Tài liệu Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường thcs huyện núi thành tỉnh quảng nam

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LƯU THÀNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN NÚI THÀNH TỈNH QUẢNG NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Đà Nẵng - năm 2022 ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LƯU THÀNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN NÚI THÀNH TỈNH QUẢNG NAM Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. VÕ NGUYÊN DU Đà Nẵng, năm 2022 iv MỤC LỤC MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...........................................................................................2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ....................................................................2 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................ 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ..........................................................................................3 6. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 3 7. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................3 8. Cấu trúc của luận văn..........................................................................................4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ..................................................................5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ..................................................................................5 1.1.1. Nghiên cứu nước ngoài .................................................................................5 1.1.2. Nghiên cứu trong nước .................................................................................6 1.2. Các khái niệm chính .................................................................................................9 1.2.1. Khái niệm Quản lý ........................................................................................9 1.2.2. Quản lý giáo dục .........................................................................................11 1.2.3. Quản lý nhà trường. ....................................................................................12 1.2.4. Tổ chuyên môn ở trường THCS .................................................................13 1.2.5. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn .............................................................. 14 1.3. Hoạt động Tổ chuyên môn ở trường Trung học cơ sở ...........................................14 1.3.1. Vị trí, vai trò Tổ chuyên môn ở trường Trung học cơ sở .......................... 14 1.3.2. Nội dung hoạt động Tổ chuyên môn .......................................................... 16 1.4. Quản lý hoạt động Tổ chuyên môn ở trường Trung học cơ sở .............................. 20 1.4.1. Mục tiêu quản lý .........................................................................................20 1.4.2. Nội dung quản lý.........................................................................................20 1.4.3. Phương thức quản lý ...................................................................................29 Tiểu kết chương 1 ..........................................................................................................37 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN NÚI THÀNH TỈNH QUẢNG NAM ..................39 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ............................................................................39 2.1.1. Mục đích khảo sát .......................................................................................39 2.1.2. Nội dung khảo sát .......................................................................................39 2.1.3. Đối tượng, địa bàn khảo sát ........................................................................39 2.1.4. Phương pháp khảo sát .................................................................................40 2.1.5. Thời gian khảo sát .......................................................................................40 v 2.2. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và giáo dục huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam ....................................................................................................................40 2.2.1. Điều kiện tự nhiên.......................................................................................40 2.2.2. Tình hình kinh tế xã hội ..............................................................................41 2.2.3. Tình hình phát triển giáo dục THCS huyện Núi Thành ............................. 42 2.3. Thực trạng hoạt động Tổ chuyên môn ở các trường Trung học cơ sở huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam .................................................................................................46 2.3.1. Thực trạng đội ngũ tổ trưởng chuyên môn TCM ở các trường THCS .......46 2.3.2. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động Tổ chuyên môn ở các trường THCS ...................................................................................49 2.3.3. Thực trạng hoạt động TCM ở các trường THCS ........................................50 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động Tổ chuyên môn ở các trường THCS huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam .................................................................................................59 2.4.1. Thực trạng quản lý xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn ......59 2.4.2. Thực trạng quản lý công tác phân công GV trong tổ chuyên môn .............60 2.4.3. Thực trạng quản lý thực hiện các nội dung sinh hoạt của TCM .................62 2.4.4. Thực trạng quản lý công tác kiểm tra, đánh giá, kết quả TCM ..................63 2.4.5. Thực trạng quản lý các điều kiện hỗ trợ của Tổ chuyên môn ....................65 2.4.6. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho Tổ chuyên môb .......................................................................................................................................65 2.5. Đánh giá chung và phân tích nguyên nhân thực trạng ...........................................70 2.5.1. Đánh giá chung ........................................................................................... 70 2.5.2. Phân tích nguyên nhân thực trạng .............................................................. 71 Tiểu kết chương 2 ..........................................................................................................71 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN NÚI THÀNH TỈNH QUẢNG NAM ............................ 73 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ..........................................................................73 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ............................................................. 73 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học............................................................. 73 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................................. 73 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ............................................................. 74 3.2. Tiến trình đề xuất các biện pháp.............................................................................74 3.2.1. Các biện pháp quản lý hoạt động Tổ chuyên môn trước đây. ....................74 3.2.2. Các biện pháp đề xuất. ................................................................................75 3.2.3. Kết quả thăm dò ý kiến các biện pháp đề xuất ...........................................75 3.3. Các biện pháp quản lý hoạt động Tổ chuyên môn ở các trường THCS huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam .................................................................................................75 3.3.1. Bồi dưỡng xây dựng kế hoạch giáo dục và kế hoạch dạy học của TCM. ..75 vi 3.3.2. Bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ Tổ trưởng chuyên môn TCM đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới ......77 3.3.3. Tổ chức các hình thức bồi dưỡng cho giáo viên về vị trí, vai trò TCM và chương trình giáo dục phổ thông mới trong trường THCS. ..........................................80 3.3.4. Nâng cao chất lượng sinh hoạt thực hiện kế hoạch chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học TCM. .............................................................................................. 82 3.3.5. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng hoạt động TCM ..............86 3.3.6. Tạo môi trường thuận lợi hỗ trợ TCM quản lý hiệu quả các điều kiện dạy học, giáo dục. .................................................................................................................88 3.3.7. Xây dựng và áp dụng các chính sách khuyến khích nâng cao chất lượng hoạt động TCM. .............................................................................................................90 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................................92 3.5. Khảo nghiệm tính hợp lý và tính khả thi của các biện pháp ..................................93 3.5.1. Mục đích khảo nghiệm ...............................................................................93 3.5.2. Đối tượng khảo nghiệm ..............................................................................93 3.5.3. Nội dung, tiến trình khảo nghiệm ............................................................... 93 3.5.4. Kết quả khảo nghiệm ..................................................................................94 Tiểu kết chương 3 ..........................................................................................................97 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .............................................................................98 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................101 PHỤ LỤC .................................................................................................................. PL1 vii DANH MỤC VIẾT TẮT BGH CBQL CBQLGD CNH-HĐH CNTT CSVC GD GD&ĐT GDPT GV HĐND HS HT KTKN KTXH NGLL PCGD PPDH PHHS QL QLGD QPAN QTGD TCM THCS THPT TTCM UBND VHXH Ban giám hiệu Cán bộ quản lý Cán bộ quản lý giáo dục Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa Công nghệ thông tin Cơ sở vật chất Giáo dục Giáo dục đào tạo Giáo dục phổ thông Giáo viên Hội đồng nhân dân Học sinh Hiệu trưởng Kiến thức kỹ năng Kinh tế xã hội Ngoài giờ lên lớp Phổ cập giáo dục Phương pháp dạy học Phụ huynh học sinh Quản lý Quản lý giáo dục Quốc phòng an ninh Quá trình giáo dục Tổ chuyên môn Trung học cơ sở Trung học phổ thông Tổ trưởng chuyên môn Ủy ban nhân dân Văn hóa xã hội viii DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7. 2.8. 2.9. 2.10. 2.11. 2.12. 2.13. 2.14. 2.15. 2.16. 2.17. 2.18. 2.19. 2.20. 2.21. 3.1. 3.2. Tên bảng Trang Mạng lưới các trường THCS của huyện Núi Thành Tổng hợp quy mô trường lớp, số lượng học sinh, số lượng, tỉ lệ GV Kết quả xếp loại học lực học sinh THCS 2 năm gần đây Quy mô số lượng, chất lượng GV Số lượng TTCM các trường THCS huyện Núi Thành Thâm niên làm tổ trưởng của TTCM năm học 2021 - 2022 các trường Thống kê trình độ chuyên môn đào tạo của TTCM năm học 2021-2022 Tuổi đời của TTCM ở các trường THCS Núi Thành NH 2021 – 2022 Kết quả khảo sát đánh giá về năng lực quản lý của TTCM Kết quả khảo sát thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động TCM Thực trạng tổ chức hoạt động dạy học và giáo dục của TCM Thực trạng hỗ trợ phát triển năng lực chuyên môn nghề nghiệp cho GV Thực trạng công tác nghiên cứu bài học, đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của HS Thực trạng tổ chức hoạt động tự học, tự bồi dưỡng của GV Thực trạng tổ chức đánh giá hoạt động dạy học và giáo dục của GV Thực trạng hoạt động của TCM Thực trạng quản lý công tác phân công GV trong TCM Thực trạng quản lý thực hiện các nội dung sinh hoạt của TCM Thực trạng quản lý công tác đánh giá, xếp loại GV ở các trường Thực trạng tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho TTCM Thực trạng tổ chức các hình thức bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho TTCM Kết quả khảo nghiệm tính hợp lý của các biện pháp đề xuất Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất 43 43 44 44 46 47 47 49 49 51 52 53 54 56 57 59 61 62 64 66 68 94 96 ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Số hiệu biểu đồ, sơ đồ 1.1. 2.1. 2.2. Tên biểu đồ, sơ đồ Mối quan hệ giữa các thành tố trong quá trình giáo dục Thực trạng nhận thức của CBQL và GV về vai trò của TCM Thực trạng kết nối cộng đồng, địa phương của TCM Trang 13 50 65 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013 của Ban chấp hành Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa (CNH-HĐH) trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) và hội nhập quốc tế: " Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất và năng lực của người học; đổi mới thi cử; xây dựng chương trình, sách giáo khoa”; Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng cũng nhấn mạnh: “Phát triển GD&ĐT là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện để phát triển nguồn nhân lực, là yếu tố cơ bản để phát triển xã hội và tăng trưởng kinh tế bền vững”. Bộ GDĐT ban hành Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về chương trình giáo dục phổ thông.[1] Đổi mới giáo dục và đào tạo đã trở thành nhu cầu cấp thiết và xu thế toàn cầu. Để thực hiện việc đổi mới đó phải nói đến cán bộ quản lý (CBQL) các cấp, trong đó vị trí tổ chuyên môn (TCM) ở nhà trường phổ thông không kém phần quan trọng, đây là lực lượng nòng cốt và là nhân tố quyết định trong đổi mới giáo dục. Theo Điều 14 của thông tư Thông tư số 32/2020/TT-BGDĐT, ngày 15/9/2020 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (BGDĐT), này qui định nhiệm vụ của tổ chuyên môn (TCM) như sau: Chủ động xây dựng kế hoạch dạy học và giáo dục theo chương trình môn học, hoạt động giáo dục thuộc chuyên môn phụ trách theo tuần, tháng, học kỳ, năm học. Phối hợp với các tổ chuyên môn khác xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường; Đề xuất lựa chọn sách giáo khoa, xuất bản phẩm tham khảo để sử dụng trong nhà trường theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; Thực hiện kế hoạch giáo dục của tổ chuyên môn theo kế hoạch giáo dục của nhà trường đã được hội đồng trường phê duyệt; Tham gia đánh giá, xếp loại giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; Tham gia bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ theo kế hoạch của tổ chuyên môn và của nhà trường.[2] Để nâng cao chất lượng giáo dục trung học cơ sở thì một trong những nội dung quan trọng, cấp thiết là nâng cao chất lượng hoạt động TCM trong nhà trường. Có thể nói hoạt động của TCM là nhân tố quyết định trực tiếp đến chất lượng dạy học của các trường trung học cơ sở (THCS) hiện nay. Tổ chuyên môn là cấp quản lý trung gian giúp Hiệu trưởng quản lý nhiều mặt hoạt động cơ bản, nhất là hoạt động dạy học của giáo viên và học sinh. TCM là nơi trực tiếp thực thi các nhiệm vụ chiến lược, nhiệm vụ năm học, các chủ trương thay đổi 2 trong giáo dục, là nơi trực tiếp bồi dưỡng giáo viên nhằm giúp giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn nói chung và thực hiện tốt việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá nói riêng. Nâng cao chất lượng hoạt động TCM trong các nhà trường sẽ phát huy tinh thần nỗ lực sáng tạo của giáo viên trong tập thể sư phạm, tinh thần đoàn kết nội bộ, phát huy năng lực điều hành hoạt động của tổ trưởng TCM, đồng thời tạo động lực thôi thúc các thành viên trong TCM phát huy sáng kiến, kinh nghiệm của mình trong công tác giảng dạy và giáo dục. Vì vậy, quản lý hoạt động TCM ở trường THCS sao cho có hiệu quả, thiết thực, nhằm từng bước nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập trong nhà trường, luôn là vấn đề quan trọng và cấp thiết. Các trường THCS trên địa bàn huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam những năm qua đã có nhiều nỗ lực trong việc thực hiện quản lý hoạt động TCM theo quy định của Luật Giáo dục và Điều lệ trường THCS. Tuy nhiên, để quản lý hiệu quả hoạt động TCM ở các trường THCS trên địa bàn, để từng bước nâng cao chất lượng giảng dạy và giáo dục trong các nhà trường, cần có các biện pháp đồng bộ, khoa học ở các trường. Hiện nay, đội ngũ TCM cũng chưa được đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý một cách có hệ thống, do vậy chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao về chất lượng dạy học và giáo dục. Đội ngũ cán bộ, giáo viên trong các nhà trường, TCM cũng như giáo viên chắc chắn còn nhiều vướng mắc cần tháo gỡ. Đối với huyện Núi Thành có 17 trường THCS với 56 TCM. Việc đổi mới, áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, phương pháp kiểm tra đánh giá theo năng lực và phẩm chất người học còn chậm đổi mới, công tác tự bồi dưỡng của các TCM, việc sinh hoạt TCM chưa thật sự đem lại hiệu quả cao, có 42/56 TCM hoạt động đạt kết quả tốt (chiếm tỷ lệ 75%). Triển khai hoạt động TCM chưa được thực hiện thường xuyên, chất lượng và hiệu quả còn thấp, còn nhiều bất cập, năng lực chuyên môn của một bộ phận TCM còn hạn chế, một số TCM chưa ý thức được một cách đầy đủ vai trò, vị trí, nhiệm vụ để xây dựng TCM đáp ứng được các yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay. Với những lý do đó chúng tôi chọn đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường trung học cơ sở huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam” để nghiên cứu, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của TCM trong giai đoạn hiện nay. 2. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý hoạt động TCM ở trường THCS và khảo sát thực trạng công tác quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS trên địa bàn huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động TCM nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động này ở các nhà trường tại địa phương nghiên cứu. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động TCM ở các trường THCS. 3 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS trên địa bàn huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam trong thời gian qua đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường trong thời gian qua. Tuy nhiên, trong quá trình quản lý vẫn còn những hạn chế, bất cập, thiếu đồng bộ và chưa khoa học, hiệu quả chưa cao, đã làm ảnh hưởng ít nhiều đến kết quả hoạt động TCM. Nếu xây dựng được cơ sở lý luận, đánh giá đúng thực trạng quản lý hoạt động TCM, thì có thể đề xuất biện pháp quản lý hoạt động TCM một cách hợp lí và khả thi góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở các nhà trường. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lí luận về quản lý hoạt động TCM ở các trườn THCS. - Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS trên địa bàn huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam; - Đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động TCM các trường THCS trên địa bàn huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam. 6. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam trong hai năm học 2020 - 2021 và 2021 - 2022. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động TCM của Hiệu trưởng đến 2025. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu, tư liệu liên quan nhằm xác lập cơ sở lý luận về quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Điều tra khảo sát: Xây dựng phiếu hỏi để thu thập ý kiến của các đối tượng khảo sát về thực trạng hoạt động TCM và quản lý hoạt động này ở các trường THCS trên địa bàn huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam, đồng thời khảo nghiệm ý kiến chuyên gia về tính cấp thiết, tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động TCM đề xuất. - Phương pháp phỏng vấn: Trao đổi, phỏng vấn CBQL, giáo viên để tìm hiểu những thuận lợi, khó khăn trong quá trình hoạt động TCM, đồng thời làm rõ thêm về thực trạng quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS trên địa bàn nghiên cứu nhằm bổ sung cho phương pháp điều tra khảo sát. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu các Nghị quyết, chiến lược phát triển giáo dục, các đề án, kế hoạch của nhà trường, báo cáo tổng kết năm học và các văn bản liên quan đến hoạt động TCM của các trường THCS trên địa bàn nghiên cứu nhằm làm rõ thêm về thực trạng. 4 7.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý dữ liệu điều tra, khảo sát nhằm đưa ra các kết luận phục vụ cho công tác nghiên cứu các nội dung liên quan đến đề tài. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn có 3 chương Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động TCM ở các trường THCS huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động nhà trường THCS cũng cho thấy: Việc nâng cao chất lượng dạy học trong các nhà trường nói chung và nhà trường trung học nói riêng từ lâu đã trở thành vấn đề quan tâm của các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển giáo dục và đào tạo của xã hội, nâng cao chất lượng giảng dạy, vai trò đóng góp của các biện pháp đó là hết sức quan trọng. Đây là vấn đề luôn luôn được các nhà khoa học trong và ngoài nước quan tâm. 1.1.1. Nghiên cứu nước ngoài Các nghiên cứu thực tiễn các nhà trường để tìm ra biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn sao cho có hiệu quả nhất; Luận văn của XayKhamPhanh Duangphathai “Biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường THPT thị xã Thakhek, tỉnh Khammuane nước CHDCND Lào” (2018); M.I.Kônđacốp, trong “Cơ sở lí luận khoa học quản lý giáo dục”, Trường Cán bộ quản lí giáo dục và Viện Khoa học GD 1984; Harld - Kôntz, với “Những vấn đề cốt yếu về quản lý”, Nxb Khoa học kỹ thuật 1992; Xukhômlinxki, trong tác phẩm “ Kinh nghiệm lãnh đạo của hiệu trưởng” (dịch và xuất bản năm 1981), đã đưa ra nhiều tình huống QLGD và quản lý dạy học trong nhà trường, ở đó các tác giả đã bàn nhiều về phương pháp thực hiện mục tiêu, nội dung và PPDH, đặc biệt là vấn đề phân công trong quản lý dạy học; V.A.Xukhomlinki cũng như các tác giả V.PXtrezicodin, Gigoocscaia, Zakhonôp... đều cho rằng một trong những chức năng quản lý của hoạt động nhà trường là phải xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, phát huy được tính chủ động, sáng tạo trong lao động và tạo ra khả năng ngày càng hoàn thiện vì tay nghề sư phạm của mình. Muốn xây dựng đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn, tâm huyết với nghề, người lãnh đạo phải có quyền lựa chọn đội ngũ giáo viên cho trường mình, đó là những người yêu trẻ, phải biết giao tiếp với trẻ, nắm vững chuyên môn giảng dạy, nắm vững các khoa học có liên quan các môn trong nhà trường, vận dụng linh hoạt lý luận dạy học, lý luận giao tiếp, tâm lý học... Trong những năm gần đây, nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường phổ thông nói chung và các trường THCS nói riêng đã được các nhà nghiên cứu chú ý. Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu dưới đây. Trong công trình của mình, Yahya (2019) và cộng sự cho rằng, trong quản lý chiến lược của một tổ chức trường học là hình thành một nhóm làm việc tích cực và có thể làm việc cùng nhau để đạt được các mục tiêu của tổ chức. Thành công của một tổ chuyên môn trong nhà trường được hình thành, tinh thần hợp tác và mối quan hệ tốt đẹp giữa các thành viên trong tổ. Nghiên cứu cũng tập trung khẳng định tầm quan trọng của làm việc nhóm trong trường học bao gồm làm việc nhóm hiệu quả, cùng nhau đưa ra 6 quyết định,…[36]. Nghiên cứu của nhóm tác giả Rebecca (2020) đã chỉ ra rằng, nhóm – tổ chuyên môn giảng dạy và học tập của giáo viên trong nhà trường có vai trò quan trọng không chỉ nâng cao sự hiểu biết, học hỏi lẫn nhau mà còn góp phần tháo gỡ những khó khăn trong việc nâng cao trình độ, chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên [35]. Nghiên cứu của Pascale (2021) đã đánh giá vai trò của tổ chuyên môn trong quản lý trường học. Kết quả nghiên cứu từ 92 trường học ở Israel cho thấy, hiệu quả của tổ chuyên môn tạo điều kiện cho việc chuyển đổi từ giảng dạy độc lập hơn sang làm việc theo nhóm, xây dựng năng lực lãnh đạo, từ đó thúc đẩy một môi trường học tập lẫn nhau của giáo viên tích cực và hiệu quả, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của nhà trường [34]. 1.1.2. Nghiên cứu trong nước Giáo dục Việt Nam nhằm đào tạo từng bước những con người có đủ “đức” và “tài”, “nhân - trí - dũng” để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc - đó là một quá trình lâu dài, phức tạp. Bởi vậy mà Đảng ta luôn khẳng định “Giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu”. Nghị quyết số 29-NQ/TW của BCH TW Đảng khoá XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) đã nhấn mạnh: “Phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo. Xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo. Tất cả các giáo viên tiểu học, THCS, giáo viên, giảng viên các cơ sở giáo dục nghề nghiệp phải có trình độ từ đại học trở lên, có năng lực sư phạm. Đổi mới mạnh mẽ mục tiêu, nội dung, phương pháp đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của nhà giáo theo yêu cầu nâng cao chất lượng, trách nhiệm, đạo đức và năng lực nghề nghiệp...” Ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu chủ yếu về mặt lý luận như quản lý và chức năng quản lý, về tiêu chuẩn và phẩm chất cần có của người quản lý, QL hoạt động nhà trường bao gồm nội dung gì, về sự liên hệ giữa khoa học quản lý và khoa học khác. Các công trình nghiên cứu riêng về chân dung người hiệu trưởng trường học, có thể kể đến các tác giả: Nguyễn Ngọc Quang, Hà Sỹ Hồ, Lê Tuấn, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Nguyễn Văn Lê... Dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa MácLênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, các nhà khoa học Việt Nam đã tiếp cận QLGD và quản lý trường học chủ yếu dựa trên nền tảng lý luận giáo dục học. 7 Trước nhiệm vụ đổi mới giáo dục hiện nay thì việc yêu cầu đổi mới nội dung, PPDH là việc làm cần thiết và cấp bách. Các nhà nghiên cứu giáo dục cũng cho ra đời nhiều công trình trong lĩnh vực này: tác giả Phạm Viết Vượng với vấn đề lấy học sinh làm trung tâm, tác giả Trần Hồng Quân đề cập tới một số vấn đề đổi mới trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Tổ chuyên môn là một bộ phận cấu thành trong bộ máy tổ chức, quản lý của trường THCS, nơi thực thi trực tiếp nhiệm vụ dạy học và giáo dục học sinh. Trong xu 7 thế phát triển giáo dục hiện nay, các nhà quản lý giáo dục nói chung và người Hiệu trưởng nói riêng phải không ngừng cải tiến, nâng cao chất lượng quản lý hoạt động đối với TCM của đơn vị mình, để thông qua đó, tác động tích cực vào quá trình nâng cao chất lượng giáo dục. Về nghiên cứu quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường: Trong nhà trường phổ thông, đội ngũ GV (giáo viên) lại được sắp xếp theo từng tổ chuyên môn nên việc quản lý hoạt động của đội ngũ GV đối với người hiệu trưởng chính là quản lý hoạt động của TCM trong nhà trường. Suy cho cùng, mục đích của công việc quản lý này là nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị của nhà trường: nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường. Điều này đã được khẳng định trong Luật Giáo dục (được sửa đổi, bổ sung năm 2009): "Cán bộ quản lý giữ vai trò quan trọng trong việc tổ chức, quản lý, điều hành các hoạt động giáo dục", "Nhà nước có kế hoạch xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý nhằm phát huy vai trò và trách nhiệm của cán bộ quản lý giáo dục, đảm bảo phát triển sự nghiệp giáo dục"(32, tr12). Tác giả Thái Duy Tuyên đã khẳng định: “TCM là tế bào cơ bản giữ vị trí quan trọng nhất trong việc triển khai công tác quản lý đổi mới phương pháp dạy học, là đầu mối để thực hiện các quyết định, các chủ trương của Hiệu trưởng, là nơi tổ chức học tập, ứng dụng, thể nghiệm những lý luận về phương pháp dạy học mới… Để quản lý hoạt động của TCM, trước hết cần cụ thể hóa các chủ trương về đổi mới phương pháp dạy học của các cấp quản lý thành quy định nội bộ để tổ chức thực hiện. HT cần giao trách nhiệm cho hiệu phó hoặc trực tiếp hướng dẫn TTCM xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học cho từng năm học. Đặc biệt, cần đổi mới nội dung sinh hoạt TCM, phải chú trọng bồi dưỡng cho giáo viên những vấn đề cụ thể của từng môn học. Đồng thời, Hiệu trưởng phải kiểm tra tất cả các khâu, từ xây dựng kế hoạch đến tổ chức, chỉ đạo việc thực hiện kế hoạch và tự kiểm tra, đánh giá của tổ…” . [28] Trên cơ sở những nhận định đó, tác giả đã đưa ra một số biện pháp tăng cường quản lý hoạt động TCM trong nhà trường, đó là: lập kế hoạch, xây dựng quy định nội bộ về hoạt động TCM nhằm đổi mới PPDH; tổ chức, chỉ đạo đổi mới hoạt động của tổ; đổi mới các cách kiểm tra, đánh giá; tạo động lực cho hoạt động TCM. Việc nghiên cứu công tác quản lý, xây dựng và phát triển các hoạt động dạy học giáo dục trong nhà trường nói chung, hoạt động TCM nói riêng ở các trường THCS là nhiệm vụ quan trọng và là điều kiện cơ bản để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Trong công tác quản lý nhà trường, nếu quản lý có hiệu quả hoạt động của TCM cùng với việc đề ra được các biện pháp quản lý hoạt động của TCM có cơ sở khoa học và phù hợp với điều kiện thực tiễn sẽ là con đường tốt nhất để đạt được chất lượng giáo dục theo mục tiêu đề ra. Thời gian gần đây, quản lý hoạt động TCM đã trở thành mối quan tâm chung của CBQL các trường phổ thông về quản lý trường học. Trong quá trình nghiên cứu đề tài, các nhà nghiên cứu đã đứng trên các góc độ khác nhau để khái quát các biện pháp 8 quản lý hoạt động chuyên môn, nhưng đều có mục đích chung là nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường. Cho tới nay, có rất nhiều công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động chuyên môn trong nhà trường, nhiều nghiên cứu các đề tài về quản lý hoạt động TCM góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các địa phương, như: luận văn của Lê Anh Đông “Biện pháp quản lý tổ chuyên môn ở trường Trung học cơ sở quận Sơn Trà Đà Nẵng” (2013); luận văn của Vũ Mạnh Cường “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh” (2016). Đinh Thị Tuyết Mai (2002), “Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của Hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở THCS tỉnh Thái Nguyên”. Luận văn đã khát quát cơ sở lý luận của quản lý hoạt động TCM trường THCS của hiệu trưởng trường THCS về các khái niệm QL, quản lý hoạt động TCM và nội dung QL hoạt động TCM trong trường THCS. Đề tài đã nghiên cứu thực trạng QL hoạt động TCM trường THCS của hiệu trưởng trường THCS tỉnh Thái Nguyên, từ đó đưa ra một số giải pháp về mặt nhận thức, xây dựng kế hoạch hoạt động TCM trong trường THCS phù hợp điều kiện các trường THCS tỉnh Thái Nguyên… Nguyễn Hữu Hùng (2010), “Biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trưởng trường THPT Ngô Gia Tự tỉnh Bắc Ninh”, Luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý giáo dục, Học viện Quản lý giáo dục. Kết quả đề tài đã làm rõ thực trạng quản lý chuyên môn của hiệu trưởng ở các khía cạnh nhằm nâng cao chất lượng dạy học và chỉ rõ nguyên nhân cụ thể. Tuy nhiên, các giải pháp đưa ra chưa gắn liền với hạn chế của thực trạng. Qua tìm hiểu và nghiên cứu một số luận văn thạc sỹ quản lý giáo dục về TCM, hoạt động của TCM, công tác bồi dưỡng của TTCM ở một số luận văn sau: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng TTCM các trường THCS huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang” của tác giả Nguyễn Văn Khuông năm 2013; “Quản lý hoạt động TCM ở trường Tiểu học Hoàng Văn Thụ quận Gò Vấp Thành Phố Hồ Chí Minh” của tác giả Lê Thụy Phượng Linh năm 2015; “Biện pháp quản lý bồi dưỡng công tác tổ trưởng chuyên môn trường THCS tại thành phố Đà Nẵng” của tác giả Nguyễn Tiến Khải năm 2005; “ Biện pháp bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực quản lý cho TTCM các trường trung học phổ thông tỉnh Trà Vinh” của tác giả Tiêu Qúy Hương năm 2009; “ Quản lý hoạt động TCM tại các trường trung học phổ thông huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai” của tác giả Trương Quang Phong năm 2015; “Biện pháp nâng cao năng lực quản lý cho TCM môn của Hiệu trưởng các trường trung học phổ thông huyện Krông Pắc tỉnh Đắc Lắc” của tác giả Nguyễn Hữu Cho năm 2009; “Biện pháp quản lý hoạt động TCM của Hiệu trưởng trường THCS huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh” của tác giả Nguyễn Thị Thu Hà năm 2010. Những vấn đề nêu trên đã tổng hợp những luận điểm cơ bản về lý luận giáo dục liên quan đến việc quản lý hoạt động TCM ở các trường học, đã khảo sát công tác quản lý của Hiệu trưởng, của Ban giám hiệu đối với TCM trong các nhà trường ở các địa 9 phương cụ thể, đã giải quyết được một số vướng mắc trong công tác quản lý trường học nói chung và quản lý hoạt động TCM nói riêng. Tuy nhiên, những biện pháp mà các tác giả đưa ra không phải lúc nào cũng phù hợp và giúp giải quyết được triệt để những bất cập trong công tác quản lý của các nhà trường ở những địa phương khác nhau. 1.2. Các khái niệm chính 1.2.1. Khái niệm Quản lý Quản lý (QL) là một hoạt động có chủ đích, được tiến hành bởi một chủ thể quản lý nhằm tác động lên khách thể quản lý để thực hiện các mục tiêu xác định của công tác quản lý. Trong mỗi chu trình quản lý, chủ thể tiến hành những hoạt động theo các chức năng quản lý như: xác định mục tiêu, các chủ trương, chính sách, hoạch định kế hoạch, tổ chức chỉ đạo thực hiện, điều hòa, phối hợp, kiểm tra và huy động, sử dụng các nguồn lực cơ bản như: Tài lực, vật lực, nhân lực, … để thực hiện các mục tiêu, mục đích mong muốn trong bối cảnh và thời gian nhất định. Ngoài ra, theo Từ điển Tiếng Việt: “Quản lý là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định” [39, tr.1049]. Thuật ngữ “Quản lý” (tiếng Việt gốc Hán) đã lột tả được bản chất hoạt động quản lý trong thực tiễn. Nó gồm hai quá trình tích hợp vào nhau: quá trình “quản” gồm sự coi sóc, giữ gìn, duy trì ở trạng thái ổn định; quá trình “lý” gồm sự tự sửa sang, sắp xếp, đổi mới, đưa vào hệ thống phát triển. Nếu người đứng đầu chỉ chăm lo đến việc“quản”tức là chăm lo đến việc coi sóc, giữ gìn thì tổ chức ấy sẽ trì trệ, không phát triển. Tuy nhiên, nếu chỉ chăm lo đến việc “lý” tức là chỉ lo đến việc 10 sửa sang, sắp xếp, đổi mới, mà không đặt trên nền tảng của sự ổn định thì sự phát triển của tổ chức sẽ không bền vững. Vậy, để hoạt động quản lý có hiệu quả thì nên cân bằng giữa hai quá trình “quản” và “lý” Theo từ điển tiếng Việt thông dụng – Nhà xuất bản Giáo dục, 1998, thuật ngữ quản lý được định nghĩa: “Tổ chức, điều khiển hoạt động của một đơn vị, cơ quan”. Khái niệm quản lý còn có rất nhiều định nghĩa khác nhau: H.Koontz khẳng định: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm (tổ chức). Mục tiêu của quản lý là hình thành một môi trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất”. [15] Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ: “Quản lý là một quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu. Quản lý một hệ thống là một quá trình tác động đến hệ thống nhằm đạt được những mục tiêu nhất định. Những mục tiêu này đặc trưng cho trạng thái mới của hệ thống mà người quản lý mong muốn”. [17] Nguyễn Phúc Châu cho rằng: “Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý (người quản lý) lên khách thể quản lý (những người bị quản lý) bằng việc sử dụng các phương tiện quản lí nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt tới mục tiêu quản lý”.[8]