s¸ch nh©n sù ®ãng gãp mét phÇn qua träng trong viÖc thóc ®Èy nh©n viªn, hÇu hÕt mäi ngêi ®Òu muèn lµm viÖc cho tæ chøc cã nhiÒu chÝnh s¸ch ®·i ngé ®èi víi nh©n viªn. Nh÷ng chÝnh s¸ch nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, m«i trêng lµm viÖc tèt, t¹o ®éng c¬ tèt cho ngêi lao ®éng. Tuy nhiªn ®Ó c¸c chÝnh s¸ch thùc sù trë thµnh yÕu tæ t¹o ®éng lùc th× c¸c chÝnh s¸ch ®ã ph¶i thùc sù lÊy con ngêi lµm träng t©m. c.2. YÕu tè v¨n ho¸ vµ bÇu kh«ng khÝ trong tæ chøc. V¨n ho¸ doanh nghiÖp lµ phong tôc tËp qu¸n, nghi thøc, c¸c gi¸ trÞ ®îc chia sÎ t¹o thµnh c¸c chuÈn mùc hµnh vi chi phèi c¸c hµnh vi øng xö cña c¸ nh©n. BÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ doanh nghiÖp t¹o ra h÷ng nÐt ®Æc thï c¸ biÖt gåm c¶ híng néi lÉn híng ngo¹i vµ cung cÊp cho mçi thµnh viªn doanh nghiÖp mét hµnh lang cho nh÷ng phong c¸ch lµm viÖc vµ øng xö nhÊt ®Þnh. BÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ doanh nghiÖp chÝnh lµ linh hån cña doanh nghiÖp nghÜa lµ tiÒm thøc cña mét tæ chøc. BÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cña c«ng ty cã thÓ lµ v¨n ho¸ khÐp kÝn hoÆc kh«ng khÝ v¨n ho¸ cëi më. Trong tæ chøc cã bÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ khÐp kÝn quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò ®Òu thuéc vÒ c¸c cÊp qu¶n trÞ cÊp cao, c¸c cÊp qu¶n trÞ thiÕu tin tëng lÉn nhau, th«ng tin kh«ng ®îc chia sÎ, c«ng nh©n viªn kh«ng ®îc khuyÕn khÝch ®Ò ra s¸ng kiÕn vµ tù m×nh gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò. Trong m«i trêng lµm viÖc c¨ng th¼ng nh vËy sÏ g©y t©m lý kh«ng tèt cho nh©n viªn khiÕn hä kh«ng cã lßng tin vµo doanh nghiÖp do ®ã kh«ng ®ãng gãp hÕt søc vµo sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Tr¸i l¹i bÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cëi më l¹i t¹o m«i trêng lµm viÖc th«ng tho¸ng cho tÊt c¶ mäi ngêi, ë ®ã mäi ngêi ®Òu ®îc tham gia vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh, cÊp trªn cÊp díi vµ c¸c nh©n viªn tin tëng lÉn nhau, th«ng tin cëi më nh©n viªn ®îc khuyÕn khÝch ®Ò ra s¸ng kiÕn vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò. ë c¸c tæ chøc nµy sù phèi hîp gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng rÊt cao t¹o ra kh«ng khÝ lµm viÖc cëi më ®oµn kÕt do ®ã hiÖu qu¶ lao ®éng cao. Nh vËy bÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cña c«ng ty cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn tæ chøc còng nh ngêi lao ®éng, nã ¶nh hëng ®Õn sù thùc hiÖn c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng vµ do ®ã ¶nh hëng ®Õn sù tho¶ m·n cña hä ®èi víi c«ng viÖc còng nh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tæ chøc. Víi vai trß h vËy nªn cÇn ph¶i xem xÐt yÕu tè nµy nh lµ mét yÕu tè t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp. Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 17 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí c.3. C¸c qui ®Þnh, qui chÕ vµ hÖ thèng luËt ph¸p cña Nhµ níc. Bªn c¹nh c¸c yÕu tè t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng nªu trªn luËt ph¸p vµ c¸c qui chÕ tuy kh«ng t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ngêi lao ®éng tuy nhiªn còng lµ yÕu tè ph¶i kÓ ®Õn khi ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy. LuËt ph¸p ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ lao ®éng cña níc ta hiÖn nay lµ luËt lao ®éng, trong bé luËt nµy hÇu hÕt c¸c ®iÒu luËt ®Òu cã lîi, b¶o vÖ quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ngêi lao ®éng yªn t©m lµm viÖc, tuy kh«ng t¸c ®éng m¹nh vµ trùc tiÕp ®Õn sù thùc hiÖn c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng nhng ph¸p luËt lao ®éng t¹o hµnh lang ph¸p lý buéc nh÷ng ngêi sö dông lao ®éng cã nh÷ng ®èi xö c«ng b»ng h¬n ®èi víi ngêi lao ®éng. Nh vËy cã rÊt nhiÒu yÕu tè t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng trong ®ã cã c¶ nh÷ng yÕu tè thuéc ngêi lao ®éng còng nh tæ chøc. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i chØ tån t¹i t¸c ®éng cña mét yÕu tè ®Õn ®éng c¬ lµm viÖc cña ngêi lao ®éng cã nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng cïng mét lóc thóc ®Èy hoÆc lµm mÊt ®i ®éng lùc ®ã. ChÝnh v× vËy viÖc x¸c ®Þnh vµ t¹o ra c¸c yÕu tè t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng chÝnh lµ c¬ së ®Ó tæ chøc cã c¸c h×nh thøc t¹o ®éng lùc kÝch thÝch lao ®éng ®èi víi nh©n viªn ®ång thêi nã còng lµ c¬ së ®Ó tæ chøc cã nh÷ng ph¬ng híng t¹o ®éng lùc trong t¬ng lai n©ng cao hiÖu qu¶ lao ®éng ®¹t c¸c môc tiªu ho¹t ®éng cña tæ chøc. I.6. C¸c h×nh thøc t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng Mçi con ngêi cã nhiÒu nhu cÇu kh¸c nhau, chÝnh sù tho¶ m·n c¸c nhu cÇu ®ã t¹o nªn ®éng lùc cho ngêi lao ®éng lµm viÖc. §èi víi mçi doanh nghiÖp hiÖn nay, viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ lao ®éng lµ cùc kú quan träng, c¸c nhµ qu¶n trÞ lu«n t×m mäi c¸ch ®Ó cho c¸c nh©n viªn cña m×nh nç lùc lµm viÖc víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao ®Ó ®¹t ®îc kÕ ho¹ch tæ chøc ®Ò ra. Nh vËy, c¸c h×nh thøc khuyÕn khÝch t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Nhng chung quy l¹i, t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng b»ng (thï lao lao ®éng) lµ h×nh thøc vËt chÊt vµ thï lao phi vËt chÊt. Chóng ta nghiªn cøc tõng h×nh thøc thï lao ®Ó xem chóng cã vai trß nh thÕ nµo ®èi víi tæ chøc ®Ó t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng. a.H×nh thøc vËt chÊt " §îc hiÓu lµ tÊt c¶ c¸c kho¶n mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc th«ng qua quan hÖ gi÷a hä víi tæ chøc ". Trong c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay thï lao vËt chÊt chia thµnh: + Thï lao c¬ b¶n. + Thï lao khuyÕn khÝch. + Thï lao phóc lîi. Do qui m« bµi viÕt cã giíi h¹n nªn chóng ta kh«ng ®i s©u vÒ c¸c h×nh thøc nµy mµ tËp trung vµo c¸c h×nh thøc phi vËt chøc. b. H×nh thøc phi vËt chÊt Do nhu cÇu con ngêi lµ ®a d¹ng, nªn c¸c nhµ tæ chøc, nhµ qu¶n trÞ ngoµi viÖc tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt cho ngêi lao ®éng mµ cßn t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nh»m t¸c dông t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng vÒ mÆt tinh thÇn.T¹o ®éng lùc vÒ mÆt tinh thÇn còng quan träng nh t¹o ®éng lùc vÒ mÆt vËt chÊt , nhng t¹o ®éng lùc vÒ mÆt tinh thÇn gióp cho ngêi qu¶n lý, qu¶n trÞ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng, n¨ng lùc cña nh©n viªn m×nh ®ång thêi lµm cho ngêi nh©n viªn thÊy ®îc sù quan t©m cña tæ chøc còng nh vai trß quan träng cña m×nh trong tæ chøc, tõ Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 18 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí ®ã hä sÏ hÕt m×nh phôc vô tæ chøc, nç lùc hÕt m×nh ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao.Th«ng qua c¸c thøc nh giao c«ng viÖc cho ngêi lao ®éng cã yªu cÇu ®ßi hái cao ®ång thêi t¹o mét sè quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm, t¹o c¬ héi th¨ng tiÕn vµ thuyªn chuyÓn ngêi lao ®éng ®Õn n¬i tèt h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn lµm viÖc tho¶i m¸i, m«i trêng quan hÖ b¹n bÌ ®ång nghiÖp trong tæ chøc . §Ó thÊy ®îc c¸c h×nh thøc t¹o ®éng lùc tinh thÇn cho ngêi lao ®éng ta nhgiªn cøu mét sè chÝnh s¸ch, ch¬ng tr×nh mµ tæ chøc ¸p dông . b.1. X©y dng ®Þnh møc lao ®éng §Þnh møc lao ®éng lµ mét ho¹t ®éng thêng xuyªn cña phßng tæ chøc lao ®éng hoÆc phßng nh©n sù trong doanh nghiÖp . ViÖc ®a møc vµo s¶n xuÊt cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn th¸i ®é tinh thÇn cña ngêi lao ®éng. NÕu x©y dùng møc kh«ng chÝnh x¸c cã nghÜa lµ kh«ng dùa vµo tr×nh ®é mÆt b»ng chung cña ngêi lao ®éng kh«ng tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn lµm viÖc cô thÓ … sÏ lµm cho viÖc ®Þnh møc dÉn ®Õn sai, cò, lçi thêi. Cho nªn khi møc lao ®éng ®îc ¸p dông nÕu thÊp h¬n kh¶ n¨ng n¨ng lùc ngêi lao ®éng th× ngêi lao ®éng sÏ ®¹t vµ vît møc thêng xuyªn, c«ng viÖc diÔn ra liªn tôc lµm ngêi lao ®éng kh«ng cã sù ganh ®ua trong lao ®éng, kh«ng tËn tuþ víi c«ng viÖc, dÉn ®Õn ¶nh hëng s¶n xuÊt kinh doanh. Ngîc l¹i, møc lao ®éng cao h¬n kh¶ n¨ng cña ngêi lao ®éng nªn ngêi lao ®éng nç lùc hÕt m×nh ®óng tr×nh tù khoa häc c«ng nghÖ mµ cha ®¹t ®îc møc ®Ò ra sÏ t¹o ra th¸i ®é ch¸n n¶n, thê ¬ víi c«ng viÖc dÉn ®Õn hiÖu qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc gi¶m. V× vËy x©y dung ®Þnh møc chØ lµ t¬ng ®èi nhng ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu cña ®Þnh møc lao ®éng ®Ó ngêi lao ®éng phÊn ®Êu vµ ®Æt niÒm tin vµo kh¶ n¨ng cña m×nh. Ngoµi ra dùa vµo ®Þnh møc lµ c¬ së ®Ó xÐt l¬ng, thëng cho ngêi lao ®éng. b.2. B¶n th©n c«ng viÖc Néi dung c«ng viÖc cã t¸c dông rÊt lín ®Õn t©m lý ngêi lao ®éng, mçi c«ng viÖc cã sù l«i cuèn kh¸c nhau ®èi víi tõng ®èi tîng lao ®éng. Do mçi c«ng viÖc cã sù ®ßi hái kh¸c nhau vÒ n¨ng lùc, tr×nh ®é, kü n¨ng cÇn thiÕt ®Ó hoµn thµnh nªn c¸c nhµ qu¶n lý, c¸n bé phßng nh©n sù cÇn ph¶i hiÓu râ c«ng viÖc ®Ó bè trÝ con ngêi vµo ®óng vÞ trÝ sao chophï hîp víi kh¶ n¨ng, tr×nh ®é ngêi lao ®éng. ViÖc bè trÝ kh«ng hîp lý kh«ng nh÷ng lµm ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp kÐm hiÖu qu¶ mµ cßn lµm t¨ng c¸c chi phÝ kh¸c. §ång thêi víi viÖc bè trÝ kh«ng hîp lý, c«ng viÖc t¹o ra kh«ng hÊp dÉn ngêi lao ®éng, lµm gi¶m hiÖu qu¶ g©y ¶nh hëng tíi tinh thÇn lµm viÖc. Bè trÝ hîp lý gióp ngêi lao ®éng ph¸t huy thÕ m¹nh, kh¶ n¨ng tr×nh ®é chuyªn m«n, t¹o ra mét ®éng lùc lín, h¨ng say víi c«ng viÖc. Nh vËy, c«ng t¸c tuyÓn dông, thuyªn chuyÓn, ®Ò b¹t ngêi lao ®éng cÇn ph¶i xem xÐt kü cµng thËn träng ®Ó lùa chän ngêi lao ®éng cã ®ñ tr×nh ®é, n¨ng lùc cÇn thiÕt phï hîp víi nhu cÇu c«ng viÖc mµ tæ chøc ®ßi hái.Tuú theo tÝnh chÊt, lo¹i h×nh, ®Æc tÝnh mçi c«ng viÖc mµ m«i trêng lµm viÖc kh¸c nhau. M«i trêng xung quanh lµm viÖc cã t¸c ®éng rÊt lín t©m sinh lý ngêi lao ®éng nh: kh«ng khÝ, ®é Èm, tiÕng ån. Nªn doanh nghiÖp ph¶i trang bÞ ph¬ng tiÖn thiÕt bÞ cÇn thiÕt ®Ó chèng l¹i ¶nh hëng bªn ngoµi gióp ngêi lao ®éng an t©m s¶n xuÊt. Qua nghiªn cøu cña c¸c nhµ t©m lý häc thÊy r»ng, sö dông mµu s¾c thÝch hîp sÏ g©y hng phÊn, høng thó trong s¶n xuÊt, kÝch thÝch kh¶ n¨ng lµm viÖc, lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng 20%, vµ sö dông ©m nh¹c trong s¶n xuÊt ®óng t¹o ra tr¹ng th¸i hng phÊn Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 19 Ket-noi.com kho tài liệu miễn phí chèng l¹i mÖt mái, t¹o ra nhÞp ®é cao vµ æn ®Þnh sÏ lµm t¨ng n¨ng xuÊt tõ 7%20%. Nªn nhµ qu¶n lý cã biÖn ph¸p hîp lý vÒ mµu s¾c vµ ©m thanh sÏ t¹o ®éng lùc thóc ®Èy lµm viÖc . Do ®Æc ®iÓm mçi c«ng viÖc kh¸c nhau theo tÝnh chÊt vµ møc ®é cña nã nªn ®Ó hoµn tèt nhiÖm vô ®· giao th× c«ng t¸c phôc vô ph¶i lµm tèt nh chuÈn bÞ thiÕt bÞ dông cô, bè trÝ khoa häc m¸y mãc … lµm sao ®¶m b¶o an toµn trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt . Nh vËy, c«ng t¸c tæ chøc phôc vô lu«n lu«n hoµn thiÖn ®Ó t¹o m«i trêng t©m lý thuËn lîi cho ngêi lao ®éng thùc hiÖn nhiÖm vô . Ngoµi ra, víi nh÷ng ch¬ng tr×nh ®µo t¹o mµ doanh nghiÖp thùc hiÖn, ngêi lao ®éng ®îc cö ®i ®µo t¹o sÏ thÊy ®îc tÇm quan träng cña m×nh trong tæ chøc nªn hä cè g¾ng hoµn thµnh nhiÖm vô mµ còng lµ quyÒn lîi cña m×nh. Víi c¬ héi ®îc ®µo t¹o gióp cho ngêi lao ®éng cã tr×nh ®é, n¨ng lùc ®Ó ®¶m nhiÖm chøc vô cao trong tæ chøc ®ång thêi lµ ®ßi hái yªu cÇu thùc hiÖn c«ng viÖc cao h¬n ®i ®«i víi tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ vµ phøc t¹p, khã kh¨n th¸ch thøc ngêi lao ®éng. §µo t¹o trong viÖc t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng gióp cho hä c¶m thÊy an toµn víi c«ng viÖc, tù tin vµo b¶n th©n, tin vµo tr×nh ®é tay nghÒ cña m×nh. Tõ ®ã ngêi lao ®éng thÊy ®îc sù quan t©m cña tæ chøc, thÊy ®îc vai trß cña m×nh mµ sÏ trung thµnh, tËn tôy, nç lùc lµm viÖc hÕt m×nh víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc víi hiÖu qu¶ cao. Bªn c¹nh ®ã, c¸c tæ chøc cßn cã thÓ x©y dùng cho m×nh mét bÇu kh«ng khÝ t©m lý x· héi trong tËp thÓ víi m«i trêng t©m lý thuËn lîi, quan hÖ gi÷a ngêi lao ®éng hiÓu râ nhau dÉn ®Õn cã tÝnh liªn kÕt phèi hîp trong s¶n xuÊt, qun hÖ th©n ¸i g¾n bã, t«n träng gi÷a c¸n bé l·nh ®¹o víi c«ng nh©n, th¸i ®é tho¶ m·n víi chÝnh s¸ch cña tæ chøc (tiÒn l¬ng) th× ngêi lao ®éng sÏ c¶m thÊy thó vÞ, høng thó trong lao ®éng, g¾n bã nhau hoµn thµnh nhiÖm vô. I.7. C¸c ph¬ng híng t¹o ®éng lùc §Ó t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng, c¸c nhµ qu¶n lý thêng sö dông 3 ph¬ng híng sau: a. X¸c ®Þnh nhiÖm vô vµ tiªu chuÈn thùc hiÖn c«ng viÖc cho nh©n viªn: - X¸c ®Þnh môc tiªu ho¹t ®éng cña tæ chøc râ rµng. - X¸c ®Þnh nhiÖm vô cô thÓ vµ tiªu chuÈn thùc hiÖn c«ng viÖc cho ngêi lao ®éng. - §¸nh gi¸ thêng xuyªn vµ c«ng b»ng møc ®é hoµn thµnh nhiÖm vô cña ngêi lao ®éng. b. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ngêi lao ®éng hoµn thµnh nhiÖm vô. - Lo¹i trõ c¸c trë ng¹i cho viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng. - Cung cÊp c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho c«ng viÖc. - TuyÓn chän vµ bè trÝ ngêi phï hîp víi c«ng viÖc. c. KÝch thÝch lao ®éng : - Sö dông c¸c h×nh thøc khuyÕn khÝch vËt chÊt nh l¬ng, thëng... vµ c¸c h×nh thøc tµi chÝnh. - Sö dông c¸c h×nh thøc phi tµi chÝnh. Sinh viªn thùc hiÖn: N«ng ThÞ Ngäc BÝch-QTNL42B 20