..
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
CÀ NGUYỄN LINH PHƯƠNG
QUẢN LÝ XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC
LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM NON
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN - 2019
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
CÀ NGUYỄN LINH PHƯƠNG
QUẢN LÝ XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC
LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM NON
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ ÚT SÁU
THÁI NGUYÊN - 2019
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu do tôi thực hiện và hoàn toàn chịu
trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Các số liệu và kết luận nghiên cứu trình bày trong luận văn chưa được công bố
ở các đề tài nghiên cứu khác.
Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019
Tác giả
Cà Nguyễn Linh Phương
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN
Luận văn thạc sĩ này là một phần quan trọng trong quá trình đào tạo cao học.
Với tất cả tình cảm chân thành em xin bày tỏ lòng biết ơn tới Ban Giám hiệu Trường
Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các thầy cô Khoa Tâm lý - Giáo dục, phòng
Đào tạo và các phòng ban trung tâm trong trường đã quan tâm và tạo điều kiện cho em
trong thời gian học tập và nghiên cứu.
Em xin được bày tỏ lời tri ân sâu sắc tới người hướng dẫn của tôi, TS Nguyễn
Thị Út Sáu, người đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ, động viên và chia sẻ với em những kinh
nghiệm quý báu trong quá trình thực hiện luận văn.
Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới 5 quý nhà trường Mầm non trên
địa bàn thành phố, các cô đã nhiệt tình hợp tác và đóng góp những ý kiến quý báu
cho bản thân tôi trong quá trình thực hiện nghiên cứu thực trạng tại trường.
Tôi vui mừng chia sẻ thành quả này cùng với lời cảm ơn đến tất cả các thành
viên lớp Quản lí giáo dục K25A, những người đã cùng tôi trải qua 2 năm học tập và
nghiên cứu tại trường.
Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, người thân, bạn bè và đồng nghiệp
đã tạo mọi điều kiện thuận lợi, giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình học tập và hoàn
thành luận văn này.
Với hy vọng luận văn này sẽ đóng góp tích cực vào việc quản lý xây dựng môi
trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm nói riêng và chương trình giáo dục trẻ mầm non
nói chung, tuy nhiên không thể tránh khỏi sự thiếu sót. Vì vậy, tôi rất mong có được sự
đóng góp ý kiến và giúp đỡ của Hội đồng khoa học để luận văn của tôi được hoàn chỉnh
hơn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn và kính chúc tốt đẹp!
Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019
Tác giả
Cà Nguyễn Linh Phương
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ............................................... iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................................ v
DANH MỤC CÁC HÌNH............................................................................................. vi
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................. 2
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ........................................................................... 2
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................... 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................. 3
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................... 3
8. Cấu trúc luận văn ....................................................................................................... 4
Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG
GIÁO DỤC LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM NON ..... 5
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................................. 5
1.1.1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài ................................................................ 5
1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước ................................................................ 7
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................................. 9
1.2.1. Quản lý ................................................................................................................ 9
1.2.2. Xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ....................................... 12
1.2.3. Quản lý xây dựng môi trường giáo dục ấy trẻ làm trung tâm ở trường mầm
non ............................................................................................................................... 13
1.3. Lí luận về xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm tại trường mầm
non ............................................................................................................................... 14
1.3.1. Ý nghĩa và mục tiêu của việc xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung
tâm tại trường mầm non ............................................................................................... 14
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
1.3.2. Các văn bản chỉ đạo việc xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung
tâm tại trường mầm non ............................................................................................... 15
1.3.3. Nội dung xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ........................ 16
1.3.4. Tổ chức đánh giá xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm tại
trường mầm non ........................................................................................................... 17
1.4. Quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm tại các trường
mầm non ...................................................................................................................... 18
1.4.1. Quy trình quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ........... 18
1.4.2. Các yếu tố ảnh hưởng tới công tác quản lý xây dựng môi trường giáo dục
lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ............................................................. 23
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................................ 26
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO
DỤC LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM NON
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN...................................... 27
2.1. Khái quát về giáo dục mầm non Thành phố Thái Nguyên ................................... 27
2.1.1. Thực trạng giáo dục mầm non Thành phố Thái Nguyên ................................... 27
2.1.2. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý và đội ngũ giáo viên mầm non thành phố
Thái Nguyên ................................................................................................................ 30
2.1.3. Khảo sát thực trạng quản lý xây dưng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung
tâm tại các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, Tỉnh Thái Nguyên .................. 32
2.2. Thực trạng xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm tại các trường
Mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ................................................. 34
2.2.1.Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về việc xây dựng môi trường giáo dục
lấy trẻ làm trung tâm .................................................................................................... 34
2.2.2. Thực trạng xây dựng môi trường vật chất theo quan điểm lấy trẻ làm trung
tâm tại các trường Mầm non Thành phố Thái Nguyên................................................ 39
2.2.3. Thực trạng xây dựng môi trường tâm lý xã hội theo quan điểm lấy trẻ làm
trung tâm tại các trường Mầm non Thành phố Thái Nguyên ...................................... 46
2.2.4. Thực trạng mức độ đạt được mục tiêu hướng tới trong kế hoạch xây dựng
môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm của các trường mầm non thành phố ........ 52
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
2.3. Thực trạng quản lý xây dựng môi trường lấy trẻ làm trung tâm tại các trường
mầm non thành phố Thái Nguyên ............................................................................... 54
2.3.1.Thực trạng xây dựng kế hoạch quản lý xây dựng môi trường lấy trẻ làm trung
tâm tại các trường mầm non ........................................................................................ 54
2.3.2. Thực trạng tổ chức công tác xây dựng môi trường lấy trẻ làm trung tâm tại
các trường mầm non .................................................................................................... 55
2.3.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động xây dựng môi trường lấy trẻ làm trung tâm tại
các trường mầm non .................................................................................................... 57
2.3.4. Thực trạng công tác quản lý kiểm tra đánh giá hiệu quả việc xây dựng môi
trường lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ................................................. 59
2.3.5. Những nguyên nhân ảnh hưởng đến quản lý xây dựng môi trường lấy trẻ
làm trung tâm tại các trường mầm non ........................................................................ 61
2.3.6. Những mặt mạnh và hạn chế của công tác quản lý xây dựng môi trường giáo
dục lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ...................................................... 64
2.3.7. Nguyên nhân dẫn đến thành công và hạn chế ................................................... 65
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................................ 69
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC
LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM NON THÀNH
PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ..................................................... 70
3.1. Một số các nguyên tắc đề xuất các biện pháp ....................................................... 70
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ................................................................... 70
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ..................................................................... 70
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả toàn diện..................................................... 71
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .................................................................... 71
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ....................................................................... 71
3.2. Một số biện pháp quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm
tại các trường mầm non ............................................................................................... 72
3.2.1. Biện pháp 1: Chỉ đạo xây dựng mô hình chuẩn môi trường giáo dục lấy trẻ
làm trung tâm tại trường mầm non .............................................................................. 72
3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo tổ chức bồi dưỡng năng lực xây dựng môi trường giáo
dục lấy trẻ làm trung tâm cho giáo viên theo các chuyên đề ....................................... 77
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo thực hiện lộ trình xây dựng môi trường giáo dục lấy
trẻ làm trung tâm .......................................................................................................... 81
3.2.4. Biện pháp 4: Đẩy mạnh công tác giám sát, kiểm tra đánh giá việc xây dựng
môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm .................................................................. 85
3.2.5. Biện pháp 5: Phối kết hợp nhà trường với cha mẹ học sinh và cộng đồng
trong xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ......................................... 88
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................................... 90
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................. 91
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ............................................................................................ 95
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................ 96
1. Kết luận .................................................................................................................... 96
2. Kiến nghị.................................................................................................................. 98
2.1. Đối với Sở giáo dục và đào tạo tỉnh Thái Nguyên ............................................... 98
2.2. Đối với phòng giáo dục và đào tạo Thành phố ..................................................... 99
2.3. Đối với các cơ sở giáo dục mầm non.................................................................... 99
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 102
PHỤ LỤC
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
CBQL
Cán bộ quản lý
GD
Giáo dục
GDĐT
Giáo dục đào tạo
GDMN
Giáo dục mầm non
GV
Giảng viên
HĐ
Hoạt động
MN
Mầm non
MTGD
Môi trường giáo dục
MTHĐ
Môi trường hoạt động
QL
Quản lý
QLGD
Quản lý giáo dục
XD
Xây dựng
LTLTT
Lấy trẻ làm trung tâm
GD&ĐT
Giáo dục và đào tạo
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Quy mô phát triển GDMN từ năm học 2015 - 2016 đến năm học 2017
- 2018 .......................................................................................................... 28
Bảng 2.2. Quy mô trẻ tại các trường mầm non trên địa bàn thành phố ....................... 29
Bảng 2.3: Thâm niên công tác của cán bộ quản lý ..................................................... 30
Bảng 2.4: Trình độ chuyên môn của giáo viên MN (năm học 2017- 2018) ................ 31
Bảng 2.5: Cơ cấu đội ngũ giáo viên theo độ tuổi ........................................................ 32
Bảng 2.6: Nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng của việc xây dựng môi
trường giáo dục LTLTT ............................................................................. 35
Bảng 2.7. Đánh giá trách nhiệm xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung
tâm của các thành viên trong nhà trường ................................................... 38
Bảng 2.8. Đánh giá thực trạng xây dựng môi trường vật chất trong lớp học của GV
nhà trường .................................................................................................. 40
Bảng 2.9 Đánh giá thực trạng xây dựng môi trường vật chất ngoài lớp học của GV
và CBQL các trường mầm non .................................................................. 43
Bảng 2.10: Mức độ thực hiện các tiêu chí xây dựng môi trường vật chất trong lớp học .... 45
Bảng 2.11: Đánh giá hoạt động xây dựng môi trường vật chất ngoài lớp học đáp
ứng nhu cầu, hứng thú chơi của trẻ, tạo điều kiện cho trẻ chơi mà học,
học mà chơi ................................................................................................ 46
Bảng 2.12. Đánh giá thực trạng xây dựng môi trường tâm lý theo quan điểm lấy
trẻ làm trung tâm của CBQL nhà trường ................................................... 48
Bảng 2.13. Đánh giá hoạt động xây dựng môi trường tâm lý đáp ứng nhu cầu,
hứng thú chơi của trẻ, tạo điều kiện cho trẻ chơi mà học, học mà chơi ..... 50
Bảng 2.14. Đánh giá mức độ thực hiện các mục tiêu hướng tới trong xây dựng môi
trường giáo dục LTLTT của các trường mầm non ..................................... 52
Bảng 2.15: Kết quả đánh giá từ cuộc thi “Xây dựng môi trường giáo dục LTLTT”
năm 2017 .................................................................................................... 53
Bảng 2.16. Kết quả khảo sát CBQL về việc xây dựng kế hoạch quản lý xây dựng
môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ................................................. 54
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
Bảng 2.17. Kết quả khảo sát CBQL về công tác quản lý việc tổ chức xây dựng môi
trường lấy trẻ làm trung tâm ....................................................................... 56
Bảng 2.18. Kết quả khảo sát CBQL về chỉ đạo hoạt động xây dựng môi trường lấy
trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ................................................. 57
Bảng 2.19: Đánh giá công tác quản lý kiểm tra đánh giá hiệu quả việc xây dựng
môi trường lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ........................ 60
Bảng 2.20. Kết quả khảo sát CBQL, GVCN về những nguyên nhân ảnh hưởng đến kết
quả hoạt động xây dựng môi trường lấy trẻ làm trung tâm tại các trường
mầm non ..................................................................................................... 62
Bảng 3.1: Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ............................... 91
Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm tính khả thi ............................................................... 92
Bảng 3.3: Kết quả tổng hợp khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện
pháp quản lý xây dựng môi trường lấy trẻ làm trung tâm.......................... 94
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC HÌNH
Sơ đồ 1.1: Mô hình hoạt động quản lý ....................................................................... 10
Sơ đồ 1.2: Mối quan hệ giữa các chức năng quản lý .................................................. 12
Biểu đồ 2.1: Nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng của việc xây dựng môi
trường giáo dục LTLTT ............................................................................ 35
Biểu đồ 2.2. Đánh giá trách nhiệm xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung
tâm của các thành viên trong nhà trường .................................................. 39
Biểu đồ 2.3. Đánh giá mức độ thực hiện xây dựng môi trường giáo dục LTLTT
theo các tiêu chí ......................................................................................... 51
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đổi mới căn bản, toàn diện đang là yêu cầu tất yếu của nền giáo dục Việt Nam
trong giai đoạn hiện nay. Đối với bậc GDMN, một trong những nội dung quan trọng của
đổi mới giáo dục chính là “giáo dục lấy trẻ làm trung tâm”. Đây là quan điểm giáo dục dựa
trên hứng thú, nhu cầu của trẻ, đánh giá đúng, tôn trọng và phát huy được khả năng, thế
mạnh của mỗi trẻ, tạo điều kiện giúp mỗi trẻ đều có cơ hội tốt nhất để phát triển bản thân
mình.
Để “giáo dục lấy trẻ làm trung tâm” được thực hiện một cách tốt nhất và có hiệu
quả thì xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở các trường mầm non là việc
làm cần thiết và không thể thiếu.
Môi trường giáo dục trong trường mầm non là tổ hợp những điều kiện vật chất và
xã hội cần thiết, trực tiếp ảnh hưởng đến hoạt động chăm sóc - giáo dục trẻ, là yếu tố quan
trọng góp phần thực hiện tốt mục tiêu chăm sóc - giáo dục trẻ mầm non.
Xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm là xây dựng môi trường vật
chất và môi trường xã hội tạo cơ hội để trẻ được học bằng nhiều cách khác nhau thông qua
chơi, tạo điều kiện cho trẻ học bằng chơi, chơi mà học. Đó là môi trường luôn tôn trọng
hứng thú, nhu cầu, khả năng, thế mạnh của mỗi trẻ và thúc đẩy phát triển mọi tiềm năng
của trẻ. Bởi vậy, xây dựng môi trường giáo dục phù hợp nhằm thỏa mãn nhu cầu vui
chơi và hoạt động của trẻ, thông qua đó, nhân cách của trẻ được hình thành và phát
triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần.
Trong 2 năm đầu thực hiện chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm
trung tâm” giai đoạn 2016-2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, có 47 trường mầm non
công lập trên địa bàn thành phố Thái Nguyên đã và đang thực hiện xây dựng môi trường
giáo dục lấy trẻ làm trung tâm đáp ứng nhu cầu trải nghiệm, khám phá thể hiện bản thân,
thúc đẩy, tạo cơ hội để trẻ phát triển toàn diện, hài hòa.
Trong 2 năm thực hiện chuyên đề, nhiều trường mầm non trên địa bàn thành phố
Thái Nguyên như Trường mầm non 19/5 thành phố; trường mầm non Quang Trung; mầm
non Liên cơ Thành phố… đã có sự sáng tạo trong việc tạo môi trường giáo dục trong và
ngoài lớp học như thiết kế khu vui chơi cho trẻ, sắp xếp đồ dùng, đồ chơi hợp lý, thuận
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
tiện, tạo cơ hội cho tất cả trẻ được sử dụng; đổi mới trong các hoạt động chăm sóc giáo
dục trẻ.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, việc thực hiện xây dựng môi
trường “giáo dục lấy trẻ làm trung tâm” tại một số trường mầm non trên địa bàn thành
phố Thái Nguyên đang bộc lộ một số hạn chế, chưa đồng đều về mặt chất lượng và về
mặt cơ sở vật chất giữa các trường trung tâm có điều kiện với các trường nhỏ ngoài trung
tâm. Nhiều giáo viên mầm non chưa có kinh nghiệm nên phương pháp giáo dục, kỹ năng
sư phạm còn hạn chế.Chính điều này đã ảnh hưởng không nhỏ tới quá trình xây dựng
môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở các trường mầm non trên địa bàn thành phố
Thái Nguyên thời gian qua.
Với mong muốn góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục mầm non ở
thành phố Thái Nguyên, tôi lựa chọn đề tài:“Quản lý xây dựng môi trường giáo dục
lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái
Nguyên" để nghiên cứu làm luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ Quản lý giáo dục, với hi vọng
sẽ góp phần nhỏ giải quyết những vấn đề thực tiễn về GDMN của thành phố Thái
Nguyên đòi hỏi và hướng tới hoàn thành tốt giai đoạn 2 năm tiếp theo 2018-2020 do
Bộ giáo dục và đào tạo đề ra.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng, đề tài đề xuất một số biện pháp
quản lý nhằm nâng cao chất lượng xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm
tại các trường mầm non thành phố Thái Nguyên - Tỉnh Thái Nguyên.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Các Biện pháp của nhà quản lý đối với việc xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ
làm trung cho tại các trường mầm non thành phố Thái Nguyên - Tỉnh Thái Nguyên.
3.2. Khách thể nghiên cứu
Quá trình xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm cho tại các trường
mầm non.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý khoa học, chính xác, phù hợp với thực
tiễn thì sẽ nâng cao chất lượng quản lý công tác xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
làm trung tâm, sẽ tạo ra một môi trường giáo dục tốt giúp học sinh phát triển toàn diện,
nâng cao được chất lượng giáo dục mầm non.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung
tâm tại các trường mầm non.
- Nghiên cứu thực trạng quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung
tâm tại các Trường mầm non thành phố Thái Nguyên, Tỉnh Thái Nguyên.
- Đề xuất biện pháp quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung
tâm tại các trường mầm non Thành phố Thái Nguyên, Tỉnh Thái Nguyên.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài
Đề tài nghiên cứu công tác quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm
trung tâm của của Trường MN 19/5, MN Trưng Vương, MN Quang Trung, MN Liên
Cơ thành phố, MN Quang Vinh, Thành phố Thái Nguyên.
7. Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành nhiệm vụ và đề tài đặt ra. Tôi sử dụng một số phương pháp nghiên
cứu sau:
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
Phương pháp nghiên cứu lý thuyết là phương pháp thu thập thông tin thông qua
đọc sách báo, tài liệu nhằm mục đích tìm chọn những khái niệm và tư tưởng cơ bản là
cơ sở cho lý luận của đề tài, hình thành giả thuyết khoa học, dự đoán về những thuộc
tính của đối tượng nghiên cứu, xây dựng những mô hình lý thuyết hay thực nghiệm ban
đầu.
Quá trình nghiên cứu tài liệu được tiến hành như sau:
+ Thu thập, lựa chọn và sàng lọc các tư liệu có liên quan đến môi trường giáo
dục, môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ
làm trung tâm.
+ Phân tích, đánh giá các thông tin, số liệu thu thập được;
+ Khái quát hóa, hệ thống hóa những thông tin thu thập được;
+ Xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu
Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận bao gồm:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi (phương pháp Ankét): Xây dựng hệ
thống phiếu điều tra với hệ thống câu hỏi nghiên cứu về thực trạng xây dựng môi trường
giáo dục lấy trẻ làm trung tâm và quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm
trung tâm. Đối tượng nghiên cứu là cán bộ quản lý, giáo viên tại các trường mầm non.
7.2.2. Phương pháp quan sát thực tế, phân tích thực trạng: Trong quá trình
nghiên cứu, tôi tiến hành quan sát môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm tại các
trường MN trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Qua đó phân tích thực trạng môi
trường giáo dục ở trường mầm non.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn trực tiếp
Chúng tôi tiến hành phỏng vấn cán bộ quản lý và giáo viên Trường mầm non để
tìm hiểu thực trạng xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm và quản lý xây
dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia: Chúng tôi trưng cầu ý kiến cán bộ quản lý Phòng
Giáo dục và Đào tạo, cán bộ quản lý trường mầm non để tìm hiểu tính cần thiết và tính
khả thi của các biện pháp quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
7.3. Phương pháp thống kê toán học trong giáo dục
Chúng tôi sử dụng phần mềm Excel để xử lý kết quả nghiên cứu từ phương pháp
điều tra bằng bảng hỏi.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận - khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục,
luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm
trung tâm tại các trường mầm non
Chương 2: Thực trạng quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung
tâm tại các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên
Chương 3: Biện pháp quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung
tâm tại các trường mầm non Thành phố Thái Nguyên, Tỉnh Thái Nguyên.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC
LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM NON
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài
Nghiên cứu về sự ra đời của thuật ngữ “Lấy người học làm trung tâm” và phương
pháp dạy học lấy người học làm trung tâm có thể kể tới các công trình nghiên cứu sau:
Trước tiên phải nhắc tới công trình nghiên cứu “thuật ngữ giáo dục người lớn” do
Unesco xuất bản năm 1979 bằng ba thứ tiếng Anh, Pháp, Tây Ban Nha, trong nghiên
cứu này đã dùng thuật ngữ “giáo dục tập trung vào người học”, nghĩa là “sự giáo dục mà
nội dung quá trình học tập và giảng dạy được xác định bởi nhu cầu, mong muốn của
người học và người học tham gia tích cực vào việc hình thành và kiểm soát, sự giáo dục
này huy động những nguồn lực và kinh nghiệm của người học”.[21]
Thuật ngữ “dạy học lấy người học làm trung tâm” xuất hiện sớm nhất tại công
trình nghiên cứu của của John Dewey (Experience and education, 1938) và sau năm
1979 là Carl Rogers (Freedom to learn, 1986) (Theo K.Barry và King (1993).[8] Những
công trình nghiên cứu đề cao nhu cầu, lợi ích của người học, đề xuất việc để cho người
học lựa chọn nội dung học tập, được tự lực tìm tòi nghiên cứu và bắt đầu xuất hiện xu
hướng thiết kế chương trình học tập lấy nhu cầu, lợi ích của người học làm trung tâm.
Tiếp theo phải nhắc đến R.C Sharma (1988), ông đã viết trong công trình nghiên
cứu của mình rằng: “trong phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm, toàn bộ
quá trình dạy học đều hướng vào nhu cầu, khả năng, lợi ích của người học. Mục đích
là phát triển ở học sinh kĩ năng và năng lực độc lập học tập và giải quyết các vấn đề…
Vai trò của giáo viên là tạo ra những tình huống để phát triển vấn đề, giúp học sinh
nhận biết vấn đề, lập giả thuyết, làm sáng tỏ và thử nghiệm các giả thuyết, rút ra kết
luận”[2]
Năm 1991, nhà nghiên cứu R.R.Singh đã cho rằng tư tưởng dạy học lấy người
học làm trung tâm chính là nhấn mạnh vai trò của người học, hoạt động học. Chính vì
vậy, thuật nữ “quá trình dạy học lấy người học làm trung tâm”, “quá trình học tập do
người học điều khiển” ra đời.[9]
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
Đối với bậc học mầm non, phần lớn các chương trình GDMN ở nước ngoài đều
quan tâm đến việc xây dựng môi trường giáo dục cho trẻ. Như vậy có thể khẳng định
vai trò và sự ảnh hưởng của môi trường đối với sự phát triển của trẻ.
Ở Châu Âu, chúng ta phải nói tới Chương trình GDMN ở Đức: môi trường giáo
dục được tạo ra cho trẻ tham gia trải nghiệm, tìm hiểu khám phá một cách tích cực,
phát triển thái độ kĩ năng, kiến thức và hiểu biết đúng đắn. Những nhà quản lý cho rằng
yếu tố quan trọng trong việc thiết kế chương trình giáo dục chính là Môi trường. Cách
mà môi trường được xây dựng, thiết lập có thể xác định những gì sẽ diễn ra trong quá
trình học của trẻ. Vì vậy, cần phải xem xét việc xây dựng môi trường giáo dục để có
thể tối đa hóa việc học tập và sự phát triển của trẻ.[10]
Ở Châu Á, ta kể tới Chương trình GDMN ở Nhật Bản: với quan điểm là “chăm
sóc giáo dục trẻ một cách tự do” đã rất quan tâm đến việc giáo dục trẻ qua môi trường.
Ở đó, nhà quản lý có nhiệm vụ xây dựng môi trường cho trẻ hoạt động, trẻ là trung tâm
của mọi hoạt động; Chương trình GDMN ở Trung Quốc: Nhấn mạnh nguyên tắc quan
trọng trong GDMN là “việc sáng tạo xây dựng môi trường giáo dục tương ứng thích
hợp với công tác giáo dục”.[10]
Trên thế giới đã có rất nhiều các công trình nghiên cứu về giáo dục mầm non,
giáo dục lấy người học làm trung tâm, xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung
tâm. Có thể kể đến các công trình nghiên cứu của các tác giả:
Đầu tiên là tác giả Shichida Makoto (Nhật Bản) với phương pháp giáo dục
Shichida Nhật Bản:Đây là một phương pháp xuất phát từ giáo sư người Nhật Bản
Makoto Shichida, người sáng lập nên Viện Giáo dục trẻ em Shichida Nhật Bản vào
năm 1978. Shichida Nhật Bản hướng đến một sự phát triển toàn diện về thể chất lẫn
tinh thần và nhấn mạnh đến tầm quan trọng của tình yêu thương gia đình. Shichida là
phương pháp giáo dục nuôi dưỡng tâm hồn, nuôi dưỡng tình yêu thương đến mọi người,
nuôi dưỡng ước mơ, ý chí. Trẻ em được học tập với phương pháp này sẽ phát triển tâm
trí một cách nhẹ nhàng và hài hòa, rèn cho trẻ sự nhạy cảm, lòng nhân đạo, trí tưởng
tượng và sự sáng tạo. Phương pháp học tập này dựa trên tình yêu và sự hợp tác, là kết
quả tự nhiên của giáo dục não phải.[9]
Thứ hai là Phương pháp Glenn Doman của Glenn Doman (Mỹ). Đây là chương
trình giáo dục được thực hiện tại nhà. Bố mẹ chính là người thầy đầu tiên của trẻ.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
Phương pháp giúp trẻ phát triển toàn diện về các mặt thể chất, trí thông minh, trí tuệ
xúc cảm, hơn nữa còn chú trọng đến việc phát triển kỹ năng sống và phát triển vận
động cho trẻ từ khi mới chào đời đến khi trẻ 6 tuổi. [9]
Thứ ba là tác giả Maria Montessori (Ý) với Phương pháp Monteseori. Phương
pháp dựa vào việc học qua cảm giác, những đứa trẻ được hoạt động trong môi trường
thích hợp và được tôn trọng những đặc tính riêng biệt của trẻ. Phương pháp Montessori
chấp nhận sự duy nhất của mỗi trẻ và cho phép trẻ phát triển tuỳ theo những khả năng
riêng của mình và thời gian riêng của mình. Chính vì vậy, việc tổ chức các lớp học theo
mô hình Montessorri phải đảm bảo sự tôn trọng tính riêng biệt của mỗi trẻ và phải bố
trí phòng học và bài học phù hợp những nhu cầu và mục đích của mỗi em. [9]
Thứ tư là công trình nghiên cứu của tác giả Reggio Emilia với phương pháp
Reggio Emilia. Điểm nổi bật nhất của phương pháp này đó chính là môi trường học
tập. Sự sắp đặt không gian trong lớp và trường học đóng vai trò quan trọng trong việc
thúc đẩy sự sáng tạo của trẻ. Các lớp học truyền thống tại Reggio luôn có sự xuất hiện
của cây cối, vật liệu và ánh sáng tự nhiên. Không gian được mở rộng tối đa với cửa sổ
lớn và khoảng sân nhỏ. Ngoài ra những vật dụng cần thiết cho các dự án của trẻ cũng
được sắp xếp đầy đủ. Yếu tố về không gian cũng là nguyên tắc hàng đầu trong các thiết
lập trong trường học cho trẻ mầm non. Khung cảnh các lớp học, trường học theo
Phương pháp Reggio luôn được khuyến khích có những thay đổi qua từng năm học
nhằm tạo không gian mới mẻ, không nhàm chán cho trí tưởng tượng vô tận của trẻ.
Phương pháp đề cao yếu tố môi trường trong giáo dục trẻ.[9]
Tất cả các phương pháp mới này đều coi trọng việc tạo môi trường hoạt động
cho trẻ và đứa trẻ là trung tâm của mọi hoạt động.Vì môi trường ảnh hưởng trực tiếp
đến sự phát triển trẻ em.
1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước
Nghiên cứu về môi trường giáo dục trong các chương trình GDMN thời gian
qua cho thấy:
Trong chương trình đổi mới hình thức GDMN có bước tiến rõ rệt về nhận thức
của các nhà GD về vai trò của môi trường đối với sự phát triển trẻ em và việc xây dựng
MTHĐ cho trẻ. Điều này có được do sự thay đổi quan điểm GD trẻ, coi trẻ là trung tâm
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
của quá trình GD nên phải tạo ra các cơ hội cho trẻ được thoả mãn nhu cầu hứng thú
trong quá trình HĐ, phải tạo các cơ hội cho trẻ được chủ động, sáng tạo, được thể hiện
hết khả năng của mình. Tuy nhiên, việc tổ chức môi trường HĐ cho mới chỉ có sự
chuyển biến về hình thức bên ngoài, chưa đi vào bản chất nên chưa kích thích hứng thú
của trẻ trong MT đó.
Chương trình đổi mới toàn diện hiện nay là sự tiếp nối chương trình trước với
mong muốn phát triển quan điểm GD lấy trẻ làm trung tâm, khắc phục những điều còn
tồn đọng mà chương trình đổi mới hình thức tổ chức HĐ trẻ MN chưa làm được. Về
bản chất, nó cho phép giáo viên được chủ động trong việc xác định nội dung, phương
pháp, hình thức tổ chức giáo dục trẻ MN (trong đó có việc tổ chức MTHĐ cho trẻ) dựa
trên khung chương trình.
Tuy nhiên, do chưa thực sự hiểu rõ bản chất của việc thực thi quan điểm giáo
dục này nên cả những người chỉ đạo thực hiện và giáo viên còn rất lúng túng trong việc
triển khai chương trình trên thực tiễn. Có nơi việc thực hiện vẫn gò ép, khuôn mẫu, có
nơi thực hiện tự do quá dẫn đến tuỳ tiện và khó kiểm soát được việc thực hiện và tất cả
điều này đều ảnh hưởng đến hiệu quả GD trẻ và gây khó khăn cho giáo viên trong việc
thực thi chương trình GDMN hiện nay.
Nghiên cứu về phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm và xây dựng môi
trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm:
Từ năm 2016, Bộ GD&ĐT phát động thực hiện chuyên đề “Xây dựng môi
trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm”. Các Sở ban ngành đã thực hiện và đã có báo
cáo sơ kết 2 năm thực hiện.
Bên cạnh hoạt động của ngành, có rất nhiều các Hội thảo, sách bồi dưỡng chuyên
môn hè, các bài báo và các luận văn, sáng kiến kinh nghiệm về vấn đề này. Dưới đây
là một số bài viết:
Về vấn đề dạy học “lấy học sinh làm trung tâm" đã được tác giả Đào Hồng Thu
nói đến trong công trình khoa học của mình vào tháng 10/1996. [25]
Tại Hội thảo khoa học Quốc gia do Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương tổ
chức với chủ đề “Tổ chức hoạt động giáo dục lấy trẻ làm trung tâm và ứng dụng phương
pháp Montessori trong thực hiện chương trình giáo dục mầm non” từ ngày 14 đến
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – Đại học Thái Nguyên
http://lrc.tnu.edu.vn
- Xem thêm -
.PDF 
136 
2 
98 
