Tài liệu Quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên trường cao đẳng sư phạm sóc trăng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Triệu Thị Mỹ Duyên QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG RÈN LUYỆN NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM CHO SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM SÓC TRĂNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh – 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Triệu Thị Mỹ Duyên QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG RÈN LUYỆN NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM CHO SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM SÓC TRĂNG Chuyên ngành : Quản lí giáo dục Mã số : 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGÔ ĐÌNH QUA Thành phố Hồ Chí Minh – 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của TS. Ngô Đình Qua, các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 28 tháng 3 năm 2019 Tác giả luận văn Triệu Thị Mỹ Duyên LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đề tài nghiên cứu này, bản thân tôi đã nhận được rất nhiều sự động viên, giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể. Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Ngô Đình Qua, người thầy đã tận tình hướng dẫn, động viên, giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn Khoa Khoa học Giáo dục, phòng Sau đại học, Ban Giám hiệu trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong thời gian thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy Cô giáo, cán bộ các phòng, khoa, tổ; Ban Giám hiệu trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng, nơi tôi đang công tác đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn động viên, khuyến khích tôi trong trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Xin trân trọng cám ơn! Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 28 tháng 3 năm 2019 Tác giả luận văn Triệu Thị Mỹ Duyên MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan .............................................................................................................. 3 Lời cảm ơn .................................................................................................................. 4 Mục lục ....................................................................................................................... 5 Danh mục các chữ viết tắt trong luận văn .................................................................. 8 Danh mục các bảng ..................................................................................................... 9 MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG RÈN LUYỆN NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM CHO SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG, ĐẠI HỌC........................................................................ 8 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản ................................................................................ 10 1.2.1. Quản lí, quản lí giáo dục, quản lí nhà trường .......................................... 10 1.2.2. Nghiệp vụ sư phạm.................................................................................. 13 1.2.3. Hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm................................................. 14 1.2.4. Quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm..................................... 15 1.3. Hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên trường cao đẳng, đại học sư phạm ................................................................................. 15 1.3.1. Mục tiêu của hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên trường cao đẳng, đại học sư phạm........................................................... 15 1.3.2. Nội dung hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên trường cao đẳng, đại học sư phạm........................................................... 16 1.3.3. Phương thức rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên trường cao đẳng, đại học sư phạm ............................................................................. 21 1.3.4. Quy trình thực hiện rèn luyện nghiệp vụ sư phạm .................................. 22 1.3.5. Kết quả rèn luyện nghiệp vụ sư phạm ..................................................... 22 1.4. Quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên trường cao đẳng, đại học ......................................................................................... 25 1.4.1. Chủ thể quản lí ........................................................................................ 25 1.4.2. Đối tượng quản lí..................................................................................... 26 1.4.3. Các chức năng quản lí ............................................................................. 26 1.5. Những yếu tố tác động đến quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên ........................................................................................ 34 1.5.1. Yếu tố khách quan ................................................................................... 34 1.5.2. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 35 Tiểu kết chương 1 ................................................................................................... 39 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG RÈN LUYỆN NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM CHO SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM SÓC TRĂNG ............................................. 40 2.1. Khái quát về hoạt động của Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng ............. 40 2.1.1. Khái quát lịch sử hình thành và phát triển .............................................. 40 2.1.2. Chức năng và nhiệm vụ ........................................................................... 41 2.1.3. Cơ cấu tổ chức ......................................................................................... 41 2.1.4. Đội ngũ cán bộ, giáo viên Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng ......... 41 2.1.5. Quy mô và chất lượng đào tạo ................................................................ 42 2.1.6. Cơ sở vật chất .......................................................................................... 45 2.2. Khái quát về việc tổ chức khảo sát thực trạng ............................................... 47 2.2.1. Mẫu nghiên cứu ....................................................................................... 47 2.2.2. Công cụ nghiên cứu ................................................................................. 47 2.2.3. Cách thức xử lí số liệu ............................................................................. 47 2.3. Thực trạng hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm và quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm ở Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng........ 48 2.3.1. Thực trạng hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm ở Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng ...................................................................... 48 2.3.2. Thực trạng quản lí hoạt động rèn luyện NVSP ở Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng ............................................................................... 64 2.2.3. Thực trạng những yếu tố tác động đến quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên Trường CĐSP Sóc Trăng ................ 72 Tiểu kết chương 2 ................................................................................................... 75 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG RÈN NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM CHO SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM SÓC TRĂNG ....................................................................................... 76 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................................ 76 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ......................................................... 76 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................... 76 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 76 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu đào tạo .................................................... 77 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 77 3.2. Cơ sở đề xuất biện pháp ................................................................................. 77 3.2.1. Cơ sở pháp lí............................................................................................ 77 3.2.2. Cơ sở lí luận ............................................................................................ 78 3.2.3. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................ 79 3.3. Biện pháp quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng .......................................................... 79 3.3.1. Nâng cao nhận thức của cán bộ, giảng viên và sinh viên về hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm ....................................................... 79 3.3.2. Xây dựng kế hoạch rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng.................................................. 82 3.3.3. Tổ chức thực hiện rèn luyện nghiệp vụ sư phạm .................................. 87 3.3.4. Chỉ đạo thực hiện rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên ............ 88 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................... 92 3.5. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ...................... 92 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 92 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 92 3.4.3. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................... 92 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 93 Tiểu kết chương 3 ................................................................................................... 95 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 98 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN STT VIẾT ĐẦY ĐỦ VIẾT TẮT 1. BGH Ban giám hiệu 2. CBQL, GV, NV Cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên 3. CMHS Cha mẹ học sinh 4. CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 5. CSTT Cơ sở thực tập 6. CSVC Cở sở vật chất 7. CĐSP Cao đẳng sư phạm 8. CBHD Cán bộ hướng dẫn 9. GD Giáo dục 10. GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 11. GV Giảng viên 12. GVHD Giảng viên hướng dẫn 13. KHCN Khoa học công nghệ 14. KTSP Kiến tập sư phạm 15. NVSP Nghiệp vụ sư phạm 16. PPDH Phương pháp dạy học 17. NVSP Nghiệp vụ sư phạm 18. QLGD Quản lí giáo dục 19. SV Sinh viên 20. TTNN Thực tập nghề nghiệp 21. TTSP Thực tập sư phạm 22. TT – TH Thực tập – thực hành DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Bảng thống kê cán bộ công chức, viên chức, nhân viên của trường CĐSP Sóc Trăng............................................................ 42 Bảng 2.2. Quy mô đào tạo của trường CĐSP Sóc Trăng giai đoạn 2012 - 2017................................................................................ 43 Bảng 2.3. Thống kê kết quả học tập và rèn luyện của sinh viên cao đẳng chính quy giai đoạn 2012 - 2017 ...................................... 44 Bảng 2.4. Thống kê kết quả rèn luyện NVSP của sinh viên cao đẳng chính quy giai đoạn 2012 – 2017 .............................................. 44 Bảng 2.5. Thống kê các phòng thực hành, phòng thí nghiệm và các trang thiết bị ............................................................................. 45 Bảng 2.6. Thống kê phòng học, Trường Cao đẳng sư phạm Sóc Trăng .................................................................................. 46 Bảng 2.7. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên, sinh viên về mục tiêu của việc rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng hiện nay ....... 48 Bảng 2.8. Mức độ đạt được các mục tiêu về rèn luyện nghiệp vụ sư phạm của sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng ..... 51 Bảng 2.9. Thực trạng nội dung hoạt động rèn luyện NVSP cho sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng hiện nay ............... 53 Bảng 2.10. Thực trạng trình độ các kỹ năng sư phạm của sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng hiện nay ....................... 55 Bảng 2.11. Thực trạng việc sử dụng phương thức rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng .................................................................................. 58 Bảng 2.12. Thực trạng mức độ đáp ứng các điều kiện cần thiết cho hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng..................................... 59 Bảng 2.13. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả rèn luyện nghiệp vụ sư phạm của sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng hiện nay ........................................................................... 62 Bảng 2.15. Thực trạng xây dựng kế hoạch rèn luyện NVSP ở Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng ................................................... 64 Bảng 2.16. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch rèn luyện NVSP ở Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng...................................... 66 Bảng 2.17. Thực trạng chỉ đạo thực hiện kế hoạch rèn luyện NVSP ở Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng...................................... 67 Bảng 2.18. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện rèn luyện NVSP ở Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng ....................... 70 Bảng 2.19. Thực trạng những yếu tố tác động đến quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên Trường CĐSP Sóc Trăng .................................................................................. 72 Bảng 3.1. Đánh giá của CBQL, GV về tính cần thiết của các biện pháp quản lí ............................................................................... 93 Bảng 3.2. Đánh giá của CBQL, GV về tính khả thi của các biện pháp quản lí ........................................................................................ 94 1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Thế kỷ XXI, con người được coi là vị trí trung tâm, là nguồn lực vô tận, là nhân tố quyết định mục tiêu của sự nghiệp phát triển xã hội. Những chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển nguồn nhân lực đều nhằm quán triệt tư tưởng chăm lo bồi dưỡng và phát huy nhân tố con người vì mục tiêu phát triển toàn diện con người. Những giải pháp phát triển cơ bản và xuyên suốt trong phát triển nguồn nhân lực ở nước ta đều chú trọng chăm lo phát triển nguồn nhân lực trong giáo dục đào tạo. Ngày 09 tháng 6 năm 2014, Chính phủ thông qua Nghị quyết số 44/NQ-CP ban hành Chương trình hành động triển khai thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW. Chương trình hành động đã xác định: “Phát triển các chương trình giáo dục thường xuyên đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời của mọi người, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng nghề nghiệp và tạo điều kiện chuyển đổi ngành, nghề của người lao động”. Bên cạnh đó, yêu cầu về chuẩn nghề nghiệp đội ngũ nhà giáo và cán bộ, công chức, viên chức quản lí giáo dục cũng được nhấn mạnh trong văn bản này. Đây là những quan điểm chỉ đạo thực hiện rèn kỹ năng nghề nghiệp cho người học và bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm (NVSP) cho đội ngũ giáo viên nhằm tạo chất kết dính giữa các thành tố giáo dục và nâng cao trình độ, chuẩn nghề nghiệp, kỹ năng thực tiễn cho đội ngũ nhà giáo lẫn người học. Thực hiện nhiệm vụ đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các cấp, các trường đại học, cao đẳng đào tạo ngành sư phạm – trong những năm qua đã và đang làm tròn sứ mệnh cao cả của mình. Trong hoạt động dạy học tại các trường sư phạm, bên cạnh việc giúp người học tích lũy và trau dồi kiến thức, việc rèn luyện kỹ năng sư phạm và rèn luyện phẩm chất đạo đức nghề nghiệp luôn là nhiệm vụ cần thiết. Tùy thuộc vào đặc thù của từng trường, từng địa phương, từng chuyên ngành đào tạo mà người quản lí lựa chọn nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy thích hợp, thường xuyên và liên tục nhằm rèn luyện và bồi dưỡng cho người học hệ thống kiến thức và kỹ năng tổng hợp, toàn diện, giúp người học có đầy đủ phẩm chất và năng lực cần thiết để thực hiện công 2 tác giảng dạy trong tương lai. Đó chính là hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm. Hoạt động này diễn ra trong suốt quá trình học tập của sinh viên và hiện diện hầu hết trong các học phần của khung chương trình đào tạo. Hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm có nội dung học tập chủ yếu mang tính thực hành, vận dụng tích hợp nhiều môn học, như tâm lí học, giáo dục học, phương pháp dạy học phù hợp với mỗi chuyên ngành… Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của người giảng viên, bên cạnh việc giảng dạy kiến thức chuyên ngành, việc rèn luyện nghiệp vụ sư phạm là một trong những yêu cầu cơ bản và quan trọng, có thể thực hiện bằng nhiều hình thức và phương pháp khác nhau, có thể lồng ghép vào các tiết học chính khóa hoặc tổ chức thông qua các tiết ngoại khóa. Công tác quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cũng được tiến hành đồng bộ cùng các hoạt động quản lí chung của nhà trường, với vai trò là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, khẳng định và nâng cao vị thế của nhà trường trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị tại địa phương. Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng – nơi đào tạo và bồi dưỡng giáo viên từ bậc học mầm non đến trung học cơ sở cho tỉnh nhà. Thời gian qua, xác định được tầm quan trọng của hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm, Ban Giám hiệu (BGH) Nhà trường đã chỉ đạo các khoa, tổ chuyên môn tăng cường tiết rèn nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên các khóa quan tâm đến việc nâng cao tay nghề của sinh viên trước khi đi kiến tập và thực tập. Từ năm học 2010-2011, Nhà trường đã chuyển đổi hình thức đào tạo sang học chế tín chỉ. Nội dung rèn luyện nghiệp vụ sư phạm được xây dựng lại gồm: đổi mới hoạt động dạy học, tăng thời lượng thực hiện nội dung rèn luyện nghiệp vụ sư phạm. Trong những năm gần đây, hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên tại Trường có nhiều thuận lợi đối với việc thực hiện chức năng của người quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm, từ khâu xây dựng chương trình (mang tính ổn định, có sự kế thừa và phát triển chương trình rèn luyện nghiệp vụ sư phạm từ các giai đoạn trước), đến tổ chức, chỉ đạo (có sự chủ động, được đội ngũ giảng viên ủng hộ và triển khai thực hiện đúng kế hoạch, quy trình) và kiểm tra đánh giá hoạt động này (người học đạt được mục tiêu rèn 3 luyện nghiệp vụ sư phạm do Nhà trường xây dựng, kiểm soát và điều chỉnh kịp thời). Trên thực tế, quá trình quản lí rèn luyện nghiệp vụ sư phạm của Nhà trường vẫn gặp một số khó khăn về bố trí thời gian rèn phù hợp và khoa học: Việc tiến hành rèn luyện nghiệp vụ sư phạm phải được tiến hành sau khi học các môn phương pháp và trước khi đi thực tập sư phạm; trong khi quá trình thực hiện thì không theo quy trình này, dẫn đến tình trạng giảng viên không đồng tình, các kỹ năng không được trang bị đúng thời điểm (một số lớp sau khi đi thực tập về mới được rèn kỹ năng chính tả, trình bày bảng, xử lí tình huống sư phạm…); thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa hoạt động rèn luyện với giảng viên trong công tác xây dựng kế hoạch và triển khai thực hiện, do đó chưa có sự thống nhất và ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả học tập của sinh viên. Bên cạnh đó, khả năng tự học, tự rèn luyện của sinh viên chưa cao, còn lệ thuộc, trông chờ vào giảng viên. Sinh viên còn thiếu tính tự giác trong việc tự rèn các kỹ năng thông qua làm việc nhóm, tổ chức tự tập giảng dạy; chưa nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm trong học tập…Do đó, hiệu quả và chất lượng rèn kỹ năng nghề chưa đều ở các sinh viên. Thực trạng trên đặt ra cho các nhà quản lí giáo dục yêu cầu xây dựng các giải pháp cụ thể, hợp lí để nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên tại trường, đáp ứng với yêu cầu của xã hội. Chính vì vậy, việc nghiên cứu một cách cơ bản, hệ thống cơ sở lí luận, thực tiễn và đề ra những biện pháp quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm là một nhiệm vụ cấp thiết và đó là lí do chúng tôi chọn đề tài: “Quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng” làm đề tài nghiên cứu của luận văn tốt nghiệp. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hóa cơ sở lý luận, xác định thực trang về hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm của sinh viên, đề xuất biện pháp quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên, nhằm góp phần nâng cao trình độ nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 4 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên trường cao đẳng, đại học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên ở Trường Cao đẳng sư phạm Sóc Trăng. 4. Giả thuyết nghiên cứu Quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên Trường Cao đẳng sư phạm Sóc Trăng trong thời gian qua có thể đã đạt được một số kết quả trong việc lập kế hoạch. Tuy nhiên, hoạt động này vẫn còn khá nhiều hạn chế trong việc tổ chức, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra việc thực hiện kế hoạch. Nếu xác định đúng thực trạng sẽ đề xuất biện pháp nhằm cải tiến hiệu quả quản lý hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên Trường Cao đẳng sư phạm Sóc Trăng. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lí luận về quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên. - Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên trường Cao đẳng sư pham Sóc Trăng - Đề xuất một số biện pháp để nâng cao hiệu quả quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng. 6. Phạm vi nghiên cứu + Nội dung: nghiên cứu quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên hệ chính quy Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng. + Khảo sát thực trạng và đề xuất biện pháp quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng. 7. Phương pháp luận nghiên cứu 7.1. Cơ sở phương pháp luận Để nghiên cứu đề tài, chúng tôi dựa trên nền tảng các quan điểm, tư tưởng về giáo dục và quản lí giáo dục của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng thời quán triệt, vận dụng 5 sâu sắc quan điểm hệ thống-cấu trúc, logic-lịch sử và quan điểm thực tiễn trong nghiên cứu khoa học giáo dục, từ đó định hướng cho việc tiếp cận đối tượng và luận giải các nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài. 7.1.1. Quan điểm hệ thống – cấu trúc Vận dụng quan điểm hệ thống - cấu trúc vào việc nghiên cứu đề tài, chúng tôi xem hoạt động quản lí rèn luyện nghiệp vụ sư phạm là một hệ thống bao gồm các yếu tố cấu thành: mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, kết quả quản lí, nhà quản lí, đối tượng quản lí, đặc biệt là mối quan hệ biện chứng giữa các yếu tố đó. Kế đến, chúng tôi cũng xem xét mối liên hệ giữa hoạt động quản lí rèn luyện nghiệp vụ sư phạm với các mặt quản lí khác trong nhà trường. 7.1.2. Quan điểm thực tiễn Dựa theo quan điểm này, chúng tôi tiến hành khảo sát, phỏng vấn các giảng viên giảng dạy tại trường để biết được thực trạng quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm của chủ thể quản lí, từ đó đề xuất các biện pháp tác động phù hợp nhằm nâng cao chất lượng công tác quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm tại Trường. 7.1.3. Quan điểm lịch sử - logic Quan điểm logic được chúng tôi vận dụng vào việc sắp xếp cấu trúc của đề tài theo logic nghiên cứu: lí luận được lấy làm nền tảng và soi đường cho việc nghiên cứu thực tiễn; đề tài chứa đựng câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết là câu trả lời có tính chất phỏng đoán cho câu hỏi đó; việc nghiên cứu thực trạng nhằm tìm kiếm bằng chứng để chứng minh cho giả thuyết; nếu giả thuyết được chứng minh, giả thuyết sẽ trở thành kết luận của đề tài. Quan điểm lịch sử được chúng tôi vận dụng để đánh giá thực trạng trong hoàn cảnh hiện tại, đòi hỏi việc nghiên cứu thực trạng quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên phải được đặt trong mối liên hệ với quá trình phát triển của Nhà trường. Đồng thời, việc trình bày các nội dung, kết quả nghiên cứu phải tuân theo trình tự phù hợp, thể hiện mối liên hệ logic chặt chẽ, khoa học. 7.2. Phương pháp nghiên cứu Chúng tôi sẽ sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu lí thuyết và thực 6 tiễn, cụ thể là: 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết 7.2.1.1. Phân tích và tổng hợp lí thuyết Phương pháp này được sử dụng để phân tích tài liệu lí thuyết về quản lí cũng như quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thành các đơn vị kiến thức, cho phép người nghiên cứu tìm ra những dấu hiệu đặc trưng, cấu trúc bên trong của lí thuyết này, từ đó, người nghiên cứu có thể nắm được bản chất của từng đơn vị kiến thức và toàn bộ lí thuyết để có thể đưa ra những phát biểu cô đọng và đại diện. 7.2.1.2. Phân loại và hệ thống hóa lí thuyết Chúng tôi sử dụng phương pháp này nhằm sắp xếp các tài liệu khoa học liên quan đến quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm theo không gian, thời gian để viết phần Lịch sử nghiên cứu vấn đề của luận văn. 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Chúng tôi xác định thực trạng quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm ở Trường Cao đẳng sư pham Sóc Trăng thông qua việc sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu khác nhau. Trong đó, phương pháp điều tra viết là phương pháp chính, các phương pháp còn lại như: phỏng vấn, quan sát và phương pháp thu thập và phân tích minh chứng là các phương pháp hỗ trợ. 7.2.2.1. Phương pháp điều tra viết - Mục đích điều tra: Phương pháp này được sử dụng để thu thập chứng cứ để chứng minh giả thuyết nghiên cứu của đề tài. - Nội dung điều tra: Thực trạng hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm; thực trạng sử dụng các biện pháp quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm tại Trường. - Đối tượng điều tra: 200 sinh viên năm thứ 3, năm thứ 2; 11 cán bộ quản lí và 20 giảng viên của Trường. - Công cụ điều tra: 2 mẫu phiếu hỏi gồm (1) cán bộ quản lí và GV; (1) SV. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học Bằng một số thuật toán của thống kê toán học áp dụng trong nghiên cứu giáo 7 dục, chúng tôi xử lí các kết quả điều tra, phân tích kết quả nghiên cứu, đồng thời đánh giá mức độ tin cậy của phương pháp điều tra. 8. Cấu trúc nội dung của đề tài Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và kiến nghị, phần nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lí luận về quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm tại các trường cao đẳng, đại học Chương 2. Thực trạng quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm tại Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng Chương 3. Biện pháp quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm tại Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng 8 Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG RÈN LUYỆN NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM CHO SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG, ĐẠI HỌC 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Ngoài nước Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên là một vấn đề phát triển cơ bản trong phát triển giáo dục được hầu hết các quốc gia trên thế giới quan tâm. Có thể đưa ra một số nghiên cứu ở nước ngoài về vấn đề quản lí hoạt động nghiệp vụ sư phạm như sau: Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Yến Thoa: Nghiên cứu về điều kiện rèn luyện nghiệp vụ sư phạm: Các tác giả như B.F.Lomov, V.I.Dưcova, A.V.Petrovxki, V.A.Krutetxki, V.X.Cudin ... đều thống nhất rằng: rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo đó chính là các tri thức và kinh nghiệm mà cá nhân đã lĩnh hội được trước đó. Muốn hình thành kỹ năng ở một lĩnh vực hoạt động nào trước tiên phải có tri thức về hoạt động đó. Trên cơ sở tri thức cộng với vốn kinh nghiệm đã có, nếu được luyện tập nhiều lần theo một định hướng nhất định sẽ cho các kỹ năng hành động như mong muốn Nghiên cứu về mức độ hình thành kỹ năng: Với công trình nghiên cứu “Hình thành kỹ năng, kỹ xảo cho sinh viên trong điều kiện của nền giáo dục đại học” X.I.Kixegof đã phân tích khá sâu sắc khái niệm kỹ năng. Ông là người đầu tiên nêu lên sự phân biệt hai loại kỹ năng: kỹ năng bậc thấp (hay còn gọi là kỹ năng nguyên sinh) được hình thành qua các hoạt động giản đơn, nó là cơ sở hình thành kỹ xảo. Kỹ năng bậc cao (kỹ năng thứ sinh) – mà cơ sở của nó là tri thức và các kỹ xảo Nghiên cứu mối quan hệ giữa kỹ năng và kỹ xảo: Tuy có quan niệm khác nhau nhưng các nghiên cứu đều cho rằng kỹ năng thường có liên quan đến việc vận dụng kinh nghiệm cũ trong việc thực hiện những hành động mới, trong những điều kiện mới. Còn kỹ xảo là những dạng hành vi đã được củng cố vững chắc đáp ứng những điều kiện hoạt động không thay đổi. Kỹ năng và kỹ xảo cùng được hình thành trên cơ sở luyện tập trong thực tiễn. 9 Nghiên cứu mối quan hệ giữa rèn luyện kỹ năng và năng lực: Các nhà khoa học thường đặt kỹ năng trong mối liên hệ với năng lực vì kỹ năng chính là một thành phần không thể thiếu của năng lực, kỹ năng và năng lực có quan hệ mật thiết với nhau. Các tác giả như: Altet, M và J.D.Britten Altet, đều khẳng định: Muốn phát triển năng lực cần nắm vững tri thức và vận dụng sáng tạo những kỹ năng, kỹ xảo đã có vào hoạt động thực tiễn. Trong công trình nghiên cứu của Kixegof về “Hình thành các kỹ năng sư phạm”, tác giả đã vạch ra các kĩ năng cần thiết của giáo viên cần có, mối quan hệ giữa năng lực chuyên môn và năng lực nghiệp vụ cũng như việc rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên nhằm hình thành năng khiếu sư phạm thành năng lực sư phạm Các tác giả đều khẳng định rèn luyện kỹ năng phải được tiến hành thông qua hoạt động, được lặp lại nhiều lần với mức độ khó khăn ngày một cao, trong các tình huống sư phạm giả định và tình huống thực. Việc rèn luyện kỹ năng sư phạm nhất thiết phải thường xuyên được kiểm tra, điều chỉnh. Yếu tố tích cực rèn luyện của chủ thể quyết định trực tiếp đến hiệu quả quá trình rèn luyện này. 1.1.2. Trong nước Trong bài viết “Chất lượng giáo viên”, tác giả Trần Bá Hoành đưa ra các cách tiếp cận chất lượng giáo viên dựa trên nhiều góc độ khác nhau như đặc điểm lao động của người giáo viên, sự thay đổi chức năng người giáo viên trước yêu cầu đổi mới giáo dục, mục tiêu sử dụng giáo viên, chất lượng từng giáo viên và chất lượng đội ngũ giáo viên; đồng thời tác giả cũng giới thiệu các thành tố tạo nên chất lượng giáo viên bao gồm phẩm chất người giáo viên và các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng giáo viên. (Trần Bá Hoành ,1995) Các tác giả Phạm Trung Thanh, Nguyễn Thị Lí trong bài “Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường xuyên” đã hệ thống các năng lực sư phạm cơ bản của người giáo viên thành 08 nhóm năng lực chính: tri thức về môn học và khoa học giáo dục, năng lực chẩn đoán, năng lực lập kế hoạch, năng lực triển khai kế hoạch giáo dục và dạy học, năng lực kiểm tra, đánh giá kết quả các hoạt động dạy học, năng lực giải quyết các vấn đề nảy sinh trong thực tiễn dạy học, năng lực tự rèn luyện nghiệp vụ sư phạm phát triển nâng cao trình độ chuyên môn – nghiệp vụ, năng lực hợp tác 10 (Phạm Trung Thanh, Nguyễn Thị Lí, 2003) Nghiên cứu của các tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc với bài “Nghề và nghiệp của người giáo viên” đã cho rằng vai trò người giáo viên hiện nay đã có những sự thay đổi để phù hợp với các chức năng của người giáo viên rộng hơn, đồng thời chứng minh được giáo viên chính là yếu tố cơ bản quyết định chất lượng giáo dục, trên cơ sở đó đưa ra các giải pháp đào tạo rèn luyện nghiệp vụ sư phạm giáo viên thông qua đổi mới chương trình đào tạo giáo viên, tăng cường yếu tố cạnh tranh chất lượng giáo viên, đào tạo giáo viên là trách nhiệm của Nhà nước và phải bằng chính sách đầu tư nguồn vốn chủ yếu từ nhà nước, tổ chức các hội nghị giữa các trường sư phạm với các địa phương. (Nguyễn Thị Mỹ Lộc, 2005) Nhìn chung, những công trình nghiên cứu trên góp phần quan trọng gợi mở cho chúng tôi nghiên cứu đề tài “Quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm ở Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng” đảm bảo không trùng lặp, có ý nghĩa lí luận và mặt thực tiễn trong việc nâng cao hiệu quả quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm ở trường cao đẳng sư phạm nói chung và quản lí hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm ở Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng nói riêng. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lí, quản lí giáo dục, quản lí nhà trường 1.2.1.1. Quản lí Nghiên cứu về quản lí có rất nhiều quan niệm khác nhau. Các quan niệm này phản ánh những mặt, những chức năng cơ bản của quá trình quản lí, song về cơ bản các quan niệm đều khẳng định đến chủ thể, đối tượng quản lí, nội dung, phương thức và mục đích của quá trình quản lí (Đặng Quốc Bảo, 1997). Theo Từ điển Tâm lí học, Nxb Giáo dục, 1998, thuật ngữ quản lí được định nghĩa là: “Tổ chức, điều khiển hoạt động của một đơn vị, cơ quan” (Vũ Dũng, 2000). Theo C.Mác: “Quản lí là lao động điều khiển lao động” . C. Mác đã coi việc xuất hiện quản lí như là kết quả tất nhiên của sự chuyển nhiều quá trình lao động cá biệt, tản mạn, độc lập với nhau thành một quá trình xã hội được phối hợp lại. C. Mác đã viết : “Bất cứ lao động hay lao động chung nào mà tiến hành trên một