Tài liệu Quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ở các trường trung học phổ thông tỉnh cai bằng

.. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––– TÔ BÍCH VÂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH CAO BẰNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––– TÔ BÍCH VÂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH CAO BẰNG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NÔNG KHÁNH BẰNG THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019 Tác giả luận văn Tô Bích Vân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới TS Nông Khánh Bằng - người hướng dẫn khoa học đã tận tâm, nhiệt tình hướng dẫn tác giả trong suốt quá trình xây dựng và hoàn thiện luận văn. Tác giả xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học sư phạm Đại học Thái Nguyên, Phòng Quản lý đào tạo sau Đại học, Khoa Tâm lí giáo dục, các thầy cô giáo đã giảng dạy tại trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn Sở GD&ĐT tỉnh Cao Bằng, Hiệu trưởng, giáo viên các trường THPT trên địa bàn tỉnh Cao Bằng: THPT Thành phố, THPT Thông Nông, THPT Bảo Lạc, THPT Hạ Lang đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập tài liệu, nghiên cứu. Xin bày tỏ lòng tri ân đối với gia đình, bạn bè người thân đã luôn hỗ trợ, động viên tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019 Tác giả luận văn Tô Bích Vân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC Lời cam đoan ........................................................................................................ i Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii Mục lục ...............................................................................................................iii Danh mục các chữ viết tắt .................................................................................. iv Danh mục các bảng.............................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 7. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO GIÁO VIÊN Ở TRƯỜNG THPT ................................................ 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 5 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài................................................... 5 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước ....................................................... 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản .............................................................................. 8 1.2.1. Quản lý....................................................................................................... 8 1.2.2. Quản lý giáo dục ........................................................................................ 8 1.2.3. Năng lực dạy học ....................................................................................... 9 1.2.4. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ............................................................................................... 11 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1.3. Vai trò của hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ở trường THPT .............................................................. 12 1.3.1. Chức năng, nhiệm vụ của tổ chuyên môn ............................................... 12 1.3.2. Hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ............................................................................................... 14 1.3.3. Vai trò tổ trưởng tổ chuyên môn trong trường trung học phổ thông ....... 21 1.4. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ............................................................................................... 23 1.4.1.Vai trò của hiệu trưởng trường trung học phổ thông trong quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên .... 23 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên .................................................................................... 25 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên trung học phổ thông ............ 28 1.5.1. Trình độ, năng lực quản lý của Hiệu trưởng............................................ 28 1.5.2. Năng lực chuyên môn, quản lý của tổ trưởng chuyên môn ..................... 29 1.5.3. Năng lực chuyên môn của giáo viên ....................................................... 30 1.5.4. Điều kiện cơ sở vật chất và thiết bị trường học ....................................... 30 Kết luận chương 1 .............................................................................................. 31 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG THPT TỈNH CAO BẰNG ... 33 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế, xã hội và giáo dục, đào tạo tỉnh Cao Bằng...... 33 2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội tỉnh Cao Bằng .................................. 33 2.1.2. Tình hình phát triển giáo dục, đào tạo tỉnh Cao Bằng............................. 33 2.1.3. Đặc điểm của các trường Trung học phổ thông trên địa bàn Tỉnh Cao Bằng ........................................................................................................... 34 2.2. Khái quát khảo sát thực trạng ..................................................................... 39 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 39 2.2.2. Nội dung khảo sát ................................................................................... 39 2.2.3. Địa bàn khảo sát và mẫu khảo sát thực trạng ........................................... 40 2.2.4. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 41 2.2.5. Tiêu chí và thang đánh giá ....................................................................... 41 2.3. Thực trạng năng lực dạy học của giáo viên THPT tỉnh Cao Bằng ................. 42 2.4. Thực trạng hoạt động Tổ chuyên môn ở các trường THPT tỉnh Cao Bằng theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ............................ 46 2.4.1. Thực trạng các hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ................................................................................................. 46 2.4.2. Đánh giá tổ chức hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ở các trường THPT ..................................................... 48 2.5. Thực trạng quản lý hoạt động Tổ chuyên môn ở các trường trung học phổ thông tỉnh Cao Bằng theo hướng phát triển năng lực dạy học ................... 50 2.5.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong các trường THPT ............... 50 2.5.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THPT tỉnh Cao Bằng hướng phát triển năng lực dạy học ..................... 51 2.5.3. Thực trạng tổ chức, chỉ đạo việc thực hiện kế hoạch hoạt động Tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên THPT tỉnh Cao Bằng ............................................................................................................ 52 2.5.4 Thực trạng công tác kiểm tra đánh giá tổ chuyên môn ở các trường trung học phổ thông tỉnh Cao Bằng theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ...................................................................................................... 54 2.6. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động Tổ chuyên môn ở các Trường Trung học phổ thông Tỉnh Cao Bằng ................................. 55 2.7. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động Tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên.............................................. 56 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2.7.1. Ưu điểm và nguyên nhân của ưu điểm .................................................... 56 2.7.2. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ...................................................... 57 Kết luận chương 2.............................................................................................. 59 Chương 3: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG, TỈNH CAO BẰNG ............................................................................................ 61 3.1. Một số nguyên tắc đề xuất biện pháp ......................................................... 61 3.1.1. Nguyên tắc bảo đảm tính đồng bộ ........................................................... 61 3.1.2. Nguyên tắc bảo đảm tính thực tiễn .......................................................... 61 3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính kế thừa ............................................................ 61 3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính khả thi ............................................................. 62 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 62 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực dạy học cho giáo viên trong giai đoạn hiện nay .......... 63 3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức các hoạt động nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động chuyên môn trong việc phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ......................................................... 63 3.2.2. Biện pháp 2: Kế hoạch hóa hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học của giáo viên ......................................................... 64 3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học nhằm phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ..................................... 67 3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học của giáo viên ............. 68 3.2.5. Biện pháp 5: Xây dựng môi trường sư phạm thuận lợi cho hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học........................................... 70 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất ........ 72 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm.............................................................................. 72 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3.3.2. Kết quả khảo nghiệm ................................................................................ 72 Kết luận chương 3.............................................................................................. 75 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 77 1. Kết luận .......................................................................................................... 77 2. Khuyến nghị................................................................................................... 77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 79 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BGH : Ban giám hiệu TTCM : Tổ trưởng chuyên môn TCM : Tổ chuyên môn GV : Giáo viên HS : Học sinh CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo PHT : Phó hiệu trưởng PPDH : Phương pháp dạy học QLGD : Quản lý giáo dục SKKN : Sáng kiến kinh nghiệm THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thống kê số lượng giáo viên THPT tỉnh Cao Bằng từ năm học 2016-2017 đến năm 2017-2018 ....................................................... 35 Bảng 2.2. Thống kê số lượng giáo viên các môn cấp THPT năm 2017-2018 .. 35 Bảng 2.3. Tình hình đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh Cao Bằng .............................................................. 36 Bảng 2.4. Thống kê số tổ chuyên môn cấp Trung học phổ thông các trường trên địa bàn tỉnh Cao Bằng .............................................................. 37 Bảng 2.5. Số liệu thống kê bậc học THPT từ năm 2016 đến 2019 ................... 38 Bảng 2.6. Kết quả xếp loại học lực, hạnh kiểm của học sinh THPT tỉnh Cao Bằng từ năm học 2016-2017 đến năm học 2017-2018.................... 38 Bảng 2.7. Mẫu khách thể khảo sát thực trạng ................................................... 40 Bảng 2.8. Nhận thức sự cần thiết các năng lực dạy học của GV THPT tỉnh Cao Bằng.......................................................................................... 42 Bảng 2.9. Mức độ hiện có của năng lực dạy học của người giáo viên.............. 44 Bảng 2.10. Đánh giá thực trạng mức độ thực hiện các hoạt động tổ ................ 47 Bảng 2.11. Đánh giá thuận lợi khi tổ chức hoạt động tổ chuyên môn .............. 48 Bảng 2.12. Đánh giá khó khăn khi tổ chức hoạt động tổ chuyên môn ............. 49 Bảng 2.13. Hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ............................................................................................. 50 Bảng 2.14. Đánh giá thực trạng chỉ đạo tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch hoạt động chuyên môn ..................................................................... 51 Bảng 2.15. Đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên về thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch tổ chuyên môn .................................................. 53 Bảng 2.16. Đánh giá thực trạng kiểm tra việc thực hiện kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn.................................................................................. 54 Bảng 2.17. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động Tổ chuyên môn ở trường Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Trung học phổ thông ........................................................................ 55 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về nhận thức tính cần thiết của biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên THPT ..................................................... 73 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm về nhận thức tính khả thi của biện pháp quản lý hoạt động TCM ở trường THPT theo hướng phát triển năng lực dạy học .............................................................................. 74 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đất nước ta đang trên đường phát triển và hội nhập quốc tế ngày càng sâurộng. Việc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới đang đặt ra ngày càng cấp thiết. Điều này đòi hỏi giáo dục phải có chiến lược phát triển đúng hướng, hợp quy luật, xu thế và xứng tầm thời đại để đáp ứng được sự phát triển của đất nước, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội. Nghị quyết 29 - NQ/TW của Đảng chỉ rõ: “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo dục và đào tạo và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học” [3]. Văn kiện Đại hội XII của Đảng đã nêu “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất năng lực của người học; Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo hướng hiện đại; nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội” [17]. Trong những năm qua, ngành GD&ĐT luôn nhận được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và toàn thể xã hội. Ngành đã có những chiến lược và các giải pháp để tăng cường hiệu quả công tác quản lý dạy học; đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục hoạt động có chất lượng hiệu quả, đặc biệt quản lý hoạt động tổ chuyên môn. Hoạt động tổ chuyên môn luôn có một vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ, chất lượng dạy học trong nhà trường. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Đối với giáo viên, tổ chuyên môn là nơi mà họ có thể thực hiện học tập, trao đổi chuyên môn một cách gần gũi và thiết thực nhất. Hoạt động của tổ chuyên môn hiệu quả thì chất lượng dạy và học trong nhà trường được nâng cao. Thực tế, công tác quản lí các hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường THPT tỉnh Cao Bằng đã được lãnh đạo các nhà trường quan tâm, các biện pháp quản lý tổ chuyên môn đã được thực thi song còn bộc lộ nhiều khó khăn, bất cập, vì chưa nhận thức được hết vai trò, vị trí hoạt động của tổ chuyên môn trong hoạt động chung của nhà trường, các tổ chuyên môn chưa phát huy được hiệu quả hoạt động để có thể đáp ứng xu thế phát triển giáo dục hiện nay. Để khắc phục những yếu tố đó các nhà quản lí giáo dục phải đóng vai trò chủ đạo, đi đầu trong các phong trào đổi mới, có kế hoạch, hướng dẫn cho cán bộ giáo viên trong các tổ chuyên môn thực hiện theo hướng đổi mới, tạo cơ hội cho tất cả giáo viên trong nhà trường nâng cao năng lực chuyên môn, phát huy năng lực tiềm ẩn của mỗi cá nhân để nâng cao chất lượng giáo dục nhà trường. Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ở các trường trung học phổ thông tỉnh Cao Bằng. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn đề tài nghiên cứu, tác giả nhằm mục đích đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên góp phần nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên THPT tỉnh Cao Bằng. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động tổ chuyên môn môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ở các trường THPT tỉnh Cao Bằng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 4. Giả thuyết khoa học Trong thời gian qua công tác quản lý hoạt động TCM ở các trường THPT trên địa bàn tỉnh Cao Bằng đã đạt kết quả nhất định, đáp ứng nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên công tác này vẫn còn có những hạn chế, chưa đáp ứng tốt yêu cầu đổi mới toàn diện giáo dục. Nếu đề xuất được một số biện pháp quản lý hoạt động TCM phù hợp và có tính khả thi sẽ nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên THPT tỉnh Cao Bằng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường, đáp ứng được yêu cầu đổi mới của giáo dục hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển dạy học cho giáo viên THPT 5.2. Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển dạy học tại các trường THPT tỉnh Cao Bằng 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ở các trường THPT tỉnh Cao Bằng. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Sử dụng các phương pháp: Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá các tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.1. Phương pháp quan sát: Quan sát các hoạt động của tổ chuyên môn, sinh hoạt tổ chuyên môn của giáo viên trong đó cách quản lý hoạt động tổ chuyên môn của Hiệu trưởng để góp phần xây dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. 6.2.2. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Xây dựng mẫu phiếu điều tra khảo sát với các dạng câu hỏi đóng, mở nhằm đánh giá thực trạng các mặt, các hoạt động, của tổ chuyên môn, quản lý của Hiệu trưởng đối với tổ chuyên môn... Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 6.2.3. Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn hiệu trưởng các trường THPT, Phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn, tổ trưởng các tổ chuyên môn, giáo viên các trường để làm rõ thêm thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng và nguyên nhân của thực trạng trên. 6.2.4. Phương pháp khảo nghiệm: Tiến hành khảo nghiệm để khẳng định tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất. 6.2.5 Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng thống kê toán học để xử lý số liệu cụ thể hóa bằng các bảng biểu. 7. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu quản lí hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên của hiệu trưởng các trường THPT trên địa bàn tỉnh Cao Bằng; Việc khảo sát thực trạng của đề tài được tiến hành tại 04 trường: THPT Thông Nông, THPT Bảo Lạc, THPT Thành phố, THPT Hạ Lang tỉnh Cao Bằng tiến hành khảo sát trong năm học 2017-2018. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mục lục, mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục; cấu trúc đề tài bao gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên THPT Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ở các trường THPT tỉnh Cao Bằng Chương 3: Các biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ở các trường THPT tỉnh Cao Bằng. Kết luận và khuyến nghị Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO GIÁO VIÊN Ở TRƯỜNG THPT 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài Có nhiều công trình nghiên cứu, nhiều chuyên gia tập trung vào việc nâng cao năng lực quản lý của tổ trưởng chuyên môn và hiệu trưởng là biện pháp quản lý hàng đầu trong quản lý hoạt động của tổ chuyên môn trong nhà trường như Mintzberg, H. (1986) và Bonami, M.hai nhà xã hội học giáo dục đương thời đã đưa ra nhận xét: “muốn tạo ra sự chuyển biến chất lượng của nhà trường, vai trò người quản lý luôn mang một ý nghĩa quyết định” [dẫn theo 20]. Theo Fredrik Winslon Taylor (1856-1915) người Mỹ, cho rằng: “Mỗi công việc dù nhỏ nhất đều phải chuyên môn hóa và đều phải quản lý chặt chẽ. Ông cho rằng: Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng chính xác cái gì cần làm và làm cái đó như thế nào, bằng phương pháp nào tốt nhất, rẻ nhất” [dẫn theo 20]. Tác giả Catherine C. Lewis và Rebecca R. Perry AE Catherine khi nghiên cứu về thích ứng thành công của nghiên cứu bài học ở Hoa Kỳ đã khẳng định vai trò quan trọng trong việc đổi mới sinh hoạt chuyên môn trong tổ chuyên môn ở nhà trường phổ thông, trong việc nâng cao năng lực nghề nghiệp cho người giáo viên phổ thông [41]. Theo Picquenot, A. (1993) thuộc trung tâm nghiên cứu Quốc gia về Giáo dục Bourgogne - Pháp “muốn quản lý chuyên môn tốt hiệu trưởng cẩn có 5 năng lực cơ bản: năng lực lý thuyết, năng lực phương pháp, năng lực sư phạm và công nghệ đào tạo, năng lực xử lý tín hiệu, năng lực đạo đức nghề nghiệp” [dẫn theo 20]. Như vậy, các công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài đã nghiên cứu sâu ở các khía cạnh khác nhau về lĩnh vực quản lý giáo dục, quản lý hoạt Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn động TCM. Đây chính là cơ sở cho các nhà khoa học ở trong nước tiếp tục nghiên cứu theo hướng này, đặc biệt là nghiên cứu về quản lý hoạt động TCM theo hướng phát triển năng lực dạy học cho các nhà trường phổ thông. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước Ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu về quản lý nhà trường phổ thông nói chung và quản lý các hoạt động chuyên môn trong trường THPT nói riêng. Có thể kể đến các công trình của các tác giả trong nước như: Phạm Minh Hạc, Nguyễn Ngọc Quang, Đặng Quốc Bảo, Hà Sỹ Hồ, Nguyễn Gia Quý. Trong những năm gần đây, đã có nhiều đề tài luận văn thạc sĩ, nhiều tác giả nghiên cứu về nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn, Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường các trường THPT như: tác giả Nguyễn Mạnh Hà nghiên cứu đề tài “Biện pháp quản lý, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho tổ trưởng bộ môn trường THPT tỉnh Yên Bái”- (Luận văn thạc sỹ QLGD năm 2005), [20] tác giả đã phân tích, đánh giá kỹ về thực trạng việc quản lý bồi dưỡng nâng cao năng lực cho tổ trưởng bộ môn trường THPT tỉnh Yên Bái, từ đó đề xuất một số biện pháp bồi dưỡng nâng cao năng lực cho tổ trưởng bộ môn trường THPT tỉnh Yên Bái. Tuy nhiên tác giả chưa nghiên cứu sâu về các nội dung quản lý của tổ trưởng TCM, công việc quản lý chính của tổ trưởng, nơi cụ thể hoá năng lực cho tổ trưởng bộ môn. Tác giả Ngô Văn Bình (năm 2006) viết đề tài về “Các biện pháp quản lý nhằm phát huy hiệu quả hoạt động của tổ chuyên môn tại THPT chuyên Bắc Giang” [5]. Từ việc nghiên cứu công tác quản lý tổ chuyên môn tác giả đã đề xuất 8 biện pháp quản lý nhằm phát huy hiệu quả hoạt động TCM tại THPT chuyên Bắc Giang. Luận văn thạc sỹ QLGD năm 2012 của tác giả Nguyễn Minh Đăng “Biện pháp quản lý TCM của hiệu trưởng trường THPT huyện Tam Dương tỉnh Vĩnh Phúc” [18] đã tập trung nghiên cứu thực trạng hoạt động TCM và thực trạng quản lý hoạt động TCM của 3 trường THPT huyện Tam Dương từ đó đề xuất 5 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn biện pháp quản lý hoạt động TCM, các biện pháp chỉ đạo TCM xây dựng kế hoạch hoạt động và chỉ đạo đổi mới sinh hoạt TCM được trình bày rất khoa học và mang tính khả thi cao, có thể áp dụng rộng rãi trong quản lý hoạt động TCM. Ngoài ra, còn phải kể đến công trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thành Chung với đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THPT thị xã Tam Điệp tỉnh Ninh Bình” (2015) [15]. Từ việc đi sâu nghiên cứu cơ sở lý luận và phân tích thực trạng công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THPT thị xã Tam Điệp tỉnh Ninh Bình, tác giả đã đề xuất 6 biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý TCM của các trường THPT trên địa bàn Thị xã Tam Điệp - tỉnh Ninh Bình. Tìm hiểu về hoạt động tổ chuyên môn nhưng triển khai theo hướng nghiên cứu bài học, tác giả Phùng Xuân Dự đi sâu nghiên cứu “Quản lý sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học ở trường trung học phổ thông”. Trong đó nêu rõ quản lý sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học ở trường THPT là sự tác động có mục đích, có tổ chức, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý để thực hiện các bước (quy trình) nghiên cứu bài học một cách khoa học nhằm nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường THPT. Như vậy, trong các công trình nghiên cứu trên các tác giả đã đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn, quản lý hoạt động chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ở các trường THPT, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế của quản lý hoạt động TCM ở các trường THPT tại địa phương cụ thể, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động TCM ở các trường THPT góp phần nâng cao chất lượng dạy học nói chung và dạy học trong nhà trường THPT ở địa phương nói riêng. Tuy nhiên, các tác giả chưa đề cập nhiều đến các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên. Đặc biệt, trên địa bàn tỉnh Cao Bằng chưa có tác giả nào hay đề tài nào nghiên cứu nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn. Do đó Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn để góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động TCM trên địa bàn tỉnh theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên nên tôi chọn đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ở các trường trung học phổ thông tỉnh Cao Bằng”. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý Có nhiều khái niệm khác nhau về quản lý. Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài tổ chức (chủ yếu là nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất” [31; tr.15]. Theo tác giả Bùi Minh Hiển: Quản lý là sự tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý nhằm đạt mục tiêu đã đề ra [27; tr.13]. Theo tác giả Trần Khánh Đức: “Quản lý là các hoạt động thể hiện quá trình tác động của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý trong các tổ chức một cách linh hoạt nhằm đạt mục tiêu chung trong điều kiện biến động của môi trường” [19]. Từ những khái niệm của các tác giả đã nêu, ta có thể thấy tuy rằng khái niệm quản lý có rất nhiều song các nhà khoa học đã có những nhận định chung về quản lý như chủ thể quản lý, đối tượng quản lý, mục tiêu quản lý và phương pháp quản lý. Như vậy chúng ta có thể thấy rằng Quản lý là quá trình tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng và cơ hội của tổ chức để đạt được mục tiêu đề ra 1.2.2. Quản lý giáo dục Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quát là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm thúc đẩy công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu của xã hội” [4; tr.13]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn