Tài liệu Rào cản thương mại của mỹ và những gợi ý cho việt nam

®¹i häc quèc gia hµ néi Tr-êng ®¹i häc kinh tÕ ------------------------------ Ph¹m hång tó rµo c¶n th-¬ng m¹i cña mü vµ nh÷ng gîi ý cho viÖt Nam Tãm t¾t LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ ®èi ngo¹i Hµ néi, 11-2007 Môc lôc Trang Môc lôc i Danh môc ký hiÖu, chø viÕt t¾t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv danh môc c¸c b¶ng biÓu.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v Më ®Çu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Ch-¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ rµo c¶n th-¬ng m¹i quèc tÕ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1.1. HÖ thèng c¸c rµo c¶n trong th-¬ng m¹i quèc tÕ . . . . . . . 5 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ rµo c¶n trong th-¬ng m¹i quèc tÕ . . . . . . . . . . . 5 1.1.2. Ph©n lo¹i rµo c¶n trong th-¬ng m¹i quèc tÕ . . . . . . . . . . . . . . 6 1.1.3. Vai trß cña rµo c¶n th-¬ng m¹i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 1.2. Rµo c¶n th-¬ng m¹i cña Mü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 1.2.1. Quan ®iÓm cña Mü vÒ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i . . . . . . . . . . . . 19 1.2.2. Mét sè ph¸p luËt th-¬ng m¹i cña Mü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 1.2.3. C¸c biÖn ph¸p thuÕ quan vµ phi thuÕ quan cña Mü . . . . . . . . 22 1.3. Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu rµo c¶n th-¬ng m¹i Mü. . . . . . . . . . . . . . . 35 Ch-¬ng 2: thùc tr¹ng rµo c¶n th-¬ng m¹i mü ®èi víi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña viÖt nam . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . 39 2.1. Thùc tr¹ng th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Mü .. . . . . . . . . . . 39 2.1.1. Kim ng¹ch xuÊt –nhËp khÈu. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . 39 2.1.2. C¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt –nhËp khÈu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 . . 2.2. Thùc tr¹ng rµo c¶n th-¬ng m¹i cña Mü ®èi víi mét sè nhãm hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.1. Thùc tr¹ng rµo c¶n th-¬ng m¹i Mü ®èi víi hµng thuû s¶n 44 44 2.2.2. Thùc tr¹ng rµo c¶n th-¬ng m¹i Mü ®èi víi hµng dÖt may. . 50 2.2.3. Thùc tr¹ng rµo c¶n th-¬ng m¹i Mü ®èi víi hµng giÇy dÐp 56 2.2.4. Thùc tr¹ng rµo c¶n th-¬ng m¹i Mü ®èi víi hµng n«ng s¶n 58 2.2.3. Thùc tr¹ng rµo c¶n th-¬ng m¹i Mü ®èi víi c¸c s¶n phÈm gç 61 2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ t¸c ®éng cña rµo c¶n th-¬ng m¹i Mü ®èi víi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 2.3.1. T¸c ®éng tÝch cùc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 2.3.2. T¸c ®éng tiªu cùc. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 2.3.3. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi ViÖt Nam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Ch-¬ng 3: gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ ................... .. 70 3.1. TriÓn väng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo thÞ tr-êng Mü 70 3.1.1. C¬ héi vµ th¸ch thøc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 3.1.2. §Þnh h-íng vµ triÓn väng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Mü. 75 cña viÖt Nam vµo thÞ tr-êng mü. 3.2. Mét sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang Mü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 3.3.1. Nhãm gi¶i ph¸p tõ phÝa Nhµ n-íc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 3.3.2. Nhãm gi¶i ph¸p tõ phÝa c¸c hiÖp héi doanh nghiÖp . . . . . . 86 3.3.3. Nhãm gi¶i ph¸p tõ phÝa doanh nghiÖp . .. . . . . . . .. . . . . . . . . 88 KÕt luËn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Tµi liÖu tham kh¶o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . 105 Danh môc ký hiÖu, ch÷ viÕt t¾t aafa: HiÖp héi DÖt may vµ Da giÇy Mü actpm : Uû ban chÝnh s¸ch vµ ®µm ph¸n th-¬ng m¹i Ad: ThuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ apec: DiÔn ®µn hîp t¸c ph¸t triÓn ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng asean: HiÖp héi c¸c n-íc §«ng Nam ¸ asda: HiÖp héi c¸c nhµ nhËp khÈu vµ ph©n phèi t«m Mü aTPa: LuËt -u ®·i th-¬ng m¹i Andean BTA: HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i VÞªt - Mü Cbi: S¸ng kiÕn vïng lßng ch¶o Caribe cnh: C«ng nghiÖp ho¸ citac: Liªn minh hµnh ®éng ngµnh th-¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp tiªu dïng Mü CVD: ThuÕ chèng trî cÊp (ThuÕ ®èi kh¸ng) EAn: Tiªu chuÈn vÒ nh·n m¸c, m· sè s¶n phÈm EU: Liªn minh ch©u ¢u fda: Côc qu¶n lý d-îc phÈm vµ thùc phÈm Mü fta: HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i tù do ftz: Khu ngo¹i th-¬ng gatt: HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th-¬ng m¹i gDp: Tæng s¶n phÈm quèc néi GSP: ThuÕ quan -u ®·i phæ cËp chung Haccp: HÖ thèng ph©n tÝch mèi nguy h¹i vµ ®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n H®h: HiÖn ®¹i ho¸ hts: BiÓu thuÕ quan hµi hoµ Ieepa: LuËt vÒ QuyÒn h¹n kinh tÕ trong t×nh tr¹ng khÈn cÊp quèc tÕ mfn: Qui chÕ Tèi huÖ quèc Nafta: Khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü NTR: Quan hÖ th-¬ng m¹i b×nh th-êng PNTR: Quan hÖ th-¬ng m¹i b×nh th-êng vÜnh viÔn R&D: Nghiªn cøu vµ Ph¸t triÓn PNTR: Quan hÖ th-¬ng m¹i b×nh th-êng vÜnh viÔn SPs: C¸c biÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng – thùc vËt TPC: Uû ban chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i TPsC: Uû ban ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i Tifa: HiÖp ®Þnh khung vÒ Th-¬ng m¹i vµ §Çu tUSD: §« la Mü USTR: §¹i diÖn th-¬ng m¹i Mü USTic: Uû ban th-¬ng m¹i quèc tÕ Mü Unctad: Héi nghÞ th-¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn Liªn hiÖp quèc WTO: Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi wrap: Chu¬ng tr×nh tr¸ch nhiÖm s¶n xuÊt toµn cÇu XHCN: X· héi chñ nghÜa Danh môc c¸c b¶ng Trang B¶ng 1.1. BiÓu thuÕ nhËp khÈu cña Mü 23 B¶ng 1.2. Sè vô ®iÒu tra chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Mü 32 B¶ng 2.1. C¸n c©n th-¬ng m¹i cña ViÖt nam víi Mü vµ c¸c quèc gia thÕ giíi kh¸c trªn 40 B¶ng 2.2. C¸c mÆt hµng s¬ chÕ xuÊt khÈu sang Mü 41 B¶ng 2.3. Mét sè hµng chÕ t¸c xuÊt khÈu sang Mü 42 B¶ng 2.4. Danh môc nhËp khÈu hµng ho¸ tõ Mü cña ViÖt nam 43 B¶ng 2.5. ThuÕ suÊt mét sè mÆt hµng thuû s¶n nhËp khÈu vµo Mü 44 B¶ng 2.6. Mét sè l« hµng thuû s¶n ViÖt Nam bÞ FDA tõ chèi nhËp khÈu vµo Mü (4/2007) 46 B¶ng 2.7. ThuÕ suÊt mét sè mÆt hµng dÖt may nhËp khÈu vµo Mü 51 B¶ng 2.8. T×nh h×nh thùc hiÖn h¹n ng¹ch dÖt may ViÖt Nam 2006 52 B¶ng 2.9. ThuÕ suÊt mét sè mÆt hµng giÇy dÐp nhËp khÈu vµo Mü 57 B¶ng 2.10. ThuÕ suÊt mét sè mÆt hµng n«ng s¶n nhËp khÈu vµo Mü 59 B¶ng 2.11. ThuÕ suÊt mét sè mÆt hµng ®å gç nhËp khÈu vµo Mü 61 Danh môc c¸c biÓu ®å BiÓu ®å 2.1: Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang Mü 39 MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết nghiên cứu đề tài Ngày nay, tự do hoá thương mại trên phạm vi toàn cầu đã trở thành xu thế thời đại, lôi cuốn ngày càng nhiều nền kinh tế tham gia. Thực chất của quá trình tự do hoá thương mại là quá trình cắt giảm thuế quan và hàng rào phi quan thuế (gọi chung là các rào cản thương mại quốc tế) của các nước. Vì vậy, việc cắt giảm và đi đến xoá bỏ các rào cản trong thương mại quốc tế đã và đang là vấn đề trọng tâm trong các đàm phán, thương lượng giữa các nước, các khu vực với nhau. Tuy nhiên, những bế tắc của vòng đàm phán Doha cho thấy tính gay gắt, quyết liệt trong quá trình đàm phán, thương lượng giữa các nước về vấn đề này. Các nước công nghiệp phát triển, một mặt luôn đòi hỏi các nước khác phải giảm bớt những rào cản thương mại để mở cửa thị trường và thúc đẩy tự do hoá thương mại, mặt khác lại luôn bổ sung thêm các biện pháp tinh vi hơn, phức tạp hơn nhằm bảo hộ sản xuất trong nước của họ. Thực tế, các rào cản trong thương mại quốc tế bao gồm nhiều loại khác nhau và được các quốc gia, vùng lãnh thổ thiết lập và áp dụng không hoàn toàn giống nhau. Mỹ là nước công nghiệp phát triển và được đánh giá là thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới với giá trị nhập khẩu hàng hoá tăng nhanh từ 1.145,9 tỷ USD năm 2001 lên 1.677,4 triệu USD năm 2006, có quan hệ thương mại với hầu hết các nước trên thế giới. Có thể nói, các rào cản thương mại của Mỹ đã được thiết lập hết sức phức tạp và được áp dụng với nhiều đối tác thương mại, nhiều loại hàng hoá khác nhau. Do đó, việc nghiên cứu các rào cản thương mại và tiếp cận thị trường Mỹ luôn được các nước, nhất là các nước đang phát triển quan tâm. Đối với Việt Nam, việc nghiên cứu các rào cản thương mại của Mỹ càng trở nên cần thiết hơn vì các lý do sau: Một là, việc nghiên cứu các rào cản thương mại quốc tế, nhất là của các đối tác thương mại quan trọng đang là vấn đề được quan tâm hàng đầu trong quá trình thực hiện định hướng chiến lược xuất khẩu; Hai là, các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam mới tiếp cận thị trường Mỹ từ khi Hiệp định thương mại Việt – Mỹ có hiệu lực (từ 12/2001). Nhiều doanh nghiệp, kể cả các doanh nghiệp đã thực hiện xuất khẩu hàng hoá vào thị trường Mỹ cũng chưa hoàn toàn hiểu rõ các rào cản thương mại của Mỹ. Điều này đã hạn chế khá nhiều khả năng phát triển xuất khẩu vào thị trường Mỹ của các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam. Xuất phát từ những lý do cơ bản trên đây, Luận văn lựa chọn đề tài nghiên cứu “Rào cản thương mại của Mỹ và những gợi ý cho Việt Nam”. 2. Tình hình nghiên cứu Tình hình nghiên cứu trong nước: Hiện nay đã có một số đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ có liên quan đến rào cản trong thương mại quốc tế nói chung và của Mỹ nói riêng, như: Quan hệ thương mại Việt - Mỹ (Bộ Thương mại, đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, 2000); Xuất khẩu sang Hoa Kỳ – Những điều cần biết (Thương vụ Việt nam tại Mỹ, 2007); Hệ thống rào cản kỹ thuật trong thương mại quốc tế, những giải pháp để vượt rào cản của các doanh nghiệp Việt Nam (Bộ Thương mại, đề tài khoa học cấp Bộ, Chủ nhiệm PGS.TS. Đinh Văn Thành, 2005); Hàng rào phi thuế quan trong chính sách thương mại quốc tế (Đại học Ngoại Thương, PGS.TS. Nguyễn Hữu Khải, 2005). Ngoài ra, còn có một số chuyên đề nghiên cứu, bài báo đăng trên các tạp chí và một số tham luận tại Hội thảo khoa học về các biện pháp phi thuế, về bảo hộ sản xuất trong nước…Tuy nhiên, các rào cản thương mại của Mỹ đối với Việt Nam vẫn đang thay đổi cùng với quá trình phát triển quan hệ Việt – Mỹ và những điều chỉnh chính sách nhập khẩu của Mỹ. Những thay đổi đó cần được nghiên cứu để đưa ra giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam vào thị trường Mỹ Tình hình nghiên cứu ngoài nước: Các tổ chức quốc tế và khu vực đã có những nghiên cứu và đánh giá rào cản thương mại của Mỹ. Đặc biêt, WTO và các cơ quan của nó đã có những nghiên cứu, rà soát về các biện pháp phi thuế quan của Mỹ như: WTO Secretariat (1999), US Trade Policies Review; Tổ chức quốc tế về tiêu chuẩn hóa (ISO) cùng với Viện Tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia (NIST) của Mỹ tiến hành dự án đánh giá về sự minh bạch trong các tiêu chuẩn quốc tế của Mỹ; Báo cáo thường niên của WTO về các tiêu chuẩn vệ sinh dịch tễ của Hoa kỳ đối với các sản phẩm nhập khẩu;... Hay các nước như Canada, EU, Trung Quốc,... cũng đã có những nghiên cứu cụ thể khi khiếu kiện lên WTO về việc áp dụng các rào cản phi thuế quan của Mỹ đã áp dụng đối với hàng nhập khẩu từ các nước này. Tuy nhiên, những nghiên cứu của WTO hay của một nước nào đó về rào cản thương mại của Mỹ đều có những mục đích khác nhau. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu các rào cản thương mại của Mỹ đề xuất giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá vào thị trường Mỹ trong những năm tới. Các nhiệm vụ chủ yếu của luận văn: - Hệ thống hoá những lý luận chung về rào cản thương mại quốc tế - Đánh giá thực trạng và những tác động của các rào cản thương mại của Mỹ đối với xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam hiện nay - Đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam vào thị trường Mỹ. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu là các rào cản thương mại của Mỹ đối với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam. - Phạm vi nghiên cứu của luận văn: Tập trung nghiên cứu rào cản thương mại của Mỹ từ khi thực hiện Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt 1.Bộ Thương mại (2000), Chiến lược phát triển xuất nhập khẩu ở nước ta thời kỳ đến năm 2010. Hà Nội. 2. Bộ Thương mại, Vụ chính sách thương mại đa biên (2000), Kết quả Vòng đàm phán Uruguay về hệ thống thương mại đa biên, NXB Thống kê. 3. Bộ Thương mại (2000), Quan hệ thương mại Việt - Mỹ, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ. 4. Báo cáo thương niên của Tổng thống Mỹ trước Nghị viện (2006), Chính sách thương mại của Mỹ năm 2006 và định hướng 2007, Báo điện tử (Việt Báo). 5. CIEM (2007), Đánh giá tác động của 5 năm thực hiện Hiệp định thương mại song phương Việt-Mỹ, Hà nội 6. Đại học Thương mại (2003), Hệ thống rào cản kỹ thuật trong thương mại quốc tế, những giải pháp để vượt rào cản của các doanh nghiệp Việt Nam, Đề tài NCKH cấp Bộ 7. PGS.TS. Đinh Văn Thành (2005), Rào cản trong rhương mại quốc tế, Nhà xuất bản Thống kê 8. Hiệp đinh thương mại Việt - Mỹ 9. Hoàng Tích Phúc (2002), Cơ sở khoa học trong việc hoạch định chính sách nhập khẩu hàng hoá nhằm bảo vệ môi trường nước ta phù hợp với các yêu cầu của các điều ước quốc tế, Nhiệm vụ Nhà nước về BVMT. 10. Phạm Viêm Phương và Huỳnh Văn Thanh (2001), Hệ thống thương mại thế giới – Luật và chính sách về các quan hệ kinh tế quốc tế, Nhà xuất bản Thanh Niên, dịch từ nguyên bản của John H.Jackson (1998). 12. TS. Nguyễn Hữu Khải (2005), Hàng rào phi thuế quan trong chính sách thương mại quốc tế, Nhà xuất bản Lao động – Xã hội 13. Tất Thắng (2002), Bán phá giá- kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn ở Việt Nam, Viện Kinh tế học. 13. Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ (2007), Xuất khẩu sang Hoa Kỳ những điều cần biết, phần 2, Hà nội. 14. Thu Mai (2002), Tập quán thương mại quốc tế và việc nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng xuất khẩu Việt Nam, Ban Vật giá Chính phủ. 15. Uỷ ban quốc gia về Hợp tác kinh tế quốc tế (2001), Rà soát các cam kết, kế hoạch hành động và hỗ trợ kỹ thuật về hội nhập, Hà Nội. 16. UNCTAD (2000), Tiếp cận thị trường không hạn ngạch và thuế quan cho các nước kém phát triển: Một phân tích của các sáng kiến QUAD, Hà nội, tài liệu hội thảo. 17. World Bank (2005), Tổ chức Thương mại thế giới và và các rào cản kỹ thuật trong thương mại, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia phối hợp với Uỷ ban quốc gia về hợp tác kinh tế quốc tế và Tổ chức ADETEF tại Việt Nam xuất bản. 18. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X Tiếng Anh 19. AeA (2003), Negotiations on Non-Agricultural Market Access Trade Negotiations Division, Issue Paper on Non-Tariff Barriers. 20. Bernard Hockman, Andi Tya, Mattoo, Philip English (2002), Development, trade and the WTO – A handbook, The World Bank 21. Laird, S. & Yeats, A. [eds.] (1998), Quantitative methods for trade-barrier analysis. NY University Press, Singapore. 23. Sharer, R. (1998), Trade Liberalization in IMF-Supported Programs. World Economic and Financial Survey paper, International Washington, February. 23. WTO Secretariat (1999), US Trade Policies Review Một số trang web tham khảo: Monetary Fund. http://ia.ita.doc.gov/stats/ad-1980-2003.html http://www.fda.gov/ora/oasis/4/ora_oasis_c_vn.html http://www.st.nmfs.gov/st1/trade/cumulative_data/TradeDataCountry.htm http://www.ustic.gov http://www.otexa.ita.doc.gov http://www.amchamvn.com http://www.agro.gov.vn http://www.nciec.gov.vn