Tài liệu Quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh trong các trường tiểu học quận ba đình thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 PHẠM TỐ UYỂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRONG CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN BA ĐÌNH - THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ : KHOA HỌC GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 60140114 HÀ NỘI – 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 PHẠM TỐ UYỂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRONG CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN BA ĐÌNH - THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ : KHOA HỌC GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 60140114 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS .TS TRẦN THỊ TUYẾT OANH Khoa Tâm lý Giáo dục - Trường ĐHSP Hà Nội HÀ NỘI - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi dưới sự hướng dẫn của: PGS .TS TRẦN THỊ TUYẾT OANH Các thông tin, số liệu được sử dụng trong luận văn là chính xác, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Tác giả luận văn PHẠM TỐ UYỂN LỜI CẢM ƠN Luận văn “Quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh các trường tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội” là kết quả của sự cố gắng, nỗ lực nghiên cứu của bản thân; sự giúp đỡ, tạo điều kiện từ phía đội ngũ lãnh đạo và giáo viên các trường tiểu học quận Ba Đình. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS.Trần Thị Tuyết Oanh, người hướng dẫn khoa học, đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình xây dựng và hoàn thiện luận văn. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, đồng nghiệp và bạn bè đã động viên, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi thực hiện luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn! DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ I. DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Bàng số liệu quy mô các trường tiểu học quận Ba Đình ................................. 49 Bảng 2.2: Bảng số liệu cơ sở vật chất trường tiểu học quận Ba Đình ............................ 52 Bảng 2.3: Thiết bị dạy học trường tiểu học quận Ba Đình .................................................. 52 Bảng 2.4. Thực trạng hình thức HĐGDTNST cho học sinh các trường tiểu học quận Ba Đình ........................................................................................................................................... 53 Bảng 2.5. Thực trạng phương pháp tổ chức thực hiện HĐGDTNST của học sinh trường tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội ................................................................... 55 Bảng 2.6. Nhận thức của các lực lượng giáo dục (LLGD) về vai trò, trách nhiệm tổ chức thực hiện HĐGDTNST cho học sinh tiểu học ............................................................... 57 Bảng 2.7. Nhận thức của các LLGD về mục tiêu quản lý HĐGDTNST ....................... 58 Bảng 2.8. Nhận thức của các LLGD về vai trò, ý nghĩa quản lý HĐGDTNST ......... 59 Bảng 2.9.Thực trạng xây dựng kế hoạch thực hiện HĐGDTNST của CB GV .......... 60 Bảng 2.10.Thực trạng tổ chức thực hiện HĐGDTNST ......................................................... 62 Bảng 2.11. Thực trạng về chỉ đạo quản lý hoạt đông sinh hoạt đầu tuần của trường64 Bảng 2.12.Thực trạng chỉ đạo thực hiện nội dung sinh hoạt lớp của GVCN .............. 66 Bảng 2.13. Tổ chức kiểm tra, đánh giá của CBQL đối với việc triển khai HĐGDTNST ............................................................................................................................................ 68 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất. ...................................................................................................................................... 95 II. DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Xếp loại học lực và hạnh kiểm HS tiểu học quận Ba Đình (tỷ lệ %) ... 50 Biểu đồ 2.2. Trình độ chuyên môn đội ngũ GV và CBQL bậc tiểu học ........................ 51 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Nội dung HĐGDTNST Hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo GD Giáo dục GD-ĐT Giáo dục – Đào tạo HS Học sinh GV Giáo viên GVCN Giáo viên chủ nhiệm PHHS Phụ huynh học sinh LLXH Lực lượng xã hội LLGD Lực lượng giáo dục CBQL Cán bộ quản lý CB,GV Cán bộ, giáo viên CSVC Cơ sở vật chất MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRƢỜNG TIỂU HỌC ............ 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................6 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ..............................................................9 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường ........................................ 9 1.2.2. Hoạt động giáo dục và hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo .......... 13 1.3. Hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo của học sinh ở trƣờng tiểu học ...............................................................................................................................16 1.3.1. Đặc điểm của hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo ở trường tiểu học16 1.3.2. Hình thức tổ chức các hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo ........... 19 1.3.3 Phương pháp tổ chức thực hiện HĐGDTNST cho học sinh ................... 23 1.4. Quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh trƣờng tiểu học .................................................................................................................24 1.4.1 Sự cần thiết quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh ................................................................................................................... 24 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo ................... 27 1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo ở trường tiểu học......................................................................................... 34 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ........................................................................................ 40 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO CHO HỌC SINH CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN BA ĐÌNH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........................................................................ 41 2.1. Khái quát về quá trình khảo sát .................................................................41 2.1.1. Mục đích, đối tượng khảo sát ................................................................. 41 2.1.2. Nội dung và phương pháp khảo sát ........................................................ 41 2.1.3. Cách xử lý kết quả .................................................................................. 42 2.2. Khái quát về kinh tế, xã hội và giáo dục tiểu học của quận Ba Đình, thành phố Hà Nội ................................................................................................42 2.2.1. Điều kiện kinh tế, xã hội quận Ba Đình ................................................. 42 2.2.2. Tình hình giáo dục tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội .............. 48 2.3 Thực trạng hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo của học sinh .........53 2.3.1. Thực trạng hình thức tổ chức HĐGDTNST của học sinh ...................... 53 2.3.2. Thực trạng phương pháp tổ chức thực hiện HĐGDTNST của học sinh 55 2.4. Thực trạng quản lý HĐGDTNST của học sinh các trƣờng tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội ................................................................................56 2.4.1 Thực trạng nhận thức của các lực lượng giáo dục về HĐGDTNST ....... 56 2.4.2 Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo các trường tiểu học quận Ba Đình .................................................................... 60 2.4.3. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo 62 2.4.4. Thực trạng chỉ đạo quản lý HĐGDTNST cho học sinh các trường tiểu học quận Ba Đình ............................................................................................. 64 2.4.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá của CBQL về thực hiện HĐGDTNST các trường tiểu học quận Ba Đình .......................................................................... 68 2.5. Đánh giá chung thực trạng công tác quản lý HĐGDTNST các trƣờng tiểu học quận Ba Đình. .......................................................................................69 2.5.1. Những kết quả đạt được của HĐGDTNST. ........................................... 69 2.5.2. Những mặt còn tồn tại trong HĐGDTNST. ........................................... 71 2.5.3. Những nguyên nhân của tồn tại, yếu kém. ............................................. 72 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ........................................................................................ 74 CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO CHO HỌC SINH CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN BA ĐÌNH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........................................................................ 75 3.1. Định hƣớng và các nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................75 3.1.1. Định hướng đề xuất biện pháp ............................................................... 75 3.1.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý HĐGDTNST ............................. 77 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh các trƣờng tiểu học thuộc quận Ba Đình, thành phố Hà Nội .........................78 3.2.1. Tổ chức tuyên truyền nâng cao nhận thức cho các lực lượng giáo dục (LLGD) và phối hợp các LLGD về tổ chức thực hiện HĐGDTNST ở các trường tiểu học quận Ba Đình .......................................................................... 78 3.2.3. Tăng cường chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá và cải tiến công tác thi đua khen thưởng đối với việc tổ chức HĐGDTNST ....................................................... 85 3.2.4. Đa dạng hóa các hình thức tổ chức cho HĐGDTNST các trường tiểu học quận Ba Đình ............................................................................................. 89 3.2.5. Đầu tư và sử dụng hợp lý cơ sở vật chất kỹ thuật, tài chính và các điều kiện khác cho HĐGDTNST. ............................................................................ 92 3.3. Đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp.........................94 3.3.1. Khái quát về khảo sát đánh giá ............................................................... 94 3.3.2. Kết quả khảo sát ..................................................................................... 95 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ........................................................................................ 97 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 98 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 100 PHIẾU KHẢO SÁT (DÀNH CHO CÁN BỘ QUẢN LÝ, GIÁO VIÊN) PHIẾU PHỎNG VẤN (DÀNH CHO PHỤ HUYNH HỌC SINH) PHIẾU PHỎNG VẤN (DÀNH CHO HỌC SINH) PHIẾU PHỎNG VẤN SÂU (DÀNH CHO NGƢỜI LÃNH ĐẠO) 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Giáo dục và đào tạo là lĩnh vực có vai trò quan trọng đối với mọi quốc gia, dân tộc ở mọi thời đại. Trong xu thế phát triển tri thức ngày nay, giáo dục - đào tạo được xem là chính sách, biện pháp quan trọng hàng đầu để phát triển ở nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Hiện nay, ở nước ta với tốc độ phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ, việc nhanh chóng hòa nhập vào cộng đồng khu vực và thế giới, đòi hỏi GDĐT phải có những bước tiến mạnh mẽ, giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản hình thành nhân cách toàn vẹn. Hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo là một phương thức học hiệu quả, giúp hình thành năng lực người học. HĐGDTNST là một bộ phận của toàn bộ quá trình GD, nhằm phát triển toàn diện và hài hòa nhân cách học sinh. Hoạt động này góp phần củng cố, mở rộng tri thức, rèn luyện kỹ năng sống, phát triển xúc cảm, tình cảm của HS bằng sự giao tiếp tập thể, giữa tập thể với xã hội. Từ đó hình thành ở HS kỹ năng tự quản và tự tổ chức hoạt động; đặc biệt hình thành ở các em tính năng động sáng tạo. Báo cáo chính trị tại Đại hội XII của Đảng khẳng định: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất của người học; học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn”. Trong đó các phẩm chất và năng lực của học sinh (bao gồm năng lực chung và năng lực chuyên biệt) sẽ dần được hình thành và phát triển thông qua các môn học và hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo. Mục tiêu của nền giáo dục nước ta được xác định rất rõ trong Luật giáo dục. Tại Điều 2 Luật Giáo dục được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 14 tháng 06 năm 2005 đã ghi rõ: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; 2 hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.” Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020 : ”Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu…Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, khả năng lập nghiệp. Đổi mới cơ chế tài chính giáo dục. Thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục, đào tạo ở tất cả các bậc học. Xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường với gia đình và xã hội”. Đó là những giá trị đạo đức cơ bản và năng lực nghề nghiệp cần có ở con người lao động của thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Những giá trị đạo đức và năng lực nghề nghiệp được hình thành không chỉ bằng giờ học trên lớp mà phải được rèn luyện, củng cố thông qua các hoạt động GD phong phú, đa dạng, đặc biệt là hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh nói chung và học sinh tiểu học nói riêng. Giáo dục tiểu học là cấp trung gian giữa giáo dục mầm non (nhà trẻ và mẫu giáo) và giáo dục trung học cơ sở. Đây là bậc giáo dục cho trẻ em từ lớp một tới hết lớp năm, bắt đầu hình thành nhân cách học sinh. Và là bậc học quan trọng đối với sự phát triển của trẻ em, đây là khoảng thời gian hình thành nhân cách và năng lực (trí tuệ và thể chất), nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học cơ sở. Hoạt động GDTNST là một phương thức GD thích hợp giúp hình thành ở các em học sinh tính năng động, tích cực, đồng thời đáp ứng được nhu cầu hoạt động lành mạnh của các em. Ba Đình là một trong 12 quận nội thành của thành phố Hà Nội và là một trong 4 quận trung tâm của thủ đô. Đây là quận có mật độ dân số cao, là nơi tập trung nhiều cơ quan quan trọng của Việt Nam, nơi có nền kinh tế-văn hóa- xã hội phát triển vượt trội so với các quận khác. Hơn nữa nhu cầu của người dân ngày càng nâng cao, nhất là nền kinh tế trí thức, nên việc đầu tư phát triển giáo dục toàn diện là tất yếu, đặc biệt là đầu tư phát triển nhận thức, rèn luyện kỹ năng, hành vi, trau 3 dồi xúc cảm, tình cảm, niềm tin, phẩm chất đạo đức, thẩm mỹ…ở trẻ em. Thời gian gần đây, nhiều trường tiểu học quận Ba Đình đưa HĐGDTNST vào chương trình đổi mới của bậc tiểu học. Cùng với tri thức từ các môn khoa học khác, HĐGDTNST không chỉ giúp HS có thêm kỹ năng sống mà còn tạo điều kiện các em hoàn thiện nhân cách con người mới. Song, những tiến bộ đó còn chưa mang tính hệ thống, mới chỉ dừng bộ phận và chưa khai thác hết tiềm năng của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và các lực lượng giáo dục khác, nhất là tiềm năng trong HS. Với vai trò vừa là đối tượng, vừa là chủ thể hoạt động của HS nhiều khi bị mờ nhạt; nội dung và hình thức hoạt động còn chưa phong phú, kém hấp dẫn thu hút được sự tham gia đông đảo của HS, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn trên, với mong muốn tìm ra những tồn tại và đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn mới. Tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo của học sinh các trường tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội ” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Luận văn xác định các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh các trường tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội nhằm nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh tiểu học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh tiểu học trong quận. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh các trường tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh các trường tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. 4 4. Giả thuyết nghiên cứu HĐGDTNST ở các trường tiểu học quận Ba Đình chưa thực sự có hiệu quả cao; việc quản lý hoạt động này vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập....Nếu phân tích, đánh giá đúng thực trạng quản lý HĐGDTNST ở các trường tiểu học quận Ba Đình và xác định được các biện pháp quản lý phù hợp với thực tiễn và có tính khả thi như trình bày trong luận văn này thì sẽ nâng cao được hiệu quả HĐGDTNST, góp phần thúc đẩy chất lượng dạy học - GD ở trường tiểu học trong quận. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ cở lý luận chung về quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh ở trường tiểu học; - Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh ở trường tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội; - Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh các trường tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội giai đoạn hiện nay. 6. Phạm vi nghiên cứu - Xác định các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho hiệu trưởng trường tiểu học; -Thời gian nghiên cứu: nghiên cứu thực trạng giai đoạn 2010-2016; 7. Phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp nghiên cứu lý luận phân tích, tổng hợp các văn bản, tài liệu liên quan đến quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh tiểu học; 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát, phân tích tình hình hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo của học sinh các trường tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội - Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp, các báo cáo giáo dục - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi, khảo sát thực tiễn: Sử dụng phiếu hỏi để trưng cầu ý kiến các nhà QLGD, giáo viên, học sinh tại một số trường tiểu học, phụ huynh học sinh (PHHS), các LLXH khác có liên quan để đánh giá thực trạng quản lý HĐGDTNST ở các trường tiểu học quận Ba Đình; đồng thời để kiểm 5 nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất. - Phương pháp phỏng vấn: Tiến hành phỏng vấn các nhà QLGD, giáo viên, học sinh, tại một số trường tiểu học, PHHS và các LLXH khác có liên quan về nội dung khảo sát, đối chứng và thực nghiệm. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết kinh nghiệm quản lý HĐGDTNST ở một số trường tiểu học. Thu thập và tổng hợp thêm các kết quả từ các báo cáo khoa học; khái quát những kinh nghiệm thực tế từ các công trình nghiên cứu ở các trường tiểu học và các cơ sở giáo dục có liên quan đến đề tài. - Phương pháp chuyên gia: Lấy ý kiến một số chuyên gia về một số vấn đề có liên quan đến luận văn. - Phương pháp thực nghiệm: Để khẳng định giá trị khoa học, tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý HĐGDTNST ở một số trường tiểu học thuộc quận Ba Đình - Phương pháp thống kê toán học: Để xử lý kết quả điều tra thực trạng và kết quả thực nghiệm bằng phép thử Student. 8. Những đóng góp mới của đề tài - Hệ thống được lý luận về giáo dục TNST cho HS tiểu học. - Đánh giá được thực trạng quản lý hoạt động GDTNST của học sinh tiểu học thuộc quận Ba Đình, thành phố Hà Nội; tìm ra các nguyên nhân của thực trạng - Xác định được các biện pháp quản lý hoạt động GDTNST ở các trường tiểu học trên địa bàn quận Ba Đình. 9. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, luận văn được bố cục thành 3 chương, cụ thể như sau: Chương I. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh trường tiểu học. Chương II.Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh các trường tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. Chương III. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh các trường tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. 6 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRƢỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Với mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh theo phương thức kết hợp ba môi trường giáo dục NT-GĐ-XH bằng các hình thức giáo dục ngoài giờ học trên lớp và ngoài nhà trường; quản lý các hoạt động này được xem là rất quan trọng trong trường phổ thông thể hiện qua các quan điểm từ trước đến nay như sau: Trong quá trình phát triển của khoa học GD, hoạt động dạy- học được nghiên cứu một cách có hệ thống từ thời J.A.Cômenxki (1592-1670) tới nay; nhưng HĐGDTNST dường như chưa được sự quan tâm của các nhà khoa học. Tuy nhiên, trong lịch sử cũng có những nghiên cứu đề cập tới vấn đề này. Rabơle (1494-1553 ) là một trong những đại biểu xuất sắc của chủ nghĩa nhân đạo Pháp và tư tưởng GD thời kỳ văn hóa Phục hưng. Ông đòi hỏi việc GD phải bao hàm các nội dung: “Trí dục, đạo đức, thể chất và thấm mỹ và đã có sảng kiến tổ chức các hình thức giảo dục như ngoài việc học ở lớp và ở nhà, còn có các buổi tham quan các xưởng thợ, các cữa hàng, tiếp xúc với các nhà văn, các nghệ sĩ, đặc biệt là mỗi thảng một lần thầy và trò về sổng ở nông thôn một ngày”.[2.6,x 39-40]. Đến thế kỷ XX, A.s. Macarenkô(l 888-1939) - nhà sư phạm nổi tiếng của Nga vào thập niên 20, 30 đã nói về tầm quan trọng của công tác giáo dục ngoài giờ lên lớp: Tôi kiên trì nói rằng các vấn đề giáo dục, phương pháp giáo dục không thể hạn chế trong các vấn đề giảng dạy, lại càng không thể để cho quá trình giáo dục chỉ thực hiện trên lớp học, mà đáng ra phải trên mỗi mét vuông của đất nước chúng ta... Nghĩa là trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng không được quan niệm rằng công tác giáo dục chỉ được tiến hành trên lớp. Công tác giáo dục chỉ đạo toàn bộ cuộc sống của trẻ. 7 Ngày nay, trong hệ thống giáo dục ở các nước trên thế giới, quản lý các HĐGD nằm ngoài chương trình chính khóa có các tên gọi như “Hoạt động ngoại khóa”, “Hoạt động sau giờ học hoặc bên ngoài lớp học”, “Cuộc sống bên ngoài lớp học” được gọi chung là hoạt động ngoại khoá (HĐNK) đang được các nhà QLGD quan tâm vì được đánh giá là các hoạt động mang tính toàn diện và đạt hiệu quả giáo dục cao. Ở Việt Nam nhận thức được tầm quan trọng của giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu, đã có khá nhiều công trình khoa học nghiên cứu vấn để liên quan giáo dục cho học sinh, như: - Đinh Thị Kim Thoa, “Xây dựng chương trình hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo trong chương trình giáo dục phổ thông mới”, Kỷ yếu Hội thảo quốc tế, Học viện quản lý giáo dục, 5/2015. Trong bài viết, tác giả khẳng định hoạt động GDTNST là hoạt động giáo dục, trong đó, dưới sự hướng dẫn của nhà giáo dục, từng cá nhân học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động khác nhau của đời sống nhà trường cũng như ngoài xã hội với tư cách là chủ thể của hoạt động, qua đó giúp học sinh phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân. - Đinh Thị Kim Thoa, Nguyễn Hồng Kiên, “Kỹ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học”. Bài viết tác giả đề cập đến tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học như xác định mục tiêu, chương trình và thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng taoj trong trường trung học; đồng thời tác giả còn xây dựng các tiêu chí để đánh giá trong hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo của học sinh trung học. - Nguyễn Thị Vân Hương với “Sống đẹp” (2016), Trong bộ sách của mình tác giả cho rằng để thành công trong cuộc sống, các em học sinh không chỉ cần có tri thức khoa học mà còn cần có các kĩ năng ứng xử phù hợp với các tình huống của cuộc sống và có lối sống đẹp. Bởi vậy, bộ sách Sống đẹp ra đời nhằm giúp các em hình thành các năng lực, phẩm chất như: Tự phục vụ, tự quản; Giao tiếp, hợp tác; Giải quyết vấn đề trong học tập, cuộc sống…; Tích cực tham gia hoạt động giáo 8 dục; Tự tin, tự trọng, tự chịu trách nhiệm; Trung thực, kỉ luật, đoàn kết; Yêu gia đình, bạn bè và những người khác; yêu trường, lớp, quê hương, đất nước;…Không những thế, cuốn sách của mình tác giả còn đưa ra các loại hình hoạt động rất đa dạng, phong phú như: viết, vẽ, chơi trò chơi, đóng kịch, xử lí tình huống,… và đều được sắp xếp theo tiến trình 4 giai đoạn: trải nghiệm, kết nối, thực hành, vận dụng. - Trần Thị Bích Liễu, “Công cụ phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh: chìa khóa quyết định sự đổi mới của giáo dục Việt Nam”, Tạp chí Khoa học Giáo dục số 113, tháng 2 năm 2015. Tác giả đã chỉ ra công cụ sáng tạo được xem là thứ vũ khí mạnh mẽ để phát triển năng lực sáng tạo.Hiện nay, công cụ này đang được phát triển để thực hiện các mục tiêu của nền giáo dục thế kỉ XXI. Bài viết giới thiệu các công cụ (ngôn ngữ, trò chơi, bài tập sáng tạo…) được sử dụng trong quá trình dạy học để phát triển các năng lực sáng tạo của HS (sự tò mò, khả năng tưởng tượng và đặc biệt là tư duy duy sáng tạo) và cách thức sử dụng các công cụ này trong một bài học. Trong bối cảnh của giáo dục Việt Nam đang đổi mới căn bản, toàn diện, chuyển từ việc dạy tri thức sang phát triển kĩ năng cho người học, việc huấn luyện để GV sử dụng các công cụ này trong dạy học nhằm phát triển năng lực cho HS đóng vai trò quyết định quá trình đổi mới này. - Kỷ yếu hội thảo, “Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các trường, khoa sư phạm với các trường phổ thông và mầm non trong công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên chuẩn bị triển khai chương trình giáo dục năm 2015”, Lưu hành nội bộ. Trong bài viết, các tác giả đã đưa ra những gợi ý giúp các nhà quản lý giáo dục, giảng viên, giáo viên vận dụng phù hợp phương pháp dạy học vào thực tiễn giảng dạy nhằm đáp ứng nhu cầu của xã hội. - Chu Văn Tuấn (2010), “Các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định”. Luận văn đã nêu ra thực trạng quản lý chất lượng dạy học ở các trường tiểu học huyện Hải Hậu; và đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định. 9 - Bùi Tố Nhân (2015), Luận văn thạc sỹ quản lý giáo dục, “Quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo tại các trường trung học cơ sở thuộc quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng”, Luận văn đã đưa ra lý luận chung về quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo. Đồng thời, tác giả đưa ra thực trạng hoạt động trải nghiệm sang tạo và quản lý hoạt động trải nghiệm sang tạo tại các trường THCS thuộc quận Lê Chân, thành phố Hải phòng. - Lê Thị Nga (2015), Luận văn thạc sĩ ngành sư phạm lịch sử, “Tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm sang tạo cho học sinh trong dạy học lịch sử địa phương ở trường trung học phổ thông huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội. Luận văn đưa ra cơ sở lý luận và thực tiễn của hoạt động học tập trải nghiệm sang tạo trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông; đồng thời đề xuất biện pháp tổ chức họat động trải nghiệm sang tạo trong dạy học lịch sử ở trường THPT huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội. - Phạm Thị Lệ Nhân (2015), Luận án tiến sĩ giáo dục, “Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo hướng xã hội hóa ở trường trung học phổ thông thành phố Hồ Chí Minh”. Luận án đưa ra thực trạng quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo hướng xã hội hóa ở trường trung học phổ thông thành phố Hồ Chí Minh; và các biện pháp quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp theo hướng xã hội hóa ở trường trug học phổ thông thành phố Hồ Chí Minh - Ngoài ra vấn đề quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo còn được đề cập trong nhiều bài viết, tham luận trên các báo, tạp chí và các báo cáo tổng kết hàng năm của các bậc giáo dục trong cả nước. Nhưng nghiên cứu chuyên về vấn đề “Quản lý hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo cho học sinh các trường tiểu học quận Ba Đình, thành phố Hà Nội ” thì chưa cơ quan, tổ chức, đơn vị nào nghiên cứu. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường 1.2.1.1. Quản lý Khái niệm quản lý đã được các nhà khoa học định nghĩa một cách khác nhau. Quản lý là một chức năng lao động xã hội bắt nguồn từ tính chất xã hội của lao động. 10 Sự cần thiết của quản lý được c. Mac viết: “Tất cả mọi lao động trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên qui mô tương đối lớn, thì ít nhỉầt cũng cần đến một sự chỉ đạo để điầi hoà những hoạt động cả nhân.... Một người độc tấu vĩ cầm riêng lẻ tự mình điều khiển lẩy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng.”(C. Mac và Anghen, Toàn tập, tập 23 trang 34, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.) Như vậy, c. Mac đã chỉ ra bản chất quản lý là một hoạt động lao động để điều khiển lao động, một hoạt động tất yếu quan trọng trong quá trình phát triển của xã hội loài người. Quản lý trở thành một hoạt động phổ biến, mọi nơi, mọi lúc, mọi lĩnh vực, mọi cấp độ và có liên quan đến mọi người. Đó là một loại hoạt động bắt nguồn từ tính chất cộng đồng, dựa trên sự phân công và họp tác để làm một công việc nhằm đạt một mục tiêu chung. Trong quá trình phát triển của lý luận quản lý, có nhiều cách định nghĩa khác nhau về khái niệm quản lý, do các nhà nghiên cứu lý luận cũng như thực hành quản lý đưa ra. - Theo Trần Kiểm “Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài tổ chức với hiệu quả cao nhất” [10]. - Bằng phương pháp tiếp cận hệ thống, Phan Văn Kha đã đưa ra khái niệm: “Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra công việc của các thành viên thuộc một hệ thống đơn vị và việc sử dụng các nguồn lực phù hợp để đạt được các mục đích đã định” hay “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra” [8]. - Theo quan điểm hành vi (thuyết quan hệ con người) của Mary Parker Follett, quản lý là một quá trình động, liên tục, kế tiếp nhau; trong đó sự “phối hợp (coordination)” là điều kiện sống còn của sự quản lý hiệu quả qua hoạt động của người quản lý. Nhà quản lý cần phải xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với người thuộc cấp (tiếp xúc trực tiếp, thẳng thắn, chân tình) để lôi cuốn họ tham gia quá trình ra quyết định nhất là khi họ sẽ chịu ảnh hưởng của chính những quyết định đó [13]. 11 - Frederick Winslow Taylor (1856-1915), người sáng lập thuyết quản lý theo khoa học đã định nghĩa “Quản lý là biết được chỉnh xác điều bạn muon người khác làm, và sau đó hiếu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất’. Đó cũng là tư tưởng cơ bản của ông về quản lý. - Henry Fayol (1841-1925), cha đẻ của thuyết quản lý hành chính, cho rằng: “Quản lý hành chỉnh là dự đoán và lập kể hoạch, tổ chức điều khiển, phối hợp và kiểm tra”. Trong định nghĩa này, ông đã nêu ra 5 chức năng cơ bản của nhà quản lý. - Harold Koontz, người được coi là cha đẻ của quản lý hiện đại, đã viết: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu; nỏ đảm bảo phối hợp những nỗ lực các nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm. Mục tiêu của mọi chủ thể đạt được các mục đỉch của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cả nhân ít nhất”. Như vậy, khái niệm quản lý được các nhà nghiên cứu và phân tích bằng nhiều cách khác nhau nhưng về cơ bản có những điểm chung như: - Quản lý là công tác phối hợp có hiệu quả của những người cộng sự khác nhau trong cùng một tổ chức. - Quản lý là những tác động có mục đích lên một tập thể người, thành tố cơ bản của hệ thống xã hội. - Quản lý là các hoạt động thực tiễn nhằm đảm bảo hoàn thành các công việc qua những nỗ lực của người khác. Tóm lại: Quản lý là có sự tác động có định hướng, có tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra của chủ thể quản lý để chỉ huy, điều khiển hướng dẫn các quá trình xã hội, hành vi và hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích, đúng với ý chí của nhà quản lý, phù hợp với quy luật khách quan. Ngày nay, trước sự phát triển của khoa học kỹ thuật và sự biến động không ngừng của nền kinh tế - xã hội, quản lý được xem là một trong năm nhân tố phát triển kinh tế - xã hội (vốn- nguồn lực lao động- Khoa học kỹ thuật- tài nguyên và quản lý) trong đó quản lý đóng vai trò quyết định của sự thành bại của công việc.