Tài liệu Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học thành phố thái nguyên, tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM DƯƠNG DUY HƯNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM DƯƠNG DUY HƯNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Phan Hữu Tham THÁI NGUYÊN - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả khảo sát, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào khác. Luận văn này cho đến nay chưa từng được bảo vệ tại bất kỳ hội đồng bảo vệ luận văn nào trên toàn quốc và cho đến nay chưa hề được công bố trên bất kỳ phương tiện thông tin nào. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về những gì mà tôi cam đoan ở trên. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2018 Tác giả Dương Duy Hưng i LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu, khảo sát và triển khai đề tài: “Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường Tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên”, đến nay chúng tôi đã hoàn thành. Với tình cảm chân thành, em xin cảm ơn sự giúp đỡ của các thầy giáo, các cô giáo khoa Tâm lý - Giáo dục trường Đại học Sư phạm, thuộc Đại học Thái Nguyên đã giúp đỡ tận tình cho em trong quá trình học tập. Em xin chân thành cảm ơn các bộ phận quản lý, lãnh đạo trường Đại học Sư phạm, đặc biệt là phòng Sau đại học, đã chỉ dẫn, quản lý chặt chẽ về thủ tục, thời gian và những điều kiện cần thiết cho việc hoàn thành luận văn thạc sĩ. Với lòng biết ơn chân thành, sâu sắc tới: TS. Phan Hữu Tham - người đã giúp đỡ, hướng dẫn em trong suốt thời gian em làm luận văn này. Mặc dù cố gắng rất nhiều trong việc nghiên cứu, song do thời gian và kinh nghiệm thực tiễn của bản thân còn hạn chế, đề tài không tránh khỏi những khiếm khuyết. Tác giả rất mong nhận được sự góp ý của các thầy (cô), các bạn đồng nghiệp và những người quan tâm đến đề tài này để luận văn của tôi được hoàn chỉnh hơn. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2018 Tác giả Dương Duy Hưng ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .......................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4 8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRƯỜNG TIỂU HỌC ............................. 6 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ........................................................................... 6 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ........................................................................ 6 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước ......................................................................... 8 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài .......................................................................... 10 1.2.1. Khái niệm đánh giá ........................................................................................... 10 1.2.2. Khái niệm kết quả học tập ................................................................................ 12 1.2.3. Khái niệm đánh giá kết quả học tập.................................................................. 13 1.2.4. Khái niệm quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ................... 14 1.3. Một số vấn đề cơ bản về hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học..... 15 1.3.1. Trường tiểu học................................................................................................. 15 1.3.2. Mục đích, ý nghĩa của hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học ........ 16 1.3.3. Yêu cầu đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học .................................. 17 1.3.4. Nội dung đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học ................................ 17 iii 1.3.5. Các nguyên tắc đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học ....................... 18 1.3.6. Phương pháp đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học .......................... 19 1.3.7. Các hình thức đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học ............................... 20 1.3.8. Việc sử dụng kết quả đánh giá .......................................................................... 24 1.4. Một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh Tiểu học ...................................................................................................... 26 1.4.1. Chức năng nhiệm vụ của Hiệu trưởng trường Tiểu học ................................... 26 1.4.2. Mục tiêu quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học ... 27 1.4.3. Nội dung quản lí hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học ... 27 1.5. Một số yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học ................................................................................................ 37 1.5.1. Các yếu tố khách quan ...................................................................................... 37 1.5.2 Các yếu tố chủ quan ........................................................................................... 39 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 42 Chương 2: THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN .................................................... 43 2.1. Vài nét khái quát về tình hình giáo dục tiểu học của thành phố Thái Nguyên .... 43 2.1.1. Quy mô trường, lớp và số lượng học sinh ........................................................ 43 2.1.2 Trình độ đào tạo của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên .................................... 45 2.1.3 Kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học năm học 2016 - 2017 ....... 46 2.2. Khái quát chung về khảo sát thực trạng............................................................... 48 2.2.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................. 48 2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................................. 48 2.2.3. Đối tượng khảo sát ............................................................................................ 48 2.2.4. Địa bàn khảo sát ................................................................................................ 48 2.2.5. Phương pháp khảo sát ....................................................................................... 48 2.2.6. Kết quả khảo sát ................................................................................................ 49 2.3. Thực trạng về hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên ........................................ 49 iv 2.3.1. Thực trạng về mức độ thực hiện các mục tiêu đánh giá trong quá trình đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học ........................................................ 50 2.3.2. Thực trạng về mức độ thực hiện các yêu cầu đánh giá kết quả học tập của học sinh ............................................................................................................ 52 2.3.3. Thực trạng về mức độ thực hiện các nội dung đánh giá kết quả học tập của học sinh ............................................................................................................ 53 2.3.4. Thực trạng về mức độ thực hiện các nguyên tắc đánh giá kết quả học tập của học sinh...................................................................................................... 55 2.3.5. Thực trạng về mức độ thực hiện đánh giá thường xuyên về kết quả học tập của học sinh...................................................................................................... 56 2.3.6. Thực trạng về mức độ thực hiện đánh giá định kỳ về kết quả học tập của học sinh ........ 58 2.4. Thực trạng về quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên ............................. 62 2.4.1. Thực trạng về việc xây dựng kế hoạch hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học .................................................................. 63 2.4.2. Thực trạng về tổ chức thực hiện hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học ......................................................................... 66 2.4.3. Thực trạng về công tác chỉ đạo của Hiệu trưởng đối với hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học ......................................... 69 2.4.4. Thực trạng về thực hiện nhiệm vụ kiểm tra - đánh giá (KT-ĐG) của Hiệu trưởng đối với hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học ............................................................................................................. 73 2.5. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên.................. 77 2.5.1. Các yếu tố khách quan ...................................................................................... 77 2.5.2 Các yếu tố chủ quan ........................................................................................... 79 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 81 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN .............................................................. 82 3.1. Một số nguyên tắc của việc để xuất các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học........................................................... 82 v 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ................................................................... 82 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện .................................................................. 82 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................................... 83 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................................... 83 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên .............................. 84 3.2.1. Biện pháp thứ nhất: Nâng cao nhận thức cho đội ngũ giáo viên các trường tiểu học về tầm quan trọng của hoạt động đánh giá học sinh tiểu học .............. 84 3.2.2. Biện pháp thứ hai: Tăng cường bồi dưỡng chuyên sâu về kiến thức và rèn luyện kỹ năng đánh giá kết quả học tập của học sinh cho đội ngũ giáo viên các trường tiểu học ............................................................................................. 85 3.2.3. Biện pháp thứ ba: Kế hoạch hóa công tác quản lý hoạt động đánh giá học sinh tiểu học của Hiệu trưởng và của tổ chuyên môn ........................................ 88 3.2.4. Biện pháp thứ thư: Tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát giáo viên thực hiện các hoạt động đánh giá học sinh tiểu học................................................... 91 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 94 3.4. Khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ..... 95 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ..................................................................................... 95 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng tổ chuyên ôn và một số giáo viên có kinh nghiệm (mỗi trường 6 người, tổng số là 30 người). .... 95 3.4.3. Nội dung khảo nghiệm...................................................................................... 95 3.4.4. Phương pháp tổ chức khảo nghiệm .................................................................. 95 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................ 96 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 99 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ......................................................................... 100 1. Kết luận ................................................................................................................. 100 2. Khuyến nghị .......................................................................................................... 101 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 102 PHỤ LỤC....................................................................................................................... vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nội dung 1 BGDĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo 2 CBQL Cán bộ quản lý 3 GD Giáo dục 4 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 5 GV Giáo viên 6 HS Học sinh 7 KT-ĐG Kiểm tra - Đánh giá 8 NQ Nghị quyết 9 TPTN Thành phố Thái Nguyên 10 TW Trung ương 11 VBHN Văn bản hợp nhất 12 XH Xã hội iv DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Thống kê quy mô trường, lớp, học sinh tiểu học TPTN ......................... 43 Bảng 2.2: Thống kê trình độ đào tạo GV của TPTN ................................................. 45 Bảng 2.3. Thống kê chất lượng giáo dục năm học 2016-2017 của TPTN ................. 46 Bảng 2.4. Kết quả khảo sát thực hiện các mục tiêu đánh giá kết quả học tập của học sinh ................................................................................................... 50 Bảng 2.5. Kết quả khảo sát thực trạng các yêu cầu đánh giá kết quả học tập của học sinh ................................................................................................... 52 Bảng 2.6. Kết quả khảo sát thực hiện các nội dung đánh giá kết quả học tập của học sinh ................................................................................................... 53 Bảng 2.7. Kết quả khảo sát thực hiện các nguyên tắc đánh giá kết quả học tập của học sinh ............................................................................................ 55 Bảng 2.8. Kết quả khảo sát thực hiện đánh giá thường xuyên kết quả học tập của học sinh ............................................................................................ 56 Bảng 2.9. Kết quả khảo sát thực hiện đánh giá định kỳ kết quả học tập của học sinh .. 58 Bảng 2.10. Kết quả khảo sát việc xây dựng kế hoạch hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ................................................................................ 63 Bảng 2.11. Kết quả khảo sát về tổ chức thực hiện hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ................................................................................ 66 Bảng 2.12. Kết quả khảo sát công tác chỉ đạo của Hiệu trưởng đối với hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh .................................................... 69 Bảng 2.13. Kết quả khảo sát thực hiện nhiệm vụ kiểm tra - đánh giá (KT-ĐG) của Hiệu trưởng đối với hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ...... 73 Bảng 2.14. Kết quả khảo sát ảnh hưởng của các yếu tố khách quan ........................ 77 Bảng 2.15. Kết quả khảo sát ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan ............................ 79 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát về mức độ cần thiết của biện pháp .............................. 96 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát về tính khả thi của biện pháp ...................................... 97 v MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 1.1. Giáo dục và đào tạo được coi là quốc sách hàng đầu, là “một điều kiện thúc đẩy và là điều kiện cơ bản đảm bảo việc thực hiện những mục tiêu kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ đất nước”. Điều 28 Luật Giáo dục năm 2005 đã chỉ rõ “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” [22]. Cụ thể trong Nghị quyết 29 - NQ/TW ngày 4/11/2013 “về Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã nêu rõ mục tiêu đối với giáo dục phổ thông là “tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời…” cùng với nhiệm vụ “Đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm trung thực, khách quan: Việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo cần từng bước theo các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng giáo dục thế giới tin cậy và công nhận. Phối hợp sử dụng kết quả đánh giá trong quá trình học với đánh giá cuối kỳ, cuối năm học; đánh giá của người dạy với tự đánh giá của người học; đánh giá của nhà trường với đánh giá của gia đình và của xã hội…” [17]. Để thực hiện tốt mục tiêu giáo dục, ngoài việc hoàn thiện và đổi mới nội dung giáo dục thì cần thiết phải không ngừng đổi mới phương pháp dạy học. Đổi mới phương pháp dạy học không thể tách rời đổi mới kiểm tra, đánh giá. Khi nói đến mục tiêu kiểm tra đánh giá, trước hết người ta nhận thấy kiểm tra đánh giá là một phần không thể thiếu được của quá trình dạy học. Kiểm tra, đánh giá vì sự tiến bộ của học sinh. Đánh giá một quá trình học tập, đánh giá diễn ra trong suốt quá trình dạy và 1 học. Không chỉ giáo viên biết cách thức, các kỹ thuật đánh giá học sinh mà quan trọng không kém là học sinh phải học được cách đánh giá của giáo viên, phải biết đánh giá lẫn nhau và biết tự đánh giá kết quả học tập rèn luyện của chính mình. Có như vậy, học sinh mới tự phản hồi với bản thân xem kết quả học tập, rèn luyện của mình đạt mức nào/đến đâu so với yêu cầu, tốt hay chưa tốt như thế nào. Với cách hiểu đánh giá ấy mới giúp hình thành năng lực của học sinh, cái mà chúng ta đang rất mong muốn. Đánh giá phải lượng giá chính xác, khách quan kết quả học tập, chỉ ra được học sinh đạt được ở mức độ nào so với mục tiêu, chuẩn đã đề ra. Sau khi học sinh kết thúc một giai đoạn học thì tổ chức đánh giá, để giáo viên biết được những kiến thức mình dạy, học sinh đã làm chủ được kiến thức, kỹ năng ở phần nào và phần nào còn hổng… 1.2. Đổi mới kiểm tra đánh giá sẽ là động lực thúc đẩy các quá trình khác như đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới cách thức tổ chức hoạt động dạy học, đổi mới quản lý…. Nếu thực hiện được việc kiểm tra đánh giá hướng vào đánh giá quá trình, giúp phát triển năng lực người học, thì lúc đó quá trình dạy học trở nên tích cực hơn rất nhiều. Quá trình đó sẽ nhắm đến mục tiêu xa hơn, đó là nuôi dưỡng hứng thú học đường, tạo sự tự giác trong học tập và quan trọng hơn là gieo vào lòng học sinh sự tự tin, niềm tin “người khác làm được mình cũng sẽ làm được”… Mục đích của việc đánh giá là giúp giáo viên đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, hoạt động trải nghiệm ngay trong quá trình và kết thúc mỗi giai đoạn dạy học, giáo dục. Bên cạnh đó, kịp thời phát hiện những cố gắng tiến bộ của HS để động viên khích lệ và phát hiện những khó khăn chưa thể vượt qua của HS để hướng dẫn giúp đỡ, đưa ra nhận định đúng những ưu điểm và hạn chế của HS để có giải pháp kịp thời nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động rèn luyện, học tập của HS. Tiếp đến giúp HS có khả năng tự đánh giá, tham gia đánh giá; tự học, tự điều chỉnh cách học; giao tiếp, hợp tác; có hứng thú học tập để rèn luyện và tiến bộ [8]. 1.3. Cấp tiểu học là cấp học nền tảng, những tri thức thu nhận được từ các môn học là những cơ sở ban đầu, những đường nét ban đầu hình thành tư duy, nhân cách cho các em. Song thực tiễn việc kiểm tra đánh giá các môn học ở tiểu học cho thấy: quan niệm về kiểm tra, đánh giá của giáo viên, học sinh và phụ huynh học sinh còn 2 nhiều bất cập. Giáo viên còn nhận xét một cách chung chung như: có tiến bộ, cần cố gắng phát huy, tương đối tốt, tạm được hoặc bài làm quá kém, quá tệ hại, lạc đề, không chịu học bài,… Kĩ năng kiểm tra, đánh giá chưa thực sự được giáo viên quan tâm, việc đánh giá còn nặng về hình thức, độ chính xác chưa cao, chưa chỉ rõ được những mảng kiến thức/kỹ năng nào có sự tiến bộ, mảng kiến thức/kỹ năng nào còn yếu để điều chỉnh. Giáo viên ra đề kiểm tra hầu hết chưa đủ ba mức độ theo quy định. Chính vì vậy chưa phát huy được đúng vai trò của kiểm tra, đánh giá. Điều này đặt ra cho ngành giáo dục, các cấp quản lí cũng như bản thân mỗi người giáo viên phải xem xét lại vấn đề đào tạo và bồi dưỡng về lĩnh vực kiểm tra, đánh giá trong giáo dục. Xuất phát từ những lý do trên, tôi thấy rằng việc nâng cao nhận thức và kỹ năng nhận xét, kiểm tra đánh giá của giáo viên ở tiểu học theo yêu cầu đổi mới là hết sức cần thiết để nâng cao chất lượng môn học. Vì vậy tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường Tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Nghiên cứu làm sáng tỏ cơ sở lí luận về quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở trường tiểu học. 3.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng hoạt động đánh giá và quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 3.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của Hiệu trưởng các trường tiểu học thuộc thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp quản lý của hiệu trưởng đối với hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 3 4.2. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động quản lý của hiệu trưởng trường tiểu học. 5. Giả thuyết khoa học Hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên đã đạt được kết quả nhất định, tuy nhiên vẫn còn có những hạn chế so với mục tiêu và yêu cầu đặt ra. Nếu xây dựng thành công những biện pháp quản lý hoạt động, đánh giá kết quả học tập của học sinh thì sẽ góp phần giúp cho giáo viên tiểu học đánh giá học sinh chính xác và toàn diện hơn góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu, đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên; xây dựng một số biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố. - Về địa bàn nghiên cứu: nghiên cứu trong địa bàn thành phố Thái Nguyên tại 5 trường tiểu học thuộc 5 cụm chuyên môn gồm các trường: Hoàng Văn Thụ, Nguyễn Huệ, Nguyễn Viết Xuân, Phú Xá, Tân Cương. - Về đối tượng khảo sát: Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, Tổ trưởng tổ chuyên môn, Chủ tịch Công đoàn nhà trường và một số giáo viên của 5 trường tiểu học nói trên. 7. Phương pháp nghiên cứu - Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Các phương pháp nghiên cứu lý luận gồm: Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết; phương pháp so sánh; tổng hợp hóa và khái quát hóa các tài liệu lý thuyết. Sử dụng các phương pháp trên để nghiên cứu các văn kiện, Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng; các văn bản pháp luật của Nhà nước về Giáo dục và Đào tạo; nghiên cứu các quy định của ngành về quản lý hoạt động chuyên môn; nghiên cứu các tài liệu, sách, báo, tạp chí khoa học có liên quan đến đề tài. - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Quan sát, theo dõi hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên. 4 Điều tra bằng anket về thực trạng hoạt động đánh giá kết quả học tập và quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Nghiên cứu báo cáo sơ kết, tổng kết chuyên môn của các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, cha mẹ học sinh về đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học hiện nay. - Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến chuyên gia góp ý về cách xử lý kết quả điều tra, các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học thuộc thành phố Thái Nguyên. - Nhóm phương pháp bổ trợ Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý kết quả điều tra. Lập các biểu bảng, các sơ đồ… để so sánh, đối chiếu số liệu nhằm mục đích rút ra những nhận xét phục vụ đề tài nghiên cứu. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo, Phần phụ lục,… Luận văn có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Tiểu học. Chương 2: Thực trạng về quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài Cách mạng khoa học và công nghệ đang diễn ra như vũ bão trên thế giới, điều đó đã giúp con người có được những hiểu biết về tự nhiên, về xã hội và về con người ngày càng đầy đủ hơn, toàn diện hơn và sâu sắc hơn. Đồng thời, việc ứng dụng tri thức khoa học vào sản xuất, đời sống, …cũng càng ngày có hiệu quả hơn, năng suất lao động ngày càng cao hơn…điển hình là các cuộc cách mạng cơ khí hóa và nay là cuộc cách mạng tự động hóa trong nhiều lĩnh vực. Điều này có liên quan trực tiếp đến chất lượng giáo dục và đào tạo, vì nó là cơ sở đảm bảo cho chất lượng nguồn nhân lực phục vụ chon phát triển kinh tế-xã hội của mỗi quốc gia. Vấn đề “chất lượng giáo dục” được nhiều nước quan tâm đặc biệt, nhất là ở các nước có nền kinh tế, công nghiệp phát triển sớm và nhanh như Đức, Pháp, Anh, Mỹ…ngoài việc phải đổi mới mục tiêu, nội dung, chương trình dạy học, giáo dục sao cho phù hợp với tiến bộ khoa học và công nghệ, còn phải có phương pháp đánh giá đúng và khách quan trong lĩnh vực giáo dục, có như vậy mới xác định được “Chất lượng giáo dục” mà sản phẩm của nó được kết tinh ở người học sinh, sinh viên sau một thời gian học tập. Liên quan đến vấn đề trên, nhiều nhà khoa học đã xây dựng hệ thống lý luận về dạy học, về giáo dục, về kiểm tra, đánh giá thành quả học tập và chúng ngày càng được hoàn thiện. Tuy hệ thống lý thuyết về kiểm tra, đánh giá có nhiều quan điểm khác nhau, được xem xét ở các góc độ khác nhau nhưng chúng đề được trình bày thống nhất với hệ thống lý luận về hoạt động dạy học. Trong những năm 60 của thế kỷ trước, khi giáo dục Việt Nam vẫn đang duy trì phương pháp đánh giá truyền thống thì trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu, tìm hiểu phương pháp đánh giá mới trong giáo dục mà nó sẽ “Khách quan hóa” được đánh giá chất lượng giáo dục, giảm thiểu yếu tố chủ quan trong đánh giá kết quả học tập… vì thế, đã xuất hiện lý thuyết đo lường về đánh giá trong giáo dục. Sau đây chúng tôi xin nêu tên một số tác giả và ấn phẩm liên quan đến vấn đề này: 6 - Eben, Robert L.Measuringh Educational Achievement (đo lường thành tích học tập, NXB Prentice-Hann, 1965 [5]. - Gronlund, Norman E.Meeasurement and Evaluation in Teaching (đo lường và đánh giá trong dạy học), NXB Macmillan, New York, 1965 [5]. - Lyman, Howard B.Test Scores and What They Mean (Điểm kiểm tra và ý nghĩa của chúng), NXB Prentice-Hall 1963 [5]. - Noll, Victor H.Educational Measurement (Đo lường trong giáo dục), NXB Houghton Mifllin, Boston 1965 [5] - Nunnally, Jum C.Educational Measurement and Evaluation (Đo lường và đánh giá trong giáo dục), NXB McGraw-Hill, New York1964 - Đặc biệt la cuốn sách “Basic Educational Tests and Measurement” (Trắc nghiệm và đo lường cơ bản trong giáo dục) của hai tác giả người Mỹ, các tiến sĩ Quentin Stodola và Kalmer Stordahl. Cuốn sách này được Nghiêm Xuân Nùng biên dịch và xuất bản năm 1965. Để đánh giá một cách khách quan và xác thực về chất lượng giáo dục (về kết quả học tập và năng lực của học sinh) thì người ta phải xây dựng và sử dụng tốt bộ công cụ cho kiểm tra-đo lường, đó là trắc nghiệm. Muốn làm được điều này thì người ta phải hiểu đầy đủ về trắc nghiệm. Đối với kiến thức cơ bản về trắc nghiệm, có bốn lĩnh vực chung cần phải bao hàm: (1) trắc nghệm dùng ở lớp học, (2) lý thuyết đo lường, (3) các bài trắc nghiệm tiêu chuẩn hóa đã xuất bản, (4) những ứng dụng của trắc nghiệm [5]. Đó là nội dung cuốn sách, xin tóm tắt một vài ý chính: Phần I. Trắc nghiệm dùng ở lớp học (Chương 2 và 3) - Quan điểm: Trắc nghiệm dùng ở lớp học là một phần chủ yếu của quá trình dạy học và nó phụ thuộc vào quá trình này. Các bài trắc nghiệm do giáo viên soạn cần phản ánh các mục tiêu dạy học và phải làm sao cho học sinh xác định được các mục tiêu đó. - Nhiệm vụ quan trọng của trắc nghiệm: Cung cấp sự phản hồi về thành tích học tập của một số học sinh cho cả giáo viên lẫn học sinh đó dưới hình thức những kết quả của bài trắc nghiệm. Từ đó giáo viên suy ra nên thay đổi cách giảng dạy ra sao. Đồng thời nó còn có giá trị để xác định những lĩnh vực mà học sinh cần được học tiếp (sử dụng các bài trắc nghiệm ở lớp học để giảng dạy và đánh giá thành tích của học sinh). 7 Phần II. Lý thuyết về đo lường (Chương 4,5 và 6) - Sự thấu hiểu về lý thuyết đo lường là cần thiết nếu ta muốn giải thích được những kết quả trắc nghiệm một cách đúng đắn. - Lý thuyết về đo lường rất phức tạp, nó đề cập tới những vấn đề chung về đo lường. Nhiều thuật ngữ trong lý thuyết đo lường là một phần của ngôn ngữ trong giáo dục cần phải được hiểu thấu một cách đầy đủ. Ví dụ: Hệ số thông minh (IQ), độ tương quan bách phân, sự tương đương về thứ hạng, sự phân bố chuẩn, độ giá trị, độ tin cậy, điểm số tiêu chuẩn, sai số đo lường… - Ta có thể sử dụng lý thuyết đo lường để xem xét những vấn đề cụ thể có liên quan đến việc xây dựng, chọn lọc và sử dụng các bài trắc nghiệm do giáo viên soạn và các bài trắc nghiệm đã được xuất bản. Phần III. Các bài trắc nghiệm đã được xuất bản (Chương 7) Phần này trình bày, giới thiệu các bài trắc nghiệm về năng lực chung, về năng lực trí tuệ cá nhân, về trắc nghiệm nhóm, về năng lực đặc biệt, về thành quả học tập của các lớp tiểu học, tầm quan trọng của trắc nghiệm thành quả học tập… Phần IV. Ứng dụng trắc nghiệm (Chương 8 và 9) - Phần này giới thiệu lịch sử và các khuynh hướng hiện nay của trắc nghiệm, để qua đó có thể trả lời được câu hỏi: Các bài trắc nghiệm nên được sử dụng trong các trường học ngày nay như thế nào ? - Việc sử dụng các bài trắc nghiệm đã được xuất bản ngày càng tăng, nó được xem như là một sự hỗ trợ cho dạy học và tư vấn, trường học có nhiệm vụ lựa chọn các bài trắc nghiệm để dùng cho chương trình giáo dục của mình. Đồng thời huấn luyện giáo viên để sử dụng các bài trắc nghiệm tốt hơn. Có thể nói, việc sử dụng trắc nghiệm như một công cụ đo lường trong giáo dục không chỉ được thịnh hành ở Mỹ mà nó cũng được phát triển ở nhiều quốc gia khác trên thế giới như ở Châu Âu, Châu Á… 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước Trong vài thập kỷ gần đây, các nhà giáo dục khoa học Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu về hệ thống lý luận dạy học, lý luận giáo dục, về hệ thống lý luận quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, quản lý chất lượng giáo dục… trong đó có 8 nhiều công trình nghiên cứu, xây dựng cơ sở lý luận về hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Người đi tiên phong trong nghiên cứu các vấn đề trên là Hà Thế Ngữ, Lê Khánh Bằng, Trần Bá Hoành, Đặng Vũ Hoạt…các tác giả trên đã có các bài viết, ấn phẩm về kiểm tra, đánh giá trong giáo dục của nước ta như: “Một số vấn đề kiểm tra, đánh giá tri thức của học sinh”, “Đánh giá trong giáo dục”, “Cơ sở lý luận của việc đánh giá chất lượng học tập của học sinh phổ thông”… Tác giả Đặng Vũ Hoạt đã trình bày những vấn đề lý luận cơ bản về kiểm tra, đánh giá tri thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh, về vị trí, chức năng, các quan điểm kiểm tra, đánh giá tri thức của người học dưới góc độ lý luận dạy học. Đồng thời tác giả cũng chỉ rõ chức năng của kiểm tra, đánh giá là: Chức năng phát hiện-điều chỉnh, chức năng củng cố, chức năng phát triển, chức năng giáo dục và khi thực hiện kiểm tra, đánh giá cần tuân thủ nghiêm túc những nguyên tắc của kiểm tra, đánh giá. - Trần Bá Hoành có ấn phẩm: Đánh giá trong giáo dục 1997. - Nguyễn Kế Hào với công trình “Đổi mới phương pháp dạy học và phương pháp đánh giá đối với giáo dục phổ thông, Cao đẳng và Đại học sư phạm. - Trần Thị Tuyết Oanh có công trình “Đánh giá và đo lường kết quả học tập”. - Nguyễn Quang Uẩn với công trình “Nhập môn đánh giá trong giáo dục dân số”. - Lê Đức Ngọc với công trình “Đo lường và đánh giá thành tích học tập” và “Nâng cao năng lực xây dựng cấu trúc đề thi và biểu điểm trong đào tạo giáo viên THCS”. => Các công trình này đều có hai phần chính là: Cơ sở lý luận của hoạt động giảng dạy, hệ thống lý luận về hoạt động kiểm tra, đánh giá; các khái niệm công cụ xây dựng cơ sở lý luận của các phương pháp đánh giá, nội dung, hình thức kiểm tra, đánh giá, các kỹ thuật xây dựng công cụ đo và đánh giá. Các tác giả Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Bùi Tường, Hà Thị Đức, Phó Đức Hòa, Trần Thị Tuyết Oanh…đã đi sâu nghiên cứu một cách có hệ thống những cơ sở lý luận chung của hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Những công trình nghiên cứu trên đã được sử dụng làm tài liệu giảng dạy ở các trường Đại học Sư phạm. 9 Trong những năm gần đây có một số công trình nghiên cứu cả về mặt lý luận và thực tiễn, đề cập tới đánh giá chuyên sâu từng khía cạnh trong đánh giá giáo dục đã được phản ánh trong các sách hoặc trong các luận văn khoa học. Ví dụ như: - Tác giả Phó Đức Hòa với ấn phẩm “Đánh giá trong giáo dục tiểu học”, NXB Đại học Sư phạm năm 2011 [12]. - Tác giả Nguyễn Thị Lan Phương (Chủ biên và cộng sự) với ấn phẩm “Đánh giá kết quả học tập của học sinh phổ thông - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, NXB giáo dục năm 2011. Trong cuốn sách này, tác giả bàn tới đánh giá kết quả học tập của học sinh phổ thông nói chung, chưa đi sâu vào đánh giá kết quả học tập của học sinh ở một cấp học cụ thể, tức là chưa tính tới đặc điểm phát triển tâm - sinh lý của từng lứa tuổi học sinh. - Tác giả Lữ Thị Thảo với đề tài: Quản lý chất lượng đào tạo ở Trường Trung cấp Nghề tỉnh Hà Giang theo hướng chuẩn hóa (Luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục, Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên) năm 2010. - Tác giả Lê Thị Hoài Thu với đề tài: Quản lý tổ chức thi theo học chế tín chỉ ở trường Đại học Khoa học-Đại học Thái Nguyên (Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục, Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên) năm 2013. - Tác giả Phạm Văn Long với đề tài: Biện pháp quản lý kiểm tra, đánh giá thực hiện quy chế chuyên môn của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Tiền Hải, Tỉnh Thái Bình (Luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục, Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên) năm 2013. - Tác giả Nguyễn Thị Kim Liên với đề tài: Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh theo thông tư 30 ở các Trường Tiểu học huyện Phú Ninh, Tỉnh Phú Thọ (Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục, Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên) năm 2016. 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Khái niệm đánh giá Đánh giá là hoạt động rất quan trọng, nó gắn liền với tất cả các hoạt động trên mọi lĩnh vực của đời sống XH như chính trị, kinh tế, an ninh, quốc phòng, văn hóa, giáo dục, v.v... Tuy nhiên, cũng có nhiều quan điểm khác nhau về đánh giá, tùy theo người ta 10