Tài liệu Quản lý hoạt động tự học của học sinh bán trú trường thpt số 1 huyện mường khương, tỉnh lào cai

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 PHAN NHƢ QUỲNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH BÁN TRÚ TRƢỜNG THPT SỐ 1 HUYỆN MƢỜNG KHƢƠNG TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI, 2016 ii BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 PHAN NHƢ QUỲNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH BÁN TRÚ TRƢỜNG THPT SỐ 1 HUYỆN MƢỜNG KHƢƠNG TỈNH LÀO CAI Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Đào Hiền Chi HÀ NỘI, 2016 i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn Thạc sĩ này, tác giả đã nhận đƣợc rất nhiều sự giúp đỡ của các tập thể và cá nhân. Tác giả xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ban giám hiệu Trƣờng đại học sƣ phạm Hà Nội 2. Quý thầy cô giáo, cán bộ và nhân viên của trƣờng đã tận t nh giảng dạy và tạo điều kiện mọi thuận lợi cho tác giả trong suốt kh a học v a qua. Đ là khoảng thời gian vô c ng quý báu, b ch gi p cho tác giả nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ quản lý và phƣơng pháp nghiên cứu khoa học, đ ng thời tiếp tục r n luyện ph m chất ch nh trị, đạo đức, lối sống của nhà giáo và của ngƣời làm công tác nghiên cứu khoa học. Đ c biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS - Đào Hiền Chi, ngƣời hƣớng dẫn khoa học đã tận t nh, quan tâm gi p đỡ đầy trách nhiệm với tác giả trong suốt quá tr nh nghiên cứu Luận văn. Tác giả xin trân trọng cảm ơn các cán bộ quản l và giáo viên, nhân viên, Ban đại diện CMHS, học sinh trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng - Tỉnh Lào Cai và bạn b , đ ng nghiệp, những ngƣời thân trong gia đ nh đã tận t nh cộng tác, gi p đỡ, động viên, chia sẻ với tác giả trong quá tr nh hoàn thành luận văn này. M c d đã rất cố gắng trong quá tr nh thực hiện song luận văn kh tránh khỏi những thiếu s t. Tác giả k nh mong nhận đƣợc ý kiến đ ng g p, chỉ dẫn của các thầy, cô giáo và bạn b , đ ng nghiệp để công tr nh khoa học sau của bản thân c chất lƣợng hơn. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 11 năm 2016 Tác giả Phan Nhƣ Quỳnh ii LỜI CAM ĐOAN Quá trình hoàn thành luận văn này bản thân tác giả đã trực tiếp thu thập số liệu, phát phiếu điều tra tới tận tay các các đ ng ch cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và học sinh ở trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng Tỉnh Lào Cai. Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và không tr ng l p với các đề tài khác. Tôi cũng xin cam đoan rằng mọi sự gi p đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã đƣợc cảm ơn và các thông tin tr ch dẫn trong luận văn đã đƣợc chỉ rõ ngu n gốc. Hà Nội, tháng 11 năm 2016 Tác giả Phan Nhƣ Quỳnh iii MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Mục đ ch nghiên cứu ................................................................................. 4 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu. .......................................................... 4 4. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................. 4 5. Giả thuyết khoa học ................................................................................... 5 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài ...................................................... 5 7. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................... 5 8. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ................................................................... 6 9. Cấu tr c luận văn ....................................................................................... 6 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ....................... 7 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ...................................................................... 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ...................................................... 11 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục .............................................................. 11 1.2.2. Quản lý nhà trƣờng, quản lý quá tr nh dạy học.............................. 15 1.2.3. Tự học............................................................................................. 16 1.2.4. Giáo dục ph thông ........................................................................ 17 1.3. Tầm quan trọng của vấn đề tự học đối với ngƣời học .......................... 18 1.3.1. Vị tr , vai trò của tự học ................................................................. 18 1.3.2. Các h nh thức tự học ...................................................................... 19 1.4. Những vấn đề cơ bản của quản lý tự học ............................................. 20 1.4.1. Tạo nội lực tự học .......................................................................... 21 1.4.2. Tạo môi trƣờng tự học.................................................................... 21 1.4.3. Cung cấp các điều kiện để tự học................................................... 22 1.4.4. Hƣớng dẫn tự học, dạy cách tự học................................................ 23 1.4.5. Kiểm tra khen thƣởng và các h nh thức khác................................. 23 Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................ 24 iv Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH BÁN TRÚ TRƢỜNG THPT SỐ 1 HUYỆN MƢỜNG KHƢƠNG ..... 25 2.1 Đ c điểm về hoạt động giáo dục ở trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng ........................................................................................... 25 2.1.1. Quá tr nh xây dựng và phát triển trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng ........................................................................................ 25 2.1.2. Đ c điểm về đối tƣợng của trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng......................................................................................... 27 2.1.3. Mục tiêu giáo dục của trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng 27 2.1.4. Bộ máy, t chức hoạt động của trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng ....................................................................................... 28 2.2. Giới thiệu việc khảo sát thực trạng và kết quả khảo sát quản lý hoạt động tự học của học sinh trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng.............................. 29 2.2.1. Giới thiệu việc khảo sát quản lý hoạt động tự học sinh trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng tỉnh Lào Cai ..................................... 29 2.2.2. Kết quả khảo sát quản lý hoạt động tự học của sinh trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng ............................................................................. 29 2.3. Phân t ch kết quả khảo sát .................................................................... 30 2.3.1. Thực trạng về hoạt động xây dựng động cơ tự học cho học sinh trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng.................................................... 31 2.3.2. Thực trạng về quản lý kế hoạch tự học của học sinh ..................... 42 2.3.3. Thực trạng quản lý các điều kiện phục vụ hoạt động tự học của học sinh...................................................................................................... 45 2.4. Nhận xét đánh giá chung ...................................................................... 49 2.4.1. Các ƣu điểm và thuận lợi ............................................................... 49 2.4.2. Các nhƣợc điểm và kh khăn ......................................................... 49 Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................ 50 v Chƣơng 3. CÁC BIỆN PHÁP CHỦ YẾU QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG .......... 52 TỰ HỌC CỦA HỌC SINH BÁN TRÚ TRƢỜNG THPT................................... 52 SỐ 1 HUYỆN MƢỜNG KHƢƠNG .................................................................. 52 3.1. Căn cứ để đề xuất biện pháp quản lý hoạt động tự học ........................ 52 3.2. Nguyên tắc xác lập biện pháp quản lý hoạt động tự học ...................... 52 3.2.1. Nguyên tắc t nh thực tiễn ............................................................... 52 3.2.2. Nguyên tắc t nh ph hợp ................................................................ 52 3.2.3. Nguyên tắc t nh hiệu quả................................................................ 53 3.2.4. Nguyên tắc t nh bền vững .............................................................. 53 3.3. Các biện pháp chủ yếu quản lý hoạt động tự học của học sinh bán trú trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng ..................................................... 53 3.3.1. Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động tự học cho học sinh và các lực lƣợng hữu quan ......................................................... 53 3.3.2. Xây dựng hoàn thiện kế hoạch hoạt động tự học một cách hệ thống ph hợp với hoàn cảnh của học sinh. ....................................................... 55 3.3.3. Th c đ y giáo viên cải tiến phƣơng pháp dạy học để gi p học sinh tự học đạt kết quả cao ............................................................................... 56 3.3.4. Tăng cƣờng các điều kiện phục vụ hoạt động tự học của học sinh 57 3.3.5. T chức kiểm tra thƣờng xuyên đối với hoạt động tự học, kịp thời biểu dƣơng các gƣơng tự học tốt của học sinh ......................................... 59 3.4. Kiểm chứng sự nhận thức về t nh cần thiết, t nh khả thi của các biện pháp ...................................................................................................... 61 3.4.1. Phƣơng pháp kiểm chứng .............................................................. 61 3.4.2. Kết qủa kiểm chứng t nh cần thiết và t nh khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động tự học ................................................................ 62 Kết luận chƣơng 3 ........................................................................................ 72 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 77 PHỤ LỤC vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Cụm từ viết tắt 1 CMHS Cha mẹ học sinh 2 CSVC Cơ sở vật chất 3 Giáo dục công dân 4 GDCD CN 5 GDTX Giáo dục thƣờng xuyên 6 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 7 NN - TD - GDQP Ngoại ngữ - Thể dục - Giáo dục quốc phòng 8 NQ Nghị quyết 9 QLGD Quản lý giáo dục 10 THCS Trung học cơ sở 11 THPT Trung học ph thông 12 TW Trung ƣơng 13 UBND Ủy ban nhân dân 14 CBQL Cán bộ quản lý Công nghệ vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1: T ng hợp kết quả khảo sát thực trạng về quản lý hoạt động tự học của học sinh bán tr trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng (Ý kiến đánh giá của CBQL) .................................................................................... 31 Bảng 2: T ng hợp kết quả khảo sát thực trạng về công tác quản lý hoạt động tự học của học sinh bán tr trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng (Ý kiến đánh giá của giáo viên) .......................................................... 35 Bảng 3: T ng hợp kết quả khảo sát về thực trạng quản lý hoạt động tự học của học sinh bán tr trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng (Ý kiến đánh giá của học sinh) ................................................................................. 36 Bảng 4: T ng hợp kết quả khảo sát thực trạng về quản lý cơ sở vật chất phục vụ hoạt động học tập của học sinh bán tr trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng................................................................................... 46 Bảng 5: T ng hợp kết quả khảo sát thực trạng về quản lý các trang thiết bị phục vụ hoạt động học tập của học sinh bán tr trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng ........................................................................ 47 Bảng 6: T nh cần thiết của giải pháp 1 .......................................................... 62 Bảng 7: T nh khả thi của giải pháp 1 ............................................................. 63 Bảng 8: T nh cần thiết của giải pháp 2 .......................................................... 64 Bảng 9: T nh khả thi của giải pháp 2 ............................................................. 65 Bảng 10: T nh cần thiết của giải pháp 3......................................................... 66 Bảng 11: T nh khả thi của giải pháp 3 ........................................................... 66 Bảng 12: T nh cần thiết của giải pháp 4......................................................... 68 Bảng13: T nh khả thi của giải pháp 4 ............................................................ 68 Bảng 14: T nh cần thiết của giải pháp 5......................................................... 69 Bảng15: T nh khả thi của giải pháp 5 ............................................................ 70 viii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đ : Các biện pháp chủ yếu quản lý hoạt động tự học của học sinh bán trú trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng .................................................... 61 Biểu đ 1: T nh cần thiết của giải pháp 1 ........................................................ 63 Biểu đ 2: T nh khả thi của giải pháp 1 ........................................................... 63 Biểu đ 3: T nh cần thiết của giải pháp 2 ........................................................ 64 Biểu đ 4: T nh khả thi của giải pháp 2 ........................................................... 65 Biểu đ 5: T nh cần thiết của giải pháp 3 ........................................................ 66 Biểu đ 6: T nh khả thi của giải pháp 3 ........................................................... 67 Biểu đ 7: T nh cần thiết của giải pháp 4 ........................................................ 68 Biểu đ 8: T nh khả thi của giải pháp 4 ........................................................... 69 Biểu đ 9: T nh cần thiết của giải pháp 5 ........................................................ 70 Biểu đ 10: T nh khả thi của giải pháp 5 ......................................................... 70 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngày nay, nhân loại đã bƣớc sang thế kỷ 21 trƣớc sự phát triển nhƣ vũ bão trên nhiều lĩnh vực khoa học kỹ thuật và công nghệ trên toàn thế giới nhƣ công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, Y tế.... Những kiến thức c đƣợc khi học trên lớp của mỗi học sinh, sinh viên đều không đủ đáp ứng những nhu cầu đ i mới, luôn luôn thay đ i theo hƣớng phát triển của cuộc sống hiện đại. Do đ , muốn trở thành con ngƣời tiến bộ, gi p ch cho xã hội, luôn bắt kịp và ngang tầm với thời đại, đòi hỏi mỗi học sinh, sinh viên không chỉ học khi đang ng i trên ghế nhà trƣờng mà phải thƣờng xuyên t ch cực học tập, biết cách tự học để học mãi, học suốt đời “học để biết, học để làm, học để tồn tại và học để chung sống cùng nhau”. Trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng n i riêng, các nhà trƣờng và các cơ sở Giáo dục - Đào tạo nói chung phải dạy cho học sinh biết cách tự học. Nhƣ cố Thủ tƣớng Phạm Văn Đ ng đã t ng n i: “Phƣơng pháp dạy học - b quyết quan trọng nhất là phƣơng pháp học tập phong cách học tập. Phƣơng pháp giáo dục, thƣờng xuyên phải phát huy vai trò chủ động, sáng tạo khai thác đƣợc kinh nghiệm của ngƣời học, coi trọng việc bồi dưỡng năng lực tự học, sử dụng phƣơng tiện hiện đại và công nghệ thông tin để g p phần nâng cao chất lƣợng, hiệu quả hoạt động dạy và học. Hiện nay, đất nƣớc ta đang trong công cuộc công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nƣớc. Giáo dục & Đào tạo c nhiệm vụ và vai trò cực kỳ quan trọng là đào tạo thế hệ trẻ“vừa hồng, vừa chuyên” nhƣ lời Bác H dạy và Ngƣời cũng đã khẳng định: “Cách học tập: ... lấy tự học làm cốt”. Nghị quyết TW 4 của Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng (Khoá7) đã chỉ rõ nhiệm vụ quan trọng của Giáo dục & Đào tạo là phải “khuyến khích tự học”, phải “áp dụng những phƣơng pháp giáo dục sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề”. Nghị quyết TW2 (Khoá 8) tiếp tục khẳng định: “Đ i mới mạnh mẽ phƣơng 2 pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, r n luyện th i quen, nền nếp tƣ duy sáng tạo của ngƣời học. T ng bƣớc áp dụng các phƣơng pháp tiên tiến và hiện đại vào quá tr nh dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh ...”. Tinh thần các Nghị quyết của Đảng ta về giáo dục đã đƣợc thể chế hoá trong Luật giáo dục. Điều 24- Luật giáo dục sửa đ i năm 2005 chỉ rõ: “... Phƣơng pháp giáo dục ph thông phải phát huy t nh t ch cực, tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh; ph hợp với đ c điểm của t ng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nh m; r n luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến t nh cảm, đem lại niềm vui, hứng th học tập cho học sinh”. Ngày 20/4/1999, Bộ trƣởng Bộ GD&ĐT c chỉ thị 15/1999/CT cho các trƣờng Sƣ phạm, trong đ c nêu vấn đề: “Đ i mới phƣơng pháp giảng dạy và học tập, phát huy t nh chủ động, sáng tạo và năng lực tự học, tự nghiên cứu của học sinh, sinh viên. Nhà giáo giữ vai trò chủ đạo trong việc t chức, điều khiển, định hƣớng quá tr nh dạy học, còn ngƣời học giữ vai trò chủ động trong quá tr nh học tập và tham gia nghiên cứu khoa học ... Đối với học sinh, sinh viên: có ý thức xây dựng thói quen tự học, tự nghiên cứu giáo tr nh, tài liệu, gắn lý thuyết với thực hành, phát huy t nh t ch cực, sáng tạo, biến quá tr nh đào tạo thành quá tr nh tự đào tạo”. Trong dự thảo đề án: Xây dựng xã hội học tập ở Việt Nam, do Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Hội Khuyến học Việt Nam soạn thảo theo công văn số: 176/VPCP ngày 27/10/2003 của Văn phòng Ch nh phủ, c đoạn viết: “... Cốt lõi của sự học là “con người ham muốn học và biết cách tự học”... Phát huy nội lực của người học bằng tự học, tự rèn và tự lập thân, lập nghiệp... Dạy cho người học biết cách tự tìm, tự tạo việc làm sau khi ra trường tiếp tục vừa làm vưà học, thích ứng với sự biến đổi nhanh chóng của công nghệ và thực tế sản xuất... Triển khai nhiều hình thức cho người lớn tuổi 3 và trẻ em thất học ở bên ngoài nhà trường cũng được học và tự học thường xuyên liên tục, suốt đời ... Động viên, khuyến khích, hỗ trợ cho mọi người tự học...”. Nhƣ vậy tự học là một tƣ tƣởng lớn trong chiến lƣợc phát triển Giáo dục & Đào tạo ở nƣớc ta trong thời kỳ đ i mới đất nƣớc hiện nay. Vấn đề tự học n i chung và tự học đối với học sinh nói riêng không chỉ d ng lại ở lý luận mà n còn trở thành một đòi hỏi cấp thiết mang t nh thời đại, gi p cho mục tiêu giáo dục đƣợc thực hiện và mỗi cá nhân học sinh c đủ “vốn” sống theo tiêu ch mà xã hội yêu cầu. Với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ và nền kinh tế tri thức, để đáp ứng yêu cầu công việc (ho c chuyển đ i công việc) đã trở thành tất yếu với nhiều ngƣời th việc học và tự học suốt đời đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với mỗi con ngƣời, việc kiến tạo nên xã hội học tập đã trở thành trách nhiệm của mỗi quốc gia. Ch nh v vậy khi n i đến chất lƣợng đào tạo, không chỉ đánh giá thông qua kết quả học tập ở nhà trƣờng, mà còn phải xem xét tới khả năng đáp ứng yêu cầu công việc sau khi ra trƣờng, khả năng chuyển dịch ngành nghề trong cuộc đời và khả năng phát triển theo kịp những thành tựu hiện đại của khoa học và công nghệ. Nhƣ vậy, ch ng ta c thể kết luận rằng: hoạt động tự học c ý nghĩa quyết định việc biến quá tr nh đào tạo thành quá tr nh tự đào tạo, tự học là chìa khoá vạn năng của Giáo dục & Đào tạo. Quản lý hoạt động dạy và học n i chung, quản lý hoạt động tự học của học sinh n i riêng c vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao chất lƣợng quản lý giáo dục. Việc phát triển năng lực tự học cho học sinh g p phần t ch cực cho việc nâng cao chất lƣợng Giáo dục & Đào tạo, đ c biệt đối với các trƣờng THPT v ng đ ng bào dân tộc thiểu số đ ng trên địa bàn kinh kế kh khăn, đây là nơi c thể gi p các em có đƣợc những hiểu biết cần thiết để hoà nhập với cộng đ ng, mƣu cầu hạnh ph c th vấn đề tự học lại càng quan trọng đối với ngƣời học. 4 Xuất phát t những vấn đề nêu trên, ch ng tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động tự học của học sinh bán trú trường THPT số 1 huyện Mường Khương tỉnh Lào Cai” trên cơ sở lý luận và t ng kết kinh nghiệm thực tiễn về hoạt động tự học của học sinh, hoạt động giảng dạy của giáo viên, công tác quản lý chỉ đạo về hoạt động tự học, ch ng tôi rất mong muốn c đƣợc các biện pháp khả thi g p phần nâng cao chất lƣợng giáo dục của trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng tỉnh Lào Cai. 2. Mục đích nghiên cứu T việc nghiên cứu lý luận và thực trạng về tự học và quản lý hoạt động tự học của học sinh. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động tự học của học sinh trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng tỉnh Lào Cai. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu. - Khách thể nghiên cứu: Hoạt động tự học của học sinh trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng tỉnh Lào Cai. - Đối tượng nghiên cứu trực tiếp: Công tác quản lý hoạt động tự học của học sinh bán tr trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng tỉnh Lào Cai. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu lý luận về tự học và quản lý hoạt động tự học của học sinh bán tr trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng tỉnh Lào Cai. Nghiên cứu thực trạng về hoạt động tự học và quản lý hoạt động tự học của học sinh bán tr trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng tỉnh Lào Cai. Đề xuất các biện pháp chủ yếu quản lý hoạt động tự học của học sinh bán tr trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng tỉnh Lào Cai. Kiểm chứng nhận thức về sự cần thiết và khả thi của các biện pháp 5 5. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất đƣợc các biện pháp chủ yếu quản lý hoạt động tự học của học sinh bán tr trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng tỉnh Lào Cai, bao quát t việc nâng cao nhận thức đến việc tác động vào giáo viên, học sinh góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục của nhà trƣờng. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài - Ý nghĩa lý luận: Nghiên cứu hệ thống lý luận về tự học và quản lý tự học đối với học sinh bán tr trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng tỉnh Lào Cai. - Ý nghĩa thực tiễn: Thông qua cơ sở lý luận khoa học và t ng kết kinh nghiệm thực tiễn, đánh giá đƣợc những m t yếu và mạnh trong việc tự học và quản lý tự học đối với học sinh, t đ xây dựng các biện pháp tự học và quản lý tự học đối với học sinh để không ng ng nâng cao chất lƣợng giáo dục của nhà trƣờng trong giai đoạn đ i mới đất nƣớc hiện nay. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu - Các phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân t ch, t ng hợp, hệ thống những vấn đề về lý luận c liên quan đến nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài qua sách , báo và các tài liệu tham khảo, trao đ i, phỏng vấn với học sinh, giáo viên, cán bộ quản lý. - Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phƣơng pháp điều tra: c thể sử dụng mẫu phiếu điều tra với học sinh, giáo viên, cán bộ quản lý để nắm đƣợc những thực trạng về tự học của học sinh, về công tác quản lý hoạt động tự học của nhà trƣờng. - Ngoài việc sử dụng các biện pháp trên, ch ng tôi còn sử dụng các phƣơng pháp hỗ trợ: thống kê toán học, phân t ch t ng hợp, xử lý số liệu sau điều tra. 6 8. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Tập trung nghiên cứu hoạt động tự học của học sinh bán tr và công tác quản lý hoạt động tự học của học sinh bán trú trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng tỉnh Lào Cai. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn đƣợc tr nh bày trong 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. Chƣơng 2: Thực trạng về quản lý hoạt động tự học của học sinh bán trú trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng tỉnh Lào Cai. Chƣơng 3: Các biện pháp chủ yếu quản lý hoạt động tự học của học sinh trƣờng THPT số 1 huyện Mƣờng Khƣơng tỉnh Lào Cai. 7 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Trong lịch sử phát triển giáo dục, ngay t thời kỳ C đại các nhà giáo dục lỗi lạc và tiêu biểu của nhân loại đã nhận ra tầm quan trọng của tự học. Thế hệ đi trƣớc đã ch ý động viên phát huy t nh t ch cực, sáng tạo của thế hệ trẻ, điều đ thể hiện qua việc nghiên cứu vấn đề tự học của các nhà giáo dục. Tác giả Socrate đã t ng nêu kh u hiệu “Anh hãy tự biết lấy anh”, ông muốn ngƣời học phát hiện ra “chân lý” bằng cách đ t câu hỏi để dần dần t m ra kết luận. [13,Tr.55] Kh ng Tử quan tâm việc k ch th ch sự suy nghĩ, sáng tạo của ngƣời học . Ông n i: “Bất phẫn, bất phải, bất phi, bất phát. Cứ bất ngung, bất dĩ tam ngung phản, tác bất phục dã” (không tức giận v muốn biết th không gợi mở cho, không bực v không rõ đƣợc th không bày vẽ cho. Vật c bốn g c, bảo cho biết một g c, mà không suy ra ba g c khác th không dạy nữa) (Luận ngữ). [13, Tr.55] Mạnh Tử đòi hỏi ngƣời học phải tự suy nghĩ, không nên nhắm mắt theo sách. “Tận t n thƣ bất nhƣ vô thƣ” (Tin cả ở sách th chi bằng không c sách). Ngƣời học phải cố gắng t m hiểu. [13, Tr.55] Nhà sƣ phạm vĩ đại J.A.Comenxki ngƣời Slovaquya đƣa ra những yêu cầu cải t nền giáo dục theo hƣớng phát huy t nh t ch cực, chủ động, sáng tạo của ngƣời học. Theo ông, dạy học là phải làm thế nào để ngƣời học th ch th học tập và c những cố gắng bản thân để nắm lấy tri thức. Ông n i: “Tôi thƣờng b i dƣỡng cho học sinh của tôi tinh thần độc lập trong quan sát, trong đàm thoại và trong việc ứng dụng tri thức vào thực tiễn”. [13, Tr.56] Các Nhà giáo dục thế kỷ 18 và 19 nhƣ J.J. Rousseau Pestalogie, DiStecvec, Usinxki khi xây dựng quan điểm dạy học đã cho rằng cần hƣớng 8 cho ngƣời học nắm lấy kiến thức bằng cách tự t m hiểu, tự khám phá, tự t m tòi và sáng tạo. Những tƣ tƣởng tiến bộ về tự học của các Nhà giáo dục tiền bối cho đến nay vẫn còn giữ nguyên giá trị, ch ng đ t nền m ng vững chắc cho sự phát triển của nền giáo dục hiện đại, soi đƣờng chỉ lối cho thế hệ sau nghiên cứu về hoạt động tự học của ngƣời học. Trên thế giới qua việc nghiên cứu khoa học giáo dục một cách sâu sắc, các Nhà giáo dục hiện đại đã khẳng định vai trò của hoạt động tự học, n thể hiện qua một số vấn đề sau: Sau chiến tranh thế giới thứ hai, các nƣớc Tây Âu và Mỹ đã quan tâm đến việc t m kiếm phƣơng pháp giáo dục mới theo lý thuyết dạy học tiếp cận hƣớng vào ngƣời học (Learner centered approach) đối lập với phƣơng pháp dạy học truyền thống, theo cách tiếp cận hƣớng vào giáo viên (Teacher centered approach). John Dewey nhà Sƣ phạm n i tiếng ngƣời Mỹ, chủ trƣơng phải dựa vào kinh nghiệm thực tế của trẻ em. Việc giảng dạy phải k ch th ch đƣợc hứng th , phải để trẻ em độc lập t m tòi, thầy giáo là ngƣời thiết kế, cố vấn [13, Tr.59]. Nhà Sƣ phạm n i tiếng ngƣời Nhật T.Makiguchi, trong những năm 30 của thế kỷ 20 đã cho rằng: “Mục đ ch của giáo dục là hƣớng dẫn quá tr nh học tập và đ t trách nhiệm học tập vào trong tay mỗi học sinh. Giáo dục xét nhƣ là quá tr nh hƣớng dẫn học sinh tự học” Raja Roy Singh, Nhà giáo dục ngƣời Ấn Độ cho rằng: “Sự học tập do ngƣời học chủ đạo” [14, Tr.110]. Trong hệ thống dạy học, ngƣời học v a là chủ thể v a là mục đ ch của quá tr nh học tập. “Vị tr của ngƣời học ở trung tâm hay ngoại biên là nét đ c trƣng phân biệt hệ thống giáo dục này với giáo dục khác”. [14, Tr.111]. Trong dự thảo báo cáo về con ngƣời của thế kỷ 21, các Nhà giáo dục và nhân văn châu Âu, châu Mỹ và châu Á đều c quan điểm thống nhất: xem 9 thái độ học tập và kỹ năng ứng dụng của giới trẻ đang diễn biến ra sao. Tuỳ theo đ thị tăng trƣởng ấy nhƣ thế nào, sẽ biết đƣợc diện mạo của lớp trẻ trong tƣơng lai và cả gƣơng m t của xã hội ngày mai. Trong đ các tác giả đã đƣa ra bốn thái độ học tập và mƣời kỹ năng ứng dụng học vấn vào đời sống xã hội, một trong mƣời kỹ năng đ là: Kỹ năng Tự học, tự nâng cao trình độ cá nhân trong mọi t nh huống. [13, Tr.4] Ở Việt nam, trong công cuộc đ i mới nền kinh tế - xã hội của đất nƣớc, đã đ t ra những yêu cầu mới cho Giáo dục, đòi hỏi phải đ i mới Giáo dục. Một trong những phƣơng hƣớng đ i mới đ là đ i mới phƣơng pháp dạy học. Trong những năm gần đây ch ng ta n i nhiều đến phƣơng pháp dạy học t ch cực, lấy ngƣời học làm trung tâm với ý tƣởng cốt lõi là ngƣời học phải t ch cực, độc lập, tự chủ, sáng tạo trong quá tr nh học tập. Quan điểm này hoàn toàn ph hợp với tinh thần Nghị quyết TW2 (kh a 8) về Giáo dục: “Đ i mới mạnh mẽ phƣơng pháp Giáo dục & Đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, r n luyện thành nề nếp tƣ duy sáng tạo của ngƣời học. T ng bƣớc áp dụng các phƣơng pháp tiên tiến và phƣơng tiện hiện đại vào quá tr nh dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, nhất là sinh viên đại học. Phát triển mạnh phong trào tự học, tự đào tạo thƣờng xuyên và rộng khắp trong toàn nhân dân, nhất là trong thanh niên”. Tinh thần của Nghị quyết đã đƣợc cụ thể hoá trong Luật giáo dục, Mục 2, Điều 4 “Yêu cầu về nội dung, phƣơng pháp giáo dục” đã nêu rõ: “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng năng lực tự học, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”; Khoản b, Mục 1, Điều 36: “Yêu cầu về nội dung phƣơng pháp giáo dục đại học và sau đại học” cũng nêu: “Phương pháp giáo dục đại học phải coi trọng việc bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu, tạo điều kiện cho người học phát triển tư duy sáng tạo, rèn luyện kỹ năng thực hành, tham gia nghiên cứu, ứng dụng”. 10 Theo NQ số 29/NQ-TW về đ i mới căn bản toàn diện Giáo dục và Đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp h a hiện đại h a trong điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế c nội dung: Đa dạng h a nội dung, tài liệu học tập, đáp ứng yêu cầu của các bậc học, các chƣơng tr nh giáo dục, đào tạo và nhu cầu học tập suốt đời của mọi ngƣời. Tiếp tục đ i mới mạnh mẽ phƣơng pháp dạy và học theo hƣớng hiện đại; phát huy t nh t ch cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của ngƣời học; khắc phục lối truyền thụ áp đ t một chiều, ghi nhớ máy m c. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến kh ch tự học, tạo cơ sở để ngƣời học tự cập nhật và đ i mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển t học chủ yếu trên lớp sang t chức h nh thức học tập đa dạng, ch ý các hoạt động xã hội, ngoại kh a, nghiên cứu khoa học. Đ y mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học. Chủ tịch H Ch Minh t ng dạy: “Cách học tập:... Lấy tự học làm cốt...” [15, Tr.18]. Ngƣời còn nhấn mạnh: “Phải nâng cao và hướng dẫn việc tự học” [16, Tr.79] Ngƣời khuyên: “Không phải có thầy thì học, thầy không đến thì đùa. Phải biết tự động học tập”. [16, tr.79] Nguyên T ng b thƣ Trung ƣơng Đảng Cộng sản Việt nam Đỗ Mƣời đã nhấn mạnh: “Tự học, tự đào tạo là một con đƣờng phát triển suốt đời của mỗi con ngƣời trong điều kiện kinh tế - xã hội nƣớc ta hiện nay và cả mai sau; đ cũng là truyền thống quý báu của ngƣời Việt Nam và cả dân tộc Việt Nam. Chất lƣợng và hiệu quả giáo dục đƣợc nâng cao khi tạo ra đƣợc năng lực tự học, sáng tạo của ngƣời học, khi biến đƣợc quá tr nh giáo dục thành quá trình tự giáo dục”. Lãnh đạo Bộ Giáo dục & Đào tạo khi đến thăm một trƣờng Đại học đã nhấn mạnh: “... Phải xác định mục tiêu quan trọng nhất của việc giảng dạy ở trƣờng đại học là dạy cách học cho học sinh, trang bị cho họ những phƣơng