PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH SOÁ LOAÏI KIEÅU GEN TRONG QUAÀN THEÅ
I. MOÄT LOCUT GEN NAÈM TREÂN NHIEÃM SAÉC THEÅ THÖÔØNG
1. Caùch xaùc ñònh
a) Gen coù r alen
Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ñuùng baèng soá alen cuûa gen = r
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp baèng soá toå hôïp chaäp 2 töø r alen: Cr2 =
r (r 1)
r!
=
2
2!(r 2)!
Toång soá loaïi kieåu gen laø toång soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp vaø soá loaïi kieåu gen dò hôïp:
=r+
r (r 1)
r (r 1)
=
2
2
2. Baøi taäp vaän duïng
Baøi 1. Nhoùm maùu A, B, O ôû ngöôøi do caùc alen IA, IB , IO quy ñònh. Trong ñoù IA vaø IB ñoàng
troäi vaø troäi hoaøn toaøn so vôùi IO. Haõy xaùc ñònh trong quaàn theå: a)Soá loaïi kieåu gen ñoàng
hôïp? b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp? c) Toång soá loaïi kieåu gen toái ña?
Giaûi:
Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen = 3
Ñoù laø caùc kieåu gen: IAIA; IBIB; IOIO
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp: = C2r =
r (r 1) 3(3 1)
=
= 3.
2
2
Ñoù laø caùc kieåu gen: IAIB; IBIO;
IAIO
Toång soá loaïi kieåu gen =soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp +soá loaïi kieåu gen dò hôïp =3+3 = 6 hoaëc
r (r 1)
3(3 1)
=
=6
2
2
Baøi 2. Moät gen coù 4 alen A> a> a1> a2 naèm treân NST thöôøng. Haõy xaùc ñònh trong quaàn
theå:
a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp?
b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp?
c)Toång soá loaïi kieåu
gen?
Giaûi:
a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen = 4.
Ñoù laø caùc kieåu gen: AA; aa; a1a1; a2a2.
b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = C2r =
r (r 1)
4(4 1)
=
= 6.
2
2
Ñoù laø caùc kieåu gen: Aa; Aa1;
Aa2; aa1; aa2; a1a2.
c) Toång soá loaïi kieåu gen = Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = 4 + 6
=10
hoaëc
r (r 1) 4(4 1)
=
= 10
2
2
II. MOÄT LOCUT GEN NAÈM TREÂN NHIEÃM SAÉC THEÅ GIÔÙI TÍNH
A. Moät locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính X khoâng coù alen töông öùng treân Y.
1. Caùch xaùc ñònh
a) Gen coù r alen
* ÔÛ giôùi XX:
Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ñuùng baèng soá alen cuûa gen = r.
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = C2r =
r (r 1)
2
* ÔÛ giôùi XY:
Soá loaïi kieåu gen = r
* Xeùt chung 2 giôùi:
Toång soá loaïi kieåu gen =
r (r 1)
2
Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XY = r +
r (r 3)
r (r 1)
=
2
2
Số kiể u giao phố i = số kiể u gen XX. số KG XY
Lưu ý: Nếu đề không yêu cầu xác định số kiểu giao phối thì không cần tính riêng từng giới
mà sử dụng luôn công thức chung để tính số kiểu gen là
r (r 3)
2
2. Baøi taäp vaän duïng
Baøi 1. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( ♂ XX; ♀ XY). Moät gen coù 4 alen A> a> a1> a2 naèm treân NST
giôùi tính X khoâng coù alen töông öùng treân Y. Haõy xaùc ñònh trong quaàn theå:
a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ôû giôùi ñöïc?
b )Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå?
Giaûi:
a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ôû giôùi ñöïc: Giôùi ñöïc coù caëp NST giôùi tính XX, locut gen naèm
treân NST giôùi tính X khoâng coù alen töông öùng treân Y soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá
alen cuûa gen = 4
b) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå: = Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû
giôùi XY
=
r (r 1)
4(4 1)
+r=
+ 4 = 14 (kieåu gen)
2
2
Baøi 2. ÔÛ moät loaøi coân truøng (♀ XX; ♂ XY). Moät gen coù 5 alen naèm treân NST giôùi tính X
khoâng coù alen töông öùng treân Y. Haõy xaùc ñònh trong quaàn theå:
a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp vaø soá loaïi kieåu gen dò hôïp ôû giôùi caùi?
b) Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc?
c) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå?
Giaûi:
a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp vaø soá loaïi kieåu gen dò hôïp ôû giôùi caùi:
Giôùi caùi coù caëp NST giôùi tính XX, locut gen naèm treân NST giôùi tính X khoâng coù alen
töông öùng treân Y Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ôû giôùi caùi = soá alen cuûa gen = 5 vaø soá
loaïi kieåu gen dò hôïp ôû giôùi caùi = C2r =
r (r 1)
5(5 1)
=
= 10
2
2
b) Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc: Giôùi ñöïc coù caëp NST giôùi tính XY soá loaïi kieåu gen ôû
giôùi ñöïc = soá alen cuûa gen = 5
c) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå: = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen
ôû giôùi XY
=r+
r (r 1)
5(5 1)
=5+
= 20
2
2
B. Moät locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính X coù alen töông öùng treân Y.
1. Caùch xaùc ñònh
a) Gen coù r alen
ÔÛ giôùi XX Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = r
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = C2r =
r (r 1)
2
Soá loaïi kieåu gen =
r (r 1)
2
giôùi XY : kieu gen la su ket hop cua cac alen o X va Y voi nhau => so kieu gen = r 2
Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå:
2. Baøi taäp vaän duïng
r (r 1)
+ r2
2
Baøi 1. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( ♂ XX; ♀ XY). Moät locut gen coù 3 alen M> m> m1 naèm treân
NST giôùi tính X coù alen töông öùng treân Y. Haõy xaùc ñònh
a) Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi caùi? Ñoù laø caùc kieåu gen naøo?
b) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå?
Giaûi:
a) Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi caùi: Giôùi caùi coù caëp NST giôùi tính XY, locut gen naèm treân X coù
alen töông öùng treân Y Soá kieåu gen ôû giôùi caùi laø
r (r 1)
3(3 1)
=
=6
2
2
Ñoù laø caùc
kieåu gen: XMYM; XmYm;Xm1Ym1;XMYm;XMYm1;XmYm1.
b) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå: số kiểu gen ở giới đực: 32 = 9
Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå: 6 +9 = 15
Baøi 2. ÔÛ moät loaøi coân truøng (♀XX; ♂ XY). Moät locut gen coù 5 alen naèm treân NST giôùi tính
X coù alen töông öùng treân Y. Haõy xaùc ñònh: a)Soá loaïi kieåu gen dò hôïp ôû giôùi caùi? b)Soá loaïi
kieåu gen ôû giôùi ñöïc? c)Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå?
Giaûi:
a) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp ôû giôùi caùi: Locut gen naèm treân X coù alen töông öùng treân Y
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp ôû giôùi caùi = C2r =
b) Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc: 52 = 25
c) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå:
r (r 1)
5(5 1)
=
= 10
2
2
r (3r 1)
= 40
2
C. Moät locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính Y khoâng coù alen töông öùng treân X.
1. Caùch xaùc ñònh
a) Gen coù r alen Soá kieåu gen ôû giôùi XY cuõng chính laø soá alen = r
2. Baøi taäp vaän duïng
Baøi 1. ÔÛ moät loaøi coân truøng (♀XX; ♂ XY). Moät locut gen coù 4 alen T, Ts, Tr, t naèm treân
NST giôùi tính Y khoâng coù alen töông öùng treân X. Haõy xaùc ñònh caùc kieåu gen trong quaàn
theå?
Giaûi: Vì locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính Y khoâng coù alen töông öùng treân X,
tính traïng chæ bieåu hieän ôû giôùi dò giao töû XY neân chæ ôû giôùi XY môùi xaùc ñònh kieåu gen vaø soá
kieåu gen cuõng chính laø soá alen = 4. Ñoù laø caùc kieåu gen: XYT, XYTs, XYTr, XYt
Baøi 2. ÔÛ moät loaøi coân truøng (♂ XX; ♀ XY). Moät locut gen coù 10 alen naèm treân NST giôùi
tính Y khoâng coù alen töông öùng treân X. Haõy xaùc ñònh caùc kieåu gen trong quaàn theå?
Giaûi: Chæ ôû giôùi XY môùi xaùc ñònh kieåu gen vaø soá kieåu gen cuõng chính laø soá alen = 10.
D. Moät locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính X ôû loaøi coù cô cheá xaùc ñònh giôùi tính laø
XX/XO
1. Caùch xaùc ñònh
a) Gen coù r alen Caùch tính soá kieåu gen trong tröôøng hôïp moät locut gen naèm treân nhieãm
saéc theå giôùi tính X ôû loaøi coù cô cheá xaùc ñònh giôùi tính laø XX/XO gioáng y heät tröôøng hôïp
moät locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính X khoâng coù alen tröông öùng treân Y. Do
vaäy:
* ÔÛ giôùi XX:
Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ñuùng baèng soá alen cuûa gen = r.
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = C2r =
Toång soá loaïi kieåu gen =
r (r 1)
2
r (r 1)
2
* ÔÛ giôùi XO:
Soá loaïi kieåu gen = r
* Xeùt chung 2 giôùi: Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû
giôùi XO =
r (r 1)
+r
2
2. Baøi taäp vaän duïng
Baøi 1. ÔÛ moät loaøi coân truøng (♀ XO; ♂ XX). Xeùt moät locut gen coù 4 alen B, Bs, Br vaø b naèm
treân NST giôùi tính X. Haõy xaùc ñònh: Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ôû giôùi ñöïc? Soá loaïi kieåu
gen trong quaàn theå?
Giaûi:
a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ôû giôùi ñöïc:
Giôùi ñöïc coù caëp NST giôùi tính XX soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp baèng soá alen = 4
b) Soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå: = Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû
giôùi XO
=
r (r 1)
4(4 1)
+r=
+ 4 = 14
2
2
Baøi 2. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( ♂ XO; ♀ XX). Xeùt moät locut gen coù 5 alen C, Cs, Cr, Ct vaø c
naèm treân NST giôùi tính X. Haõy xaùc ñònh:
Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc?
Soá loaïi kieåu
gen trong quaàn theå?
Giaûi:
*Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc: Giôùi ñöïc coù caëp NST giôùi tính XO soá loaïi kieåu gen cuõng
chính baèng soá alen = 5
Ñoù laø caùc kieåu gen: XCO; XCsO; XCrO; XCtO; XcO
*Soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå:
Giôùi caùi XX coù soá loaïi kieåu gen =
15
r (r 1)
5(5 1)
=
=
2
2
Soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå = Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XO + soá loaïi kieåu gen ôû giôùi
XX = 5+15 = 20
III. HAI LOCUT GEN CUØNG NAÈM TREÂN MOÄT CAËP NHIEÃM SAÉC THEÅ THÖÔØNG
1. Caùch xaùc ñònh
a) Moãi locut coù 2 alen: locut I coù 2 alen(A, a), locut II coù 2 alen(B,b).
Vì locut I vaø II cuøng naèm treân moät caëp nhieãm saéc theå thöôøng neân ta coù theå xem locut
I vaø II nhö moät locut (ví duï kí hieäu laø locut D), thì soá alen cuûa locut D laø tích soá giöõa soá alen
cuûa locut I vaø locut II = 2. 2 = 4. Goïi D1, D2, D3, D4 laàn löôït laø caùc alen cuûa locut D thì D1 =
AB, D2 = Ab, D3 = aB, D4 = ab. Do vaäy:
Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen cuûa locut D = 4.
Ñoù laø caùc kieåu gen:
aB ab
;
aB ab
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = soá toå hôïp chaäp 2 töø 4 alen cuûa locut D: C42 =
AB Ab
;
;
AB Ab
4(4 1)
=6
2
Ñoù laø caùc kieåu gen:
AB AB AB Ab Ab aB
;
;
;
;
;
Ab aB ab aB ab ab
Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + soá loaïi kieåu gen dò hôïp = 4 + 6 = 10
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen: Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp Aa, locut II coù 1 caëp
dò hôïp Bb kieåu gen dò hôïp hai caëp alen laø
AB
. Tröôøng hôïp gen lieân keát coù xuaát hieän
ab
Ab
AB
theâm kieåu gen dò hôïp cheùo laø
. Nhö vaäy coù 2 loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp alen laø
aB
ab
Ab
vaø
aB
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen:
Laø söï toå hôïp caëp gen dò hôïp cuûa locut I vôùi caùc caëp gen ñoàng hôïp cuûa locut II vaø
ngöôïc laïi.
Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp Aa, locut II coù 2 caëp gen ñoàng hôïp BB vaø bb coù 2 loaïi kieåu
gen
AB Ab
;
aB ab
Locut II coù 1 caëp gen dò hôïp Bb, locut I coù 2 caëp gen ñoàng hôïp AA vaø aa coù 2 loaïi kieåu
gen
AB aB
;
Ab ab
Nhö vaäy coù 4 loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen laø:
AB Ab AB aB
; ;
;
aB ab Ab ab
* Löu yù: Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen coøn coù theå tính:
= soá loaïi kieåu gen dò hôïp – soá loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp alen = 6 – 2 = 4
b) Moãi locut coù nhieàu alen: locut I coù m alen, locut II coù n alen.
Locut I vaø II cuøng naèm treân moät caëp nhieãm saéc theå thöôøng ta coù theå xem locut I
vaø II nhö moät locut ( ví duï kí hieäu laø locut D), thì soá alen cuûa locut D laø tích soá giöõa soá alen
cuûa locut I vaø locut II = m.n. Do vaäy:
Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen cuûa locut D = m.n
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = soá toå hôïp chaäp 2 töø m.n alen cuûa locut D = C2mn
Toång soá loaïi kieåu gen = soá kieåu gen ñoàng hôïp + soá kieåu gen dò hôïp = m.n + C2mn
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen:
Locut I coù C2m caëp gen dò hôïp, locut II coù C2n caëp dò hôïp soá loaïi kieåu gen dò hôïp
hai caëp alen = 2.C2m. C2n
(Löu yù: nhaân 2 vì soá kieåu gen dò hôïp cheùo baèng soá kieåu gen dò hôïp ñoàng).
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen:
Laø söï keát hôïp caùc caëp gen dò hôïp cuûa locut I vôùi caùc caëp gen ñoàng hôïp cuûa locut II
vaø ngöôïc laïi.
Locut I coù C2m caëp gen dò hôïp, locut II coù n caëp gen ñoàng hôïp
Locut II coù C2n caëp gen dò hôïp Bb, locut I coù m caëp gen ñoàng hôïp
soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen laø: n.C2m + m.C2n
* Löu yù: Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen coøn coù theå tính:
= soá kieåu gen dò hôïp – soá kieåu gen dò hôïp 2 caëp alen = C2mn - 2.C2m. C2n
2. Baøi taäp vaän duïng
Baøi 1. Treân moät caëp NST thöôøng xeùt 2 locut gen. Locut thöù nhaát coù 2 alen A vaø a. Locut
thöù hai coù 3 alen B, B’, b. Haõy xaùc ñònh soá kieåu gen vaø lieät caùc kieåu gen ñoù? Soá loaïi kieåu
gen ñoàng hôïp? Soá loaïi kieåu gen dò hôïp? Toång soá loaïi kieåu gen?
Soá loaïi kieåu gen dò
hôïp hai caëp alen?
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen?
Giaûi: Theo ñeà, locut I coù m=2 alen (A, a) vaø locut II coù n=3 alen (B, B’,b).
Coù theå xem locut I vaø II nhö moät locut D vôùi soá alen laø m.n = 3.2 = 6
Caùc alen cuûa locut D: D1 =AB, D2 =AB’, D3 =Ab, D4 =aB, D5 =aB’, D6 = ab
a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = m.n = 3. 2 = 6
aB ab
;
aB ab
b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = C2mn =
Ñoù laø caùc kieåu gen:
6(6 1)
= 15
2
AB AB Ab aB
;
; ;
;
AB AB Ab aB
Ñoù laø caùc kieåu gen:
AB AB AB
;
;
;
aB
AB Ab
AB AB
;
;
aB ab
AB AB AB AB Ab Ab Ab aB aB aB
;
;
;
;
;
;
;
;
;
ab
Ab aB aB ab aB aB ab aB ab
c) Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + soá loaïi kieåu gen dò hôïp = 6 + 15 =
21 (kieåu gen)
d) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen = 2.C2m.C2n = 2.C22.C23 = 2.1.3 = 6
Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp Aa. Locut II coù 3 caëp gen dò hôïp BB’,Bb, B’b
Toå hôïp caùc caëp gen dò hôïp cuûa locut I vaø II Caùc loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp alen
laø:
AB AB AB
AB Ab Ab
;
;
vaø
; ;
aB aB aB
aB ab
ab
( Toå hôïp caùc caëp gen dò hôïp cuûa töøng locut, sau ñoù suy ra
caùc kieåu gen dò hôïp cheùo)
e) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen
* Coù 2 caùch tính:
Caùch 1: n.C2m + m.C2n = 3.C22 + 2C23 = 3.1 +2.3 = 9
Caùch 2: C2mn – 2. C2m. C2n = 15 – 6 = 9
* Lieät keâ 9 kieåu gen:
Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp Aa. Locut II coù 3 caëp gen ñoàng hôïp BB, B’B’ vaø bb
coù 3 loaïi kieåu gen
AB AB Ab
;
;
aB aB ab
Locut II coù 3 caëp gen dò hôïp BB’,Bb, B’b. Locut I coù 2 caëp gen ñoàng hôïp AA vaø aa
coù 6 loaïi kieåu gen
AB aB AB aB AB aB
;
;
;
;
;
ab
AB aB Ab ab Ab
Nhö vaäy coù 9 loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp gen:
aB
ab
AB AB Ab AB aB AB aB AB
;
; ;
;
;
; ;
;
aB aB ab AB aB Ab ab Ab
Baøi 2. Xeùt 2 locut gen cuøng naèm treân moät caëp NST thöôøng, locut thöù nhaát coù 5 alen, locut
thöù hai coù 2 alen. Haõy xaùc ñònh:
*Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp? *Soá loaïi kieåu gen dò hôïp? *Toång soá loaïi kieåu gen?
*Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen? *Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen?
Giaûi:
a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = m.n = 5.2 =10
b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = C2mn = C210 =
10(10 1)
= 45
2
c) Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + soá loaïi kieåu gen dò hôïp = m.n +
C2mn = 10 + 45 = 55
d) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen
= 2.C2m.C2n = 2.C25.C22 = 2.
e) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen:
Caùch 1: n.C2m + m.C2n = 2.C25 + 5.C22 = 2.
5(5 1)
.1 = 20
2
5(5 1)
+ 5.1 = 25
2
Caùch 2: C2mn - 2.C2m.C2n = 45 – 20 = 25
IV. HAI LOCUT GEN NAÈM TREÂN CAËP NHIEÃM SAÉC THEÅ GIÔÙI TÍNH X KHOÂNG COÙ
ALEN TÖÔNG ÖÙNG TREÂN Y
1. Caùch xaùc ñònh: Moãi locut coù 2 alen: locut I coù 2 alen(A, a), locut II coù 2 alen(B,b).
* ÔÛ giôùi XX:
Caùch lyù luaän töông töï nhö tröôøng hôïp hai locut gen naèm treân caëp nhieãm saéc theå thöôøng nhö
sau:
Vì locut I vaø II cuøng naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính X neân ta coù theå xem locut I vaø
II nhö moät locut (ví duï kí hieäu laø locut D), thì soá alen cuûa locut D laø tích soá giöõa soá alen cuûa
locut I vaø locut II = 2. 2 = 4. Goïi D1, D2, D3, D4 laàn löôït laø caùc alen cuûa locut D thì D1 = AB,
D2 = Ab, D3 = aB, D4 = ab. Do vaäy:
Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen cuûa locut D = 4. Ñoù laø caùc kieåu gen: XABXAB;
XAbXAb; XaBXaB ; XabXab
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = soá toå hôïp chaäp 2 töø 4 alen cuûa locut D: C42 =
4(4 1)
=6
2
Ñoù laø caùc kieåu gen: XABXAb; XABXaB; XABXab; XAbXaB; XAbXab; XaBXab.
Toång soá loaïi kieåu gen = soá kieåu gen ñoàng hôïp + soá kieåu gen dò hôïp = 4 + 6 = 10
Soá kieåu gen dò hôïp hai caëp alen:
Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp XAXa, locut II coù 1 caëp dò hôïp XBXb kieåu gen dò hôïp hai
caëp alen laø XABXab. Tröôøng hôïp gen lieân keát coù xuaát hieän theâm kieåu gen dò hôïp cheùo laø
XAbXaB. Nhö vaäy coù 2 kieåu gen dò hôïp 2 caëp alen laø XABXab vaø XAbXaB
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen:
Laø söï toå hôïp caëp gen dò hôïp cuûa locut I vôùi caùc caëp gen ñoàng hôïp cuûa locut II vaø ngöôïc laïi.
Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp XAXa, locut II coù 2 caëp gen ñoàng hôïp XBXB vaø XbXb coù 2 loaïi
kieåu gen XABXaB vaø XAbXab
Locut II coù 1 caëp gen dò hôïp XBXb, locut I coù 2 caëp gen ñoàng hôïp XAXA vaø XaXa coù 2 loaïi
kieåu gen XABXAb vaø XaBXab
Nhö vaäy coù 4 loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen laø: XABXaB; XAbXab; XABXAb vaø XaBXab
* Löu yù: Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen coøn coù theå tính:
= soá loaïi kieåu gen dò hôïp – soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen = 6 – 2 = 4
* ÔÛ giôùi XY:
Soá loaïi kieåu gen = soá alen cuûa locut D = 4. Goàm caùc kieåu gen: XABY; XAbY;
XaBY; XabY
* Xeùt chung 2 giôùi: Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû
giôùi XY = 10 + 4 =14
a) Moãi locut coù nhieàu alen: locut I coù m alen, locut II coù n alen.
* ÔÛ giôùi XX:
Töø tröôøng hôïp (a) ôû treân ta cuõng lyù luaän töông töï: Locut I vaø II cuøng naèm treân moät caëp
nhieãm saéc theå thöôøng ta coù theå xem locut I vaø II nhö moät locut ( ví duï kí hieäu laø locut D),
thì soá alen cuûa locut D laø tích soá giöõa soá alen cuûa locut I vaø locut II = m.n. Do vaäy:
Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen cuûa locut D = m.n
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = soá toå hôïp chaäp 2 töø m.n alen cuûa locut D = C2mn
Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + soá loaïi kieåu gen dò hôïp = m.n +
C2mn
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen:
Locut I coù C2m caëp gen dò hôïp, locut II coù C2n caëp dò hôïp soá loaïi kieåu gen dò hôïp
hai caëp alen = 2.C2m.C2n
(Löu yù: nhaân 2 vì soá kieåu gen dò hôïp cheùo baèng soá kieåu gen dò hôïp ñoàng).
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen:
Laø söï keát hôïp caùc caëp gen dò hôïp cuûa locut I vôùi caùc caëp gen ñoàng hôïp cuûa locut II
vaø ngöôïc laïi.
Locut I coù C2m caëp gen dò hôïp, locut II coù n caëp gen ñoàng hôïp
Locut II coù C2n caëp gen dò hôïp Bb, locut I coù m caëp gen ñoàng hôïp
soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen laø: n.C2m + m.C2n
* Löu yù: Soá kieåu gen dò hôïp moät caëp alen coøn coù theå tính:
= soá kieåu gen dò hôïp – soá kieåu gen dò hôïp hai caëp alen = C2mn - 2.C2m.C2n
* ÔÛ giôùi XY: Soá loaïi kieåu gen = soá alen cuûa locut D = m.n
* Xeùt chung 2 giôùi:
Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XY = (m.n +
C2mn) +m.n = 2m.n + C2mn
2. Baøi taäp vaän duïng
Baøi 1. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( caùi XX; ñöïc XY). Xeùt 2 locut gen cuøng naèm treân NST giôùi
tính X khoâng coù alen töông öùng treân Y, locut thöù nhaát coù 2 alen B vaø b. Locut thöù hai coù 3
alen E, E’, e.
* ÔÛ giôùi caùi, haõy xaùc ñònh soá kieåu gen vaø lieät keâ caùc kieåu gen ñoù? Soá kieåu gen ñoàng hôïp ;
Soá kieåu gen dò hôïp ; Toång soá kieåu gen ; Soá kieåu gen dò hôïp hai caëp alen; Soá kieåu gen dò hôïp
moät caëp alen
*ÔÛ giôùi ñöïc, haõy xaùc ñònh soá kieåu gen vaø lieät keâ caùc kieåu gen ñoù?
* Cho bieát toång soá kieåu gen trong quaàn theå?
Giaûi: Theo ñeà, locut I coù m =2 alen (B, b), locut II coù n = 3 alen (E, E’,e)
Coù theå xem locut I vaø II nhö moät locut D vôùi soá alen laø m.n = 3.2 = 6
Caùc alen cuûa locut D: D1 =BE, D2 =BE’, D3 =Be, D4 =bE, D5 =bE’, D6 = be
a) ÔÛ giôùi caùi:
Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen cuûa locut D = 6 Ñoù laø caùc kieåu gen: XBEXBE; XBE’XBE’;
XBeXBe ; XbEXbE ; XbE’XbE’ ;XbeXbe
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = soá toå hôïp chaäp 2 töø m.n alen cuûa locut D = C2mn =
6(6 1)
= 15
2
Ñoù laø caùc kieåu gen: XBEXBE’; XBEXBe; XBEXbE; XBEXbE’; XBEXbe ; XBE’XBe; XBE’XbE; XBE’XbE’;
XBE’Xbe XBeXbE; XBeXbE’; XBeXbe; XbEXbE’; XbEXbe; XbE’Xbe
Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + soá loaïi kieåu gen dò hôïp = m.n +
C2mn = 6 + 15= 21
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen = 2.C2m.C2n = 2.C23.C22 = 2.3.1 = 6
Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp XBXb, locut II coù 3 caëp dò hôïp XEXE’, XEXe, XE’Xe
Toå hôïp caùc caëp gen dò hôïp cuûa locut I vaø II Caùc kieåu gen dò hôïp 2 caëp alen laø
XBE’Xbe vaø XBE’XbE; XBeXbE; XBeXbE’ (3 kieåu gen sau laø kieåu gen dò hôïp cheùo
suy ra töø 3 kieåu gen dò hôïp ñoàng phía tröôùc)
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen:
* Coù 2 caùch tính:
Caùch 1: n.C2m + m.C2n = 2.C23 + 3C22 = 3.2 +3.1 = 9
Caùch 2: C2mn – 2. C2m. C2n = 15 – 6 = 9
* Lieät keâ 9 loaïi kieåu gen:
Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp XBXb. Locut II coù 3 caëp gen ñoàng hôïp XEXE, XE’xE’, XeXe
coù 3 loaïi kieåu gen XBE XbE; XBE’ XbE’; XBe Xbe
Locut II coù 3 caëp gen dò hôïp XEXE’, XEXe, XE’Xe. Locut I coù 2 caëp gen ñoàng hôïp XBXB,
XbXb
coù 6 loaïi kieåu gen XBE XBE’; XBE XBe; XBE’ XBe; XbE XbE’; XbE Xbe; XbE’ Xbe
Nhö vaäy coù 9 loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp gen laø:
XBE XbE; XBE’ XbE’; XBe Xbe; XBE XBE’; XBE XBe; XBE’ XBe; XbE XbE’; XbE Xbe; XbE’ Xbe
b) ÔÛ giôùi ñöïc: Soá loaïi kieåu gen baèng soá toå hôïp alen cuûa 2 locut = m.n = 3.2 = 6
Ñoù laø caùc kieåu gen: XBEY; XBE’Y; XBeY; XbEY; XbE’Y; XbeY
c) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå = Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc XY + soá loaïi kieåu
gen ôû giôùi caùi XX
= 2m.n + C2mn = 2.6 + C26 = 27
Baøi 2. ÔÛ moät loaøi , con caùi coù caëp NST giôùi tính XX, con ñöïc coù caëp NST giôùi tính XY. Xeùt
2 locut gen cuøng naèm treân NST giôùi tính X khoâng coù alen töông öùng treân Y, locut thöù nhaát
coù 6 alen, locut thöù hai coù 3 alen. Haõy xaùc ñònh:
*Soá loaïi kieåu gen coù theå coù ôû caù theå caùi ? *Soá loaïi kieåu gen dò hôïp veà 2 caëp gen ôû caù theå
caùi ?
* Soá loaïi kieåu gen toái ña trong quaàn theå?
Giaûi:Theo ñeà, soá alen cuûa 2 locut laàn löôït laø m = 6 vaø n = 3
a) Soá loaïi kieåu gen coù theå coù ôû caù theå caùi:
Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + soá loaïi kieåu gen dò hôïp = mn + C2mn =
18 + C218 = 18 + 153 = 171
b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp veà 2 caëp gen ôû caù theå caùi: 2. C2m.C2n = 2. C26.C23 = 2. 15.3 = 90
c) Soá loaïi kieåu gen toái ña trong quaàn theå: Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc XY = m.n = 18
Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc XY + soá loaïi kieåu gen ôû
giôùi caùi XX = 18 + 171 = 189
( hoaëc söû duïng coâng thöùc: 2m.n + C2mn = 2. 6.3 + C218 = 36 + 153 = 189)
XBEXbE’, XBEXbe;
V. HAI HOAËC NHIEÀU LOCUT GEN NAÈM TREÂN CAÙC CAËP NHIEÃM SAÉC THEÅ TÖÔNG
ÑOÀNG KHAÙC NHAU.
1. Caùch xaùc ñònh
Khi caùc locut gen naèm treân caùc caëp NST töông ñoàng khaùc nhau thì chuùng coù söï phaân li
ñoäc laäp vaø toå hôïp töï do trong quaù trình phaùt sinh giao töû cuõng nhö trong quaù trình thuï
tinh taïo hôïp töû. Vì vaäy, ñeå xaùc ñònh soá loaïi kieåu gen, ta cöù xeùt rieâng soá kieåu gen öùng vôùi
töøng caëp NST roài sau ñoù thöïc hieän pheùp tính nhaân caùc keát quaû ñaõ coù. Caùch xaùc ñònh soá
kieåu gen öùng vôùi töøng caëp NST ñaõ trình baøy ôû caùc phaàn ôû treân ( muïc I IV).
Trong tröôøng hôïp ñoàng thôøi xeùt locut gen naèm treân NST giôùi tính vaø locut gen naèm
treân NST thöôøng thì coù theå tính soá loaïi kieåu gen chung cuûa töøng giôùi (baèng caùch xeùt rieâng
soá loaïi kieåu gen öùng vôùi töøng caëp NST roài sau ñoù thöïc hieän pheùp tính nhaân caùc keát quaû ñaõ
coù). Sau ñoù tính soá loaïi kieåu gen toái ña trong quaàn theå baèng caùch thöïc hieän pheùp tính coäng
cho caùc loaïi kieåu gen chung ôû 2 giôùi.
2. Baøi taäp vaän duïng
Baøi 1. Xeùt 2 locut gen naèm treân 2 caëp NST thöôøng khaùc nhau, locut thöù nhaát coù 2 alen (A,
a); locut thöù hai coù 3 alen (B, B’, b). Haõy cho bieát:
a) Soá loaïi kieåu gen toái ña trong quaàn theå?
b) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp veà 2 caëp gen? Ñoù laø nhöõng kieåu gen naøo?
c) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp gen? Ñoù laø nhöõng kieåu gen naøo?
d) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 1 caëp gen? Ñoù laø nhöõng kieåu gen naøo?
Giaûi:
Theo ñeà, locut (I) coù soá alen laø m = 2 (A, a) vaø locut (II) coù soá alen laø n = 3 (B, B’, b).
Chuùng phaân li ñoäc laäp vôùi nhau.
a) Soá loaïi kieåu gen toái ña trong quaàn theå:= Soá loaïi kieåu gen locut (I) x soá loaïi kieåu gen
locut (II)
=
m(m 1)
n(n 1)
x
= 3 x 6 = 18
2
2
b) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp veà 2 caëp gen:
= soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut (I) x soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut (II) =
mxn=2x3=6
* Lieät keâ caùc kieåu gen:
Locut (I) coù 2 kieåu gen ñoàng hôïp (AA, aa); locut (II) coù 3 kieåu gen ñoàng hôïp (BB,B’B’, bb)
Caùc kieåu gen ñoàng hôïp veà 2 gen laø: AABB; AAB’B’; AAbb; aaBB; aaB’B’; aabb
c) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp gen:
= soá loaïi kieåu gen dò hôïp cuûa locut (I) x soá loaïi kieåu gen dò hôïp cuûa locut (II) = C 2m x
C2n = C22 x C23 = 1 x 3 = 3
* Lieät keâ caùc kieåu gen:
Locut (I) coù 1 kieåu gen dò hôïp (Aa); locut thöù hai coù 3 kieåu gen dò hôïp (BB’,Bb, B’b) Caùc
kieåu gen dò hôïp veà 2 caëp gen laø: Ñoù laø caùc kieåu gen: AaBB’; AaBb; AaB’b
d) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 1 caëp gen?
Caùch 1: = Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut (I) x soá loaïi kieåu gen dò hôïp cuûa locut (II ) +
Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut (II) x soá loaïi kieåu gen dò hôïp cuûa locut (I) = m. C2n + n.
C2m = 2. C23 + 3. C22 = 2.3 + 3.1 = 9
Caùch 2: = Toång soá loaïi kieåu gen – (soá loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp gen + soá loaïi kieåu gen
ñoàng hôïp) = 18 – (3+6) = 9
Lieät keâ caùc kieåu gen: Locut (I) coù 1 kieåu gen dò hôïp (Aa); locut (II) coù 3 kieåu gen ñoàng
hôïp (BB,B’B’, bb)
coù 3 loaïi kieåu gen AaBB; AaB’B’; Aabb
Locut (II) coù 3 kieåu gen dò hôïp (BB’, Bb, B’b); locut (I) coù 2 kieåu gen ñoàng hôïp (AA, aa)
coù 6 loaïi kieåu gen AABB’; AABb; AAB’b; aaBB’; aaBb; aaB’b
Nhö vaäy coù 9 loaïi kieåu gen dò hôïp 1 caëp gen laø: AaBB; AaB’B’; Aabb; AABB’; AABb;
AAB’b; aaBB’; aaBb; aaB’b
Baøi 2. Xeùt 2 locut gen, locut thöù nhaát coù 3 alen naèm treân caëp NST thöôøng soá 1; locut thöù
hai coù 4 alen naèm treân caëp NST thöôøng soá 5. Haõy cho bieát: *Soá kieåu gen toái ña trong quaàn
theå? *Soá kieåu gen ñoàng hôïp veà 2 caëp gen? * Soá kieåu gen dò hôïp 2 caëp gen? *Soá kieåu gen dò
hôïp 1 caëp gen?
Giaûi:Theo ñeà, locut (I) coù soá alen laø m = 3 vaø locut (II) coù soá alen laø n = 4.
a) Soá loaïi kieåu gen toái ña trong quaàn theå: = Soá loaïi kieåu gen locut (I) x soá loaïi kieåu gen
locut (II)
=
m(m 1)
n(n 1)
x
= 6 x 10 = 60
2
2
b) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp veà 2 caëp gen:
= soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut (I) x soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut (II) =
m x n = 3 x 4 = 12
c) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp gen:
= soá loaïi kieåu gen dò hôïp cuûa locut (I) x soá loaïi kieåu gen dò hôïp cuûa locut (II) = C2m x
C2n = C23 x C24 = 3 x 6 = 18
d) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 1 caëp gen:
Caùch 1: = Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut (I) x Soá loaïi kieåu gen dò hôïp cuûa locut
(II ) + Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut (II) x Soá loaïi kieåu gen dò hôïp cuûa locut (I) = m.
C2n + n. C2m = 3. 6 + 4. 3 = 18 + 12 = 30
Caùch 2: = Toång soá loaïi kieåu gen – (soá loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp + soá loaïi kieåu gen ñoàng
hôïp) = 60 – ( 12+18) = 30
Baøi 3. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( con caùi XX, con ñöïc XY). Xeùt 2 locut gen, locut thöù nhaát (I)
coù 2 alen (A, a) naèm treân caëp NST thöôøng soá 1; locut thöù hai (II) coù 2 alen (B, b) naèm treân
caëp NST giôùi tính X, khoâng coù alen töông öùng treân Y. Haõy cho bieát: *Soá loaïi kieåu gen toái
ña veà 2 locut gen treân ôû giôùi ñöïc? Lieät keâ? *Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 2 locut gen treân ôû
giôùi caùi? Lieät keâ? *Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 2 locut gen trong quaàn theå?
Giaûi: Loaøi coân truøng: con caùi XX, con ñöïc XY
Theo ñeà, locut (I) coù soáù alen laø m =2 (A, a), treân NST thöôøng.
Locut (II) coù soá alen laø n = 2 (B, b), treân NST X, khoâng coù alen treân Y
a) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 2 locut gen treân ôû giôùi ñöïc XY:
= Soá loaïi kieåu gen ôû locut (I) x Soá loaïi kieåu gen XY cuûa locut (II) =
=6
m(m 1)
xn =3x2
2
* Lieät keâ: Locut (I) coù 3 loaïi kieåu gen: AA, Aa, aa; locut (II) coù 2 loaïi kieåu gen XY: XBY
vaø XbY
coù 6 loaïi kieåu gen laø: AAXBY; AaXBY; aaXBY; AAXbY; AaXbY; aaXbY
b) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 2 locut gen treân ôû giôùi caùi XX:
= Soá loaïi kieåu gen ôû locut (I) x soá loaïi kieåu gen XX cuûa locut (II) =
3x3=9
m(m 1)
n(n 1)
x
=
2
2
* Lieät keâ: Locut (I) coù 3 loaïi kieåu gen: AA, Aa, aa; locut (II) coù 3 loaïi kieåu gen XX:
X X , XBXb, Xb Xb
coù 9 loaïi kieåu gen laø: AAXBXB; AAXBXb; AAXb Xb; AaXBXB; AaXBXb; AaXb Xb;
aaXBXB; aaXBXb; aaXb Xb
c) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 2 locut gen trong quaàn theå:
Caùch 1: = Soá loaïi kieåu gen veà 2 gen treân ôû giôùi ñöïc XY + soá loaïi kieåu gen veà 2 gen treân ôû
giôùi caùi XX = 6 + 9 = 15
Caùch 2: = Soá loaïi kieåu gen ôû locut (I) x Soá loaïi kieåu gen ôû locut (II) khi xeùt caû 2giôùi=
B
B
m(m 1)
n(n 1)
.[n +
] = 3.5 = 15
2
2
Baøi 4. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( con ñöïc XX, con caùi XY). Xeùt 2 locut gen, locut thöù nhaát (I)
coù 3 alen naèm treân caëp NST thöôøng soá 3; locut thöù hai (II) coù 4 alen naèm treân caëp NST
giôùi tính X, khoâng coù alen töông öùng treân Y. Haõy cho bieát:
*Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 2 caëp gen ôû giôùi caùi? *Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp gen ôû giôùi
ñöïc?
* Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 2 locut gen trong quaàn theå?
Giaûi: Loaøi coân truøng: con caùi XY, con ñöïc XX
Theo ñeà, locut (I) coù soáù alen laø m =3, treân NST thöôøng. Locut (II) coù soá alen laø n = 4, treân
NST X, khoâng coù alen treân Y
a) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 2 caëp gen treân ôû giôùi caùi (XY):
= Soá loaïi kieåu gen ôû locut (I) x soá loaïi kieåu gen XY cuûa locut (II) =
m(m 1)
. n = 6.4 =
2
24
b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp gen treân ôû giôùi ñöïc:
= Soá loaïi kieåu gen dò hôïp ôû locut (I) x soá loaïi kieåu gen XX dò hôïp ôû locut (II)= C2m.C2n =
m(m 1) n(n 1)
.
= 3.6 = 18
2
2
c) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 2 locut gen treân trong quaàn theå:
Caùch 1: = soá loaïi kieåu gen veà 2 gen ôû giôùi caùi XY + soá loaïi kieåu gen veà 2 gen ôû giôùi ñöïc
XX
Maø soá loaïi kieåu gen veà 2 gen ôû giôùi ñöïc XX laø:
60
m(m 1) n(n 1)
3(3 1) 4(4 1)
.
=
.
= 6.10 =
2
2
2
2
Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 2 locut gen trong quaàn theå = 24 + 60 = 84
Caùch 2: = Soá loaïi kieåu gen ôû locut (I) x Soá loaïi kieåu gen ôû locut (II) khi xeùt caû 2 giôùi
=
m(m 1)
n(n 1)
.[n +
] = 6.14 = 84
2
2
Baøi 5. Xeùt 3 locut gen, locut thöù nhaát (I) coù 2 alen (A, a) vaø locut thöù hai (II) coù 2 alen (B,
b) cuøng naèm treân caëp NST thöôøng soá 1; locut thöù ba (III) coù 2 alen (D, d) naèm treân caëp
NST thöôøng soá 5. Haõy cho bieát: *Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp veà 3 caëp gen treân? Lieät keâ?
*Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 3 caëp gen treân? Lieät keâ? *Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 3 locut gen
trong quaàn theå?
Giaûi:Theo ñeà, locut (I) coù soá alen laø m =2 (A,a); locut (II) coù soá alen laø n =2 (B, b); lieân keát
treân moät caëp NST thöôøng.
Locut (III) soá alen laø r = 2, treân moät NST thöôøng khaùc.
a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp veà 3 caëp gen treân:
= soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut (I, II) x soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut (III)=
m.n.r = 2.2.2 =8
* Lieät keâ:
AB
Ab
aB
ab
AB
Ab
aB
ab
DD;
DD;
DD;
DD;
dd;
dd;
dd;
dd
AB
Ab
aB
ab
AB
Ab
aB
ab
b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 3 caëp gen treân:
= Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp gen cuûa locut (I, II) x soá loaïi kieåu gen dò hôïp cuûa locut (III)
= 2.C2m.C2n.C2r = 2.1.1.1 = 2
* Lieät keâ:
AB
Ab
Dd vaø
Dd
ab
aB
c) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 3 locut gen treân:
= Soá loaïi kieåu gen cuûa locut (I, II) x soá loaïi kieåu gen cuûa locut (III)
C2mn].
r (r 1)
= 10.3 = 30
2
= [m.n +
Baøi 6. Xeùt 3 locut gen, locut thöù nhaát (I) coù 3 alen naèm treân caëp NST thöôøng soá 1. Locut
thöù hai (II) coù 2 alen vaø locut thöù ba (III) coù 5 alen cuøng naèm treân caëp NST thöôøng soá 7.
Haõy cho bieát:*Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp veà 3 caëp gen treân?
*Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 3 caëp gen treân? *Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 3 locut gen trong
quaàn theå?
Giaûi:Theo ñeà, locut (I) coù soá alen laø r =3, treân NST thöôøng.
Locut (II) coù soá alen laø m =2, locut (III) coù soá alen laø n = 5, lieân keát treân moät NST thöôøng
khaùc, PL ñoäc laäp vôùi locut (I).
a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp veà 3 caëp gen treân:
= Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut (I) x Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut (II, III)
= r.m.n = 3.2.5 =30
b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 3 caëp gen treân:
= Soá loaïi kieåu gen dò hôïp cuûa locut (I) x Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp gen cuûa locut (II,
III)
= C2r .2.C2m.C2n = C23.2.C22.C25 = 3.2.1.10 = 60
c) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 3 locut gen treân: = Soá loaïi kieåu gen cuûa locut (I) x Soá loaïi
kieåu gen cuûa locut (II, III)
=
r (r 1)
3(3 1)
.[m.n + C2mn] =
.[2.5 + C210 ] = 6.[10 + 45] = 330
2
2
Baøi 7. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( con ñöïc XY, con caùi XX). Xeùt 3 locut gen, locut thöù nhaát (I)
coù 2 alen (A, a) naèm treân NST giôùi tính X, khoâng coù alen töông öùng treân Y. Locut thöù hai
(II) coù 2 alen (B, b) vaø locut thöù ba (III) coù 2 alen (D, d) cuøng naèm treân NST thöôøng soá 5.
Haõy cho bieát:
a) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 3 locut gen ôû giôùi ñöïc?
b) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp veà 3 caëp gen treân ôû giôùi caùi? Lieät keâ?
c) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 3 caëp gen treân ôû giôùi caùi? Lieät keâ?
d) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 3 locut gen trong quaàn theå?
Giaûi: Loaøi coân truøng: con ñöïc XY, con caùi XX
Theo ñeà, locut (I) coù r = 2 alen (A, a), treân X khoâng coù alen treân Y.
Locut (II) coù m = 2 alen (B, b), locut (III) coù n =2 alen ( D, d), lieân keát treân moät caëp
NST thöôøng.
a) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 3 locut gen ôû giôùi ñöïc:
= Soá loaïi kieåu gen XY cuûa locut (I) x Soá loaïi kieåu gen cuûa locut (II, III) = r(mn + C2mn) =
2[4 +6] = 20
b) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp veà 3 caëp gen treân ôû giôùi caùi XX:
= Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp XX cuûa locut (I) x soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut (II,
III) = r.m.n = 2.2.2 = 8
* Lieät keâ: XAXA
BD
bD
bd
BD
bD
bd
Bd
Bd
; XAXA ; XAXA ; XAXA ; XaXa
; XaXa
; XaXa
; XaXa
BD
BD
Bd
Bd
bD
bd
bD
bd
c) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 3 caëp gen treân ôû giôùi caùi XX:
= Soá loaïi kieåu gen dò hôïp XX cuûa locut (I) x Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp gen cuûa locut (II,
III)
= C2r . 2.C2m.C2n . = C22. 2.C22.C22 = 1.2.1.1 = 2
* Lieät keâ:
XAXa
BD
Bd
; XAXa
bd
bD
d) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 3 locut gen trong quaàn theå
= Soá loaïi kieåu gen cuûa locut (I) x Soá loaïi kieåu gen cuûa locut (II, III) = [r +
r (r 1)
].[m.n
2
+ C2mn] = 5.10 = 50
Baøi 8. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( con caùi XY, con ñöïc XX). Xeùt 3 locut gen, locut thöù nhaát (I)
coù 3 alen vaø locut thöù hai (II) coù 4 alen, cuøng naèm treân caëp NST thöôøng soá 2. Locut thöù ba
(III) coù 3 alen naèm treân NST giôùi tính X, khoâng coù alen töông öùng treân Y. Haõy cho bieát :
*Soá kieåu gen toái ña veà 3 locut gen ôû giôùi ñöïc? *Soá kieåu gen toái ña veà 3 locut gen ôû giôùi caùi?
Giaûi:Loaøi coân truøng ( con caùi XY, con ñöïc XX).
Theo ñeà, locut (I) coù m = 3 alen; locut (II) coù n = 4 alen, lieân keát treân moät caëp NST
thöôøng.
Locut (III) coù r = 3 alen, treân X khoâng coù alen treân Y.
a) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 3 locut gen ôû giôùi ñöïc XX:
= Soá loaïi kieåu gen cuûa locut (I, II) x Soá loaïi kieåu gen XX cuûa locut (III)
= (mn + C2mn).
r (r 1)
2
= (3.4 + C212).
3(3 1)
= (12+ 66).6 = 468
2
b) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 3 locut gen ôû giôùi caùi XY:
= Soá loaïi kieåu gen cuûa locut (I, II) x Soá loaïi kieåu gen XY cuûa locut (III) = (mn + C2mn).r
= (12+ 66).3 = 234
Baøi 9. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( con caùi XX; con ñöïc XY). Xeùt 3 locut gen, locut thöù nhaát (I)
coù 2 alen vaø locut thöù hai (II) coù 3 alen cuøng naèm treân NST giôùi tính X khoâng coù alen
töông öùng treân Y; locut thöù ba (III) coù 3 alen, naèm treân caëp NST thöôøng soá 4.
*ÔÛ giôùi caùi,haõy xaùc ñònh: Soá kieåu gen ñoàng hôïpveà 3caëp gen? Soá kieåu gen dò hôïp veà 3caëp
gen?Toångsoá kieåu gen ôû giôùi caùi?
*Soá kieåu gen toái ña veà 3 caëp gen ôû giôùi ñöïc? * Cho bieát toång soá kieåu gen trong quaàn theå?
Giaûi:Loaøi coân truøng ( con caùi XX; con ñöïc XY).
Theo ñeà, locut (I) coù m =2 alen; locut (II) coù n = 3 alen, lieân keát treân X khoâng coù alen
treân Y.
Locut (III) coù r = 3 alen, treân NST thöôøng.
a) ÔÛ giôùi caùi XX:
Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp veà 3 caëp gen:
= Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp XX cuûa locut (I, II) x Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp cuûa locut
(III) = m.n.r = 2.3.3 = 18
Soá loaïi kieåu gen dò hôïp veà 3 caëp gen:
= Soá loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp gen cuûa locut (I, II) x Soá loaïi kieåu gen dò hôïp cuûa locut
(III)
= 2.C2m.C2n.C2r = 2.C22.C23.C23 = 2.1.3.3 = 18
Toång soá loaïi kieåu gen ôû giôùi caùi:
= Soá loaïi kieåu gen XX ôû locut (I, II) x Soá loaïi kieåu gen cuûa locut (III) = (m.n + C2mn).
= (3.2 + C26).
3(3 1)
= 21.6 = 126
2
b) Soá loaïi kieåu gen toái ña veà 3 caëp gen ôû giôùi ñöïc XY:
= Soá loaïi kieåu gen XY cuûa locut (I, II) x Soá loaïi kieåu gen cuûa locut (III) = m.n.
r (r 1)
2
r (r 1)
2
= 2.3.6 = 36
c) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå:
Caùch 1: = Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc XY + Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi caùi XX = 126 +
36 = 162
Caùch 2: = Soá loaïi kieåu gen cuûa locut (I, II) x Soá loaïi kieåu gen cuûa locut (III)
= (2m.n + C2mn).
r (r 1)
= (2.2.3 + C26).6 = (12+15).6 = 162
2
Baøi 10. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( con caùi XX; con ñöïc XY). Xeùt 3 locut gen, locut thöù nhaát (I)
coù 2 alen vaø locut thöù hai (II) coù 5 alen cuøng naèm treân NST giôùi tính X khoâng coù alen
töông öùng treân Y; locut thöù ba (III) coù 3 alen, naèm treân NST Y, khoâng coù alen treân X. Haõy
xaùc ñònh: *Soá loaïi kieåu gen toái ña ôû giôùi caùi?
*Soá loaïi kieåu gen toái ña ôû giôùi ñöïc? *Toång soá loaïi kieåu gen toái ña trong quaàn theå?
Giaûi:Loaøi coân truøng ( con caùi XX; con ñöïc XY).
Theo ñeà, locut (I) coù m =2 alen, locut (II) coù n =5 alen, lieân keát treân X khoâng coù alen
treân Y.
Locut (III) coù r = 3 alen, treân Y khoâng coù alen treân X.
Soá loaïi kieåu gen toái ña ôû giôùi caùi XX: Vì giôùi caùi khoâng coù NST Y chæ xeùt locut (I) vaø (II)
soá loaïi kieåu gen ôû giôùi caùi = m.n + C2mn = 5.2 + C210 = 55
Soá loaïi kieåu gen toái ña ôû giôùi ñöïc XY: Vì giôùi ñöïc coù NST Y loaïi kieåu gen phaûi xeùt caû 3
locut.
Soá loaïi kieåu gen theo locut (I, II) lieân keát treân X= m.n = 2.5 = 10
Soá loaïi kieåu gen theo locut (III) treân Y = r = 3
Vì NST X vaø Y phaân li ñoäc laäp soá loaïi kieåu gen toái ña ôû giôùi ñöïc = 10.3 = 30
Toång soá loaïi kieåu gen toái ña trong quaàn theå: = Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi caùi + Soá kieåu gen ôû
giôùi ñöïc = 55 + 30 = 85
dị hợp của gen C2n.
Ví dụ: Trong cơ thể có 4 cặp gen nằm trên 4 cặp NST tương đồng, cơ thể bố có
3 cặp gen dị hợp, 1 cặp gen đồng hợp. còn mẹ thì ngược lại. Có bao nhiêu kiểu
giao phối có thể xáy ra?
A. 64 B.16 C.256 D.32
Giải:
C1: Giải theo cách liệt kê các kiểu gen có thể có của cơ thể bố mẹ sau đó nhân
lại với nhau:
+ Xét cơ thể bố: có 3 cặp gen dị hợp, 1 đồng hợp => các kiểu gen có thể có:
AaBbCcDD AaBbCcdd; AaBbCCDd AaBbccDd; AaBBCcDd AabbCcDd;
AABbCcDd aaBbCcDd
Vậy có tất cả là 8 trường hợp có thể xảy ra
1
1
Số kiểu gen có thể có của cơ thể bố là: A C4 2
4!
21 4 2 8
4 1!.1!
+ Xét cơ thể mẹ: có 1 cặp dị hợp, 3 cặp đồng hợp=> các kiểu gen có thể có:
AaBBCCDD AabbCCDD; AaBBCCdd AabbCCdd; AaBBccDD AabbccDD;
AaBBccdd Aabbccdd
Nếu ta giả định Aa là cặp gen dị hợp còn 3 cặp gen còn lại đồng hợp thì ta liệt
kê được 8 kiểu gen, sau đó ta thay đổi vai trò dị hợp cho 3 cặp gen còn lại. Lúc
đó, số kiểu gen có thể có của cơ thể mẹ là: 8 . 4 = 32
Số kiểu gen có thể có của cơ thể mẹ là: B C4 2
3
3
4!
23 4 8 32
4 3!.3!
Suy ra, số kiểu giao phối là: 8 . 32 = 256=>chọn đáp án C
Bài tập tính số loại kiểu gen trong quần thể
VÍ DỤ 1: Ở người gen a: quy định mù màu; A: bình thường. Các gen này nằm trên
NST X không có alen trên NST Y. Gen quy định nhóm máu nằm trên NST thường
có 3 alen IA, IB, IO.
Số KG tối đa có thể có ở người về các gen này là:
A. 27
B. 30
C.9
D. 18
- Gen nằm trên NST X không có alen trên NST Y: giới XX có 2(2+1)/2=3 KG
Giới XY có 2 KG
số KG của gen này = 3+2 =5
Gen quy định nhóm máu có
3(3+1)/2=6KG
Vậy tổng số KG tối đa có thể có ở người về các gen này là: 5*6=30
VÍ DỤ 2: Gen I,II và III có số alen lần lượt là 2,3 và 4. Gen I và II cùng nằm trên một
cặp NST thường, gen III nằm trên 1 cặp NST thường khác. Tính số KG tối đa có thể
có trong quần thể . A. 156
B. 210
C. 184
D. 242
- Số KG của gen I và II là: r = 2.3=6=> Số KG = 6(6+1)/2=21 - Số KG của gen III là :
4(4+1)/2= 10
=> Số KG tối đa có thể có trong quần thể là: 21*10=210
VÍ DỤ 3: Gen I,II và III có số alen lần lượt là 3,4 và 5. Các gen cùng nằm trên NST
thường và không cùng nhóm gen liên kết. Số KGĐH và số KGDH về tất cả các gen
lần lượt là:
A. 60 và 90
B. 60 và 180
C. 120 và 180
D. 30 và 60
- Gen I có 3 KGĐH, 3 KGDH
- Gen II có 4 KGĐH, 6 KGDH
- Gen III có 5
KGĐH, 10 KGDH
=> Số KGĐH về tất cả các gen = 3.4.5 = 60
Số KGDH về tất cả các gen =
3.6.10 = 180
VÍ DỤ 4 ( Đề thi ĐH 2012): Trong quần thể của một loài động vật lưỡng bội, xét một
lôcut có 3 alen nằm trên vùng tương đồng của NST giới tính X và Y. Biết rằng
không xảy ra đột biến, theo lí thuyết, số loại kiểu gen tối đa về lôcut trên trong
quần thể là
A. 9
B. 15
C. 12
D. 6
Giới XY có số KG : 3(3+1)/2= 6
Giới XY có số KG : 3. 3 = 9
Số loại kiểu gen tối đa về lôcut trên trong quần thể là: 6 + 9 =15
Bài 1. Ở người , gen A quy định mắt nhìn màu bình thường, alen a quy định
bệnh mù màu đỏ và lục; gen B quy định máu đông bình thường, alen b quy
định bệnh máu khó đông. Các gen này nằm trên nhiễm sắc thể giới tính X,
không có alen tương ứng tren Y. Gen D quy định thuận tay phải, alen d quy
định thuận tay trái nằm trên nhiễm sắc thể thường. Tính số kiểu gen tối đa về 3
locut trên trong quần thể người.
Giải: Gen trên X có 2.2 = 4 alen số kiểu gen: 4(4+3)/2 = 14
Gen trên NST thường có 2 alen số kiểu gen: 2(2+1)/2 = 3
=> Số kiểu gen tối
đa: 3 . 14 = 42
Bài 2. Ở người, genquy định màu mắt có 2 alen (A và a), gen quy định dạng tóc có 2 alen (B
và b), gen quy định nhóm máu có 3 alen (IA, IB và Io). Cho biết các gen nằm trên các cặp
nhiễm sắc thể thường khác nhau. Tính số kiểu gen tối đa có thể được tạo ra từ 3 gen nói trên
ở trong quần thể người.
Giải: Số kiểu gen tối đa: 3.3.6 = 54
Bài 3. Gen I,II,III lần lượt có 3,4,5 alen. Tính số KG tối đa có thể có trong quần thể (2n) về 3
locus trên trong trường hợp:
1. Cả 3 gen trên đều nằm trên NST thường, gen II và III cùng nằm trên một cặp NST
2. Gen I nằm trên NST thường, gen II và III cùng trên NST giới tính X (không có trên Y). =>
3. Mỗi gen nằm trên một cặp NST thường.
4. Cả ba gen đều nằm trên 1 cặp NST
thường.
Bài 4. Ở người, nhóm máu gồm 3 alen trên NST thường quy định. Bệnh máu khó đông gồm
2 alen trên NST X quy định. Tật dính ngón gồm 2 alen/ Y quy định. Xác định số kiểu gen tối
đa của quần thể người.
Bài 5. Xét 3 locut gen nằm trên 2 cặp nhiễm sắc thể thường. Locut thứ nhất gồm 3 alen thuộc
cùng nhóm gen liên kết với locut thứ hai có 2 alen. Locut thứ ba gồm 4 alen thuộc nhóm gen
liên kết khác. Trong quần thể có tối đa bao nhiêu kiểu gen được tạo ra từ 3 locut trên?
Bài 5. Ở người gen qui định màu sắc mắt có 2 alen ( A, a ), gen qui định dạng tóc có 2 alen
(B, b) gen qui định nhóm máu có 3 alen ( IA. IB, IO). Cho biết các gen nằm trên nhiễm sắc thể
thường khác nhau. Tính số kiểu gen tối đa có thể tạo ra từ 3 gen nói trên ở quần thể người.
Bài 6. 1 gen có 3 alen nằm trên NST thường và 1 gen có 2 alen nằm trên NST X không có
alen tương ứng trên Y. Quần thể này có số loại kiểu gen tối đa về 2 gen trên là bao nhiêu?
Bài 7. Gen I và II lần lượt có 2, 3 alen. Các gen PLĐL. Xác định trong quần thể: 1. Có bao
nhiêu KG?
2. Có bao nhiêu KG đồng hợp về tất cả các gen?
3. Có bao
nhiêu KG dị hợp về tất cả các gen?
4. Có bao nhiêu KG dị hợp về một cặp gen?
5. Có bao nhiêu KG ít nhất có một cặp
gen dị hợp?
Bài 8 (2011): Trong quần thể của một loài thú, xét hai lôcut: lôcut một có 3 alen là A1, A2, A3;
lôcut hai có 2 alen là B và b. Cả hai lôcut đều nằm trên đoạn không tương đồng của nhiễm
sắc thể giới tính X và các alen của hai lôcut này liên kết không hoàn toàn. Biết rằng không
xảy ra đột biến, tính theo lí thuyết, số kiểu gen tối đa về hai lôcut trên trong quần thể này là
bao nhiêu?
Bài 9 (2010): Ở người, gen quy định màu mắt có 2 alen (A và a), gen quy định dạng tóc có 2
alen (B và b), gen quy định nhóm máu có 3 alen (IA, IB và I0). Cho biết các gen nằm trên các
cặp nhiễm sắc thể thường khác nhau. Tính số kiểu gen tối đa có thể được tạo ra từ 3 gen nói
trên ở trong quần thể người.
1.2.Tính số kiểu tổ hợp, kiểu gen, kiểu hình và các tỉ lệ phân li ở đời con (dạng
toán thuận)
1.2.1. Số kiểu tổ hợp:
- Mỗi loại giao tử đực tổ hợp tự do với các loại giao tử cái tạo thành nhiều kiểu
tổ hợp trong các hợp tử. Vì vậy số kiểu tổ hợp giữa các loại giao tử đực và cái
là:
- Số kiểu tổ hợp = số loại giao tử đực x số loại giao tử cái
Kiểu tổ hợp khác nhau nhưng có thể đưa đến kiểu gen giống nhau
=> số KG =< số kiểu tổ hợp
Ví dụ: Nếu cây mẹ có 3 cặp gen dị hợp, 3 cặp gen đồng hợp, cây bố có 2 cặp
gen dị hợp, 4 cặp gen đồng hợp lặn.
Số kiểu tổ hợp giao tử đời F1 là:
A. 16 B.32 C.64 D.128
Giải:
+ Cây mẹ có 3 cặp gen dị hợp => có 2^3 loại giao tử
+ Cây bố có 2 cặp gen dị hợp => có 2^2 loại giao tử
=> Số kiểu tổ hợp giao tử đời F1 là 2^3 x 2^2 = 32==> Chọn đáp án B
1.2.2 Số kiểu gen, kiểu hình ở đời con :
-Sự di truyền của các cặp gen là độc lập với nhau, vì vậy sự tổ hợp tự do giữa
các cặp gen cũng như giữa các cặp tính trạng. Vì vậy, kết quả về kiểu gen cũng
như về kiểu hình ở đời con được xác định:
+ Tỉ lệ kiểu gen chung của nhiều cặp gen = Tích các tỉ lệ kiểu gen riêng lẻ của
mỗi cặp gen.==> Số kiểu gen tính chung = Tích số các kiểu gen riêng của mỗi
cặp gen
+ Tỉ lệ kiểu hình chung của nhiều cặp tính trạng = Tích các tỉ lệ kiểu hình riêng
lẻ của mỗi cặp tính trạng.==> Số kiểu hình tính chung = Tích số kiểu hình
riêng của mỗi cặp tính trạng
Ví dụ1: Cho giả thuyết sau:
A: hạt vàng; a: hạt xanh; B: hạt trơn; b: hạt nhăn; D: thân cao; d: thân thấp
Các cặp gen này di truyền độc lập nhau. Người ta tiến hành phép lai giữa 2 cá
thể có kiểu gen: AabbDd lai với AaBbdd.
Xác định số kiểu gen và số kiểu hình chung của con lai.
Giải:
Ta xét các phép lai độc lập :
Kiểu gen kiểu hình
Aa x Aa =AA: 2Aa: aa ==> 3 vàng: 1 xanh
Bb x bb = Bb: bb ==> 1 trơn: 1 nhăn
Dd x dd = Dd: dd ==> 1 cao: 1 thấp
Vậy:
Sự tổ hợp 1 cặp gen dị hợp Aa cho ra 3 KG (Aa x Aa =1AA: 2Aa: 1aa )
Sự tổ hợp 2 cặp gen 1 bên dị hợp bên kia đồng hợp cho ra 2 KG
(Bb x bb = 1Bb : 1bb; Dd x dd = 1Dd : 1dd)
Tỉ lệ KG chung là: (1AA : 2Aa : 1aa)(1Bb : 1bb)(1Dd : 1dd)
= AABbDd ; AABbdd ; AAbbDd ; Aabbdd....==> Số kiểu gen tính chung: 3.2.2 =
12
Lập luận tương tự:
Sự tổ hợp 1 cặp gen dị hợp Aa cho ra 2KH (3 vàng: 1 xanh)
Sự tổ hợp 2 cặp gen 1 bên dị hợp bên kia đồng hợp cho ra 2 KH
Tỉ lệ KH tính chung: (3 vàng : 1 xanh)(1 trơn : 1 nhăn)(1 cao : 1 thấp)=> Số
kiểu hình tính chung: 2.2.2 = 8
1.2.3. Tính tỉ lệ phân ly ở đời con :==> Tỉ lệ phân li kiểu gen ở đời con = Tích
các tỉ lệ kiểu gen riêng lẻ của mỗi cặp gen.
Ví dụ1: ở Dâu tây: genR (trội không hoàn toàn)quy định tính trạng quả đỏ
Gen r (lặn không hoàn toàn) quy định tính trạng quả trắng
Gen Rr quy định quả hồng
Gen H quy định tính trạng cây cao (trội)
Gen h quy định tính trạng cây thấp (lặn)
2 cặp gen này nằm trên 2 cặp NST khác nhau. Khi cho lai 2 cây dâu tây dị hợp
về hai cặp gen trên F1 có tỉ lệ kiểu di truyền là:
A. 9 : 3 : 3 : 1
B. 3 : 6 : 3 : 1 : 2 : 1
C. 1 : 2 : 1 : 2 : 4 : 2 : 1 : 2 : 1
D. Cả 3 trên đều sai
Giải:
P: RrHh x RrHh
Ta xét 2 phép lai độc lập nhau (do các gen phân li độc lập)
Rr x Rr = 1RR : 2Rr : 1rr.
Hh x Hh = 1HH : 2Hh : 1hh. ð Tỉ lệ phân li kiểu gen ở đời con là: (1 : 2 : 1) (1 :
2 : 1)
= 1 : 2 : 1 : 2 : 4 : 2 : 1 : 2 : 1 => Chọn đáp án C
Ví dụ 2: phép lai AaBbccDdee x AabbccDdEe sẽ sinh ra kiểu gen aabbccddee
chiếm tỉ lệ bao nhiêu ?(Với 5 cặp gen nằm trên 5 cặp NST khác nhau, các tính
trạng đều trội hoàn toàn.)
Giải:
Ở trường hợp này ta xét 5 phép lai độc lập nhau:
Aa x Aa => 3/4A- + 1/4aa Bb x bb=> 1/2B- + 1/2bb
cc x cc =>1cc
Dd x Dd==> 3/4D- + 1/4dd
Ee x ee ==> 1/2E- + 1/2ee
Vậy kiểu gen aabbccddee sinh ra ở đời con chiếm tỉ lệ là:
1/4 x 1/2 x 1 x
1/4 x 1/2 = 1/64
Ví dụ 3: Cho lai 2 cá thể AaBbCc, với 3 cặp gen nằm trên 3 cặp NST khác nhau,
các tính trạng trội hoàn toàn.
a. Tỉ lệ kiểu di truyền cá thể dị hợp 2 cặp gen, cặp gen còn lại đồng hợp:
A.1/64 B.8/64 C.24/64 D.32/64
b. Tỉ lệ kiểu di truyền cá thể dị hợp 1 cặp gen, 2 cặp còn lại đồng hợp:
A.1/64 B.8/64 C.24/64 D. 32/64
Giải:
Ta xét 3 phép lai độc lập nhau:
Aa x Aa ==> 1/4AA +2/4Aa + 1/4aa
Bb x Bb ==> 1/4BB + 2/4Bb +
1/4bb
Cc x Cc ==> 1/4CC + 2/4Cc + 1/4cc
a,Cá thể dị hợp 2 cặp gen, cặp gen còn lại đồng hợp là : AaBbCC; AaBbcc;
AaBBCc; AabbCc; AABbCc; aaBbCc
Mà tỉ lệ của từng kiểu gen là : 2/4x 2/4
x 1/4= 4/64
Tương tự cho các kiểu hình còn lại Vậy tỉ lệ kiểu di truyền cá thể dị hợp 2 cặp
gen, cặp gen còn lại đồng hợp là:
(2/4x 2/4 x 1/4) x 6 = 4/64x 6 = 24/64 ==> Chọn đáp án C
b,Cá thể dị hợp 1 cặp gen, 2 cặp còn lại đồng hợp là: AaBBCC; AabbCC; Aabbcc;
AaBBcc; AABbCC; AABbcc; aaBbCC; aaBbcc; AABBCc; AAbbCc; aaBBCc; aabbCc
Mà tỉ lệ của từng kiểu gen là: 2/4 x 1/4 x 1/4 = 2/64
Tương tự cho các kiểu hình còn lại Vậy tỉ lệ kiểu di truyền cá thể dị hợp 1 cặp
gen, 2 cặp còn lại đồng hợp là:
(2/4 x 1/4 x 1/4) x 12 = 2/64 x 12 = 24/64
==> Chọn đáp án C
*Tỉ lệ phân li kiểu hình = Tích các tỉ lệ kiểu hình riêng lẻ của mỗi cặp gen.
Ví du4: Cơ thể dị hợp kiểu gen AaBb tạp giao sẽ cho F1 phân tính kiểu hình
theo tỉ lệ nào, nếu các gen này phân ly độc lập và gen A trội không hoàn toàn?
A. 9 : 3 : 3 : 1
C. 6 : 3 : 3: 2: 1: 1
B. 27: 9 : 9: 9: 3: 3: 3:1
D. 9 : 3 : 4
Giải:
Ta xét 2 phép lai độc lập nhau (do các gen phân li độc lập)
Aa x Aa = 1AA : 2Aa : 1aa. Vì gen A trội không hoàn toàn, lúc đó kiểu gen AA,
Aa, aa quy định 3 KH khác nhau =>Cho ra 3 kiểu hình
Bb x Bb = 1BB : 2Bb : 1bb. Vì gen B trội hoàn toàn, lúc đó kiểu gen BB và Bb có
cùng 1 KH =>Cho ra 2 kiểu hình (3B-, 1bb)
=>Tỉ lệ phân li kiểu hình ở đời con là: (1 : 2 : 1) (3 : 1) = 6 : 3 : 3: 2: 1: 1
==> Chọn đáp án C
Ví dụ 5: Cho lai phân tích cá thể cái dị hợp 4 cặp gen nằm trên 4 cặp NST khác
nhau, tỉ lệ kiểu kiểu hình đời F1 là:
A. 1 : 1 : 1 : 1
B. 1 : 1 : 1 : 1 : 1 : 1 : 1 : 1
C. 1 : 1 : 1 : 1 : 1 : 1 : 1 : 1: 1 : 1 : 1 : 1
D. 1 : 1 : 1 : 1 : 1 : 1 : 1 : 1 : 1 : 1 :
1:1:1:1:1:1
Giải:
C1: Tương tự lập luận ở ví dụ 1
C2 : Trong phép lai phân tích thì 1 cá thể đồng hợp lặn lai với cá thể khác ( cá
thể có kiểu hình trội để kiểm tra kiểu gen).
Vậy cá thể đồng hợp đó cho ra 1 loại giao tử
Cá thể đem lai phân tích có 4 cặp gen dị hợp => số loại giao tử được tạo ra là:
- Xem thêm -
.PDF 
21 
165 
68 
