Tài liệu Quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông huyện thuận thành tỉnh bắc ninh theo tiếp cận quản lý sự thay đổi

.. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN ĐỨC HỮU QUẢN LÝ SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN THUẬN THÀNH TỈNH BẮC NINH THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN ĐỨC HỮU QUẢN LÝ SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN THUẬN THÀNH TỈNH BẮC NINH THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Vũ Bích Hiền THÁI NGUYÊN - 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi thực hiện cùng với sự dẫn dắt nhiệt tình của PGS.TS. Nguyễn Vũ Bích Hiền trong thời gian từ tháng 7/2019 đến tháng 6/2020. Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tôi đã tham khảo nhiều nguồn tài liệu khác nhau, các nguồn thông tin được tổng hợp, khái quát đưa vào luận văn một cách hợp lý và đúng quy định. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn là khách quan, trung thực và chưa từng được công bố, sử dụng trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Tôi xin chịu trách nhiệm hoàn toàn về nội dung của luận văn. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020 Tác giả Nguyễn Đức Hữu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Đầu tiên tôi xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Vũ Bích Hiền đã tận tình giúp đỡ, định hướng khoa học và luôn động viên, khích lệ tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu, tập thể các thầy, cô giáo Khoa Tâm lý - Giáo dục; Phòng Đào tạo trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy, chỉ đạo trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu các trường THPT trên địa bàn huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh đã giúp đỡ, chia sẻ, cung cấp cho tôi nhiều tư liệu, thông tin cũng như đóng góp cho tôi nhiều ý kiến quý báu để hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn những người thân trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm, tạo điều kiện tốt nhất cho tôi hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu, mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng, tâm huyết và trách nhiệm, song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp chỉ dẫn, góp ý. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020 Tác giả Nguyễn Đức Hữu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỤC LỤC............................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH ........................................................................ ix PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu .................................................................... 4 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài ..................................................... 4 7. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .................................... 5 8. Cấu trúc của Luận văn ..................................................................................... 7 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI............................................................................................... 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 8 1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 8 1.1.2. Ở Việt Nam .............................................................................................. 10 1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 15 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục ........................................................................ 15 1.2.2. Thiết bị dạy học, quản lý thiết bị dạy học ............................................... 19 1.2.3. Quản lý sự thay đổi, quản lý sử dụng thiết bị dạy học theo tiếp cận quản lý sự thay đổi .................................................................................. 20 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1.3. Lý luận về sử dụng thiết bị dạy học ........................................................... 23 1.3.1. Vị trí, ý nghĩa, vai trò của thiết bị dạy học trong trường trung học phổ thông...... 23 1.3.2. Đặc trưng, yêu cầu, của thiết bị dạy học ................................................. 27 1.3.3. Phân loại thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông ........................ 28 1.3.4. Các nguyên tắc sử dụng thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông ........ 30 1.4. Nội dung quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông theo tiếp cận quản lý sự thay đổi ............................................................. 31 1.4.1. Lý luận về quản lý sự thay đổi ................................................................ 31 1.4.2. Xác định tầm nhìn, mục tiêu sử dụng thiết bị hiện đại để đổi mới dạy học ....... 38 1.4.3. Phát triển năng lực sử dụng thiết bị dạy học hiện đại cho giáo viên của nhà trường ......................................................................................... 40 1.4.4. Xây dựng môi trường hỗ trợ, động viên, khuyến khích giáo viên sử dụng thiết bị dạy học hiện đại ................................................................. 41 1.4.5. Củng cố những thay đổi trong sử dụng thiết bị dạy học và xây dựng văn hóa nhà trường .................................................................................. 43 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lí sử dụng thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông ................................................................................. 44 1.5.1. Các yếu tố bên trong ................................................................................ 44 1.5.2. Các yếu tố bên ngoài ............................................................................... 45 Kết luận chương 1.............................................................................................. 46 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN THUẬN THÀNH TỈNH BẮC NINH ............. 47 2.1. Tổng quan về huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh ..................................... 47 2.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................... 47 2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội ........................................................................ 48 2.1.3. Tình hình giáo dục, đào tạo ..................................................................... 49 2.2. Thực trạng việc sử dụng thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh ............................................... 51 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2.1.1. Thực trạng thiết bị dạy học ...................................................................... 51 2.1.2. Thực trạng sử dụng thiết bị dạy học của giáo viên trong nhà trường ..... 55 2.3. Thực trạng quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh ............................................... 59 2.3.1. Thực trạng việc xác định tầm nhìn, mục tiêu sử dụng thiết bị dạy học hiện đại để thực hiện đổi mới dạy học .................................................... 59 2.3.2. Thực trạng phát triển năng lực sử dụng thiết bị dạy học hiện đại cho giáo viên của nhà trường ......................................................................... 62 2.3.3. Thực trạng xây dựng môi trường hỗ trợ, động viên, khuyến khích giáo viên sử dụng thiết bị dạy học hiện đại ..................................................... 68 2.3.4. Thực trạng củng cố những thay đổi trong sử dụng thiết bị dạy học và xây dựng văn hóa nhà trường .................................................................. 71 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng ............................................................... 74 2.5. Đánh giá thực trạng .................................................................................... 76 2.5.1. Những thành tựu ...................................................................................... 76 2.5.2. Những hạn chế ......................................................................................... 77 2.5.3. Nguyên nhân của thực trạng .................................................................... 78 Kết luận chương 2.............................................................................................. 82 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN THUẬN THÀNH TỈNH BẮC NINH THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI ............................... 83 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................. 83 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ......................................................... 83 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ......................................................... 83 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................... 84 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 85 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 85 3.2. Các biện pháp quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh theo tiếp cận quản lý sự thay đổi ............................................................................................... 86 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3.2.1. Giáo dục nâng cao nhận thức cho giáo viên về vai trò của thiết bị dạy học hiện đại.............................................................................................. 86 3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao trình độ, kĩ năng sử dụng thiết bị dạy học hiện đại cho giáo viên ....................................................................... 89 3.2.3. Xây dựng nhóm công tác hỗ trợ giáo viên sử dụng thiết bị dạy học hiện đại .................................................................................................... 92 3.2.4. Đổi mới công tác thi đua khen thưởng .................................................... 95 3.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra đánh giá việc sử dụng thiết bị dạy học, hình thành văn hóa trong nhà trường ...................................................... 97 3.3. Khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ...... 100 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm .......................................................................... 100 3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm ......................................................................... 100 3.3.3. Nội dung khảo nghiệm .......................................................................... 100 3.3.4. Phương pháp khảo nghiệm .................................................................... 100 Kết luận chương 3............................................................................................ 104 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 105 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 108 PHỤ LỤC ............................................................................................................... Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT GV : Giáo viên HS : Học sinh MTDH : Mục tiêu dạy học NDDH : Nội dung dạy học NVTB : Nhân viên thiết bị PPDH : Phương pháp dạy học QLGD : Quản lí giáo dục TBDH : Thiết bị dạy học THPT : Trung học phổ thông Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Danh mục TBDH tối thiểu cấp THPT ........................................ 27 Bảng 2.1. Thống kê số lượng TBDH hiện có .............................................. 52 Bảng 2.2. Thực trạng về số lượng TBDH.................................................... 53 Bảng 2.3. Thực trạng về chất lượng TBDH ................................................ 54 Bảng 2.4. Thực trạng về tính hiện đại của TBDH ....................................... 54 Bảng 2.5. Thực trạng nhận thức về việc sử dụng TBDH ............................ 55 Bảng 2.6. Thực trạng về tần suất sử dụng TBDH ....................................... 56 Bảng 2.7. Thực trạng về hiệu quả sử dụng TBDH ...................................... 58 Bảng 2.8. Thực trạng xác định tầm nhìn, mục tiêu sử dụng TBDH hiện đại đối với CBQL ........................................................................ 60 Bảng 2.9. Đánh giá của GV về việc xác định tầm nhìn, mục tiêu sử dụng TBDH hiện đại ................................................................... 61 Bảng 2.10. Thực trạng về kĩ năng sử dụng TBDH hiện đại của giáo viên.... 62 Bảng 2.11. Thực trạng phát triển năng lực sử dụng thiết bị dạy học hiện đại cho giáo viên ......................................................................... 64 Bảng 2.12. Thực trạng xây dựng môi trường hỗ trợ, động viên, khuyến khích GV sử dụng TBDH hiện đại.............................................. 68 Bảng 2.13. Thực trạng củng cố những thay đổi trong sử dụng TBDH và xây dựng văn hóa nhà trường đối với CBQL.............................. 71 Bảng 2.14. Thực trạng củng cố những thay đổi trong sử dụng TBDH và xây dựng văn hóa nhà trường đối với GV................................... 73 Bảng 2.15. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý TBDH ở các trường THPT huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh ...................... 75 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát mức độ cần thiết của các biện pháp............... 100 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát mức độ khả thi của các biện pháp ................. 102 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH Sơ đồ 1.1. Các yếu tố của quá trình dạy học (Theo tài liệu ôn tập nghiệp vụ chuyên ngành thiết bị) .............................................. 24 Sơ đồ 1.2. Cấu trúc hệ thống TBDH (Theo tài liệu ôn tập nghiệp vụ chuyên ngành thiết bị) ............................................................... 28 Hình 2.1. Bản đồ hành chính tỉnh Bắc Ninh ............................................. 47 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - kĩ thuật, xu thế chuyển dịch sang nền kinh tế tri thức, xu thế hội nhập quốc tế… đã đưa đến những thay đổi lớn lao, đặt ra những yêu cầu mới về cơ cấu và chất lượng nguồn nhân lực ở nhiều quốc gia. Nhân tố quan trọng và là điều kiện để phát triển nguồn nhân lực chính là giáo dục và đào tạo. Nghị quyết Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ IX đã chỉ rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng để thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội một cách bền vững …”. Từ đó phải“…đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo theo nhu cầu phát triển của xã hội; nâng cao chất lượng theo yêu cầu chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế, phục vụ đắc lực sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”; “Đổi mới mạnh mẽ nội dung, chương trình, phương pháp dạy và học ở tất cả các cấp, bậc học”. Để hoàn thành nhiệm vụ trên, ngoài nội dung chương trình, phương pháp dạy học thì hệ thống thiết bị dạy học trong nhà trường đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học. Sử dụng hiệu quả các thiết bị dạy học góp phần nâng cao hiệu suất lao động của thầy và trò, có ý nghĩa và vai trò rất to lớn trong việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh. Giúp người giáo viên phát huy hết năng lực sáng tạo của mình trong công tác giảng dạy, làm cho hoạt động nhận thức của học sinh trở nên tích cực hơn, hiệu quả hơn. Thiết bị dạy học góp phần vào việc thực hiện đa dạng hoá các hình thức dạy học, nó chứa đựng tiềm năng tri thức và phương pháp nhằm tạo điều kiện và kích thích các hoạt động trong quá trình học tập. Nếu thiết bị dạy học đủ và đa dạng sẽ cho phép tổ chức nhiều hình thức hoạt động dạy học phong phú và có hiệu quả. Hệ thống thiết bị dạy học hiện đại có khả năng xây dựng, hình thành, củng cố, hệ thống hoá, vận dụng 1 kiến thức vào thực tiễn. Thiết bị dạy học chẳng những tạo điều kiện đi sâu vào các sự vật và hiện tượng, mà còn cho phép trình bày các vấn đề trừu tượng một cách sinh động, có khả năng sư phạm to lớn hỗ trợ cho người dạy và người học như: tăng tốc độ truyền tải thông tin mà không làm giảm chất lượng thông tin; thực hiện các PPDH tích cực nhằm tạo ra khả năng thực hành, củng cố kiến thức, rèn luyện kĩ năng làm việc, học tập, bồi dưỡng khả năng tự học, tự chiếm lĩnh tri thức, tạo ra sự hứng thú, lôi cuốn khi học, tiết kiệm thời gian trên lớp, cải tiến các hình thức lao động sư phạm, tạo khả năng tổ chức và điều khiển hoạt động dạy học. Như vậy, thiết bị dạy học là một nhân tố quan trọng đảm bảo chất lượng dạy học, là một thành tố không thể thiếu được trong quá trình dạy học, là yếu tố quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học. Việc tìm ra các biện pháp hữu hiệu để nâng cao trình độ, khả năng quản lý và sử dụng thiết bị dạy học, đặc biệt thiết bị dạy học hiện đại cho đội ngũ cán bộ, nhân viên quản lý là yêu cầu bức thiết và mang ý nghĩa chiến lược của ngành giáo dục để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nói chung. Quản lý sự thay đổi là một lý thuyết quản lý coi thay đổi như là một điều kiện để phát triển và quản lý sự thay đổi là một nhiệm vụ của người quản lý. Nhiệm vụ này đòi hỏi người quản lý phải nhận diện được những yêu cầu cần thay đổi, phân tích tình hình của tổ chức và tìm ra những con đường, cách thức thực hiện đổi mới thành công. Bất kỳ sự đổi mới nào của nhà trường, trong đó có những thay đổi để tăng tính hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học ở trường THPT thì lý thuyết quản lý sự thay đổi đều hữu ích để có thể nghiên cứu đưa vào áp dụng trong thực tiễn. Là một huyện nằm trong vùng đồng bằng châu thổ Sông Hồng, thuộc tỉnh Bắc Ninh, tiếp giáp với Hà Nội, Hưng Yên và Hải Dương. Nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía nam tỉnh Bắc Ninh nên Thuận Thành có nhiều điều kiện thuận lợi cho phát triển toàn diện kinh tế xã hội, văn hóa, giáo dục. Hệ thống các trường THPT trên địa bàn huyện gồm ba trường công lập và một trường ngoài công lập 2 về cơ bản đã đáp ứng được nhu cầu học tập của con em nhân dân trong huyện. Các trường THPT công lập trong huyện Thuận Thành đã được UBND tỉnh Bắc Ninh, Sở Giáo dục và Đào tạo Bắc Ninh quan tâm, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất đầy đủ với quy mô khá hiện đại, hệ thống thiết bị dạy học cơ bản, đảm bảo, theo các danh mục thiết bị dạy học cần thiết trong nhà trường phổ thông. Đặc biệt trong năm học 2018-2019 vừa qua, các trường THPT công lập trên địa bàn huyện được trang bị đầy đủ hệ thống các thiết bị phòng học thông minh tại tất cả các phòng học, từ đó đã tạo được động lực nhất định cho đội ngũ giáo viên nâng cao được chất lượng dạy và học. Tuy nhiên, thực trạng quản lý sử dụng thiết bị giáo dục trong các trường THPT huyện Thuận Thành vẫn còn nhiều bất cập. Cụ thể, thiết bị dạy học tuy được tăng cường hàng năm nhiều nhưng không đồng bộ, các nhà quản lý chưa đưa ra được các biện pháp quản lý sử dụng thiết bị dạy học một cách hiệu quả. Giáo viên do trình độ công nghệ thông tin còn hạn chế và tâm lý ngại thay đổi nên ít sử dụng các thiết bị dạy học đặc biệt là các thiết bị dạy học hiện đại trong hoạt động dạy học. Điều này dẫn đến tình trạng “dạy chay”, “học chay” vẫn xảy ra khá phổ biến gây lãng phí nguồn thiết bị, không phát huy được hết vai trò và tầm quan trọng của thiết bị dạy học trong các hoạt động giáo dục. Xuất phát từ yêu cầu và thực trạng trên tôi chọn vấn đề: “Quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh theo tiếp cận quản lý sự thay đổi” làm đề tài nghiên cứu. Với mong muốn đề xuất một số biện pháp quản lý hiệu quả đối với việc sử dụng thiết bị dạy học trong trường THPT, góp phần thực hiện chủ trương đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục nói chung. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý sử dụng thiết bị dạy học, quản lý sự thay đổi và khảo sát thực trạng quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở các trường THPT huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh, đề xuất một số biện pháp quản lý sử 3 dụng thiết bị dạy học theo tiếp cận quản lý sự thay đổi nhằm góp phần thực hiện tốt các yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng dạy và học của các trường THPT huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh nói riêng và chất lượng giáo dục cả nước nói chung. 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lý sử dụng các thiết bị dạy học 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý việc sử dụng thiết bị dạy học theo tiếp cận quản lý sự thay đổi ở các trường THPT huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về thiết bị dạy học và quản lý sử dụng thiết bị dạy học trong trường THPT theo tiếp cận quản lý sự thay đổi. - Khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý sử dụng thiết bị dạy học của cán bộ quản lý ở các trường THPT huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh. - Đề xuất một số biện pháp quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở các trường THPT huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh theo tiếp cận quản lý sự thay đổi. 5. Giả thuyết khoa học Nếu các biện pháp đề xuất trong luận văn được thực hiện sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý sử dụng thiết bị dạy theo tiếp cận quản lý sự thay đổi, từ đó nâng cao chất lượng quản lý và chất lượng giáo dục tại các trường THPT huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Về địa bàn và thời gian nghiên cứu Chỉ nghiên cứu trong thời gian năm học 2019-2020 tại các 3 trường THPT công lập trên địa bàn huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh gồm trường THPT Thuận Thành số 1, trường THPT Thuận Thành số 2, trường THPT Thuận Thành số 3. 4 6.2. Giới hạn về khách thể điều tra Đề tài tiến hành khảo sát trên các đối tượng: Hiệu trưởng, phó Hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên môn, một số giáo viên, một số học sinh ở 3 trường THPT huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh. 7. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Cơ sở phương pháp luận - Quan điểm tiếp cận hệ thống cấu trúc: Quan điểm tiếp cận hệ thống cấu trúc giúp người nghiên cứu tìm hiểu mối quan hệ chặt chẽ giữa quản lý sử dụng thiết bị dạy học với quản lý các hoạt động sư phạm khác ở trường THPT, mối quan hệ giữa sử dụng thiết bị dạy học có hiệu quả với đổi mới phương pháp dạy học. Từ đó giúp chúng ta tìm hiểu chính xác thực trạng về công tác quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở các trường THPT hiện nay. - Quan điểm tiếp cận lịch sử: Quan điểm tiếp cận lịch sử giúp người nghiên cứu xác định phạm vi không gian, thời gian, điều kiện hoàn cảnh cụ thể để thu thập số liệu chính xác phục vụ đúng mục đích nghiên cứu của đề tài, trình bày công trình nghiên cứu theo một trật tự logic, khoa học. - Quan điểm tiếp cận thực tiễn: Quan điểm tiếp cận thực tiễn giúp phát hiện những ưu điểm, mâu thuẫn, tồn tại trong công tác quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở các trường THPT huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh, từ đó đề xuất được các biện pháp quản lý sử dụng thiết bị dạy học theo tiếp cận quản lý sự thay đổi phù hợp với thực tiễn các trường THPT huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh. 7.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: + Nghiên cứu các văn bản, nghị quyết, quyết định, chỉ thị của Đảng và Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo có liên quan đến nội dung nghiên cứu của đề tài. 5 + Nghiên cứu các tài liệu về về giáo dục học, về quản lý giáo dục, về đổi mới giáo dục có liên quan đến đề tài. + Nghiên cứu về quản lý sử dụng các thiết bị dạy học trong trường THPT. + Nghiên cứu về tiếp cận quản lý sự thay đổi Trên cơ sở đó phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hóa những vấn đề lý luận từ sách báo, tài liệu, văn kiện, văn bản có liên quan nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp quan sát sư phạm: Thu thập thông tin qua việc quan sát các hoạt động giáo dục, hoạt động quản lý sử dụng các thiết bị dạy học ở các trường THPT trên địa bàn huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh. + Phương pháp điều tra giáo dục: Thu thập thông tin, số liệu, tư liệu về thực trạng công tác quản lý sử dụng thiết bị dạy học và biện pháp quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở các trường THPT huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh nhằm minh chứng cho giả thuyết khoa học nêu trên từ đó thấy được những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân. Đồng thời, khảo sát tính cần thiết và khả thi của hệ thống các biện pháp đề xuất. Tiến hành phát phiếu điều tra cán bộ quản lý và giáo viên của 3 trường THPT công lập trên địa bàn huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh. + Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Tiến hành lấy ý kiến một số nhà quản lý có kinh nghiệm, lãnh đạo và chuyên viên trong lĩnh vực quản lý sử dụng các thiết bị dạy học ở trường THPT, từ đó đề xuất các biện pháp mang tính đột phá, cấp bách trong việc nâng cao chất lượng quản lý sử dụng các thiết bị dạy học ở các trường THPT theo tiếp cận quản lý sự thay đổi. - Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng toán thống kê để phân tích, xử lý các số liệu điều tra đảm bảo tính chính xác, khoa học. 6 8. Cấu trúc của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được trình bày gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông theo tiếp cận quản lý sự thay đổi. Chương 2: Thực trạng quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh. Chương 3: Biện pháp quản lý sử dụng thiết bị dạy học theo tiếp cận quản lý sự thay đổi ở các trường trung học phổ thông huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh. 7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Quản lý sử dụng thiết bị dạy học (TBDH) theo tiếp cận quản lý sự thay đổi là một thành tố không thể thiếu trong quá trình quản lý hoạt động dạy học góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Do đó, có nhiều công trình nghiên cứu ở trong và ngoài nước đã đề cập đến vấn đề này. 1.1.1. Trên thế giới Nghiên cứu về thiết bị dạy học: Trong tác phẩm “Phép dạy học vĩ đại” của nhà giáo dục học J.A. Komensky (1592-1670) có viết: “… không có gì trong trí não nếu như trước đó không có gì trong cảm giác. Vì thế, tất nhiên bắt đầu dạy học không thể từ sự giải thích bằng lời về các sự vật mà phải từ sự quan sát trực tiếp chúng. Lời nói không bao giờ đi trước sự vật…”[20, tr.19]. Ông cho rằng dạy học phải được bắt đầu từ việc quan sát sự vật, hiện tượng, quá trình “cái gì có thể tri giác được hãy để cho nhìn, cái nghe được hãy để cho nghe… đó là nguyên tắc vàng đối với trẻ em, đối với dạy học….”[20, tr.19]. Quan niệm của J.A. Komensky trái hẳn với lối dạy học nhồi nhét, bắt học sinh phải học thuộc lòng thay vào đó là phương pháp dạy học khuyến khích người học tiếp thu tri thức bằng chính những giác quan của mình. Ông coi việc sử dụng TBDH chính là cái tạo nên linh hồn của bài học trong quá trình dạy học của người giáo viên. Do đó, ông được coi là người đặt nền móng cho dạy học trực quan. Nhà giáo dục học J.H. Pestalossi (1746-1827) người Thụy Sĩ đã chỉ rõ mối quan hệ hữu cơ giữa tri giác cảm tính với sự phát triển của tư duy. Đó là, thông qua các sự vật hoặc hình ảnh của chúng và được người học chứng thực trên cơ sở cảm nhận của các giác quan [34, tr.142]. 8 K.Đ. Uninski (1824-1870) - Nhà giáo dục người Nga cũng khẳng định trực quan là cái ban đầu, là nguồn gốc của tri thức và theo ông, chính cảm giác cung cấp tài liệu cho hoạt động trí tuệ. Uninski đã viết: “không có cái gì có thể giúp anh san bằng bức tường ngăn cách giữa giáo viên và học sinh như là việc anh đưa cho học sinh xem một bức tranh và giải thích nó, đứa trẻ suy nghĩ bằng hình dạng, màu sắc, âm thanh và bằng cảm giác nói chung” [28, tr.6]. Nhà tâm lý học người Nga A.N.Leontiev (1903-1979) cũng đưa ra quan điểm về cơ sở tâm lý học của nguyên tắc dạy học trực quan trong hệ thống tư tưởng của mình về hoạt động và hoạt động trí óc [11]. Lênin khi phân tích bản chất của quá trình nhận thức cũng khẳng định quy luật nhận thức của con người là: “Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng và từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn là con đường biện chứng của nhận thức chân lí, nhận thức hiện thức khách quan”[38]. Năm 1984, tại hội nghị quốc tế về giáo dục lần thứ 39 họp tại Giơnevơ (Thụy Sĩ) và nhiều hội nghị về TBDH khác ở các nước xã hội chủ nghĩa đã đều thống nhất “Ngành giáo dục cần được đổi mới thường xuyên về mục đích, cấu trúc, nội dung, TBDH và phương pháp để tạo cho tất cả học sinh có cơ hội học tập” [36, tr.7]. Cần tùy thuộc vào hoàn cảnh lịch sử, điều kiện cụ thể của từng quốc gia để xây dựng nội dung đổi mới phù hợp. Tuy nhiên, cần quan tâm đến việc hoàn thiện cơ sở vật chất, tập trung nghiên cứu, thiết kế, sản xuất TBDH với nhiều tính năng, chất lượng hiện đại để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Đồng thời, việc quản lý TBDH cần được thực hiện đúng nguyên tắc, nội dung, quy trình quản lý để nâng cao chất lượng giáo dục của từng quốc gia. Như vậy, trong lịch sử giáo dục thế giới, vai trò của TBDH đã được phát hiện và phát triển từ rất sớm. Các nhà giáo dục học thế giới đã chứng minh được rằng việc khuyến khích học sinh nhận thức thế giới thông qua chính những giác quan của mình là phương pháp dạy học phù hợp và cũng là phương pháp hữu hiệu nhất giúp học sinh phát triển tư duy, nhận biết hiện tượng từ đó tiến tới nắm được bản chất của sự vật hiện tượng. 9