Tài liệu Skkn phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy phân môn địa lí lớp 5

PHAÙT HUY TÍNH TÍCH CÖÏC CUÛA HOÏC SINH KHI DAÏY PHAÂN MOÂN ÑÒA LÍ LÔÙP 5 I/ ÑAËT VAÁN ÑEÀ : 1/ Muïc tieâu cuûa moân hoïc vaø söï caàn thieát phaûi hoïc taäp tích cöïc: Muïc tieâu cuûa phaàn Ñòa lí (trong moân Lòch Söû vaø Ñòa lí lôùp 5) nhaèm cung caáp cho hoïc sinh moät soá kieán thöùc cô baûn, thieát thöïc veà caùc söï vaät, hieän töôïng vaø caùc moái quan heä ñòa lí ôû Vieät Nam vaø một soá quoác gia treân theá giôùi. Böôùc ñaàu hình thaønh vaø reøn luyeän cho hoïc sinh caùc kyõ naêng ñòa lí, naêng löïc töï hoïc vaø goùp phaàn boài döôõng nhaân caùch cho hoïc sinh. Daïy hoïc Ñòa lí chieám vai troø quan troïng nhaèm goùp phaàn hình thaønh vaø phaùt trieån ôû hoïc sinh thoùi quen ham hieåu bieát, yeâu thieân nhieân ñaát nöôùc con ngöôøi, coù yù thöùc vaø haønh ñoäng baûo veä thieân nhieân. Vì vaäy, vieäc daïy hoïc Ñòa lí khoâng nhöõng cung caáp cho hoïc sinh nhöõng kieán thöùc ñòa lí thuaàn tuùy maø coøn phaûi hình thaønh, phaùt trieån cho caùc em caùc kó naêng vaø naêng löïc töï hoïc. Ñoù laø nhöõng nhieäm vuï song song vaø coù taàm quan troïng nhö nhau. Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu noùi treân, ngöôøi giaùo vieân caàn coù nhöõng phöông phaùp daïy hoïc thích hôïp ñeå giuùp cho hoïc sinh khoâng nhöõng naém vöõng kieán thöùc ñòa lí, reøn luyeän kó naêng, maø coøn giaùo duïc thaùi ñoä, phaùt trieån nhaân caùch, khôi gôïi tính töï giaùc tích cöïc hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Ñoù laø phöông phaùp daïy - hoïc tích cöïc. Hay noùi caùch khaùc ñoù laø quaù trình laøm vieäc tích cöïc cuûa thaày vaø troø ñeå ñem laïi hieäu quaû cao nhaát. Qua quaù trình giaûng daïy, baûn thaân toâi nhaän thaáy vieäc phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh trong vieäc hoïc taäp phaân moân Ñòa lí laø vieäc laøm caàn thieát vaø heát söùc quan troïng, nhaèm naâng cao chaát löôïng hoïc taäp cuûa hoïc sinh theo phöông phaùp môùi, goùp phaàn giaùo duïc toaøn dieän cho hoïc sinh Tieåu hoïc. Hoïc taäp tích 1 cöïc hoïc sinh laø chuû theå cuûa hoaït ñoäng, chæ coù hoaït ñoäng môùi coù theå töï phaùt hieän, töï chieám lónh, töï giaûi quyeát vaán ñeà. Baèng hoaït ñoäng hoïc taäp tích cöïc, chuû ñoäng, moãi hoïc sinh töï hình thaønh nhaân caùch cuûa mình. Hoïc laø hoaït ñoäng thay ñoåi caùch nghó ñeán caùch laøm, caùch soáng. Noùi veà vai troø hoaït ñoäng hoïc taäp, ngöôøi AÁn Ñoä coù caâu: “Toâi nghe toâi queân, toâi nhìn toâi nhôù, toâi laøm toâi hieåu”. Baèng nhöõng nghieân cöùu veà taâm lí hoïc, ngöôøi ta ñaõ toång keát ñöôïc tæ leä kieán thöùc nhôù ñöôïc sau khi hoïc nhö sau: 20% qua nhöõng gì maø ta nghe ñöôïc. 30% qua nhöõng gì maø ta nhìn ñöôïc. 50% qua nhöõng gì maø ta nghe vaø nhìn ñöôïc 80% qua nhöõng gì maø ta noùi ñöôïc. 90 % qua nhöõng gì maø ta noùi vaø laøm ñöôïc . Nhö vaäy roõ raøng laø hoïc sinh töï chuû tham gia tích cöïc vaøo quaù trình hoïc thì keát quaû ñaït ñöôïc seõ cao hôn. Naêm hoïc 2008-2009 laø naêm hoïc tieáp tuïc trieån khai thöïc hieän quy ñònh “Hai khoâng “ cuûa Thuû töôùng Chính phuû, gaén vôùi cuoäc vaän ñoäng hoïc taäp vaø laøm theo taám göông ñaïo ñöùc Hoà Chí Minh, vôùi phong traøo xaây döïng tröôøng hoïc thaân thieän hoïc sinh tích cöïc. Vì vaäy maø vaán ñeà daïy thöïc chaát- hoïc thöïc chaát- xaây döïng yù thöùc töï hoïc, tích cöïc cho hoïc sinh ñöôïc quan taâm hôn luùc naøo heát. Vieäc naâng cao chaát löôïng giaùo duïc ñaøo taïo ñöôïc ñaët ra cho taát caû caùc lôùp hoïc, baäc hoïc, ñaëc bieät laø baäc tieåu hoïc vì ñaây laø baäc hoïc neàn taûng taïo tieàn ñeà cho caùc baäc hoïc sau. Do ñoù vieäc daïy cho hoïc sinh caùch hoïc töï giaùc, tích cöïc ñeå ñem laïi hieäu quaû cao ngay töø baäc tieåu hoïc luoân laø vaán ñeà traên trôû cuûa nhieàu giaùo vieân. 2/ Thöïc traïng daïy-hoïc Ñòa lí. Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên: 2 Qua vieäc döï giôø, tìm hieåu caùc giôø daïy Ñòa lí cuûa caùc baïn ñoàng nghieäp toâi nhaän thaáy : Hieän nay nhieàu giaùo vieân Tieåu hoïc khi daïy giôø Ñòa lí ñaõ coá gaéng söû duïng caùc thieát bò daïy hoïc Ñòa lí (baûn ñoà, bieåu ñoà, tranh aûnh, baûng soá lieäu,...) ñeå minh hoïa cho lôøi giaûng cuûa mình maø ít chuù yù ñeán vieäc cho hoïc sinh khai thaùc kieán thöùc töø caùc nguoàn naøy. Do vaäy maø caùch daïy hoïc tích cöïc höôùng taäp trung vaøo hoïc sinh chöa ñöôïc thöïc hieän moät caùch trieät ñeå. Moät soá giaùo vieân ñaõ coá gaéng phaùt huy tính tích cöïc töï giaùc cuûa hoïc sinh laøm cho giôø Ñòa lí ñöôïc sinh ñoäng baèng caùch taïo khoâng khí hoïc taäp soâi noåi nhö toå chöùc ñeå hoïc sinh thaûo luaän, laøm vieäc trong phieáu, toå chöùc troø chôi hoïc taäp... nhöng soá tieát hoïc kieåu naøy coøn quaù ít vì noù chæ ñöôïc thöïc hieän trong nhöõng giôø thao giaûng, thanh tra hoaëc thi giaùo vieân gioûi. Vì vaäy maø vaán ñeà kó naêng thöïc haønh ñòa lí cuûa hoïc sinh khoâng ñöôïc thöïc hieän thöôøng xuyeân. Veà phía hoïc sinh, caùc em chöa coù söï chuaån bò toát cho caùc giôø hoïc ñòa lí, chuû yeáu döïa vaøo keânh chöõ ñeå phaùt bieåu maø ít ñeà caäp ñeán keânh hình, bieåu ñoà, löôïc ñoà vaø ít reøn luyeän kyõ naêng ñòa lí. Nhieàu em coøn luùng tuùng khi thöïc haønh chæ baûn ñoà. Do ñoù maø hoïc sinh chöa thöïc söï chuû ñoäng tích cöïc trong giôø hoïc. Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên khi daïy moân Ñòa lí: Thuaän lôïi: Veà saùch giaùo khoa: ñöôïc trang bò ñaày ñuû cho hoïc sinh. Caùc tranh aûnh, löôïc ñoà, baûn ñoà ôû saùch giaùo khoa ñeïp, roõ raøng, chính xaùc. Caùc caâu hoûi hoaëc caùc yeâu caàu hoaït ñoäng ñöôïc in nghieâng ôû giöõa baøi gôïi yù cho giaùo vieân toå chöùc caùc hoaït ñoäng, khai thaùc thoâng tin ñöôïc deã daøng. Caâu hoûi cuoái baøi giuùp giaùo vieân kieåm tra vieäc thöïc hieän muïc tieâu baøi vaø cuûng coá kieán thöùc. Phaàn toùm taét troïng taâm baøi ñöôïc ñoùng khung raát roõ. Saùch giaùo vieân coù phaàn boå sung thoâng tin, giuùp giaùo vieân môû roäng kieán thöùc. Veà chöông trình: Caáu truùc noäi dung theo 3 töøng chuû ñeà, töøng baøi cuï theå. Muïc tieâu, noäi dung chöông trình nheï nhaøng phuø hôïp vôùi löùa tuoåi hoïc sinh. Khoù khaên: Veà giaùo vieân: nhieàu giaùo vieân chöa tìm hieåu, caäp nhaät thoâng tin kòp thôøi veà caùc yeáu toá töï nhieân, veà con ngöôøi, veà cuoäc soáng xung quanh ñeå hoã trôï cho moân hoïc. Do yeáu toá khaùch quan neân giaùo vieân chöa coù ñieàu kieän toå chöùc caùc buoåi sinh hoaït ngoaïi khoùa cho hoïc sinh ñeå keát hôïp vôùi hoïc taäp. Veà phía hoïc sinh: caùc em chöa chuù troïng moân hoïc naøy, chuû yeáu coøn hoïc thuoäc nhieàu hôn hoïc hieåu ñeå môû roäng voán soáng. Ña soá hoïc sinh lôùp toâi chuû nhieäm ñeàu laø con nhaø noâng, hoaøn caûnh gia ñình khoù khaên, khoâng coù ñieàu kieän tieáp xuùc, hoïc hoûi caùc hoaït ñoäng giaùo duïc sinh hoaït ngoaïi khoùa nhö tham quan, du lòch… Xuaát phaùt töø nhöõng tình hình thöïc teá cuûa lôùp vaø nhöõng thuaän lôïi, khoù khaên noùi treân, baûn thaân toâi luoân suy nghó laøm sao tìm ra phöông phaùp daïy hoïc toát nhaát ñeå giuùp caùc em hoïc toát moân hoïc naøy baèng caùch hoïc töï giaùc, tích cöïc vaø coù nieàm höùng thuù say meâ moân hoïc. Laøm ñöôïc ñieàu ñoù chính laø giuùp caùc em naém ñöôïc nhöõng kieán thöùc cô baûn veà moân Ñòa lí coù kó naêng ñòa lí vaø naêng löïc töï hoïc. Caùc em coù nhöõng nhaän thöùc ñuùng ñaén veà cuoäc soáng theá giôùi xung quanh mình, caùc em theâm yeâu queâ höông ñaát nöôùc. Töø nhaän thöùc ñoù, toâi ñaõ suy nghó vaø choïn ñeà taøi “Phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh khi daïy phaân moân Ñòa lí lôùp 5”. Ñeå caùc bieän phaùp ñöa ra saùt vôùi thöïc teá vaø coù tính khaû thi, toâi ñaõ tieán haønh ñieàu tra thöïc traïng, khaûo saùt chaát löôïng ñeå tìm hieåu nguyeân nhaân: Keát quaû khaûo saùt : Toång soá HS 34em Gioûi 4em(11,8%) Khaù Trung bình Yeáu 6em(17,6%) 16em(47,1%) 8em(23,5%) 4 Nguyeân nhaân : - Hoïc sinh chöa coù phöông phaùp hoïc moân Ñòa lí vaø chöa thöïc söï yeâu thích moân hoïc. - Hoïc sinh chöa bieát caùch khai thaùc noäi dung baøi qua caùc thieát bò hoïc taäp nhö baûn ñoà, löôïc ñoà, quaû ñòa caàu, tranh veõ, aûnh chuïp,… - Hoïc sinh chöa coù kó naêng phaân tích baûng soá lieäu, bieåu ñoà. - Hoïc sinh chöa coù thoùi quen chuaån bò baøi ôû nhaø (tìm hieåu baøi, chuaån bò ñoà duøng hoïc taäp, tranh aûnh ...) - Nhieàu em coøn xem nheï moân hoïc naøy vì cho ñaây laø moân hoïc phuï (moân hoïc baøi) neân ít ñaàu tö nghieân cöùu maø chæ ñaàu tö vaøo 2 moân Toaùn, Tieáng Vieät. Khi naém ñöôïc cuï theå veà tình hình cuûa lôùp cuõng nhö xaùc ñònh ñöôïc nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên, toâi ñaõ tieán haønh thöïc hieän moät soá bieän phaùp sau: II/ BIEÄN PHAÙP THÖÏC HIEÄN: 1/ Giaùo duïc nhaän thöùc cho hoïc sinh : Phaân moân Ñòa lí luoân gaén lieàn vôùi thieân nhieân, vôùi ñaát nöôùc vaø ñôøi soáng. Vieäc hoïc toát phaân moân Ñòa lí seõ giuùp caùc em tìm hieåu töï nhieân, con ngöôøi vaø taêng theâm tình yeâu queâ höông, yeâu ñaát nöôùc; giuùp caùc em sau naøy khi ra ñôøi hieåu ñöôïc nhöõng thuaän lôïi cuõng nhö khoù khaên cuûa ñaát nöôùc ta trong coâng cuoäc Coâng nghieäp hoùa - Hieän ñaïi hoùa. Töø ñoù caùc em hieåu ñöôïc một caùch saâu saéc nhöõng ñöôøng loái, chuû tröông cuûa Ñaûng, Nhaø nöôùc ñeà ra ñeå xaây döïng cho nhaân daân ta moät cuoäc soáng aám no haïnh phuùc. Caùc em phaûi hoïc toát phaân moân naøy thì caùc em môùi naém ñöôïc nhöõng kieán thöùc veà Ñòa lí, môùi hieåu ñöôïc saâu saéc hôn veà maûnh ñaát caùc em ñang sinh soáng. Caùc em seõ bieát yeâu quyù töï nhieân, bieát caùch söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân moät caùch thoâng minh vaø ñuùng ñaén nhaát ñeå phuïc vuï cho lôïi ích cuûa con ngöôøi. 5 Qua hoïc taäp Ñòa lí, caùc em seõ nhôù ñeán nhieäm vuï baûo veä töï nhieân vaø coù yù thöùc laøm cho töï nhieân cuûa ñaát nöôùc chuùng ta ngaøy theâm giaøu vaø ñeïp. 2/ Höôùng daãn söû duïng tích cöïc caùc thieát bò daïy hoïc : Caùc thieát bò daïy hoïc Ñòa lí hieän nay khaù phong phuù, bao goàm tranh, aûnh, moâ hình, quaû ñòa caàu, baûn ñoà, baêng ñóa, phim giaùo khoa,…Khi söû duïng thieát bò daïy hoïc giaùo vieân caàn caên cöù vaøo muïc tieâu, noäi dung baøi hoïc ñeå löïa choïn thieát bò cho phuø hôïp. Traùnh quaù taûi veà thieát bò trong moät giôø hoïc. Söû duïng thieát bò nhö laø moät nguoàn cung caáp kieán thöùc chöù khoâng chæ ñeå minh hoïa cho baøi giaûng. Khi söû duïng giaùo vieân caàn giaûi thích cho hoïc sinh hieåu: söû duïng thieát bò nhaèm muïc ñích gì ? Caàn tìm nhöõng noäi dung gì ? vaø caùch thöùc söû duïng. 2.1 Ñoái vôùi baûn ñoà, löôïc ñoà : Ñeå giuùp hoïc sinh coù khaû naêng laøm vieäc ñoäc laäp, tích cöïc vôùi baûn ñoà, löôïc ñoà, trong quaù trình daïy hoïc, giaùo vieân phaûi chuù troïng reøn luyeän moät soá kó naêng söû duïng baûn ñoà. Reøn luyeän kó naêng xaùc ñònh phöông höôùng treân baûn ñoà. ÔÛ lôùp 4, hoïc sinh ñaõ bieát xaùc ñònh caùc höôùng Ñoâng, Taây, Nam, Baéc. Sang lôùp 5, hoïc sinh caàn xaùc ñònh theâm boán höôùng phuï nöõa laø Ñoâng Baéc, Ñoâng Nam, Taây Baéc, Taây Nam. Giaùo vieân cho hoïc sinh thöïc haønh nhieàu laàn ñeå nhôù ñöôïc: treân baûn ñoà phía treân laø höôùng Baéc, phía döôùi laø höôùng Nam, beân phaûi laø höôùng Ñoâng, beân traùi laø höôùng Taây. Ngoaøi ra, giaùo vieân coøn giuùp hoïc sinh xaùc ñònh vò trí cuûa khu vöïc baùn caàu Baéc, baùn caàu Nam vaø ñöôøng xích ñaïo. Chính nhôø vieäc xaùc ñònh ñöôïc caùc höôùng vaø vò trí naøy seõ giuùp caùc em naém ñöôïc vò trí cuûa caùc nöôùc, caùc chaâu luïc theå hieän treân baûn ñoà, löôïc ñoà moät caùch deã daøng. 6 Ví duï : Khi daïy baøi : Vieät Nam – Ñaát nöôùc chuùng ta, toâi yeâu caàu hoïc sinh quan saùt löôïc ñoà Vieät Nam trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ ñeå xaùc ñònh : -Vò trí cuûa nöôùc ta. -Phaàn ñaát lieàn cuûa nöôùc ta giaùp nhöõng nöôùc naøo? -Bieån bao boïc phía naøo cuûa ñaát nöôùc ta? Sau khi quan saùt hoïc sinh neâu ñöôïc: -Nöôùc ta naèm treân baùn ñaûo Ñoâng Döông thuoäc khu vöïc Ñoâng Nam AÙ trong vaønh ñai nhieät ñôùi Baéc baùn caàu. Phaàn ñaát lieàn nöôùc ta giaùp vôùi Trung Quoác, Laøo vaø Cam-pu-chia. -Bieån bao boïc phía Ñoâng, Nam vaø Taây Nam cuûa phaàn ñaát lieàn. Hoaëc quan saùt löôïc ñoà vò trí Chaâu AÙ cho ta bieát : Chaâu AÙ naèm ôû baùn caàu Baéc, phía Baéc giaùp Baéc Baêng Döông, phía Ñoâng giaùp vôùi Thaùi Bình Döông, phía Nam giaùp AÁn Ñoä Döông, phía Taây vaø Taây Nam giaùp Chaâu Phi, Chaâu AÂu. Reøn luyeän kó naêng ñoïc baûn ñoà: Ñoïc baûn ñoà khoâng phaûi laø ñoïc caùc chöõ ghi treân baûn ñoà maø laø moät quaù trình tìm kieám kieán thöùc ñòa lí chöùa ñöïng trong caùc kí hieäu treân baûn ñoà, ôû caùc möùc ñoä cao, thaáp khaùc nhau. Ñoïc baûn ñoà coù 3 möùc ñoä: Möùc ñoä 1: Hoïc sinh chæ caàn döïa vaøo kí hieäu ôû baûng chuù giaûi, chæ vaø ñoïc teân caùc ñoái töôïng ñòa lí treân baûn ñoà( ñaây laø Haø Noäi, kia laø Haûi Phoøng; ñaây laø soâng Hoàng, kia laø soâng Ñaø,…) Ví duï : Ñoïc baûn ñoà Baûn ñoà Töï nhieân Vieät Nam hoïc sinh naém ñöôïc baûn ñoà theå hieän caùc söï vaät, hieän töôïng töï nhieân cuûa ñaát nöôùc Vieät Nam nhö laõnh thoå, soâng, nuùi, ñoàng baèng, bieån, ñaûo ... Coù kó naêng ñoïc baûn ñoà hoïc sinh seõ naém vöõng caùc kí hieäu theå hieän treân baûn ñoà, ví duï nhö : 7 Bieân giôùi Daõy nuùi O Thaønh phoá, thò xaõ  Nhaø maùy thuûy ñieän  Thuû ñoâ … Caùc kí hieäu veà khoaùng saûn nhö :  Than ñaù Thieác Saét … Baûn ñoà töï nhieân giuùp cho hoïc sinh naém theâm caùc kí hieäu veà maøu saéc : Ví duï : maøu xanh laù maï chæ ñoàng baèng, maøu xanh nöôùc bieån ñaäm nhaït chæ ñoä saâu cuûa bieån, maøu ñoû ñaäm nhaït chæ ñoä cao cuûa cao nguyeân, ñoài nuùi. Möùc ñoä 2: Hoïc sinh döïa vaøo baûn ñoà ñeå tìm ra ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng ñòa lí.(Ví duï: Vò trí daõy nuùi ôû ñaâu ? Nuùi cao hay thaáp ? Nuùi coù höôùng gì…?). Quan saùt löôïc ñoà hình 1, SGK trang 69, hoïc sinh seõ neâu ñöôïc nhöõng daõy nuùi coù höôùng taây baéc- ñoâng nam, nhöõng daõy nuùi coù hình caùnh cung. Möùc ñoä 3: Hoïc sinh vaän duïng caùc kieán thöùc ñaõ coù, xaùc laäp caùc moái quan heä ñòa lí ñeå ruùt ra nhöõng ñieàu maø treân baûn ñoà khoâng tröïc tieáp theå hieän. Ví duï: Em haõy cho bieát vì sao soâng ngoøi ôû mieàn Trung thöôøng ngaén vaø doác ? (do mieàn Trung heïp ngang, ñòa hình coù ñoä doác lôùn neân soâng ngoøi mieàn Trung ngaén vaø doác.) Reøn luyeän kó naêng tìm vaø chæ vò trí ñòa lí cuûa caùc ñoái töôïng treân baûn ñoà: Ñeå reøn caùc kó naêng naøy giaùo vieân caàn ñöa ra caùc baøi taäp cuï theå yeâu caàu hoïc sinh döïa vaøo baûn ñoà ñeå xaùc ñònh vò trí cuûa moät ñoái töôïng naøo ñoù. Ví duï: Döïa vaøo Löôïc ñoà coâng nghieäp Vieät Nam (H.3,SGK trang 94), em haõy cho bieát caùc ngaønh coâng nghieäp khai thaùc daàu, than, a-pa-tít coù ôû nhöõng ñaâu ? Hoïc sinh ñaõ naém vöõng caùc kí hieäu khoaùng saûn neân tìm ra nhanh choùng: Ngaønh coâng nghieäp khai thaùc daàu moû coù ôû Hoàng Ngoïc, Raïng Ñoâng, Baïch Hoå, Roàng. Ngaønh coâng nghieäp khai thaùc than coù ôû Quaûng Ninh. Ngaønh coâng nghieäp khai thaùc a-pa-tít coù ôû Cam Ñöôøng (Laøo Cai),… Hoaëc : Em haõy tìm vaø chæ caùc nhaø maùy thuûy ñieän coù ôû nöôùc ta treân baûn ñoà. 8 Hoïc sinh seõ döïa vaøo kí hieäu vaø tìm ra nhanh choùng caùc nhaø maùy thuûy ñieän Hoøa Bình, Trò An, Y-a-ly,… Caà n löu yù: Giaùo vieân höôùng daãn cho hoïc sinh caùch chæ vò trí moät ñoái töôïng treân baûn ñoà cho ñuùng quy ñònh. Chaúng haïn khi chæ vò trí moät doøng soâng hoïc sinh phaûi chæ xuoâi theo doøng chaûy töø thöôïng nguoàn ñeán haï nguoàn chöù khoâng chæ theo höôùng ngöôïc laïi hoaëc chæ vaøo moät ñieåm treân soâng. Khi chæ vò trí cuûa moät thaønh phoá, thò xaõ, thì phaûi chæ vaøo kí hieäu theå hieän thaønh phoá, thò xaõ chöù khoâng chæ vaøo chöõ ghi teân thaønh phoá, thò xaõ. Khi chæ veà moät vuøng laõnh thoå (moät tænh, moät khu vöïc, moät quoác gia...) thì phaûi chæ theo ñöôøng bieân giôùi kheùp kín cuûa vuøng laõnh thoå khu vöïc ñoù. Khi chæ baûn ñoà neân duøng que chæ daøi coù ñaàu nhoû ñeå chæ ñuùng vaøo caùc chi tieát cuûa ñoái töôïng Ñòa lí vaø neân ñöùng beân phaûi baûn ñoà. Reøn luyeän kó naêng xaùc laäp moái quan heä ñòa lí ñôn giaûn: Moät trong nhöõng ñieàu kieän ñeå hoïc sinh hoïc toát vaø coù höùng thuù trong moân Ñòa lí laø caùc em phaûi bieát xaùc laäp moái quan heâï ñòa lí ñôn giaûn giöõa caùc yeáu toá vaø thaønh phaàn ñòa lí nhö ñòa hình vaø khí haäu ; ñòa hình, khí haäu, soâng ngoøi ; thieân nhieân vaø hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa con ngöôøi, ... treân cô sôû hoïc sinh bieát keát hôïp nhöõng kieán thöùc baûn ñoà vaø kieán thöùc ñòa lí ñeå so saùnh vaø phaân tích, ... Ví duï: Sau khi trang bò caùc kieán thöùc veà ñòa hình, khí haäu, hoïc sinh seõ giaûi thích ñöôïc : Vì sao nöôùc ta coù khí haäu noùng, möa nhieàu ? Vì sao ôû nöôùc ta gioù vaø möa thay ñoåi theo muøa?... ( Vì naèm trong vaønh ñai nhieät ñôùi, noùng aåm vaø trong vuøng coù gioù muøa neân ñaëc ñieåm cuûa khí haäu nöôùc ta laø: nhieät ñoä cao, gioù vaø möa thay ñoåi theo muøa). 2.2 Ñoái vôùi quaû Ñòa caàu : Giaùo vieân caàn giuùp hoïc sinh nhaän bieát ñöôïc : quaû Ñòa caàu laø moâ hình cuûa Traùi Ñaát, bieåu hieänï hình daùng thöïc teá cuûa Traùi Ñaát ñöôïc thu nhoû laïi. 9 + Caàn xaùc ñònh cho hoïc sinh naém ñöôïc 2 ñòa cöïc : ñòa cöïc phía treân goïi laø cöïc Baéc, ñòa cöïc phía döôùi goïi laø cöïc Nam. + Xaùc ñònh ñöôøng xích ñaïo laø ñöôøng troøn lôùn nhaát caùch ñeàu 2 cöïc vaø phaân chia beà maët cuûa quaû ñòa caàu ra hai nöûa baèng nhau, nöûa baùn caàu coù cöïc Baéc laø baùn caàu Baéc, nöûa baùn caàu coù cöïc Nam laø baùn caàu Nam. Treân quaû caàu theå hieän 6 chaâu luïc vaø 4 ñaïi döông. Ví duï : Tìm vò trí cuûa nöôùc ta treân quaû ñòa caàu. Hoïc sinh döïa vaøo caùc yeáu toá : Nöôùc ta naèm treân baùn ñaûo Ñoâng Döông, ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ, trong vaønh ñai nhieät ñôùi Baéc baùn caàu. Haõy khi tìm vò trí caùc nöôùc laùng gieàng cuûa Vieät Nam : Trung Quoác, Laøo, Cam-Pu-Chia treân quaû ñòa caàu. Hoïc sinh döïa vaøo caùc yeáu toá Trung Quoác naèm phía Baéc Vieät Nam, Laøo naèm phía Taây Vieät Nam, Cam-Pu-Chia naèm ôû phía Taây Nam nöôùc Vieät Nam neân caùc em tìm ra nhanh choùng. 2.3 Ñoái vôùi tranh aûnh: Caùc tranh aûnh duøng trong daïy hoïc Ñòa lí coù raát nhieàu loaïi: tranh aûnh trong saùch giaùo khoa, tranh aûnh do giaùo vieân, hoïc sinh söu taàm. Khi höôùng daãn hoïc sinh quan saùt tranh, giaùo vieân phaûi ñöa ra nhöõng yeâu caàu cuï theå ñeå hoïc sinh quan saùt , so saùnh vaø ruùt ra keát luaän. Ví duï: Hoïc sinh quan saùt aûnh chuïp ôû hình 2 vaø hình 3, SGK trang 74 vaø neâu ñöôïc: Hình 2: Caûnh ñoàng ruoäng haïn haùn ñaát ñai nöùt neû, caây luùa heùo khoâ. Vì vaäy haïn haùn gaây thieät haïi veà luùa gaïo, hoa maøu, laøm aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng vaø saûn xuaát cuûa nhaân daân ta. Hình 3: Caûnh luõ luït, nöôùc luõ daâng leân cao laøm ngaäp nhaø cöûa, gaây khoù khaên trong vieäc ñi laïi, sinh hoaït laøm aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán ñôøi soáng cuûa nhaân daân ta. 3/ Phaùt huy tính tích cöïc qua vieäc tìm hieåu, khai thaùc noäi dung baøi: 10 Sau khi trang bò cho hoïc sinh caùc kó naêng veà söû duïng caùc thieát bò daïy hoïc, toâi tieán haønh böôùc tieáp theo: höôùng daãn caùc em caùch khai thaùc noäi dung baøi. 3.1 Khai thaùc kieán thöùc töø baûn ñoà, löôïc ñoà: Veà phía giaùo vieân : Giaùo vieân caàn xaùc ñònh kieán thöùc trong baøi maø hoïc sinh caàn naém qua löôïc ñoà, baûn ñoà sao cho phuø hôïp ñeå hoïc sinh coù theå söû duïng kieán thöùc, kó naêng ñaõ hoïc töï phaùt hieän ra kieán thöùc môùi. Soaïn moät heä thoáng caâu hoûi döïa treân löôïc ñoà trong saùch giaùo khoa vaø trình ñoä hoïc sinh ñeå daãn daét hoïc sinh töï khaùm phaù kieán thöùc. Caùc caâu hoûi theå hieän döôùi nhieàu hình thöùc : töï luaän, caâu ñuùng sai, caâu nhieàu löïa choïn, caâu ñieàn khuyeát ... Giaùo vieân nghieân cöùu kó caùc loaïi baûn ñoà, löôïc ñoà caàn ñeå phuïc vuï töøng baøi daïy laøm cô sôû höôùng daãn cho hoïc sinh. Töø baûn ñoà giaùo vieân daãn daét hoïc sinh töï thu nhaän ñöôïc caùc kieán thöùc ñòa lí. Ñoù cuõng laø moät bieän phaùp tích cöïc ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc cuûa phaân moân. Veà phía hoïc sinh : Hoïc sinh phaûi bieát vaän duïng nhöõng kó naêng ñòa lí ñaõ coù, tích cöïc hoaït ñoäng vôùi nhöõng noäi dung caâu hoûi, baøi taäp maø giaùo vieân yeâu caàu ñeå töï chieám lónh noäi dung baøi (theo ñònh höôùng cuûa giaùo vieân). Ví duï : Khi daïy baøi 4 - Soâng ngoøi (trang 74 SGK) - Toâi xaùc ñònh nhöõng kieán thöùc trong baøi maø hoïc sinh caàn khai thaùc qua löôïc ñoà nhö sau : + Nhaän bieát maïng löôùi soâng ngoøi nöôùc ta. + Neâu teân moät soá con soâng ôû ba mieàn Baéc, Trung vaø Nam. + Bieát vò trí cuûa 3 nhaø maùy thuûy ñieän : Hoøa Bình, Y-a-li, Trò An 11 - Ñeå giuùp hoïc sinh tham gia moät caùch chuû ñoäng vaøo quaù trình hoïc taäp, toâi ñaõ soaïn heä thoáng caâu hoûi ñeå daãn daét hoïc sinh laøm vieäc vôùi löôïc ñoà. Quan saùt löôïc ñoà hình 1(trang 75/SGK) : Caâu 1 : Ñaùnh daáu nhaân vaøo oâ troáng ôû yù ñuùng : Maïng löôùi soâng ngoøi nöôùc ta :  Thöa thôùt  Daøy ñaëc, phaân boá taäp trung ôû mieàn Baéc vaø mieàn Nam  Daøy ñaëc, phaân boá roäng khaép treân caû nöôùc Caâu 2 : Ñieàn teân moät soá con soâng vaøo caùc baûng sau : Soâng ôû mieàn Baéc …………………………………….. …………………………………….. Soâng ôû mieàn Trung ……………………………………… …………………………………….. Soâng ôû mieàn Nam …………………………………… ………………………………….. Caâu 3 : Noái moãi yù ôû coät A vôùi moät yù ôû coät B ñeå xaùc ñònh nhaø maùy thuûy ñieän ñoù naèm treân soâng naøo ? A. Teân nhaø maùy thuûy ñieän B.Teân soâng Hoøa Bình Ñoàng Nai Y-a-ly Xeâ Xan Trò An Soâng Ñaø 12 Nhö vaäy, qua baøi taäp naøy hoïc sinh seõ naém ñöôïc : Soâng ngoøi nöôùc ta daøy ñaëc, phaân boá roäng khaép treân caû nöôùc vaø neâu ñöôïc teân cuûa caùc con soâng ôû mieàn Baéc, Trung Nam cuõng nhö caùc nhaø maùy thuûy ñieän cuûa nöôùc ta. 3.2 Khai thaùc kieán thöùc töø baûng soá lieäu: Veà phía giaùo vieân : - Xaùc ñònh kieán thöùc trong baøi maø hoïc sinh caàn naém qua baûng soá lieäu. - Soaïn moät heä thoáng caùc caâu hoûi döïa vaøo baûng soá lieäu vaø trình ñoä cuûa hoïc sinh ñeå gôïi yù cho hoïc sinh töï khaùm phaù ra kieán thöùc môùi. Caùc caâu hoûi ñöôïc theå hieän döôùi nhieàu hình thöùc nhö ; töï luaän, caâu ñuùng sai, caâu nhieàu löïa choïn, caâu ñieàn khuyeát,... Veà phía hoïc sinh : - Giaùo vieân boài döôõng cho hoïc sinh naêng löïc so saùnh, ñoái chieáu, phaân tích caùc soá lieäu. - Giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh laøm vieäc vôùi baûng soá lieäu ñeå theo caùc böôùc sau Böôùc 1 : Naém ñöôïc muïc ñích laøm vieäc vôùi baûng soá lieäu. Böôùc 2 : Ñoïc teân baûng soá lieäu. Böôùc 3 : Xem teân coät, naém ñöôïc yù nghóa ñôn vò vaø thôøi ñieåm ñi keøm vôùi caùc soá lieäu ôû töøng coät. Böôùc 4 : Ñoái chieáu vôùi caùc soá lieäu theo haøng doïc, haøng ngang cuûa baûng soá lieäu ñeå ruùt ra nhaän xeùt. Ví duï : Khi daïy Baøi 8 : Daân soá nöôùc ta (trang 83/SGK) - Giaùo vieân xaùc ñònh nhöõng kieán thöùc trong baøi maø hoïc sinh caàn khai thaùc qua baûng soá lieäu : + Naém ñöôïc soá daân cuûa nöôùc ta. + So saùnh soá daân nöôùc ta vôùi soá daân caùc nöôùc trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. 13 - Sau ñoù, toâi soaïn heä thoáng caâu hoûi gôïi yù hoïc sinh laøm vieäc vôùi baûng soá lieäu nhö sau : Caâu 1 : Ñoïc teân caùc coät trong baûng soá lieäu. Caâu 2 : Caùc soá lieäu trong baûng ñöôïc ghi vaøo thôøi gian naøo ? Vaø ñöôïc bieåu thò theo ñôn vò naøo ? Caâu 3 : Soá daân Vieät Nam naêm 2004 laø bao nhieâu ? Caâu 4 : Ñaùnh daáu X vaøo oâ troáng tröôùc yù ñuùng: a/ Dieän tích nöôùc ta: b/ Daân soá nöôùc ta thuoäc haøng:  Roäng lôùn.  Ñoâng daân.  Nhoû beù.  Ít daân.  Trung bình.  Trung bình. Nhö vaäy töø nhöõng caâu hoûi gôïi yù, caâu leänh roõ raøng maø hoïc sinh ñaõ hoaït ñoäng tích cöïc, bieát khai thaùc kieán thöùc töø baûng soá lieäu. Hoïc sinh theo caùc caâu hoûi gôïi yù ñoù laøm vieäc moät caùch tích cöïc, töï giaùc vaø cuoái cuøng ñöa ra keát luaän : Nöôùc ta coù dieän tích vaøo loaïi trung bình nhöng soá daân laïi thuoäc haøng caùc nöôùc ñoâng daân treân theá giôùi. 3.3 Khai thaùc kieán thöùc töø bieåu ñoà : Bieåu ñoà laø moät phöông tieän ñeå cuï theå hoùa caùc moái quan heä veà soá lieäu baèng hình veõ. Bieåu ñoà coù nhieàu loaïi, nhöng SGK lôùp 5 ñeà caäp ñeán bieåu ñoà hình coät. Veà phía giaùo vieân: Khi höôùng daãn hoïc sinh khai thaùc kieán thöùc töø bieåu ñoà giaùo vieân caàn : - Xaùc ñònh kieán thöùc trong baøi maø hoïc sinh caàn naém ñöôïc qua bieåu ñoà. Soaïn moät heä thoáng caâu hoûi phuø hôïp ñeå taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh khai thaùc kieán thöùc môùi töø bieåu ñoà. Caùc loaïi caâu hoûi ñöôïc theå hieän döôùi hình thöùc töï luaän, test (caâu ñuùng sai, caâu nhieàu löïa choïn, caâu ñieàn khuyeát,...) Veà phía hoïc sinh : Hoïc sinh coù kó naêng ñoïc töøng loaïi bieåu ñoà. 14 Giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh laøm vieäc vôùi bieåu ñoà hình coät theo caùc böôùc sau Böôùc 1 : Naém ñöôïc muïc ñích laøm vieäc vôùi bieåu ñoà Böôùc 2 : Ñoïc teân bieåu ñoà ñeå bieát ñöôïc noäi dung cuûa bieåu ñoà. Böôùc 3 : Hieåu caùc giaù trò ñöôïc bieåu hieän ôû 2 truïc : truïc doïc vaø truïc ngang. Böôùc 4 : Ñoïc caùc soá töông öùng treân 2 truïc Böôùc 5 : So saùnh ñoä cao cuûa caùc coät vaø ruùt ra keát luaän. Ví duï : Khi daïy baøi 14 : Giao thoâng vaän taûi (trang 96/ SGK) Giaùo vieân xaùc ñònh nhöõng kieán thöùc trong baøi maø hoïc sinh caàn khai thaùc qua bieåu ñoà : + Nhaän bieát ñöôïc nhöõng loaïi hình giao thoâng vaän taûi ôû nöôùc ta + So saùnh khoái löôïng haøng hoùa vaän chuyeån cuûa töøng loaïi hình giao thoâng vaän taûi. - Sau ñoù toâi soaïn heä thoáng caâu hoûi gôïi yù hoïc sinh laøm vieäc vôùi bieåu ñoà: Caâu 1 : Truïc doïc, truïc ngang bieåu hieän gì ? Caùc soá lieäu ñöôïc bieåu thò baèng ñôn vò naøo ? Caâu 2 : Em haõy ñieàn soá thích hôïp vaøo baûng sau: Loaïi hình vaän taûi Ñöôøng saét Ñöôøng boä Ñöôøng soâng Ñöôøng bieån Khoái löôïng haøng hoùa vaän chuyeån(trieäu taán ) Caâu 3 : Ñaùnh daáu X vaøo oâ troáng tröôùc yù ñuùng : Loaïi hình vaän taûi coù vai troø quan troïng nhaát trong vaän chuyeån haøng hoùa laø :  Ñöôøng saét  Ñöôøng boä 15  Ñöôøng soâng  Ñöôøng bieån Hoïc sinh laøm vieäc vôùi bieåu ñoà döïa vaøo heä thoáng câu hoûi daãn daét cuûa giaùo vieân, caùc em ñaõ ruùt ra ñöôïc : loaïi hình vaän taûi coù vai troø quan troïng nhaát trong vieäc chuyeân chôû haøng hoùa laø “ñöôøng boä”. 4/ Xaùc ñònh phöông phaùp daïy hoïc ñòa lí theo tinh thaàn daïy hoïc tích cöïc : 4.1 Phöông phaùp hình thaønh caùc bieåu töôïng Ñòa lí: ÔÛ lôùp 5, phöông phaùp hình thaønh bieåu töôïng Ñòa lí toát nhaát laø cho caùc em quan saùt ñoái töôïng taïi thöïc ñòa hoaëc qua tranh aûnh, baêng hình ... Giaùo vieân tieán haønh cuï theå theo caùc böôùc nhö sau : Böôùc 1 : Caên cöù vaøo muïc tieâu baøi hoïc, giaùo vieân seõ löïa choïn ñoái töôïng quan saùt, phuø hôïp vôùi trình ñoä hoïc sinh vaø ñieàu kieän ñòa phöông. Böôùc 2 : Xaùc ñònh muïc ñích quan saùt. Böôùc 3 : Toå chöùc höôùng daãn cho hoïc sinh quan saùt ñöôïc veà ñoái töôïng. Sau ñoù giaùo vieân cuøng hoïc sinh trao ñoåi thaûo luaän, xaùc ñònh vaø hoaøn thieän keát quaû, nhaèm giuùp cho caùc em coù bieåu töôïng ñuùng veà ñoái töôïng Ví duï : Hình thaønh bieåu töôïng röøng raäm nhieät ñôùi vaø röøng ngaäp maën cho hoïc sinh lôùp 5 qua baøi “Ñaát vaø röøng” (SGK/ 79) - Ñoái töôïng quan saùt : tranh aûnh (hình 2, hình 3, trang 81/ SGK) - Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa röøng raäm nhieät ñôùi vaø röøng ngaäp maën maø hoïc sinh coù theå quan saùt töø tranh aûnh laø : + Röøng raäm nhieät ñôùi : Röøng coù nhieàu caây, coù nhieàu taàng, baäc. + Röøng ngaäp maën : Caây moïc vöôït leân maët nöôùc,caây coù boä reã chuøm nhoâ leân, chuû yeáu laø moät soá loaïi caây nhö ñöôùc, veït , suù. Heä thoáng caâu hoûi, baøi taäp höôùng daãn hoïc sinh quan saùt nhö sau : Caâu 1 : Nhaän xeùt ñaëc ñieåm röøng raäm nhieät ñôùi vaø röøng ngaäp maën. 16 Caâu 2 : Ñaùnh daáu X vaøo oâ troáng tröôùc nhöõng yù em cho laø ñuùng : Röøng raäm nhieät ñôùi laø:  Röøng chæ coù moät loaïi caây.  Röøng thöa, ruïng laù veà muøa khoâ.  Röøng raäm, coù nhieàu loaïi caây, coù nhieàu taàng, xanh quanh naêm. Röøng ngaäp maën laø :  Röøng thay laù.  Röøng ôû nôi ñaát thaáp ven bieån, coù caùc loaøi caây öa maën: ñöôùc, veït, suù,  Röøng goàm caùc loaøi caây coù laù nhoû, nhoïn nhö thoâng, tuøng. Caâu 3 : Choïn töø ngöõ thích hôïp trong ngoaëc ñôn ñieàn vaøo choã chaám : - Vuøng phaân boá cuûa röøng raäm nhieät ñôùi laø ........................ (ñoài nuùi, ven bieån) - Vuøng phaân boá cuûa röøng ngaäp maën laø ...........................(ñoài nuùi, ven bieån nôi coù thuûy trieàu leân xuoáng haøng ngaøy) 4.2 Phöông phaùp hình thaønh khaùi nieäm Ñòa lí: - Hình thaønh khaùi nieäm Ñòa lí chung tieán haønh theo caùc böôùc sau : Böôùc 1 : Hình thaønh nhöõng bieåu töôïng ñuùng baèng caùch cho hoïc sinh quan saùt caùc ñoái töôïng ñònh hình thaønh khaùi nieäm ñoàng thôøi tìm hieåu nhöõng hieåu bieát saün coù cuûa hoïc sinh veà caùc ñoái töôïng quan saùt. Böôùc 2 : Ñaët caâu hoûi hoaëc neâu tình huoáng coù vaán ñeà ñeå hoïc sinh tìm ra nhöõng daáu hieäu chung, baûn chaát cuûa ñoái töôïng. Böôùc 3 : Cho hoïc sinh ñoái chieáu, so saùnh caùc ñoái töôïng cuøng loaïi ñeå lónh hoäi ñaày ñuû vaø vöõng chaéc caùc daáu hieäu chung baûn chaát cuûa khaùi nieäm. Böôùc 4 : Toå chöùc cho hoïc sinh baùo caùo keát quaû. - Hình thaønh khaùi nieäm Ñòa lí rieâng : laø hình thaønh khaùi nieäm chæ nhöõng söï vaät vaø hieän töôïng Ñòa lí rieâng bieät cuï theå. Moãi khaùi nieäm Ñòa lí rieâng chæ lieân 17 quan ñeán moät ñoái töôïng vaø phaûn aùnh ñaëc ñieåm rieâng cuûa noù. VD : soâng Hoàng, nhaø maùy thuûy ñieän Y-a-ly… - Hình thaønh khaùi nieäm ñòa lí taäp hôïp coù theå ñöôïc tieán haønh theo caùc böôùc sau : Böôùc 1 : Giaùo vieân caàn: + Xaùc ñònh nhöõng daáu hieäu chung cuûa ñoái töôïng ôû khu vöïc. + Löïa choïn nguoàn tri thöùc coù lieân quan ñeán ñoái töôïng. Treân cô sôû ñoù, xem xeùt nhöõng daáu hieäu naøo cuûa ñoái töôïng coù theå toå chöùc cho hoïc sinh tìm toøi, phaùt hieän, nhöõng daáu hieäu naøo giaùo vieân phaûi cung caáp cho hoïc sinh. Böôùc 2 : Tuøy theo trình ñoä nhaän thöùc cuûa hoïc sinh, giaùo vieân soaïn moät heä thoáng caâu hoûi, baøi taäp nhaèm höôùng dẫn hoïc sinh laøm vieäc vôùi caùc nguoàn tri thöùc ñaõ löïa choïn ñeå phaùt hieän ra daáu hieäu cuûa ñoái töôïng. Böôùc 3 : Toå chöùc cho hoïc sinh laøm vieäc vôùi caùc nguoàn tri thöùc theo heä thoáng caâu hoûi, baøi taäp ñaõ chuaån bò tröôùc (theo hình thöùc caù nhaân, nhoùm, caû lôùp tuøy thuoäc vaøo noäi dung), ñeå phaùt hieän ra daáu hieäu cuûa ñoái töôïng. Böôùc 4 : Toå chöùc cho hoïc sinh baùo caùo keát quaû phaùt hiện daáu hieäu cuûa ñoái töôïng thoâng qua caùc nguoàn tri thöùc. Treân cô sôû ñoù giaùo vieân boå sung nhöõng daáu hieäu maø hoïc sinh khoâng theå töï tìm ra ñöôïc baèng lôøi moâ taû sinh ñoäng cuûa mình nhaèm hoaøn thieän khaùi nieäm cho hoïc sinh vaø yeâu caàu hoïc sinh neâu khaùi nieäm. Ví duï : Hình thaønh khaùi nieäm Soâng ngoøi Vieät Nam (Baøi 4, trang 74/SGK) Vì hoïc sinh ñaõ hieåu sô löôïc theá naøo laø soâng ngoøi ôû lôùp 3 neân khaùi nieäm soâng ngoøi Vieät Nam coù theå ñöôïc hình thaønh baèng caùch boå sung theâm nhöõng ñaëc ñieåm nhö sau : 18 Höôùng daãn cuûa giaùo vieân Keát quaû töï phaùt hieän tri thöùc cuûa HS - GV yeâu caàu HS laøm vieäc theo caëp Soâng ngoøi nöôùc ta daøy ñaëc, phaân boá vôùi löôïc ñoà (hình 1) ñeå nhaän xeùt veà roäng khaép treân caû nöôùc, ít soâng lôùn maïng löôùi soâng ngoøi nöôùc ta (soá löôïng, phaân boá, ...) GV yeâu caàu HS laøm vieäc theo nhoùm Soâng ngoøi nöôùc ta coù löôïng nöôùc thay vôùi aûnh (hình 2,3) ñeå nhaän xeùt veà ñoåi theo muøa. löôïng nöôùc soâng trong muøa luõ vaø muøa caïn. Laøm vieäc caû lôùp Soâng ngoøi nöôùc ta coù chöùa nhieàu phuø + GV khai thaùc voán hieåu bieát cuûa HS sa. hoaëc cho xem baêng ñeå caùc em nhaän xeùt ñöôïc nöôùc soâng vaøo muøa luõ raát ñuïc + Töø ñoù GV noùi nöôùc soâng ñuïc vì chöùa nhieàu phuø sa Töø keát quả tìm toøi treân, hoïc sinh coù theå neâu khaùi nieäm veà soâng ngoøi Vieät Nam nhö sau : soâng ngoøi Vieät Nam daøy ñaëc, phân boá roäng khaép treân caû nöôùc nhöng ít soâng lôùn,sông coù löôïng nöôùc thay ñoåi theo muøa vaø coù nhieàu phuø sa. Sau khi trang bò cho hoïc sinh kó naêng söû duïng baûn ñoà, quaû ñòa caàu cuõng nhö caùch thöïc haønh treân baûn ñoà, baûng soá lieäu, bieåu ñoà vaø xaùc ñònh caùc phöông phaùp daïy hoïc, toâi tieán haønh caùc böôùc tieáp theo : Caùch toå chöùc lôùp hoïc. 5/ Hình thöùc toå chöùc daïy hoïc theo höôùng tích cöïc: Nhö chuùng ta ñaõ bieát, vôùi phöông phaùp daïy hoïc truyeàn thoáng thì hình thöùc toå chöùc daïy hoïc caû lôùp laø phoå bieán. Coøn vôùi phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi laøm vieäc nhieàu hôn, suy nghó nhieàu hôn thaûo luaän nhieàu hôn 19 thì giaùo vieân caàn toå chöùc linh hoaït nhieàu hình thöùc daïy hoïc trong moät tieát hoïc nhö: daïy hoïc caù nhaân, daïy hoïc theo nhoùm, vaø daïy hoïc toaøn lôùp,… 5.1 Hình thöùc toå chöùc daïy hoïc caù nhaân: Giaùo vieân neân toå chöùc cho hoïc sinh laøm vieäc theo phieáu hoïc taäp, taïo ñieàu kieän ñeå moãi hoïc sinh töï suy nghó, tìm toøi, theå hieän taøi naêng, sôû tröôøng cuûa mình. Hoïc taäp caù nhaân coøn ñöôïc tieán haønh qua caùc hoaït ñoäng ñoäc laäp khaùc nhö vieát, veõ, söu taàm tranh aûnh… Ví duï: Khi daïy baøi 5: Vuøng bieån nöôùc ta (SGK/ 77) Toâi cho hoïc sinh laøm vieäc caù nhaân ôû noäi dung tìm hieåu “ñaëc ñieåm cuûa vuøng bieån nöôùc ta” nhö sau: PHIEÁU BAØI TAÄP: Hoï vaø teân……………………………………………….Lôùp: … Em haõy ñoïc SGK vaø hoaøn thaønh vaøo baûng sau: Ñaëc ñieåm cuûa vuøng bieån nöôùc Aûnh höôûng cuûa bieån ñoái vôùi ñôøi soáng vaø saûn ta xuaát ÔÛ vuøng bieån nöôùc ta, nöôùc khoâng bao giôø ñoùng baêng. Mieàn Baéc vaø mieàn Trung hay coù baõo. Haèng ngaøy, nöôùc bieån coù luùc daâng leân, coù luùc haï xuoáng. Sau thôøi gian laøm vieäc, giaùo vieân kieåm tra keát quaû, thu phieáu baøi taäp, nhaän xeùt vaø choát laïi yù kieán ñuùng. 5.2 Hình thöùc toå chöùc daïy hoïc caû lôùp : 20