Tài liệu Quản lý phát triển chương trình đạo tạo ngành sư phạm tiếng anh ở trường đại học hùng vương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM DƯƠNG THỊ HẰNG THU QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGÀNH SƯ PHẠM TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM DƯƠNG THỊ HẰNG THU QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGÀNH SƯ PHẠM TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG Ngành: Quản lý giáo dục Mã ngành: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ TÍNH THÁI NGUYÊN - 2018 LỜI CAM ĐOAN Luận văn “Quản lý phát triển chương trình đào tạo ngành Sư phạm tiếng Anh ở Trường Đại học Hùng Vương” được thực hiện từ tháng 10 năm 2017 đến hết tháng 4 năm 2018. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2018 Tác giả luận văn Dương Thị Hằng Thu i LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, Ban chủ nhiệm khoa, các thầy cô giáo khoa Tâm lý giáo dục đã điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường. Đặc biệt em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS. Nguyễn Thị Tính đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo Trường Đại học Hùng Vương, các phòng ban chức năng, Khoa Ngoại ngữ đã tạo mọi điều kiện thuận lợi, cung cấp số liệu để tác giả hoàn thành luận văn. Cám ơn bạn bè đã luôn động viên cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Do điều kiện về thời gian và năng lực bản thân còn hạn chế nên luận văn chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, Cô và các bạn đồng nghiệp để kết quả nghiên cứu được hoàn thiện hơn. Em xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 4 năm 2018 Tác giả Dương Thị Hằng Thu ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC TỪ VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT ............................................ iv DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................ v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu: ..................................................................................... 3 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 7. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGÀNH SƯ PHẠM TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC ............................................................................................................ 5 1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................... 5 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................... 5 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước........................................................................ 8 1.2. Các khái niệm cơ bản ................................................................................... 9 1.2.1. Quản lý....................................................................................................... 9 1.2.2. Chương trình ............................................................................................ 10 1.2.3. Chương trình đào tạo (Curriculum) ......................................................... 12 1.2.4. Phát triển chương trình đào tạo ............................................................... 14 1.2.5. Quản lý phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh .... 15 1.3 Một số vấn đề cơ bản về phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh.................................................................................................. 17 iii 1.3.1. Mục tiêu phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh ... 17 1.3.2. Một vài nét về chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh .......... 17 1.3.3. Các cách tiếp cận phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh ........................................................................................................... 18 1.3.4. Quy trình phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh ..... 21 1.3.4. Các nguồn lực tham gia phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh.................................................................................................. 22 1.4. Nội dung quản lý hoạt động phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh.................................................................................................. 23 1.4.1. Lập kế hoạch phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh.... 23 1.4.2. Tổ chức hoạt động phát triển chương trình ............................................. 27 1.4.3. Chỉ đạo hoạt động phát triển chương trình .............................................. 29 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện phát triển chương trình ................. 31 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh .................................................................................... 32 1.5.1. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 32 1.5.2. Các yếu tố chủ quan................................................................................. 33 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 35 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGÀNH SƯ PHẠM TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG............................................................................. 36 2.1. Vài nét về khách thể khảo sát và tổ chức khảo sát ..................................... 36 2.1.1. Vài nét về hoạt động đào tạo ở trường Đại học Hùng Vương ................ 36 2.1.2. Tổ chức khảo sát ...................................................................................... 40 2.2. Thực trạng quản lý phát triển chương trình đào tạo cử nhân ngành sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học Hùng Vương. .............................................. 41 2.2.1. Thực trạng về tiếp cận phát triển chương trình đào tạo cử nhân ngành sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học Hùng Vương. ......................................... 41 2.2.2. Thực trạng quy trình phát triển chương trình đào tạo cử nhân ngành sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học Hùng Vương .......................................... 42 iv 2.2.3. Thực trạng các nguồn lực tham gia phát triển CTĐT cử nhân sư phạm tiếng Anh ở Trường Đại học Hùng Vương. ............................................ 45 2.2.4. Thực trạng các điều kiện đảm bảo chất lượng quản lý chương trình đào sư phạm tiếng Anh Trường Đại học Hùng Vương ..................................... 46 2.3. Thực trạng quản lý phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học Hùng Vương ......................................................... 47 2.3.1. Thực trạng công tác lập kế hoạch quản lý ............................................... 47 2.3.2. Thực trạng công tác tổ chức, chỉ đạo thực hiện kế hoạch phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh ở Trường Đại học Hùng Vương ............. 48 2.3.3. Đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh Trường Đại học Hùng Vương .............................. 51 2.3.4. Vai trò của các chủ thể trong quản lý phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học Hùng Vương. .......................... 54 2.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học Hùng Vương. ................................ 55 2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động phát triển chương trình đào tạo cử nhân SP tiếng Anh ở Trường Đại học Hùng Vương ............... 57 2.4.1. Điểm mạnh............................................................................................... 57 2.4.2. Những điểm còn tồn tại và nguyên nhân ................................................. 57 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................. 59 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGÀNH SƯ PHẠM TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG ............................................................................................... 60 3.1. Các nguyên tắc xây dựng, lựa chọn biện pháp ........................................... 60 3.1.1. Đảm bảo tính kế thừa............................................................................... 60 3.1.2. Đảm bảo tính khả thi ............................................................................... 60 3.1.3. Đảm bảo tính hệ thống............................................................................. 60 3.1.4. Đảm bảo chất lượng đào tạo .................................................................... 60 3.1.5. Đảm bảo tính hiệu quả của chương trình ................................................ 61 v 3.2. Biện pháp quản lý phát triển chương trình đào tạo chuyên ngành cử nhân sư phạm tiếng Anh ở Trường Đại học Hùng Vương ................................ 61 3.2.1. Hoàn thiện bộ máy nhân sự quản lý công tác xây dựng và phát triển chương trình đào tạo. ......................................................................................... 61 3.2.2. Bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giảng viên về quản lý phát triển CTĐT cử nhân sư phạm tiếng Anh ........................................................... 62 3.2.3. Thiết lập mối quan hệ giữa Trường Đại học Hùng Vương với các bên liên quan để phát triển CTĐT cử nhân sư phạm tiếng Anh ........................ 64 3.2.4. Chỉ đạo giảng viên thường xuyên rà soát, cập nhật CTĐT theo hướng đáp ứng yêu cầu về năng lực giáo viên tiếng Anh để thực hiện chương trình giáo dục phổ thông ............................................................................................ 66 3.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá việc thực hiện phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm Tiếng Anh. .......................................... 68 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 70 3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............. 70 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 70 3.4.2. Nội dung và cách thức khảo nghiệm ....................................................... 70 3.4.3. Kết quả ..................................................................................................... 70 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 76 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 77 1. Kết luận .......................................................................................................... 77 2. Khuyến nghị................................................................................................... 78 2.1. Với Bộ Giáo dục và Đào tạo ...................................................................... 78 2.2. Với các cơ sở đào tạo.................................................................................. 79 2.3. Đối với cán bộ quản lý................................................................................ 79 2.4. Đối với giảng viên ...................................................................................... 79 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 81 PHỤ LỤC vi DANH MỤC CÁC TỪ VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa CSVC : Cơ sở vật chất CT : Chương trình CTĐT : Chương trình đào tạo CTGDĐT : Chương trình giáo dục đào tạo ĐH : Đại học ĐHHV : Đại học Hùng Vương ĐT : Đào tạo GDĐT : Giáo dục đào tạo GV : Giảng viên HCTC : Học chế tín chỉ HĐT : Hội đồng trường SP : Sư phạm SV : Sinh viên TB : Thứ bậc THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông iv DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Cơ cấu chọn mẫu khảo sát ................................................................ 40 Bảng 2.2: Đánh giá cách tiếp cận phát triển chương trình.................................... 41 Bảng 2.3: Quy trình phát triển chương trình đào tạo ngành sư phạm tiếng Anh ở Trường Đại học Hùng Vương .................................................... 43 Bảng 2.4: Thực trạng các nguồn lực tham gia phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học Hùng Vương ............... 45 Bảng 2.5: Thực trạng các điều kiện đảm bảo chất lượng quản lý chương trình đào cử nhân sư phạm tiếng Anh ở Trường Đại học Hùng Vương ....... 46 Bảng 2.6: Thực trạng công tác lập kế hoạch quản lý phát triển chương trình đào tạo ngành cử nhân sư phạm tiếng Anh trường Đại học Hùng Vương............................................................................................... 47 Bảng 2.7: Thực trạng công tác tổ chức, chỉ đạo thực hiện kế hoạch phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh Trường Đại học Hùng Vương ............................................................................... 49 Bảng 2.8: Thực trạng công tác đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh Trường Đại học Hùng Vương ............................................................................... 51 Bảng 2.9: Các căn cứ đánh giá chương trình đào cử nhân sư phạm tiếng Anh trường Đại học Hùng Vương ......................................................... 52 Bảng 2.10: Thống kê tình hình việc làm của sinh viên ĐH, CĐ hệ chính quy....... 53 Bảng 2.11: Vai trò của các chủ thể trong quản lý phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh trường Đại học Hùng Vương ..................... 54 Bảng 2.12: Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phát triển chương trình đào tạo Đại học sư phạm tiếng Anh Trường Đại học Hùng Vương ................... 55 Bảng 3.1: Bảng tổng hợp khảo nghiệm mức độ cần thiết của các biện pháp quản lí phát triển CTĐT cử nhân SP tiếng Anh .................................. 72 Bảng 3.2: Bảng tổng hợp khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lí phát triển CTĐT cử nhân SP tiếng Anh .................................. 73 v MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Giáo dục đại học là nhân tố quan trọng trong việc cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội. Hơn nữa, xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đòi hỏi hệ thống giáo dục đại học Việt Nam phải nhanh chóng chuyển mình đưa ra những sản phẩm có chất lượng cao, đáp ứng những đòi hỏi của nền kinh tế tri thức. Bởi vậy, việc đảm bảo chất lượng trong quá trình đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học nói chung và các chương trình đào tạo nói riêng là yếu tố quyết định đến sự phát triển bền vững nguồn nhân lực của đất nước. Hiện nay, Chính phủ đang tiếp tục triển khai Nghị quyết số 14/2005/NQ-CP ngày 02 tháng 11 năm 2005 về đổi mới cơ bản, toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2010-2020, quyết tâm xây dựng một số trường đại học đẳng cấp quốc tế; một trong những yếu tố giúp cho các trường đại học, cơ sở giáo dục phổ thông có thể hội nhập quốc tế và khu vực đó là năng lực tiếng Anh của giảng viên, sinh viên và giáo viên phổ thông tuy nhiên hiện nay trình độ tiếng Anh của cán bộ, giảng viên, sinh viên các trường đại học còn nhiều bất cập, một trong những nguyên nhân dẫn tới tồn tại trên là do chương trình đào tạo và quản lý chương trình đào tạo tiếng Anh nói chung và tiếng Anh chuyên ngành nói riêng. Ngành đào tạo Cử nhân sư phạm tiếng Anh ở trường ĐHHV có truyền thống lâu đời, chất lượng GV do nhà trường đào tạo đánh được xã hội đánh gía cao, tuy nhiên trong những năm gần đây, năng lực của SV sau khi ra trường có sự giảm sút rõ rệt. Điều này do nhiều nguyên nhân, nhưng một trong những nguyên cơ bản chính là việc phát triển đổi mới chương trình không được tiến hành thường xuyên, hoặc có làm nhưng không đồng bộ, chưa chú ý đến mối quan hệ giữa cơ sở đào tạo giáo viên với thị trường lao động và những yêu cầu của chương trình 1 giáo dục phổ thông luôn luôn thay đổi để từ đó cải tiến và phát triển chương trình đào tạo đáp ứng yêu cầu của nghề nghiệp trong bối cảnh mới. Xuất phát từ lí do cơ bản như vậy, em đã chọn vấn đề “Quản lý phát triển chương trình đào tạo ngành sư phạm tiếng Anh ở Trường Đại học Hùng Vương”. Làm đề tài luận văn thạc sĩ, với mong muốn có thể góp phần cải tiến, phát triển chương trình đào tạo ngành sư phạm tiếng Anh của trường ĐHHV theo hướng hiện đại, hiệu quả và đáp ứng nhu cầu về chuẩn GV tiếng Anh ở trường phổ thông hiện nay. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng về quản lý phát triển chương trình đào tạo chuyên ngành sư phạm tiếng Anh, đề xuất các biện pháp quản lí phát triển chương trình đào tạo ngành sư phạm tiếng Anh ở Trường Đại học Hùng Vương. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình phát triển chương trình đào tạo trình độ đại học ngành Sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp quản lí phát triển chương trình đào tạo ngành Sư phạm Anh ở Trường Đại học Hùng Vương. 4. Giả thuyết khoa học Quản lý phát triển chương trình đào tạo có tính chất quyết định tới chất lượng đào tạo, thực tế quản lý phát triển chương trình đào tạo ngành Sư phạm tiếng Anh hiện nay ở trường Đại học Hùng Vương còn nhiều điểm bất cập, nếu đề xuất được các biện pháp phát triển việc thực hiện chương trình đào tạo ngành cử nhân Sư phạm tiếng Anh mang tính hệ thống, đồng bộ đảm bảo được chất lượng đào tạo sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngành cử nhân Sư phạm tiếng Anh hiện nay ở trường Đại học Hùng Vương. 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu: 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận quản lí phát triển chương trình đào tạo cử nhân Sư phạm tiếng Anh ở trường đại học. 5.2. Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý phát triển chương trình đào tạo cử nhân Sư phạm tiếng Anh ở Trường Đại học Hùng Vương. 5.3. Đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý thực hiện chương trình đào tạo cử nhân Sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học Hùng Vương. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa và khái quát hóa các tri thức chủ yếu trong các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước, các văn kiện của Đảng và Nhà nước liên quan đến vấn đề chất lượng, đảm bảo chất lượng giáo dục đại học để xác định cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. Tổng kết các kinh nghiệm quốc tế về hệ thống đảm bảo chất lượng cấp hệ thống và ở trường đại học nhằm tham khảo và xác định thêm cơ sở để tiến hành đề xuất, triển khai một số nhóm biện pháp nhằm quản lý chương trình đào tạo đại học ngành Sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học. 6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Điều tra khảo sát bằng phiếu điều tra: Xây dựng phiếu hỏi để thu thập ý kiến của các đối tượng khảo sát về thực trạng đảm bảo chất lượng và quản lý chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học Hùng Vương. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Phương pháp chuyên gia: Tiến hành lấy ý kiến chuyên gia và các nhà quản lý giáo dục (thông qua hội thảo, phỏng vấn, tọa đàm...) về hoạt động quản lý, thực hiện chương trình đào tạo. Lấy ý kiến về tính khả thi, phù hợp của các biện pháp đã đề xuất. Phương pháp toán thống kê và sử dụng các phần mềm chuyên dụng: Sử dụng phần mềm SPSS, Exel để xử lý kết quả điều tra thực trạng; phần mềm phân tích và đánh giá chuyên dụng sử dụng trong đo lường và đánh giá câu hỏi thi, đề thi như: Quest, Conquest. 3 7. Phạm vi nghiên cứu 7.1. Phạm vi khách thể nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu trên khách thể là quá trình phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh ở Trường Đại học Hùng Vương. Mẫu điều tra phục vụ nghiên cứu thực trạng được lựa chọn ngẫu nhiên là 60 sinh viên chuyên ngành Đại học sư phạm tiếng Anh; 40 cựu sinh viên chuyên ngành Đại học sư phạm tiếng Anh, 20 cán bộ, giảng viên khoa Ngoại ngữ, 25 cán bộ quản lý cấp khoa, phòng và 10 cá nhân là đại diện các đơn vị trong và ngoài tỉnh Phú Thọ hiện đang sử dụng lao động là sinh viên ngành sư phạm tiếng Anh của trường Đại học Hùng Vương. 7.2. Phạm vi thời gian: Từ năm học 2016 - 2017 đến năm học 2017 - 2018 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, các đề xuất, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, các phụ lục, luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học. Chương 2: Thực trạng quản lý phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học Hùng Vương. Chương 3: Biện pháp quản lý phát triển chương trình đào tạo cử nhân sư phạm tiếng Anh ở trường Đại học Hùng Vương. 4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGÀNH SƯ PHẠM TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC 1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Phát triển chương trình đào tạo đã và đang hiện hữu như là xu thế toàn cầu và tất yếu trong nhà trường ở mọi cấp học, là cách tốt nhất để giúp nền giáo dục phát triển gần với thực tế, đặc biệt ở bậc giáo dục đại học. Khoa học kỹ thuật phát triển một cách mạnh mẽ với nhiều thành tựu mới. Từ đó, nảy sinh mâu thuẫn giữa chương trình giáo dục cũ với hệ thống lớp - bài khóa học niên chế không đáp ứng và thích nghi kịp thời với sự thay đổi của xã hội. Do đó, cần đổi mới linh hoạt chương trình giáo dục đào tạo sao cho gắn liền với thực tiễn, đáp ứng được yêu cầu của người sử dụng lao động. Mô hình giáo dục đào tạo theo năng lực ra đời được xem như là mô hình tối ưu nhất giúp gắn kết những đòi hỏi của thực tế với các chương trình đào tạo trong nhà trường. Từ thập niên 60 và 70 của thế kỷ XX, ở các nước tư bản phát triển như Anh, Đức, Mỹ, .... đã quan tâm đến vấn đề quản lý và phát triển chương trình đào tạo. Nhằm đáp ứng yêu cầu xã hội, do đặc điểm, yêu cầu về nguồn lực ở mỗi nước có khác nên không chỉ có lĩnh vực về phát triển chương trình đào tạo mà cả phương pháp hình thức, quy mô đào tạo cũng khác nhau, song có đặc điểm chung là đều chú trọng đến sự phát triển kiến thức, kỹ năng và thái độ làm việc. Có thể kể đến tác giả Peter F.Oliva - Xây dựng chương trình học Development the Curriculum, người dịch Nguyễn Kim Dung. Dự án phát triển giáo dục THPT - Khóa tập huấn về phát triển chương trình (tài liệu dịch tham khảo) của Ian Macpherson và Christine Ludwig, Australia, 2005; công trình của tác giả I.K Davies Objectives in curriculum design; của J.D McNeil: Curiculum: A comprehensive introduction. Các tác giả đã đưa ra lí luận và thực tiễn nghiên cứu về CT và phát triển CT rất phong phú. Nhằm đáp ứng yêu cầu 5 xã hội, do đặc điểm, yêu cầu về nguồn lực ở mỗi nước có khác nên không chỉ có lĩnh vực về phát triển chương trình đào tạo mà cả phương pháp hình thức, quy mô đào tạo nghề cũng khác nhau, song có đặc điểm chung là đều chú trọng đến sự phát triển kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp [29]. Phát triển CTĐT xảy ra trong các trường ĐH khác nhau, chương trình mới đã được phát triển để thay thế những chương trình không còn thích hợp và lỗi thời, việc sử dụng ngày càng tăng những cuốn sách do tác giả tại địa phương viết. Tuy nhiên, cần chú ý rằng không phải mọi khía cạnh của CTĐT có thể được Châu Phi hoá sẽ mang bản chất phổ cập của những chân lý nào đó trong nhiều ngành đào tạo khác nhau Trích từ: Karani, F.,A. (1998). Relevance of Higher Education: Policies and Practices. In J. Shabani (Ed.) Higher Education in Africa Achievements, Challenges and Prospects. Dakar: UNESCO, BREDA. Năm 1982, William E.Blank đã cho xuất bản tài liệu “Sổ tay phát triển chương trình đào tạo dựa trên năng lực thực hiện”, cuốn sách đã đề cập đến những vấn đề cơ bản của giáo dục và đào tạo dựa trên những năng lực, phân tích nhu cầu của người học, xây dựng hồ sơ năng lực của người học, phát triển công cụ đánh giá sự hiểu biết và sự thực hiện, cải tiến và quản lý chương trình đào tạo. Nghiên cứu của ông được ứng dụng rộng rãi và mang lại kết quả to lớn trong lĩnh vực đào tạo nghề ở Mỹ vào những năm 1985 của thế kỷ XX [dẫn theo 4]. Tại Hội nghị Thế giới Giáo dục Đại học thế kỷ XXI (Paris, 10/1998) đã tiến hành thảo luận và xây dựng các chiến lược cơ bản như tăng tính phù hợp, chất lượng và quản lý tài chính của các cơ sở giáo dục đại học. Theo đó Hội nghị chỉ rõ “ Cần thiết phải có một cái nhìn mới và mô hình mới của giáo dục đại học, đó là giáo dục lấy sinh viên làm trung tâm. Để đạt được mục tiêu đó, chương trình đào tạo cần phải được xây dựng lại sao cho không chỉ nhằm nắm kiến thức chuyên môn một cách đơn giản mà cần bao gồm việc chiếm lĩnh các kỹ năng, năng lực giao tiếp, óc phân tích sáng tạo và phê phán, suy nghĩ độc lập và biết làm việc đồng đội giữa một bối cảnh đa văn hóa”. 6 Sau đó một năm, văn phòng giáo dục quốc tế của UNESCO (Giơnever, Thụy Sỹ) đã tổ chức các hội thảo tập huấn về phát triển chương trình tại các khu vực: Nam - Đông Nam Á (Ấn Độ, tháng 3 - 1999) và Địa Trung Hải (tháng 11 - 1999) với các thành viên tham gia là các nhà hoạch định chính sách giáo dục và những người thiết kế, xây dựng chương trình giáo dục của các quốc gia ở những khu vực trên. Hội thảo đã khẳng định vai trò của việc phát triển các chương trình giáo dục, cụ thể [dẫn theo 17]: Phát triển chương trình giáo dục là một quá trình liên tục nhằm mục đích tổ chức tốt hơn cơ hội học tập và tập trung vào các mối tương tác trong lớp học; hướng vào việc dạy - học - đánh giá. Để phát triển chương trình đáp ứng những yêu cầu khác nhau cần tạo chương trình giáo dục mở gồm chương trình giáo dục hạt nhân và chương trình giáo dục với phần lựa chọn cho phép học sinh phát huy sở trường. Trọng tâm của chương trình giáo dục sẽ là các năng lực cần hình thành cho người học. Trong đó cần hướng tới hình thành những năng lực chung nhất để có thể vận dụng kiến thức trong nhiều tình huống khác nhau. Do đó, khi nói đến xây dựng và phát triển chương trình đào tạo người ta thường nói đến hai cách tiếp cận: Tiếp cận nội dung và tiếp cận kết quả đầu ra. Theo đó các nước như Việt Nam, Indonesia chủ yếu sử dụng cách tiếp cận nội dung; các nước Úc, New Zealand, Thái Lan chủ yếu sử dụng cách tiếp cận đầu ra; Trung Quốc, Pháp, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc, Lào, Malaysia, Philippines và Hoa Kỳ khi xây dựng chương trình lại kết hợp một cách đa dạng cả hai cách tiếp cận trên. Tóm lại, trên thế giới việc nghiên cứu về phát triển chương trình đào tạo đã được quan tâm từ rất sớm, đặc biệt là ở các nước phát triển. Các nghiên cứu về vấn đề này cũng rất đa dạng từ việc nghiên cứu bối cảnh của giáo dục theo năng lực, phát triển chương trình, tổ chức đào tạo đến đánh giá và đưa ra lí luận và thực tiễn nghiên cứu về CT và phát triển CT rất phong phú. 7 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước Ở Việt Nam cũng có nhiều các tác giả, các công trình nghiên cứu về xây dựng và phát triển chương trình giáo dục và đào tạo sao cho đáp ứng được nhu cầu của xã hội. Theo Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương 8 khóa XI đã khẳng định “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học.... Đổi mới chương trình nhằm phát triển năng lực và phẩm chất người học, hài hòa đức, trí, mĩ..., đa dạng hóa nội dung, tài liệu học tập, đáp ứng yêu cầu của các bậc học, các chương trình giáo dục, đào tạo và nhu cầu học tập suốt đời của mọi người....’’ [1]. Việc phát triển chương trình thuộc lĩnh vực đào tạo kỹ thuật công nghệ cũng được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Theo cuốn sách “Cải cách và xây dựng chương trình đào tạo kỹ thuật theo phương pháp tiếp cận CDIO” (Biên dịch: Hồ Tiến Nhật, Đoàn Thị Minh Trinh) và bài viết “Phát triển chương trình theo cách tiếp cận của CDIO” của tác giả Lê Đức Ngọc đã trình bày và phân tích một cách đầy đủ và toàn diện về toàn bộ nội dung chu trình phát triển chương trình đào tạo kỹ thuật theo cách có sự tham gia của các bên liên quan từ bước phân tích tình hình (bối cảnh) để xác định mục tiêu (dưới dạng chuẩn đầu ra) đến bước kiểm định và đánh giá kết quả thực thi chương trình này. Các công trình nghiên cứu của các tác giả: “Phát triển chương trình theo cách tiếp cận của CDIO” của tác giả Lê Đức Ngọc; “Phát triển chương trình giáo dục” của tác giả Nguyễn Văn Khôi; “Cấu trúc lại chương trình đào tạo để chuyển từ đào tạo niên chế sang chương trình đào tạo theo học chế tín chỉ ở các trường đại học hiện nay” của tác giả Ngô Doãn Đãi; “Phát triển chương trình giáo dục/đào tạo đại học” của tác giả Lâm Quang Thiệp và Lê Viết Khuyến; “Phát triển chương trình đào tạo giáo viên những vấn đề lí luận và thực tiễn” của tác giả Phạm Hồng Quang,....Các công trình, bài viết này đề cập 8 đến lí luận chung về chương trình đào tạo, các tiêu chí, quy trình đánh giá chương trình đào tạo, phương pháp phát triển chương trình đào tạo như cấu trúc lại nội dung, phân bổ thời lượng chương trình đào tạo và hướng tới ưu điểm của đào tạo theo tín chỉ. Ngoài ra còn có rất nhiều các bài báo viết về phát triển chương trình đào tạo đăng trên tạp chí giáo dục trong thời gian gần đây như: Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Nghiên cứu Giáo dục, Tập 33, Số 2 (2017)... bài viết đưa ra "Những đề xuất cho việc phát triển chương trình đào tạo"; Tạp chí Khoa học giáo dục có đăng bài viết "Phát triển chương trình đào tạo đại học theo định hướng đáp ứng chuẩn đầu ra" của tác giả Nguyễn Thanh Sơn [19]. Đánh giá chung: Chương trình đào tạo và quản lí phát triển CTĐT trên thế giới và ở Việt Nam đã có một số nghiên cứu bước đầu đóng góp nhất định trong việc xây dựng lí luận và ứng dụng thực tiễn về phát triển CTĐT và quản lí phát triển CTĐT. Mục đích tác giả tìm hiểu những công trình nghiên cứu trên đây, muốn kế thừa phương pháp luận và cơ sở lý luận để tiến hành nghiên cứu đề tài quản lí phát triển CTĐT ngành Sư phạm tiếng Anh ở Trường Đại học Hùng Vương. 1.2. Các khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý Từ khi xã hội phát triển và từ sự phân công lao động đã hình thành hoạt động đặc biệt, đó là sự chỉ huy, chỉ đạo điều khiển, kiểm tra, điều chỉnh dành cho những người đứng đầu của một số tổ chức hay một nhóm. Hoạt động đặc biệt đó chính là hoạt động quản lý. Quản lý là một loại hình lao động của con người trong cộng đồng nhằm thực hiện các mục tiêu mà tổ chức, hoặc xã hội đã đặt ra. Quản lý là một hoạt động đặc biệt bao trùm lên các mặt của đời sống xã hội, là nhân tố không thể thiếu được trong quá trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Có nhiều cách tiếp cận khác nhau, ở mỗi cách tiếp cận thì có nhiều định nghĩa khác nhau. 9 Quản lý là một hoạt động thiết yếu nó đảm bảo sự phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn ít nhất. Với tư cách thực hành thì quản lý là một nghệ thuật, còn với kiến thức thì quản lý là một khoa học. Hà Thế Ngữ, Đặng Ngữ Hoạt: "Quản lý là một quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt được những mục tiêu nhất định” [13]. Xét quản lí với tư cách là một hành động, tác giả Bùi Minh Hiền và các đồng tác giả định nghĩa: “Quản lí là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lí tới đối tượng quản lí nhằm đạt mục tiêu đề ra” [7, tr.12]. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói chung là khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [15]. Theo tác giả Phạm Viết Vượng và các đồng tác giả: “Quản lí là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lí lên đối tượng quản lí nhằm chỉ huy, điều hành, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi của cá nhân hướng đến mục đích hoạt động chung và phù hợp với quy luật khách quan” [28]. Tóm lại: “Quản lý là một quá trình tác động có định hướng (có chủ đích), có tổ chức, có lựa chọn trong số các tác động có thể, dựa trên các thông tin về tình trạng của đối tượng và môi trường nhằm giữ cho sự vận hành của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển đến mục tiêu đã định”. 1.2.2. Chương trình Có thể nói chương trình trong lĩnh vực giáo dục là một khái niệm động, quan niệm về chương trình giáo dục được phát triển, mở rộng theo trình độ phát triển kinh tế - xã hội, của khoa học, kỹ thuật và công nghệ thông tin. Với mục đích góp phần tạo ra nguồn lực đáp ứng yêu cầu thị trường lao động ở các giai đoạn phát triển khác nhau của xã hội, chương trình giáo dục cũng phải phát triển, cập nhật không ngừng để thực hiện được chức năng của mình. 10