DAI H O C Q U Ò C GIÀ HA NÓI
TRl/ÒNG DAI HOC KHOA HOC XÀ HÒI VA NHÀN VÀN
TRAN THI LAN
PHl/ONG THÙC DICH
THÀNH NGU DÀNH GIÀ CON NGUÒI
TRÈN TU LIÈU CÙA BA NGÒN NG0 ANH - NGA - VIÈT
Chuyèn ngành:
Ma so:
LI LUAN NGÒN NGÌT
5 04 08
GIÀO VIÉN Hl/ÒNG DAN: GS.TS NGUYÈN THIÈN GIÀP
PCS TS TRAN KHIJYF.N
LUAN AN TIÈN SÌ N G C VÀN
er-i hOC OUOC
HA NOI 2002
>!,- n,^, -siri
MUC LUC
LÒI CAM DOAN
Lai càm Oli
Miic lue
Quy u'ó'c trinti bay vi du Anìi Nga Viet
Danti mite eàc tei hìéu, edc cìiù viéì tàt
Danti mite eàe bang, hintt ve^ do thi
MÒDAU
^
CHU'ONG 1: TÓNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÉN CÙU DICH
THUAT VA DICH THÀNH N G O '
LI. Diati ttiuat va li tìiuyét die ti
LLL Khài niem ve tìiiiai ngùdicti thuat
1.1.2. Ve tìiuqt ngù li ttiuyèt dich
^
t
'i
\
^
li
''
1 ^.
\ì
2!
1.1.3. Lói (iép càn dicti va ptiuong ptiap dicti.
2C
LL3.L Lói iìép con dich
LL3.2. Phu'ong pìiàp dicti
LÌ.4. Quan diém ve dich già.
/. 2. Dich thành ngù
L 3. Tiéu Icét chuong 1
2(
TS
3f
3(:
4<^
CHUDNG 2: THÀNH NGÙ' NHÀN XÉT DÀNH GIÀ CON NGUÒI
TRONG TIÉNG ANH, TIENG NGA VA TIENG VIET
2 L Ktiài niém co bàn ve thành ngù
2.2. Vdn tàt vài net ve tìnti hình ngliièn cù'u ttiànli ngù trong tiéng Anh,
tiéng Nga, va tiéng Viet
2.3. Xàc dinh TNDGN va tiéu ehi phàn loqi TNDGN
2.4. Phàn logiTNDGN
2.5. Nhùng nhàn xét co bàn ve TNDGN trong ba ngòn ngù Anh, Nga,
Viét.
2.5.L Nhùng nhàn xét ve su' phàn bó cùa TNDGN
2.5.2. Nhùng niiàn xét ve càu trùc cùa TNDGN
2.5.3. Nhùng nhàn xét ve ngù nghìa cùa TNDGN
2.5.3.L Mói tién he giùa ngù ngliTa va hình ành cùa càc TNDGN trong
tiéng Anh, tiéng Nga, va tiéng Viét.
2.5.3.2. Thài dò ticti cifc hay liìiòng tieii ciic trong nhàn xét danti già con
ngu'òi
2.5.3.3. Diing thành ngù trite tiép hay giàn tiép trong nliàn xét dành già
con ngu'òi.
2.5.3.4. Diéu tra truòng tigp: phu'ong thùe tìiéìiièn va tan suàt su ditng
eita TNDGN
2.6. Tiéu két chuong 2
CHUONG 3: PHUONG THÙC DICH THÀNH NGÙ'TU'TIENG ANH
4^>
4S>
49
64
7t
IC
1(:
11
8?
8^
91
9f
9S
10:
10!
SANG TIENG NGA VA TIENG VIET
3.L Quy trình dich thành ngù
3.LI. Nguyén tàc dicti
3.L2 . Dich già.
3.L3. Nhàn dang thành ngù
3.L4. Gidi ngtila thànli ngù
5.7.5. Phu'ong thùe dich
3.L5.L Khài niém tuong duong I Idióng tuong duong trong dich thành
ngù
3.L5.2. Xàc dinh tcliài niém dicti dwpe va tchóng ttiédicti dwge trong dich
thành ngù
3.L5.3. Càc phu'ong tfiiìe chù yen trong dich thành ngù:
3.2. IJ'ng diing.
3.2.L Uhg diing trong tdii chuyén dich ttiànti ngù tic tiéng Viét sang
tiéng Anh va tiéng Nga:
3.2.2. Ung ditng thuc té trong dich tìiành ngùAnti Nga Viét:
3.2.3. Ung dung trong giàng day:
3.3. Tiéu tiét chuong 3
KÉT LUAN
TÀI LIEU THAM KHÀO CHINH
PHU LUC
QUY U'ÒC TRÌNH BAY
Quy uóc Irìnli bay vf du bang ba thù tiéng:
1. Càc thành ngù dàn chùng déu dugc sàp xép theo tràt tu: tiéng Anh - liéng Nga
tiéng Viét. Phàn truc dich tùng tu dugc de trong ngoac kép sau dà'u ngoac da
cùa càc Ihành ngù tiéng Anh va tiéng Nga. NghTa cùa thành ngù dugc de due
dang in nghièng sau dàu gach nói.
Vi du: birds of the same fealher ("nhù'ng con chim cùa cùng mot chiée long vù''^
/irojra OAUoro riojin ("qua dai cùng mot cành dóng"), cùng mot giuòc - {)ihù)i
ngu'òi) cùng cành vói nhau, déu gióng nhau (ve tinh càch, bàn chat).
2. Càc vf du irfeh dàn trong luàn àn dugc trình bay theo tràt tu nhu sau:
Tiéng Anh
Tiéng Nga
Tiéng Viét
Càc thành ngù trong ngù cành dugc gach duói
Vidu:
Willoughby saw a depressing previevv of what he, himself might be in a year's lime
when he came back to the States. He toyed vvith the idea of staying permanenti;
with the Occupation Army - better to be a big fish in a sinall pond than a minnow ii
the ocean. (S. lleym, T h e Crusaders', book vi, eh. 1)
y yMJijioy6ii lìoanriKajTH Tpeno?Kni)io Mbicjiii o TOM, MTO JKJICT oro caiMoro M(*pc
KaK0ii-nn6yju. roji,
no i5o:n5|)ani,ciinn IÌ
II Iran,I.
On
noJty^n.[l!a;l ji.a>K(\ m
ocraThCM jiii naiK'crjlM e oKKyiiauiiomioii a|)Mnoii. Jly'nnc ói.rri» ni,yKoiì ii ii[)yA;
M(;M Kapac(?[\i ii oKcaiic.
Willoughby dà thà'y truóc mot cành tugng anh la sé phài trai qua sau mot nàm kh
lói My. Anh (a llifch chi vói y tuàng nhap cu' vc)i tu càch là Còng nhàn vicn quo
phòng - Thà làm con cà kình trong ao nhó con han là con cà giéc Riùa dai duong.
3. Quy iróe trình bay phàn phu lue:
Gióng nhu càc quy uóc tién nhung néu co nhùng chù giài càn thiét thi thém ki hiéi
©
DANH MUC CAC CHU' VIET TÀT VA KI HIEU
1. 0 :
2. DHNNHN:
3. DTGT:
4. DTNX:
5. ADJ.:
6. ADJUNCT:
7. ADV.:
8. COMPL.:
9. DETER.:
lO.DIR.OBJ.:
l i . INDIR. OBJ.:
12.INF.:
13.NN:
14. NND, L2:
15.NND:
16. NNN, LI:
17.PREP.:
18.S:
19.SP;
20. TA:
21. TD: •
22. TN:
23.TNDGN:
24. V:
25.VBD:
26. VBN:
27.VTGT:
28. ZG:
29.TNg:
30. TV:
Chù y
Dai hpc Ngoai ngù Ha Nói
Dói tugng giao tiép
dai tu' nhàn xung
Tinh tu
Trang ngù
Phó lù
BÓ ngù
Djnh ngù
Tàn ngù truc tiép
tan ngù' giàn tiép
Dòng tu' nguyén dang
Ngòn ngù
Ngòn ngù dfch, ngòn ngù thù hai
Ngòn ngù dich
Ngòn ngO' nguón, ngòn ngù' thù nhcì't
Gió'i tir
Chù ngù
Sao phòng
Tiéng Anh
Cum tu tu do
Tliành ngù
Thành ugù.dành già con ngrròi
Vi ngù, dòng tu
Target text, vàn bàn dfch
Source text, vàn bàn nguón
Vi thè giao tiép
Dién giài
Tiéng Nga
tiéng Viét
DANH MUC CAC BANG
1. Bang 2.1. Bang thóng ké eàc dàc diém nhàn xét con nguòi qua thành ngù càc thi
tiéng
2. Bang 2.2. Cau trùc cùa TNDGN Anh-Nga-Vièt
3. Bang 2.3. Phàn loai TNDGN trén mói lién he giùa ngù nghTa va hình ành ba thi
tiéng Anh- Nga-Viet
4. Bang 2.4. Thóng ké càc truò'ng hgp ve mói lién he giùa hình ành va y nghTa cu;
ih ành ngù
5. Bang 2.5. Bang thóng ké càc dói tugng dugc su dung de so sành càc dac dién
cùa con nguòi trong thành ngù càc thù tiéng Anh-Nga-Viet
6. Bang 2.6. Bang thóng ké lói dùng thành ngù Irong tiéng Anh, tiéng Nga, va tién^
Viét
7. Bang 3.1. Luan nghTa thành ngù
8. Bang 3.2. Bang thóng ké so lieu kiéu loai phu'ong thùe dich thành ngù giùa bi
thù tiéng Anh- Nga-Viét
9. Bang 3.3. Vi du chuyén dich tu tiéng Viét sang liéng Nga va tiéng Anh
HÌNH VE, DÒ THI
1. Sa dò 1.1. Sa dò ve dich thuat.
2. Sa dò 1.2. Sa dò qua trình dich cùa Nida (Hieu dfnh)
3. Sa do 1.3. Quan diém ve dich già (Sa dò cùa Peter Newmark)
4. Sa do 2.1. Sa dò TNDGN
5. Sa dò 2.2. Su phàn bó TNDGN trong ba thù tiéng
6. Sa do 2.3. Su phàn bó TNDGN theo tùng tiéu nhóm.
7. Sa do 2.4. Càu trùc TNDGN trong ba thù tiéng.
8. Sa dò 3.1. Sa dò ve quy trình dich thành ngù
9. Hình 3.1. Dich già
10. Sa dò 3.2. So lugng kiéu loai phu'ong thùe dich
MÒDAU
1. TÌNH CAP THIÉT CÙA DE TÀI NGHIÉN CUU
Nhu càu kién thùe ngòn ngù (NN) nói chung va ngoai ngù nói riéng Irong xà ho
hién dai ngày càng cao do ma ròng giao luu van hoà, kinh té, xà bòi cùa Viét Nan
vói nu'óc ngoài, nhà't là vói càc nuóc nói tiéng Anh (TA) va tiéng Nga (TNg).
De dàp ùng nhu càu dò thi ben canh viéc dào tao dpi ngù chuyén già ngoai ngù dici
ròng con càn phài dào tao theo dinh huóng bién phién dich.
Vày mot dich già giòi càn phài nàm vO'ng khòng chi kién thuc ve NN mình hpc, ni;
con phài nàm vùng cà NN cùa dàn toc mình, kién thùe ve dal nu'óc, phong lue ta[
quàn sinh boat, kién ihùc ve vàn hoà xà bòi. Thành ngù (TN), tue ngù cùa càc ibi
tiéng là nguón lai lieu vò lan giùp la tìm liiéu sau sàc ve dal nuóc, con nguòi cùa N^
mình nghién cù'u, hpc tàp. Do dò, luan àn này co gang tap trung nghién cùu nhùnj
dan vi TN cùa càc thù tiéng Anh, Nga qua dói chiéu vói TN tiéng Viel (TV) nhàn
xàc dinh nhùng phu'ong thùe chuyén dich lói uu dói vói càc don vi TN cùa càc ibi
tiéng nói irén, giùp cho nguòi dùng ngoai ngù hieu qua han.
TA va TNg dugc xàc dinh là nhù'ng NN quóc té, do vay, càc thòng lin co bàn v(
khoa hpc kT thuat, vàn hoà, xà hòi v.v... déu dugc àn hành bang nhùng NN này v;
dugc àn hành vói so lugng lón qua internet, cu thè là 51,3% bang TA va 1,8% bàn»
TNg trong long so 12 NN pho bién nhà't vói so lugng nguòi dùng TA va TNg bàn di;
là 1 ti va 320 Iriéu nguòi tuang ùng [35]. Van de chuyèn dich càc NN này s;ing T \
va ngup'c lai là vàn de càp bàch Irong thò'i dai còng nghiép hoà, hien diù hoà dà
nuac.
Hien nay dà co nhùng nghién cùu so sành dói ciiiéu TN nhinig nhùng nghién cùu vi
dich, dac biét là dich TNDGN con rat fi. Co thè nói day là luàn àn dàu tién nghiéi
cùu vàn de này mot càch tuang dói co he thóng trén nén cùa ba NN Anh, Ng;i, Vici
Viéc chpn de tài nghién cùu càc phuang ihùc dich TN TA sang TNg va TV xu;1
phàl tu nhu càu thuc tién hpc tap va giàng day a càc tru'óng dai hpc chuyèn ngù.
2. MUC DÌCH VA NHIÈM VU CÙA LUÀN ÀN
Il
Muc dfch cùa luàn àn này là mò tà su' giong nhau va khàc bici cùa TNDGN iron;
càc thù tiéng Anh, Nga, Viét trén càc bình dién ngù nghTa, càu trùc, phong càcli
Trén ca sa dò luàn àn dua ra nhùng nguyén tàc, càc buóc co bàn trong dich ihual v
phuang thùe chuyén dich lói uu càc TN lù TA sang TNg va TV, dóng thòi rùt r
nhùng chi dàn thuc té cho djch già cùng nhu nhùng nguòi
su dung càc thù lién;
trén.
Tu dò, luàn àn phài thuc hien mot so nhiém vu ca bàn nhu sau:
•
Khào sài va dói chiéu TNDGN Anh, Nga, Viél trong ngù cành
•
Dua ra càc tiéu chi phàn loai, càc nhan xét khàch quan ve càch dùng TNDG^
trong ba thù tiéng de co the làm rò dac trung dàn toc ve tu duy cùa nguòi Anh
nguòi Nga, va nguòi Viét trong pham vi su dung TNDGN.
•
Dua ra càc nguyén tàc dich thuat, càc chi dàn trong quy trình dich dac biét a gi;i
dotin nhan dang TN, luan giài nghTa TN va càc càch thùe chuyén dich càc TN ti
mpl NN này sang mot NN khàc.
•
Dua ra càc chi dàn trong su dung TN càc ihù liéng.
•
Ggi y cho viéc thiét ké mot chuo'ng trình dào tao bién phién dich cho càc Irirònj
chuyén ngù Viet Nam.
3. DÓI TUONG NGHIÉN CÙU VA PHAM VI NGHIÉN CÙU CÙA LUÀN ÀN
Dói tugng nghién cùu cùa luàn àn là TNDGN cùa tiéng Anh, Nga, Viet va càch thù
chuyén dich TN tu TA sang TNg va TV. Day là nhùng TN thòng dung trong cup
song hàng ngày cùa Anh hoac Bàc My, dugc dùng phó bién trong càc sàch hpc T/
viét cho nguòi nuóc ngoài, trong tu dién TN tiéng Anh, tiéng Nga, va TV, boa
trong nhùng tàc pham vàn hpc cùa Anh, Nga va Viét. Toàn bp so TN nghién cu
dugc chia ra hai nhóm lón càu thành hai chuo'ng (2, 3) cùa luan àn, trong dò, chuan
2 nghién cùu TNDGN a góc dò ngù nghTa, càu trùc TN, chuang 3 xàc dinh nhùn
phuang thù'c chuyén dich TN tu TA sang TNg va TV. Trong luàn àn phuang thù
chuyén dich TN co quy trình bài dàu tu viéc nhàn dang TN suy luan nghTa TN tré
12
ca sa càc dàc diém cùa van hoà hoàc tu duy dàn toc. TN thuòng dugc dich tht
phuang thùe tuang duang, mò tà, vay mugn, dién dich v.v... du'gc chi phói bai e;
yèn to'dac (hù van hoà (chuang 3).
Pham vi nghién cùu cùa luan àn tap trung vào TNDGN trong càc thù tiéng An
Nga, Viét. Ve tu iieu khào sàt luan àn chi giói han tài lièu nghién ciru Irong pham
nhùng TN dugc coi là thòng dung (theo COBUILD CORPUS va theo khào sàt kic
ihùc TN cùa ngu'òi bàn ngù), hoac nhùng TN co thè gay hiéu sai nghTa dói vói ngu
Viét hpc TA hoac TNg. Tal cà nhùng TN co chù giài "co" (Irong tu dién), hoàc cht
gap (tiong khào sàt) déu khòng thuòc pham vi nghién cùu cùa luàn àn này, mac e
co the dugc de càp khi càn thiél.
4. PHU'ONG PHÀP NGHIÉN CÙU
Càc phuang phàp ca bàn: so sành dói chiéu, mièu là, thong ké, tòng hgp, phàn tfch.
Phuang phàp so sành dói chiéu:
TN TA là nhùng dan vi TN cùa ngòn ngù nguón (NNN / SL). TN TNg va TV là T
cùa ngòn ngù dfch (NND /TL).
Viéc lira chpn ba NN tuy phùc tap nhung khòng phài là khòng thuc hien dugc. Bòi
trong thuc té, nghién cùu dich thuat khó co thè Ihuc hien dugc hieu qua néu chi di
trén ngù lieu cùa mot ngoai ngù. Do do, muc dfch cuoi cùng cùa luàn àn là tìm
nhùng dac diém tuang dóng va di biet cùa TN Anh-Nga, Anh-Viet, Nga-Viet va di
ra nhùng chi dàn ngòn ngù hpc, dal nuóc hpc/ ngù dung hpc, giao thoa vàn hoà d
vói nhùng ngu'òi su diing càc thù tiéng trén. Tu dò rùt ra nhùng phuang thuc di(
ptiù hgp, hieu qua.
PhuaiiR phàp mièu tà:
Khòng thè so sành dói chiéu càc do'n vi TN néu bò qua phuang phàp mièu tà e.
don vi TN này, bai vi miéu tà giùp làm sang tó thém y nghTa TN, nhan dang du'i
TN qua càu trùc NN va ca che tao nghTa cùa TN, làm sang tò thém nhùng dac Irui
vàn hoà dàn toc, dac thù tu duy logie cùa mòi dàn toc, tu dò bòc lo nhiìng luai
dóng va di biet cùa TN càc thù tiéng trén.
13
Phuang phàp thóng ké:
Phuang phàp thóng ké giùp chùng lòi co cài nhìn tòng the ve su' phàn bó cùa càc d
vi TN trong càc thù tiéng, mùc dò su dung va khà nàng chuyén dich chùng tu ^
này sang NN khàc. Day là ca sa cho nhùng kién giài ve dàc trung tu duy, vàn li
di\n lòc qua càcli dich TN.
Trong qua trình thu thap ngù iieu chùng tòi dà tién hành càc dang thùe làm v
khàc nhau nhu lap bang hòi, khào sàt tình hình hpc tap va nhu càu ve TN cùa e
dói tugng sinh vién va giào vién khàc nhau, tién hành trao dòi truc tiép hoac gi
tiép vói ngu'òi bàn ngù, khào sài càc truòng hgp qua càc cupe tranh luan trén ma
internet néu càn thiét.
Tu lieu cùa luan àn bao gòm khoàng 650 TNDGN trong tiéng Anh, 550 TN T^
950 TN TV va trén 1244 TN trong ngù cành. Ngoài ra, luàn àn con co Phu lue cu
c;'ip ihém 101 dan vi TN chuyén dich tu TA sang TNg va TV vói càc chù giài tin e
cho nguòi hpc va nguòi su dung nhu tài lieu tham khào.
5. Y NGHÌA CÙA LUÀN ÀN
Luan àn se dóng góp mot phàn cho If luan dich thuat nói chung va If luàn dich
nói riéng.
Mae dù dich thuat trong vài ba thap ki gàn day dà dugc quan tàm ò càc truòng ci
lao chuyén ngù nhu mot chuyèn ngành, song cho dén nay và'n de này mai chi du
di càp dén mot càch le le, tham chi chua co nhùng còng trình riéng nghién cùu
dich thuat mot càch eó he thòng. Nghién cùu ve dich thuat trén thuc té cho lói ii
dang con de ngò dói vói càc nhà NN hpc Viet Nam.
Thòng qua viéc cung cà'p mot quy trình va he thóng phuang thùe dich TN, luàn
co thè co nhùng dóng góp tfch cuc cho bp mòn phuang phàp giàng day dich, de
thòi tao CO" sa tin cày cho viéc thiét lap chuang trình dào tao bién phién dich cho e
truòng chuyén ngù Viet Nam, khàng dinh su càn thiét cùa viéc tao mói lién the
trong chrrang trình giàng day va hpc ngoai ngù lù phó thòng tòi dai hpc.
Nhu vày, luàn àn sé co y nghTa thuc té Ihuc su. Nhu càu dào tao bién phién die
Hong giai doan phàt trièn dà't nuóc hien nay là hét sue càn thiét, nhà't là khi Vi
Nam dà tra ihành ihành vién chinh thirc cùa ASEAN va dang trén duòng luróng l
ira ihành thành vicn cùa Tò chùc Thuang mai Thè giói. Hi vpng luàn àn co thè dór
góp phfìn nào cho còng tàc dào lao ngoai ngù nói chung va dào tao càn bò bic
pliièn dich nói riéng.
Két qua nghién cùu cung nhu ngù liéu cùa luàn àn co thè dugc àp dimg cho qi
trình giàng day mòn dich trong càc truòng chuyén ngù hoàc dugc su dung nhu l
liéu tham khào cho còng tàc dich Ihuàt nhu cung càp mot so nguyén tàc, tiéu eli
quy trình dich Ihuàt nói chung va dich TN nói riéng.
6. CÀU TRÙC CÙA LUÀN ÀN
Luan àn gòm 177 trang chfnh vàn vói 11 bang thóng ké, 9 sa dò va do thi, ngoài
eó thém Phu lue (39 trang). Ngoài Phàn ma dàu (5 Irang), Két luan (4 trang) va 21
tài liéu Iham khào bang ba thù tiéng Viet, Nga, Anh, luàn àn bao góm 3 chuan,
Chuonu 1 Téng quan tình hình nghién cùu dich thuàt va dich thành ngù; Chuonty
Thành ngù nhan xét dành già con nguòi trong tiéng Anh, tiéng Nga va tiéng Vie
Chuong 3 Phuang thù'c chuyén dich thành ngù tu liéng Anh sang tiéng Nga va liér
Viél.
7. CÀI MÒI CÙA LUAN ÀN
Luàn àn de ra nhiem vu chi nghién cùu miéu là màng TNDGN tu góc dò ngù ngh
trong ba NN, di lìm càch nhan dang TN, luan nghTa TN trén ca sa càc dac diém v;
hoà va tu duy dàn toc cùa mòi còng dóng nguòi bàn ngù. Diéu này thè bién rò iroi
càch giài quyét vàn de thòng qua noi dung khà phong phù dugc trình bay chù yéu
chuo'ng 2 va 3 cùa luan àn (lù Irang 49-187)
Luan àn du'a ra mot quy trình va phuang thù'c dich TN tu TA sang TNg va TV m
càch eó he thóng va co the àp dung dugc.
15
CHUDNG 1 : TONG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÉN CÙU DICH THUÀT \
DICH THÀNH NGLT
L 1. Dich thuàt va li thuyét dich
Muc này giói thieu ve mot so khài niém ca bàn nhu dich thuat, if thuyét dich, càc
liép càn, phuang phàp, nguyén tàc dich, quan diém ve nhiém vu va chiTc nàng e
dich già va nhùng vàn de phàt trièn trong luan àn.
LLL Khài niém ve thuàt ngù dich thuat
Sa do ve dich thu
DICH THUAT
PHIEN DICH
VBD^,
Viét
jTù vung: tu ngù,
i
THÀNH NGO
i^H-phàn
/ Càu trùc ì
quy /
V ,
trìnll Chpn phirang àn
dich
:^!ch
Hoàn ehinh bàn i
dich
tich,
xù li
Su' do
Nhu dà trình bay trén sa dò, dich thuàt thiròng dugc chia làm hai phàn: bién dich
phién dich. Bién dich chù yéu lién quan tói nhùng vàn bàn viét. Phién dich lién qi
tói càc vàn bàn ngòn tu nghe nói. Mòi loai dò lai chia ra làm hai tiéu loai: dich
vàn/ ngòn bàn nguón sang vàn/ ngòn bàn dfch, va ngugc lai. Khài niém van/ n^
bàn a day dugc hiéu là mot dién ngòn. Vàn bàn nguón (source text -VBN) thuc
dugc hieu là vàn bàn xuàt phàt, tu dò dich sang tiéng me de hoac mot thù tiéng i
16
dò khàc); vàn bàn dfch (target text- VBD), con gpi là vàn bàn dich (VBD). Tre
luàn àn này, vàn bàn TA là VBN, vàn bàn TNg, hoac TV là VBD.
Dich thuàt co thè dugc tién hành theo nhiéu kiéu khàc nhau: 1/ co thè dich lù ii
NN này sang mot NN khàc (vf du, khàc he: Anh-Vièt, cùng he: Phàp-Italia; 2/ co
dich lù mot làc phà'm vàn hpc sang liéng dia phuang, hoac ngugc lai hoàc tham
lù tiéng dia phu'ong cùa mot NN sang mot NN vàn hpc khàc; va 3/ lù NN co
sang NN hien dai cùa cùng mot NN (vi du: tiéng Anh /Nga/ Viét co sang liéng A
/ N g a / Viet hien dai)..
Luàn àn này sé nghién cùu phfin bién dich, lày nhùng don vi TN TA làm dói lUc
dich sang TNg va TV (kiéu 1). Nhùng vàn bàn dich sang TNg sé chù yéu dua \
nhùng dich già nguòi Nga de dàm bao tfnh thóng nhà't trong so sành càc TN lìr n
góc dò: TN TA trong con màt cùa ngu'òi nuóc ngoài (a day: TN TA trong con r
cùa ngu'òi Nga va ngu'òi Viét).
Hien nay co hàng (ràm quan niém khàc nhau ve dich thuàt. Càc quan niém này pi
ành càch liép càn dich thuàt khàc nhau cùa dich già. Co ngUÒi cho làng ngu'òi d
chi càn phàn ành trung thành vàn bàn góc, tùng càu, tùng tu, tùng chù v.v... khc
càn quan tàm dén viéc nguòi dpc co hiéu hay khòng. Day ià loai dich tùng chù,
vàn bàn góc làm Irpng làm. Lai co nhùng nguòi khàc, lày nguòi dpc làm Irpng t;1
vién co ràng mòi NN co luat ngù riéng nén bàn dich phài tuàn thù theo luàt cùa ì
dò, do vay dich già co quyén thay dèi tu, ngù, tràt tu tu v.v sao cho ngiròi dpc ci
nhan dugc. Mot bàn dich tài tao lai dugc nghTa chung va tu tuò'ng cùa nguyén 1:
nhung khòng chù Irpng dén càc vàn de ngù phàp, phong càch hoac lo chùc vàn l
mot càch ti mi gpi là dich thoàt y. Mot bàn dich chù y dén tùng tu cùa nguyén l:
thi gpi là dich nguyén vàn.
Dù dich nguyén vàn hay dich thoàt y thi nguò'i dich cùng phài thuc hien viéc giài
NN. Nói càch khàc, dich là qua trình thay dói hình thùe cùa mot NN ( L I . NNN
dang viél hoac nói sang mot NN khàc (L2, NND, NND). Mot bàn dich càn p
truyén tài càng nhiéu noi dung cùa vàn bàn góc vói mot so lugng lù càng ft càng
nhung vàn dàm bào dugc tinh thàn va trpng tàm cùa bàn góc. Nguòi dich càn p
17
co g:1ng de dal dugc su chùih xàc gàn dùng ve tu, ve khài niém, va nhip diéu. E
già phài trành thém bai tu, y tuàng cùa tàc già bàn góc. Dich già khòng eó nhién
phài ma ròng, giài ihfch ma chi dich va giù dugc tinh thàn, hiéu lue cùa bàn gc
Khòng chi y tuang ma lù vung cùng déu quan trpng cà.
Quan niém ve dich Ihuàt thuòng khòng thóng nhà'l. Mot sÓ hpc già cho dich ihu;;
nghe Ihuàt |1591, mot so khàc cho là mot nghé nghiép [131]. Nhung cùng lai
nguòi cho dich thuat là mot khoa hpc [149]. Frenz fi 18] coi dich thuàt là su thay
cho nghe thuàt nhung khòng phài là nghé thual sàng tao cùng khòng phài là n
ihuàt sao phòng ma nò dùng a giùa hai loai hình nghé thuàl dò. Theo Basii
McGuire | I 0 0 | , dich thuàt khòng chi dan thuàn là mot bài luan nhitt ngu
(monislic composition), ma là mot su lién thòng, tòng hoà cùa hai càu trùc. Mp
nói dung nghTa va tó chùc hình thù'c cùa vàn bàn gò'c, va mot là toàn bò he ihnhùng dàc diém thàm mT gàn vói NND.
Thuc ra, dich Ihuàt là mot boat dòng tóng hgp bao góm cà khà nàng nhan thùe, s
tao cùa ngu'òi dich àp dung trong qua trình giài nghTa de chuyén tài mot càch eli
xàc vàn bàn góc sang vàn bàn dich sao cho nghTa cùa chùng vàn dugc giù nguyci
dpc già vàn bàn dich hiéu dugc, chàp nhàn dugc, nghTa là gay dugc cùng àn lui
dói vói dpc già nói chung, cà dóc già vàn bàn nguón làn dpc già vàn bàn dich.
Nói là boat dòng tóng hgp bòi boat dòng này bao góm cà hành dòng dpc (vàn b;
nhìn (bòi cành xung quanh - vói dich nói), nghe (dich nói), hiéu, phàn tfch (n^
den, nghTa bòng), chpn lua (lù vung, càu trùc). Co hiéu dugc Ihì mói phàn tfch d
va nhò dò mai co dugc tfnh chfnh xàc. Khi dà hiéu chfnh xàc rói mai chpn lua e
chuyèn dich va nhò dò mói gpi là sàng tao.
Muón cho dpc già chàp nhan dugc thi dich già phài am hiéu va thành thao kh
nhu'ng NN cùa vàn bàn gò'c ma con phài thành thao NND. Tàt cà nhùng diéu
déu eó ihè chùng minh qua nhùng tàc phàm dich kinh dién cùa Màc, Àugi
Lenin. Vf du, Màc phàn dói lói dich cum tu nguyén bàn theo kiéu ca hpc, tùng t
nò làm vò nghTa vàn bàn va phà va chu^n muc NN. Dich thuc chà't là mot ihao
TPÌ;N,VI^M
iitC'i""'T-'i TK^JVI'N
thóng nhà't, If giài noi dung giao tiép va hoàn nguyén lai noi dung dò Irong NND I
góm cà làc dòng dói vói dpc già.
Trong càc tàc pham cùa càc nhà If thuyét va thuc hành dich eó the ihày dugc n
loat nhùng xu huóng mói xàc dinh ca so If luan va miéu tà càc boat dòng di
Komissarov [1881 du'a ra nhùng thù nghiém ma ròng dói tugng nghién cùu cùa
mòn If thuyét djch bao góm khòng chi bàn thàn dich thuàt ma con cà nhùng h;
thùe giao liép lién NN khàc nùa. Truóc khi xuàt hièn If thuyét NND thuàt, lluuit r
"dich thuàt" thuòng dugc hiéu là mot boat dòng lòi nói, gióng nhu càu, thuòng
tinh mò tà, dành già (vi du nhu dich tùng tu, dich thoàt y, djch tuang duang v.v.
Nghién ci'ru vàn bàn dich trong mói tuang quan vói bàn góc dà tùng bi phù nhan
muc dfch chnih cùa If thuyél dich. Trong giai doan hien nay, dich thuàt dugc ngh
cùu trong pham vi ròng lón cùa giao tiép quóc té. Do vay, dich già thuc hièn n
chùc nàng Iruc tiép trong qua trình giao tié'p, góp phàn tfch cuc trong viéc cùng
khà nàng giao tiép giùa nhùng nguòi khòng cùng nói chung mot NN. Chùc nàng e
dich thuàl chi dugc thuc hien trong truòng hgp bàn thàn dich thuat dàm dirong dt
vai Irò này. Vàn di thuc hien ihành còng chùc nàng giao tiép phu thuòc vào mot 1
càc yéu tó dóng thòi tham già vào qua trình giao tiép. Do dò, dich thuat phài di
nghién cùu vói tu càch là mot bò phàn cùa giao tiép lién NN bài dàu tu viéc hì
thành vàn bàn góc va két ihùc bang viéc tiép nhàn bàn dich cùa dpc già NND. Ci
(iép càn giiio tiép dói vói dich ihuàt se quy dinh su' nghién cùu, qua trình va két t
cùa dich thuat cùng nhu nhùng dói tàc giao tié'p tham già vào qua trình giao liép
va toàn thè nhùng yéu tó co ành huòng truc tiép hoàc giàn tiép lén chfnh qua Ir
giao liép.
Theo KomissarovI 188:65], co nhiéu loai hình dicli khàc nhau. Quyét dinh chpn 1
dich thuàl nào (vf du nhu dich tu bàn góc hay tu bàn dà dugc chinh sua) hoàn te
phu thuòc vào viéc dich già eó tfnh dén nhiém vu va càc phuang thùe tién hành g
tiép lién NN hay khòng. Khi àp dung phuang phàp tiép càn này vai trò xà hòi <
dich già se dugc de cao; mot khi dich già là mot chuyèn già trong ITnh vuc vàn h
nghé thuat cùa nuóc khàc, dich già dóng vai trò quan trpng trong viéc hình Ih;
nhùng nhiem vy thirc tién, nhiéu khi khòng càn co vàn bàn góc vàn co thè tac
19
dugc nhùng vàn bàn dich (vi du truòng hgp If giài kién thùe dal nuóc hpc khòng
trong nguyén góc) eó khà nàng thùe day viéc thuc hièn muc dfch giao tiép. Nhu v.
pham vi nghién cùu cùa dich thuat khòng chi dùng lai dói vói càc dich già chu>
nghiép ma con cà vói càc dich già khòng chuyèn nùa. Trong truòng hgp nhu v,
dich già là nhàn vat thù ba tham già vào qua trình giao liép theo càch dac biét e
mình. Hp khòng nhùng khòng quan tàm tói viéc tài tao nhùng diéu dà nghe n
càch chfnh xàc han, ma con co thè tham già vào cuóc thoai, giài thfch nhùng diéu
nói. Viéc nghién cùu nhùng boat dòng dich khòng chuyén nhu trén sé góp phàn 1;
sàng lo.thém mot so dàc diém cùa boat dòng dich chuyèn nghiép.
Theo Iruyén thóng, nguòi la eó gang phàn biét dich thuàt vói chuyèn dich, dién di
va: nhùng loai hình khàc. Su khàc biét này dugc thè hien a chò bàn dich pliài lai i
dugc nguyén bàn mot càch trpn ven, chù trpng viéc giù nguyén phàn noi dung.
càm tinh ma nói, chàc chàn, bàn dich gàn vói nguyén bàn nhà't so vói càc loai hi
NN khàc, Ihé nhung khi xàc dinh tiéu chf dành già dich thuàt con dòi hòi nhùng >
de khàc cùa lo gic (bàn dich tot hay kém, chfnh xàc hay khòng chfnh xàc, tri:
thành vói nguyén góc hay khòng v.v...). Mpl khài niém khàc iheo bàn ch;Yl cùa mi
xàc dinh dich thuat tu quan diém thàn hpc: dich thuàt cùng nhu là viéc tao vàn b
déu phài co muc dfch cùa riéng mình, dóng vai Irò cùa cà nhàn mình trong NN, \
hoà, vàn hpc cùa mot còng dóng khàc. Chùc nàng phó bién han cà là chùc nàng
dién, nghTa là co khà nàng thay thè hoàn toàn cho vàn bàn góc. Trong truòng I
này, eó ihè xàc dinh dich thuat nhu là mot phuang thùe tàng cuòng qua trình g
tiép lién NN thòng qua qua trình tao thành vàn bàn dich vói muc tiéu thay thè ^
bàn góc.
Ve dành già chat lugng dich ngu'òi ta de càp tói nhiéu tiéu chf khàc nhau nhu tire
thfch hay tuang duang, già tri day dù, già tri ngang bang, dich vàn hpc, dich ti
tién v.v...
Yrbanjek irong bài bào "Ve và'n de xàc dinh nhùng thuàt ngù ca bàn cùa dich ihi;
dà thóng kè ra khoàng sau chuc khài niem tuang duang dich thuàt, phó bién nhà
càc khài niem tuang duang hoàn toàn, tuang duang cuc bp, va klióng co tU(
20
duang; tuang duang hình ihùc (ngòn ngù) va tuang duang chùc nàng; trro'ng diKri
cu phàp, ngù nghTa, va dung hpc.
Theo Yrbanjek, eó ba giai doan phàt trièn cùa thuat ngù tuang duang. Giai doan d;
vói càc dai dién là Phedorov, Revzin, Retsker v.v
dugc coi là giai doan NN he
co lién quan tói viéc so sành càc yéu tó hình thùe càu trùc cùa NN giùa VBN ^
VBD. Nói càch khàc, tuong duang a day dugc hiéu là mói tuang quan giùa càc yc
tó NN Irèn lùng cà'p dò cùa nò chù khòng phài Irén càp dò vàn bàn. Giai doan ti
hai vói dcai dién là Nida, Jaeger, Kade, Komissarov v.v
là giai doan tàch xa de'
quan diém dich ihuàt nhu là mot boat dòng don thuàn cùa NN va lién dàn lóT vie
mièu tà tóng thè cùa toàn bp qua Irình giao tiép vói su tham già cùa nhàn vai Irur
gian là dich già. Nida [149] dua ra mot so nguyén tàc cùa dich chùc nàng, bao gói
1/ Iruyén dal y nghTa; 2/ Iruyén dal tinh thàn va phong càch cùa bàn góc; 3/ làm ci'
dugc lói hành vàn; 4/ tao àn tugng tu'ang tu. Nida coi hoàn cành va ngu'òi tié'p nhc
là yèn tó quan Irpng han cà trong qua trình dich tuang duang. Càc nhà If luàn die
Due nhu Jaeger [132] va Kade [133] du'a khài niém tuang duang chùc nàng giao tic
vào dich thuàl, cho rang mói quan he giùa vàn bàn góc va vàn bàn dich xày r;i khi e
hai vàn bàn co cùng muc lièu giao liép. Tuang tu, Komissarov [188] trong If ihuy'
giao liép NN ve mùc dò tuang duang da dua ra yéu càu dàu tién dói vói vàn di dór
muc tiéu giao tiép cùa hai vàn bàn nguón va djch. Reiss [158] cùng cho ràng hic
tugng luang duang bao góm cà mói quan he giùa tùng dan vi NN va giùa càc v;
bàn vói IIIKIU. Nhu'ng bàn ihàn su' tuang duang cùa càc don vi NN Irong phuang die
này vàn chua thè hien dugc hét khài niém tuang luang va ngugc lai, khài niém tuoi
duang khòng chi don thuàn là tuang duang giùa càc dan vi NN. Do dò, khài nié
tuang luang cùa càc vàn bàn dà vugt khòi pham vi thè hièn cùa càc vàn bàn N
thuàn tuy.
Giai doan Ihù ba trong qua trình phàt trièn If thuyét dich là giai doan long hoà ci
tàt cà càc trào luu, phù nhàn quan diém tuang duang va àp dung càc quan diém tà
If hpc nhan thù'c trong viéc nghién cùu vàn bàn.
21
Sdovnikov xuàt phàt tu If luàn chung ve giao tiép dà hiéu khài niém tuang duong v
tu càch nhu là tu'ang duang ve chùc nàng dung hpc tao ca hòi tài tao tói da chi
nàng chù dao dugc hình thành chù yéu dua trén ca sa y dinh truyén bào thòng t
cùa nguòi thòng bào va y dinh tiép nhàn cùa nguòi tié'p nhàn thóng tin. Trong qi
Irình này, dich già phài eó nhiém vu huóng lai viéc truyén dat phuang dién NN ci
vàn bàn. Sdovnikov hiéu thuàt ngù tuang duang là "su gàn gùi NN hpc lói da ci
vàn bàn gò'c vói vàn bàn nguón" va chà't lugng bàn dich dugc thè bién a hai vàn e
1/ su tuang duang thè hien su tài tao chùc nàng thòng bào khài nguyén va 2/ ^
tirong dirang NN tói da khién cho vàn bàn dich gióng vàn bàn nguón.
That khó khòng chàp nhàn quan diém cùa Sdovnikov ràng dich thuat phài luar
duang vói vàn bàn gò'c. Nhung eOng càn phài nói thém ràng tà't cà càc vàn bàn de
dién ra trong mot tình huóng nào dò, do do, dich già dóng vai trò vùa là ngu
truyén tin, vùa là nguòi trung gian, thuc hien nhiém vu dich thuàt. Co tình coi vai ti
cùa dich già nhu mot ngu'òi chi truyén tin thuàn tuy, nghTa là loai dich già ra kh*
qua trình giao tiép, ihi qua trình giao tiép tu' nhién sé bi phà va.
Nida dà huóng chù y tói vàn de càm nhàn va hiéu vàn bàn cùng nhu viéc thè hic
dàc diém vàn bàn cùa càc thù tiéng trén thè giói Irong càc vàn bàn dich. Màc d
khòng phù nhan vai Irò cùa lói tiép càn vi mò trong dich thuat Nida vàn nhàn man
vào làm quan Irpng cùa l()'i liép càn trén làm vT mò. Vàn bàn theo òng phài due
xeni xét nhu mot tàc phàm hoàn chinh. Mpi quan diém thè hièn trong vàn bàn gè'
nhàì thiét phài dugc truyén lai sang vàn bàn dich co tfnh lai càc yéu tó dac Irung v;1
hoà dàn toc.
Seijaev nghién cù'u tfnh bièu càm cùa lòi nói trong chuyèn dich co tfnh dén nhùn
dàc diém dàc tru'ng vàn hoà dàn toc. Mac dù bàn chà't cùa su tàc dòng làm sinh
cùa con ngrròi dói vói càc boat dòng lòi nói gióng nhau, nhrrng phuo'ng thù'c thè hié
càc trang thài tinh càm dò lai khàc nhau khòng chi trong càc NN khàc nhau ir
tham chf ngay Hong cùng mot NN. Thè nhinig ngu'òi bàn ngù sé san sinh lòi nói pli
hgp vói nhCrng chuan muc do NN cùa mình quy dinh va chiù su chi phói cùa chni
nhùng phirang tién thè hien cùa NN dò.
22
Nhùng khàc biél vàn hoà rò nel nhà't trong càc NN khàc nhau dugc thè bién irò
nhùng truòng hgp khi ma chùng dugc tao ra trén ca sa cùa nhù'ng khàc biél ve
tuang thàm mT cùa càc dàn toc khàc nhau. Tlieo Seijaev vàn hoà eó ành huang tr
tiép lai lòi nói. Vf dri trong TA-Anh, nguòi Anh dùng nhiéu hình thù'c dào ngù, ti
lugc de thè hien linh bièu càm han nguòi My. Trong khi dò, nguòi My de thè hi
su khòng bài long chàng han, thuòng eó xu huóng dùng lòi dóc thoai VCD^Ì càc lói i
bòng bay, diep ngù, càch dói (parallel). Trong khi chuyèn dich lù vàn bàn ngu
sang vàn bàn dfch càn thàn trpng dói vói càc phuang tién bièu càm nhàì là khi chù
dugc dùng eó dung y bièu thi dàc Irrrng vàn hoà dàn toc. Ngoài ra càn phài hiéu
ràng tàt cà mpi nguò'i thuòc càc nin vàn hoà khàc nhau eó xu huóng càm nh
nhùng phuang tién bièu càm nhu nhau dù chùng khòng gióng nhau à mùc dò bi
càm va de dàng dàn tói viéc hiéu sai vàn de. De khàc phuc tình trang này, Selja
yéu càu chù y lói viéc phàn tfch ngù cành trong kiù xù kf vàn bàn.
Nhu thè, và'n de dàc biet dòi hòi càc djch già phài chù y dén là khi chuyèn di
nhùng dac trung hình tugng cùa nhùng tu vung eó sàc thài dàc biét Irang trpng bai
chi mot kliàc biét nhò trong khi chuyèn dich y nghTa lién bòi cùa tu vung se co l
dCm tói hiéu sai hoàc bop mèo y nghTa, hoàc lói hành vàn cùa nguyén bàn. Tu vu
co sàc thài dac biét trang trpng sé xàc dinh pham vi su dung khòng phài trong nhù
cành huóng bình thuòng va co khi con dùng vói nghTa mia mai, chàm biém. K
dich diéu quan trpng khòng chi giù dirgc noi dung thòng dièp ma dich già con n
co gang giù gin phong càch va néu co thè ibi giù cà nhùng dàc diém lu duy lo ^
cùa cùa tàc già vàn bàn gò'c | i 86:62].
Kochetkov [190| lai dua vàn di dói làp NN trong dich thuàt. Xuàt phàt tu chò ^
luòn bién dói khòng ngù'ng dòi hòi nhà nghién cùu xem xét vàn de dich dirgc h
khòng dich dugc tu góc dò dò. Thòi diém dich co thè khàc vói thòi diém hình thà
vàn bàn góc do do eó thè dòi hòi dich già phài co nhùng bình giài, chù giài ni
dinh nào dò thòng qua nhùng thao tàc NN nhà't dinh. Kochetkov minh hpa qu
diém cùa mình thòng qua kinh nghiém dich Shakespeare. Trong qua trình dich sa
NN duang dai, òng dà chù y lai vàn de duy tri cài hón cùa thòi dai Shakespeare 1
hien e|ua NN cùa vàn bàn góc.
23
Mot khfa canh khàc cùa dói làp NN là dói làp chù quan va khàch quan. Trcn thuc
nhùng ành huang àn cùa thè dói làp này dói vói qua trình dich khòng bao giò co •
giài quyét triél de dugc. Su' phùc lap thè hièn a nhùng xu huóng khàc nhau ma d
già phài thuc hien. Thù nhàl, nhiém vu hgp chinh vàn hoà chung cho mot làc ph.
trong mòi truòng vàn hoà xa la vai kinh nghiém nghé thuat cùa dpc già Irong n
nén vàn hoà khàc; va thù hai, và'n de sao phòng, bài chuó'c trong qua trình djch qi
diém khòi nguyén giùa cài chung va cài riéng (lình huóng vàn hoà chung va hi
lugng nghé thuat dàc Irung) ma néu Ihiéu chùng qua trình hgp chình vói vàn li
dàn toc, khòng han che bòi giói han noi hàm, co thè dàn tói nhùng léch lac ve pho
càch trong bàn djch. Mot thài cuc khàc là su càm nhan mot vàn bàn nghé ihual >
tu càch là mot bién tugng vàn hoà khòng phài là vàn hoà bàn ngù khòng le thu
vào kinh nghiém thuc le ve vàn hpc nghé thuàl cùa tùng cà nhàn - dpc già If luó
cùa bàn dich. Mot làn nùa Kochetkov lai de cap tói vai trò, nhiem vu cùa dich già.
Tìié nhung, chùng ta càn phài làm sàng tò y nghTa cùa tu "hiéu". Trong bài bào
"cupe hành trình vào If thuyét dich". Scarpini viét nhùng và'n de khòng xàc diir
Inih ma ho gap Irong càc nguyén bàn nhu ngù phàp, tu vung, vàn hoà, Ihó ngù v.v
thuòng gay khó hiéu va càn tra lói qua trình dich rat nhiéu. Cùng nhu Newma
Scarpini cho ràng càn phài phàn loai càc pham Irù khòng xàc dinh dò. Khòng x
dinh ve ngù phàp, theo Scarpini, là su phà vò nhùng mói lién he ngù phàp trong e
hoàc chfnh là nhùng diéu khó hiéu ve nghTa do két qua cùa qua trình phà vò càc n
quan he ngù phàp. Tfnh khòng xàc dinh ve tu vung thè hién ò tnih da nghTa cùa
vung, hoàc khòng thè luàn dugc nghTa trong truòng hgp phi ngù cành, hoàc cà Irò
truòng hgp dùng sai lù. Tuy nhién, tfnh khòng xàc dinh cùa tu vung Ihueriig ihày
Ifnh khòng xàc dinh do thù phàp àn dii va theo bàn chat quy chiéu trong NN. Do e
dich già phài co gang dién dat chùng mot càch chinh xàc.
Phàn chia ra càc pham trù khòng xàc dinh khàc nhau, Scarpini xem xél càc k
nàng II giài tfnh khòng xàc dinh nhu mot pham trù cùa dich thuat. Ca sa cù;i nhù
If giài này là nhùng luàn diém triét hpc cùa Hitsche va Kant va nhùng bàn dich e
hp sang tiéng Anh. Càc tàc già eó gang han che khài niem cùa thuàt ngù "khòng x
dinh" va dùng thuat ngù "ambiguity" (ma ho) nhu mot tu chung bièu thi nhùng e
- Xem thêm -
.PDF 
238 
11 
66 
