luan van,khoa luan, thac si , su pham1document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
Lêi c¶m ¬n
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, chóng t«i nhËn ®îc sù híng dÉn gióp ®ì nhiªt t×nh vµ chu
®¸o cña thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n sinh viªn trong khoa Ng÷ V¨n Trêng §¹i häc S ph¹m
Hµ Néi 2, t«i ®· hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp víi ®Ò tµi: “ Phong c¸ch truyÖn ng¾n
Th¹ch Lam qua nhãm t¸c phÈm cã nh©n vËt trung t©m lµ ngêi phô n÷ tù ý thøc vÒ th©n
phËn”.
T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi thÇy gi¸o PGS. TS – Phïng Minh HiÕn
ngêi ®· trùc tiÕp híng dÉn tËn t×nh ®Ó t«i hoµn thµnh kho¸ luËn nµy.
T«i xin tr©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Ng÷ V¨n, ®Æc biÖt lµ c¸c
thÇy c« trong tæ Lý luËn v¨n häc vµ c¸c b¹n sinh viªn trong nhãm kho¸ luËn ®· gióp ®ì
vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó luËn v¨n cña t«i ®îc hoµn thµnh
Hµ Néi, ngµy 10 th¸ng 5 n¨m 2007.
Sinh viªn
Nh÷ §×nh Tïng
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc1bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
1
luan van,khoa luan, thac si , su pham2document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
Lêi cam ®oan
Kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy ®îc hoµn thµnh díi sù híng dÉn cña thÇy gi¸o PGS.
TS Phïng Minh HiÕn
- T«i xin cam ®oan r»ng ®©y lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña riªng t«i.
- KÕt qu¶ nµy kh«ng trïng víi kÕt qu¶ cña bÊt k× t¸c gi¶ nµo ®· ®îc c«ng bè.
NÕu sai t«i xin hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm .
Sinh viªn
Nh÷ §×nh Tïng
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc2bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
2
luan van,khoa luan, thac si , su pham3document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
môc lôc
Trang
PhÇn më ®Çu ……………………………………………………………………...7
1. TÇm quan träng cña ®Ò tµi..........................................................................................7
2. LÞch sö nghiªn cøu vÊn ®Ò ..........................................................................................8
3. Giíi h¹n cña ®Ò tµi ....................................................................................................10
4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ............................................................................................11
5. Môc tiªu, nhiÖm vô cña kho¸ luËn ..........................................................................12
6. §ãng gãp cña kho¸ luËn ...........................................................................................12
PHÇn néi dung ……………………………………………………………………13
Ch¬ng 1. C¬ së lÝ luËn vÒ phong c¸ch …………………………………………...13
1.1. VÒ ph¬ng diÖn tõ ng÷ cña phong c¸ch ………………………………………...13
1.2. Mét sè quan niÖm vµ cÊu tróc phong c¸ch nghÖ thuËt cña nhµ v¨n
trong nghiªn cøu Lý luËn v¨n häc................................................................................14
1.2.1. ë níc ngoµi .........................................................................................................14
1.2.2. ë trong níc ..........................................................................................................20
Ch¬ng 2. Nh÷ng yÕu tè biÓu hiÖn phong c¸ch truyÖn ng¾n Th¹ch Lam
qua nhãm t¸c phÈm cã nh©n vËt trung t©m lµ ngêi phô n÷ tù ý thøc
vÒ th©n phËn....................................................................................................................23
2.1. Phong c¸ch, mét kiÓu m¸y ph¸t n¨ng lîng nghÖ thuËt riªng ............................23
2.1.1. Thñ ph¸p “miªu t¶ thiªn nhiªn ®Ó kh¸m ph¸ t©m lÝ nh©n vËt”...............................23
2.1.2. Thñ ph¸p x©y dùng t×nh huèng bÊt h¹nh................................................................24
2.1.3. Thñ ph¸p “kh¾c ho¹ nh÷ng tr¹ng th¸i c¶m xóc” ...................................................25
2.1.4. Sù tæng hîp c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt thÓ hiÖn nh lµ thñ ph¸p “ thu hót”
vµ “thuyÕt phôc” ®éc gi¶ ................................................................................................26
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc3bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
3
luan van,khoa luan, thac si , su pham4document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
2.2. Phong c¸ch – tÝnh cÊu tróc cña mét kiÓu “ sinh thÓ nghÖ thuËt”.........................31
2.2.1. TÝnh hoµn chØnh ë cÊp ®é chi tiÕt, hµnh ®éng ……………………………...........31
2.2.2. TÝnh hoµn chØnh ë cÊp ®é nh©n vËt ………………………………………...........32
2.2.3. TÝnh hoµn chØnh ë cÊp ®é t¸c phÈm ………………………………………..........33
2.2.4. TÝnh hoµn chØnh ë cÊp ®é nhãm t¸c phÈm …………………………………........35
2.3. HÖ thèng giäng ®iÖu – kÕt qu¶ cña sù biÓu hiÖn nghÖ thuËt ®Æc trng…..........35
2.3.1. Giäng ®iÖu……………..……………………………………………………........36
2.3.2. S¾c ®iÖu …………………………………………………………………….........37
2.4. Phong c¸ch lµ kiÓu kÕt hîp gi÷a kh«ng gian vµ thêi gian nghÖ thuËt
mang mµu s¾c riªng……………………………………………………………...........38
2.4.1. Kh«ng gian nghÖ thuËt...........................................................................................38
2.4.1.1. Kh«ng gian hiÖn thùc.................................................................................... .....38
2.4.1.2. Kh«ng gian vßng ®êi – sè phËn. ........................................................................39
2.4.1.3. Kh«ng gian bãng tèi............................................................................................40
2.4.1.4. Kh«ng gian bi kÞch sau bi kÞch. ..........................................................................40
2.4.2. Thêi gian nghÖ thuËt .............................................................................................41
2.4.2.1. Thêi gian håi tëng..................................................................................... .......41
2.4.2.2. Thêi gian t©m tr¹ng.............................................................................................42
2.4.3. Kh«ng gian hoµ quyÖn thêi gian vµ s¾c mµu cña nã..............................................43
2.5. TÝnh chÊt nhiÒu chøc n¨ng cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt ..........................................43
2.5.1. Ng«n ng÷ t¸c gi¶ ...................................................................................................44
2.5.2. Ng«n ng÷ nh©n vËt ................................................................................................44
2.5.3. Sù kÕt hîp gi÷a lêi t¸c gi¶ vµ lêi nh©n vËt .............................................................45
2.6. Phong c¸ch – sù lÜnh héi riªng, lÜnh héi c¸ch t©n ®èi víi thÕ giíi .......................46
2.6.1. C¸ch nh×n nhËn míi vÒ con ngêi ........................................................................46
2.6.2. C¸ch khai th¸c “nguyªn nh©n” ®Ó nh©n vËt tù ý thøc vÒ th©n phËn ......................47
2.7. Phong c¸ch – kiÓu s¸ng t¹o riªng ®em l¹i mµu s¾c míi cho
thÓ v¨n ............................................................................................................................47
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc4bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
4
luan van,khoa luan, thac si , su pham5document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
2.7.1. CÊu tróc “cèt truyÖn ®¬n gi¶n” trong truyÖn ng¾n Th¹ch Lam..............................48
2.7.2. Sù hoµ quyÖn gi÷a “bót ph¸p hiÖn thùc” vµ “bót ph¸p l·ng m¹n”.........................49
Ch¬ng 3. §Æc s¾c phong c¸ch truyÖn ng¾n Th¹ch Lam qua nhãm t¸c phÈm
cã nh©n vËt trung t©m lµ ngêi phô n÷ tù ý thøc vÒ th©n phËn
(so víi Nam Cao ë nhãm t¸c phÈm t¬ng øng).............................................................51
3.1. VÒ yÕu tè biÓu hiÖn thø nhÊt cña phong c¸ch ..........................................................51
3.2. VÒ yÕu tè biÓu hiÖn thø hai cña phong c¸ch ...........................................................58
3.3. VÒ yÕu tè biÓu hiÖn thø ba cña phong c¸ch ..............................................................62
3.4. VÒ yÕu tè biÓu hiÖn thø t cña phonh c¸ch ..............................................................64
3.5. VÒ yÕu tè biÓu hiÖn thø n¨m cña phong c¸ch ..........................................................66
3.6. VÒ yÕu tè biÓu hiÖn thø s¸u cña phong c¸ch ............................................................68
3.7. VÒ yÕu tè biÓu hiÖn thø b¶y cña phong c¸ch ............................................................69
PhÇn kÕt luËn .......................................................................................................71
th môc tham kh¶o............................................................................................74
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc5bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
5
luan van,khoa luan, thac si , su pham6document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
PhÇn më ®Çu
1. TÇm quan träng cña ®Ò tµi
1.1. “T¸c phÈm v¨n ch¬ng ®¹t ®Õn tr×nh ®é nghÖ thuËt cao, nh tÊm th¶m kú
diÖu, ®îc dÖt tõ mét sè nh÷ng chi tiÕt vµ tõ ng÷ miªu t¶ ®èi tîng” [5;5].Trong vên
hoa v¨n häc ViÖt Nam, xuÊt hiÖn nhiÒu b«ng hoa t¬i ®Ñp. Chen gi÷a nh÷ng ®o¸ hoa rùc
rì mu«n hång ngµn tÝa cã mét loµi hoa thanh khiÕt s¾c h¬ng hoa méc. ViÖc t×m hiÓu
phong c¸ch nghÖ thuËt, víi t c¸ch lµ mét vÊn ®Ò c¬ b¶n cña Lý luËn v¨n häc, ®ã chÝnh
lµ ®Ò ra sù xem xÐt ph©n tÝch cÊu tróc cña chóng, ®Ò ra viÖc t×m hiÓu hÖ thèng cña nh÷ng
kh¸i niÖm, nh÷ng ph¹m trï x¸c ®Þnh nh÷ng ®Æc tÝnh, ®Æc trng c¸c t¸c phÈm nghÖ thuËt,
nh÷ng ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh v¨n häc. Khi nghiªn cøu phong c¸ch nghÖ thuËt, sÏ gióp
ngêi nghiªn cøu ph¸t hiÖn ®îc nh÷ng nÐt ®éc ®¸o trong s¸ng t¸c nhµ v¨n, ®ång thêi
trªn c¬ së ®ã ®¸nh gi¸ ®óng tµi n¨ng vµ vÞ trÝ cña hä trong nÒn v¨n häc d©n téc.
1.2. LÞch sö v¨n häc nghiªn cøu sù ph¸t triÓn c¸c s¸ng t¸c v¨n häc hay nãi c¸ch
kh¸c ®ã lµ lÞch sö cña nh÷ng phong c¸ch lín. “ Phong c¸ch kh«ng nh÷ng lµ dÊu hiÖu
trëng thµnh cña mét nhµ v¨n, h¬n thÕ n÷a, khi nã në ré, th× ®ã chÝnh lµ b»ng chøng cña
mét nÒn v¨n häc trëng thµnh” [12;483]. V× thÕ, nh÷ng t¸c gia tiªu biÓu cïng víi nh÷ng
t¸c phÈm xuÊt s¾c cña hä lu«n lµ ®èi tîng nghiªn cøu còng nh d¹y- häc v¨n trong nhµ
trêng Phæ th«ng vµ §¹i häc. Trªn thùc tÕ, viÖc gi¶ng d¹y v¨n häc trong nhµ trêng Phæ
th«ng chØ chó ý ®Õn viÖc khai th¸c néi dung t tëng vµ néi dung x· héi t¸c phÈm mµ
cha ®Ò cËp nhiÒu tíi phong c¸ch nhµ v¨n. V× vËy sù thô c¶m cña ®éc gi¶ víi c¸c t¸c
phÈm v¨n ch¬ng ®· phÇn nµo bÞ lîc gi¶n ®i dÉn ®Õn c¸ch hiÓu cha ®Çy ®ñ vµ s©u s¾c.
Bëi “t¸c phÈm v¨n häc xuÊt s¾c thêng ®îc xem nh mét hiÖn tîng toµn vÑn” [8;257].
Trªn c¬ së ®ã mét yªu cÇu ®Æt ra, c¸ch nh×n nhËn vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm sao cho ®óng, ®Çy
®ñ lµ cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa quan träng trong nghiªn cøu v¨n häc nãi chung vµ gi¶ng
d¹y v¨n ch¬ng nãi riªng.
1.3. Th¹ch Lam - mét tµi n¨ng lín, mét nhµ v¨n xuÊt s¾c gãp phÇn c¸ch t©n vµ
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc6bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
6
luan van,khoa luan, thac si , su pham7document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
hiÖn ®¹i ho¸ nÒn v¨n xu«i quèc ng÷. Non mêi n¨m cÇm bót nhËp lµng v¨n, lµ mét c©y
bót chñ chèt cña Tù Lùc v¨n ®oµn , víi sù nghiÖp s¸ng t¸c kh«ng mÊy ®å sé song b»ng
tµi n¨ng, tÊm lßng, nhiÖt huyÕt yªu nghÒ, Th¹ch Lam ®· t¹o dùng cho m×nh mét vÞ trÝ
®¸ng kÓ trong nÒn v¨n häc hiÖn thùc phª ph¸n 1930-1945 .Cïng víi Nam Cao, NguyÔn
C«ng Hoan, NguyÔn Tu©n, Th¹ch Lam trë thµnh mét trong bèn c©y bót bËc thÇy vÒ nghÖ
thuËt truyÖn ng¾n. MÆt kh¸c, xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ hiÖn nay, Th¹ch Lam lµ mét t¸c gi¶
®îc ®a vµo gi¶ng d¹y trong ch¬ng tr×nh THCS, THPT ®Õn Cao ®¼ng, §¹i häc. Do ®ã
viÖc t×m hiÓu “Phong c¸ch truyÖn ng¾n Th¹ch Lam qua nhãm t¸c phÈm cã nh©n vËt
trung t©m lµ ngêi phô n÷ tù ý thøc vÒ th©n phËn” cã ý nghÜa thùc tiÔn quan träng ®èi
víi c«ng t¸c gi¶ng d¹y cña mçi gi¸o viªn t¬ng lai. H¬n thÕ n÷a, nã gióp ngêi lµm
kho¸ luËn n¾m ch¾c ®îc kh¸i niÖm phong c¸ch còng nh c¸c nh©n tè quy ®Þnh vµ
nh÷ng yÕu tè biÓu hiÖn phong c¸ch, ®ång thêi ngêi viÕt cã sù hiÓu biÕt ®óng ®¾n, khoa
häc vÒ tµi n¨ng còng nh gi¸ trÞ t¸c phÈm cña Th¹ch Lam.
2. LÞch sö nghiªn cøu vÊn ®Ò
HiÖn nay, ë níc ta, sè lîng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ Th¹ch Lam kh¸ phong phó,
®a d¹ng. Qua t×m hiÓu, chóng t«i nhËn thÊy mét sè t¸c gi¶ ®· bµn ®Õn phong c¸ch truyÖn
ng¾n Th¹ch Lam:
2.1. Tríc hÕt, t¸c gi¶ TrÇn Ngäc Dung trong bµi “Phong c¸ch truyÖn ng¾n
Th¹ch Lam”(Th¹ch Lam vÒ t¸c gia vµ t¸c phÈm). Bµi viÕt ®· giíi thiÖu phong c¸ch
truyÖn ng¾n Th¹ch Lam vÒ giäng ®iÖu vµ c¸ch sö dông ng«n ng÷: “Giäng ®iÖu vµ ng«n
ng÷ truyÖn ng¾n Th¹ch Lam nhiÒu chÊt tr÷ t×nh gîi sù c¶m th¬ng tríc sè phËn nh÷ng
con ngêi nhá bÐ, hiÒn lµnh vµ bÊt h¹nh. Mét giäng v¨n b×nh dÞ, tinh tÕ vµ ®Çy u ¸i”
[1;234]. Tõ ®ã t¸c gi¶ ®i ®Õn kh¼ng ®Þnh : “ Th¹ch Lam lµ c©y bót ®Çu tiªn cã ý thøc
khai th¸c chÊt th¬ trong ®êi sèng b×nh dÞ, thêng nhËt. Víi ngßi bót gi¶n dÞ, tinh tÕ l¹
thêng, ng«n ng÷ ®Æc biÖt, trong s¸ng, ®Çy chÊt th¬, Th¹ch Lam gãp phÇn n©ng cao
tr×nh ®é truyÖn ng¾n ViÖt Nam lªn mét bíc míi”. Tuy nhiªn ngêi viÕt cha ®i s©u vµo
ph©n tÝch vai trß cña c¸c thñ ph¸p nghÖ thuËt trong viÖc lµm næi bËt lªn nÐt ®éc ®¸o trong
phong c¸ch nhµ v¨n.
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc7bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
7
luan van,khoa luan, thac si , su pham8document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
2.2. Bªn c¹nh viÖc ph¸t hiÖn “giäng v¨n b×nh dÞ, tinh tÕ trong v¨n Th¹ch Lam”,
t¸c gi¶ Ph¹m ThÞ Thu H¬ng víi bµi viÕt “Quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi trong
truyÖn ng¾n Th¹ch Lam” tiÕp tôc cã nh÷ng kh¸m ph¸ míi vÒ phong c¸ch truyÖn ng¾n
Th¹ch Lam, vÒ th©n phËn con ngêi: “Víi mét c¸ch tiÕp cËn míi, viÖc m« t¶ th©n phËn
con ngêi th«ng qua c¶m gi¸c thêi gian, Th¹ch Lam ®· t¹o cho m×nh mét d¸ng dÊp
riªng, kh¼ng ®Þnh mét phong c¸ch riªng” [7;93].
2.3. T×m hiÓu phong c¸ch truyÖn ng¾n Th¹ch Lam vÒ mÆt kh«ng gian nghÖ thuËt
ph¶i kÓ ®Õn chuyªn luËn “ TruyÖn ng¾n Th¹ch Lam - §Æc ®iÓm kh«ng gian nghÖ thuËt”
cña t¸c gi¶ Hå ThÕ Hµ. Trong bµi viÕt nµy, t¸c gi¶ ®· cã nh÷ng ph¸t hiÖn quan träng vÒ
phong c¸ch Th¹ch Lam trong viÖc thÓ hiÖn t tëng vµ quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con
ngêi: “ Kh«ng gian nghÖ thuËt cña Th¹ch Lam - XÐt vÒ ý nghÜa vµ gi¸ trÞ nhËn thøc - Cã
kh¶ n¨ng vît c¸i khung cè ®Þnh cña kh«ng gian nh©n vËt ba chiÒu ®Ó më ra mét chiÒu
kh«ng gian vêi vîi mang t×nh ngêi cao c¶ - T¹o thµnh mét kh«ng gian ngêi ®äc lµm cho
hä cïng ®au buån, th¶ng thèt cïng chia xÎ víi sè phËn cña c¸c nh©n vËt” [3;102].
2.4. TiÕp xóc víi v¨n Th¹ch Lam mçi ngêi sÏ t×m thÊy sù hÊp dÉn riªng, theo
G.S Phong Lª trong : “Lêi giíi thiÖu TuyÓn tËp th¹ch Lam” th× søc hÊp dÉn ë v¨n Th¹ch
Lam ®îc n¶y sinh tõ c¸i ®Ñp ng«n tõ, c©u v¨n: “Cã lÏ kh«ng thÓ kh«ng dµnh vµi lêi vÒ
®Æc s¾c cña c©u v¨n Th¹ch Lam. §ã lµ mét lèi v¨n nhuÇn nhÞ, tinh tÕ, gän vµ gîi ®îc
thËt lµ rµnh râ nh÷ng tr¹ng th¸i cña sinh ho¹t, c¶m xóc vµ t©m hån” [10.25]. GÇn gòi
víi c¸ch nh×n nhËn cña G.S Phong Lª, t¸c gi¶ Ph¹m Phó Phong trong bµi “Thi ph¸p
truyÖn ng¾n Th¹ch Lam” (Th¹ch Lam vÒ t¸c gia vµ t¸c phÈm) ®· cã mét nhËn xÐt x¸c
®¸ng: “Th¹ch Lam biÕt ®Æt nh÷ng c©u, nh÷ng tõ ®óng vÞ trÝ cña nã vµ buéc nã h¾t s¸ng
lªn vÊn ®Ò, gîi lªn mét c¸ch râ rµng nh÷ng h×nh tîng, nh÷ng tr¹ng th¸i c¶m xóc cña
t©m hån” [21.224]. Nh vËy, c¶ hai t¸c gi¶ ®· cã ph¸t hiÖn rÊt s©u s¾c trong c¸ch dïng
tõ, ®Æt c©u cña Th¹ch Lam. Tuy nhiªn, viÖc ph¸t hiÖn, kh¸m ph¸ c¸c yÕu tè biÓu hiÖn
phong c¸ch cha s©u s¾c, râ rµng.
2.5. Cïng nãi vÒ nh÷ng ®ãng gãp nµy, c¸c nhµ nghiªn cøu Hoµng TiÕn, Hoµng
Quèc H¶i tiÕp tôc cã nh÷ng kh¸m ph¸ vÒ phong c¸ch truyÖn ng¾n Th¹ch Lam. Trong
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc8bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
8
luan van,khoa luan, thac si , su pham9document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
bµi viÕt “ Nh÷ng ®iÒu t«i häc ®îc ë Th¹ch Lam”, Hoµng TiÕn ®¸nh gi¸ rÊt cao viÖc sö
dông ng«n ng÷ cña Th¹ch Lam: “NÕu NguyÔn Tu©n lµ ngêi kiÕn tróc s bËc thÇy vÒ
ng«n ng÷ v¨n xu«,i th× Th¹ch Lam lµ thiªn phó , lµ ngêi thî trêi vÒ ng«n ng÷ TiÕng
ViÖt” [18.438], vµ t¸c gi¶ Hoµng Quèc H¶i trong bµi “T¶n m¹n Th¹ch Lam” cã nhËn
xÐt: “ Ng«n ng÷ Th¹ch Lam gi¶n dÞ tíi møc tëng nh ai còng cã thÓ viÕt ®îc nhng ®è
ai viÕt ®îc nh Th¹ch Lam, bëi sù gi¶n dÞ Êy lµ ®Ønh cao cña nghÖ thuËt ng«n tõ”
[18.429]. Nh vËy c¶ hai t¸c gi¶ ®Òu nªu ®îc nh÷ng ®ãng gãp to lín cña nhµ v¨n trong
viÖc c¸ch t©n truyÖn ng¾n vµ nÐt ®Æc s¾c trong ng«n ng÷ v¨n xu«i Th¹ch Lam.
Tõ viÖc ®iÓm l¹i c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ t¸c gi¶ Th¹ch Lam, chóng t«i
rót ra mét sè kÕt luËn:
1. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ phong c¸ch Th¹ch Lam kh¸ phong phó vµ ®a
d¹ng, song cha cã nhiÒu bµi viÕt tËp trung nghiªn cøu vÒ phong c¸ch truyÖn ng¾n Th¹ch
Lam (§Æc biÖt theo quan niÖm phong c¸ch cña viÖn sÜ M.B.Khrapchenc« vÒ nhãm t¸c
phÈm nhÊt ®Þnh ). V× vËy, viÖc t×m hiÓu “Phong c¸ch truyÖn ng¾n Th¹ch Lam qua nhãm
t¸c phÈm cã nh©n vËt trung t©m lµ ngêi phô n÷ tù ý thøc vÒ th©n phËn” lµ mét ®Ò tµi
cÇn thiÕt cã ý nghÜa lÝ luËn – thùc tiÔn quan träng.
2. TruyÖn ng¾n Th¹ch Lam mang mét nÐt ®Æc s¾c, ®éc ®¸o, kh«ng dÔ t×m thÊy ë
bÊt cø mét c©y bót truyÖn ng¾n nµo: “Lêi v¨n Th¹ch Lam nhiÒu h×nh ¶nh, nhiÒu t×m tßi
cã mét c¸ch ®iÖu thanh th¶n b×nh dÞ vµ s©u s¾c. V¨n Th¹ch Lam ®äng l¹i nhiÒu suy
nghiÖm nã kÕt tinh cña mét t©m hån nh¹y c¶m vµ tõng tr¶i vÒ sù ®êi” [26.119]
3. Giíi h¹n cña ®Ò tµi
3.1. VÒ néi dung.
Víi ®Ò tµi ®· chän, ngêi viÕt sÏ tiÕn hµnh nghiªn cøu phong c¸ch truyÖn ng¾n
Th¹ch Lam trong sù so s¸nh víi nhãm t¸c phÈm t¬ng øng cña Nam Cao. H¬n n÷a,
nh»m lµm næi bËt ®Æc s¾c phong c¸ch truyÖn ng¾n Th¹ch Lam khi viÕt vÒ ngêi phô n÷,
chóng t«i còng ®ång thêi so s¸nh víi nhãm t¸c phÈm thÓ hiÖn nh©n vËt ®µn «ng tù ý thøc
vÒ th©n phËn cña «ng.
Kho¸ luËn ®· bíc ®Çu kh¶o s¸t vµ ®a ra kh¸i niÖm cña Lý luËn v¨n häc hiÖn
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc9bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
9
luan van,khoa luan, thac si , su pham10document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
®¹i: Kh¸i niÖm phong c¸ch nghÖ thuËt cña nhµ v¨n víi mét cÊu tróc phong phó nhiÒu
b×nh diÖn.
3.2. VÒ t liÖu
3.2.1. Nhãm t¸c phÈm cã nh©n vËt trung t©m lµ ngêi phô n÷ tù ý thøc vÒ th©n phËn cña
Th¹ch Lam gåm:
1- Nhµ MÑ Lª
2- C« hµng xÐn
3- Tèi ba m¬i
4- Hai lÇn chÕt
3.2.2. Nhãm t¸c phÈm cã nh©n vËt trung t©m lµ ngêi ®µn «ng tù ý thøc vÒ th©n phËn cña
Th¹ch Lam gåm:
1- §ãi
2- Cuèn s¸ch bá quªn
3- Trong bãng tèi buæi chiÒu
4- Ngêi lÝnh cò
3.2.3. Nhãm t¸c phÈm cã nh©n vËt trung t©m lµ ngêi phô n÷ tù ý thøc vÒ th©n phËn cña
Nam Cao gåm:
1- D× H¶o
2- ë HiÒn
3- Mét ®¸m cíi
4- Mét b÷a no
4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
4.1. Ph¬ng ph¸p hÖ thèng
Ph¬ng ph¸p nµy gióp ngêi nghiªn cøu chia nhá ®èi tîng thµnh nhiÒu yÕu tè,
trong ®ã mçi yÕu tè cã chøc n¨ng, nhiÖm vô kh¸c nhau, cã sù liªn hÖ ¶nh hëng lÉn
nhau.
4.2. Ph¬ng ph¸p so s¸nh hÖ thèng.
Ph¬ng ph¸p nµy gióp ngêi nghiªn cøu so s¸nh c¶ mét hÖ thèng bao gåm nhiÒu
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc10bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
10
luan van,khoa luan, thac si , su pham11document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
yÕu tè nh»m t×m ra gi¸ trÞ ®éc ®¸o cña hÖ thèng nµy so víi hÖ thèng kia.
4.3. Phu¬ng ph¸p so s¸nh lo¹i h×nh
Ph¬ng ph¸p nµy gióp ngêi nghiªn cøu t×m ra sù kh¸c biÖt gi÷a hai phong c¸ch
truyÖn ng¾n Th¹ch Lam - Nam Cao qua nhãm t¸c phÈm cã nh©n vËt trung t©m lµ ngêi
phô n÷ tù ý thøc vÒ th©n phËn.
5. Môc tiªu, nhiÖm vô cña kho¸ luËn
5.1. Môc tiªu cña kho¸ luËn
Kho¸ luËn nh»m môc tiªu t×m ra sù ®éc ®¸o, ®Æc s¾c trong phong c¸ch truyÖn
ng¾n Th¹ch Lam qua nhãm t¸c phÈm cã nh©n vËt trung t©m lµ ngêi phô n÷ tù ý thøc vÒ
th©n phËn.
5.2. NhiÖm vô cña kho¸ luËn
- Häc tËp vµ n¾m v÷ng ®îc quan ®iÓm cña M.B.Khrapchenc« vÒ phong c¸ch
nghÖ thuËt nhµ v¨n.
- ¸p dông lý thuyÕt phong c¸ch ®ã vµo sù viÖc ph©n tÝch vµ gäi tªn nh÷ng yÕu tè
biÓu hiÖn phong c¸ch truyÖn ng¾n Th¹ch Lam qua nhãm t¸c phÈm trung t©m lµ ngêi
phô n÷ tù ý thøc vÒ th©n phËn.
- ChØ ra ®Æc s¾c phong c¸ch truyÖn ng¾n Th¹ch Lam qua nhãm t¸c phÈm ®· dÉn.
- T×m ra sù ®éc ®¸o trong phong c¸ch truyÖn ng¾n Th¹ch Lam so víi Nam Cao
qua nhãm t¸c phÈm cã nh©n vËt trung t©m lµ ngêi phô n÷ tù ý thøc vÒ th©n phËn.
6. §ãng gãp cña kho¸ luËn
6.1. N¾m ch¾c kh¸i niÖm phong c¸ch, vËn dông cã s¸ng t¹o nh»m lµm næi bËt c¸c
dÊu hiÖu biÓu hiÖn phong c¸ch truyÖn ng¾n Th¹ch Lam qua nhãm t¸c phÈm cã nh©n vËt
trung t©m lµ ngêi phô n÷ tù ý thøc vÒ th©n phËn.
6.2. ChØ ra vµ ph©n tÝch nh÷ng nÐt ®éc ®¸o trong phong c¸ch truyÖn ng¾n Th¹ch
Lam qua nhãm t¸c phÈm ®· dÉn. Qua ®ã, t¸c gi¶ kho¸ luËn muèn gãp thªm mét tiÕng
nãi kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ vµ vai trß cña Th¹ch Lam trong nÒn v¨n häc 1930-1945 nãi riªng vµ
trong nÒn v¨n häc ViÖt Nam nãi chung.
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc11bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
11
luan van,khoa luan, thac si , su pham12document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
ch¬ng 1
c¬ së lÝ luËn vÒ phong c¸ch
1.1. Phong c¸ch xÐt theo ph¬ng diÖn tõ ng÷
1.1.1. Tõ “phong c¸ch” xuÊt hiÖn kh¸ sím, c¸ch ®©y h¬n 2000 n¨m, nã ®îc dïng trong
hÖ thèng c¸c thuËt ng÷ khoa häc vÒ nghÖ thuËt ë mét sè níc Ch©u ¢u.
Xa kia, ngêi Hi L¹p dïng tõ “Stylos” ®Ó chØ mét c¸i que ®Çu nhän, ®Çu tï.
Ngêi La M· th× gäi lµ “Stylus” còng ®Ó chØ c¸i que ®ã, nhng ®Çu nhän dïng ®Ó viÕt vµ
®Çu tï dïng ®Ó xo¸ trªn mét tÊm nhá cã xoa s¸p. §Õn ngêi Ph¸p sö dông ch÷ “Style”
nhng ban ®Çu chØ cã nghÜa lµ “nÐt ch÷”, sau cã nghÜa lµ “bót ph¸p” víi nh÷ng ®Æc ®iÓm
ng«n ng÷ vµ v¨n thÓ. Vµ cuèi cïng míi cã nghÜa lµ “phong c¸ch” nh trong c©u ch©m
ng«n “ phong c¸ch lµ ngêi” cña Buyph«ng mµ M¸c ®· cã lÇn nh¾c ®Õn.
1.1.2. Ngµy nay, tõ “phong c¸ch” ®îc øng dông réng r·i trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc cña
®êi sèng x· héi, cã nhiÒu quan niÖm vµ c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ “phong c¸ch”.
1.1.2.1. Trong thùc tÕ ®êi sèng sinh ho¹t hµng ngµy, phong c¸ch lµ “Nh÷ng lèi,
nh÷ng cung c¸ch sinh ho¹t, lµm viÖc, ho¹t ®éng, øng xö t¹o nªn c¸i riªng cña mçi ngêi,
hay mét lo¹i ngêi nµo ®ã” [20;782] . Ch¼ng h¹n nh phong c¸ch l·nh ®¹o, phong c¸ch
sèng gi¶n dÞ, phong c¸ch lao ®éng míi, phong c¸ch qu©n nh©n.
1.1.2.2. Díi gãc ®é ng«n ng÷ häc, phong c¸ch lµ “ D¹ng cña ng«n ng÷ sö dông
theo yªu cÇu chøc n¨ng ®iÓn h×nh nµo ®ã. Kh¸c víi nh÷ng d¹ng kh¸c vÒ ®Æc ®iÓm tõ
vùng ng÷ ph¸p, ng÷ ©m” [20;782]. VÝ nh phong c¸ch ng«n ng÷ khoa häc, phong c¸ch
ng«n ng÷ chÝnh luËn, phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt.
1.1.2.3. Theo c¸c nhµ nghiªn cøu v¨n häc nghÖ thuËt, phong c¸ch lµ “Nh÷ng ®Æc
®iÓm cã tÝnh chÊt hÖ thèng vÒ t tëng vµ nghÖ thuËt, biÓu hiÖn trong c¸c s¸ng t¸c cña
mét nghÖ sÜ hay c¸c s¸ng t¸c nãi chung thuéc cïng mét thÓ lo¹i” [20;782]. VÝ dô nh
phong c¸ch mét nhµ v¨n, phong c¸ch nghÖ thuËt.
V× vËy, khi xem xÐt, nghiªn cøu cÇn ph©n biÖt râ ba ph¹m trï cña phong c¸ch:
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc12bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
12
luan van,khoa luan, thac si , su pham13document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
Phong c¸ch sinh ho¹t hµng ngµy; Phong c¸ch ng«n ng÷ vµ Phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ
thuËt.
1.2. Mét sè quan niÖm vÒ phong c¸ch vµ cÊu tróc phong c¸ch nghÖ thuËt cña nhµ
v¨n trong nghiªn cøu Lý luËn v¨n häc.
Trong giíi nghiªn cøu v¨n häc hiÖn nay ®ang tån t¹i rÊt nhiÒu nh÷ng quan niÖm,
®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ phong c¸ch. Cho tíi nay vÉn cha cã sù thèng nhÊt cao vÒ thuËt
ng÷ nµy. ChØ riªng ë Liªn X« tõ kho¶ng n¨m 1960 trë l¹i ®©y ®· cã hµng tr¨m c«ng tr×nh
nghiªn cøu vÒ phong c¸ch. Theo nghiªn cøu cña M.B. Khrapchenc« th× “Nh÷ng ®Þnh
nghÜa nµy xoÌ ra nh c¸i qu¹t gi÷a sù thõa nhËn phong c¸ch nh lµ mét ph¹m trï lÞch
sö, thÈm mÜ réng nhÊt, bao qu¸t sù nh×n nhËn nã nh nh÷ng ®Æc ®iÓm cña t¸c phÈm v¨n
ch¬ng riªng lΔ [8;258 ].
Trong ph¹m vi kho¸ luËn nµy, ngêi nghiªn cøu chØ trÝch dÉn ra ®©y mét sè quan
niÖm ®óng ®¾n h¬n c¶ vÒ phong c¸ch nghÖ thuËt.
1.2.1. ë níc ngoµi.
Trong cuèn “C¸ tÝnh s¸ng t¹o nhµ v¨n vµ sù ph¸t triÓn v¨n häc” viÖn sÜ M.B.
Khrapchenc« ®· tËp hîp, xem xÐt c¸c ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ phong cã thÓ chia lµm
bèn nhãm chÝnh ( t¬ng øng víi bèn gãc ®é nh×n nhËn kh¸c nhau).
1.2.1.1. Quan niÖm cña §. Likhachev vµ Ar. Grig«riav.
Trong mét c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh, §. Likhachev ®· kh¼ng ®Þnh:
“Phong c¸ch nghÖ thuËt....kÕt hîp trong b¶n th©n nã sù thô c¶m chung vÒ hiÖn thùc vèn
cã ë nhµ v¨n vµ ph¬ng ph¸p nghÖ thuËt ®îc quy ®Þnh bëi nh÷ng nhiÖm vô mµ nhµ v¨n
®Æt ra cho m×nh, víi ý nghÜa ®ã, kh¸i niÖm phong c¸ch cã thÓ ¸p dông vµo nh÷ng lo¹i
nghÖ thuËt kh¸c nhau vµ gi÷a chóng cã thÓ cã sù t¬ng øng ®ång lo¹i” [8;258]
GÇn gòi víi c¸ch hiÓu vÒ phong c¸ch cña §. Likhachev lµ quan niÖm cña Ar.
Grig«riav, theo «ng: “Phong c¸ch kh«ng thÓ v« can víi ph¬ng ph¸p, víi thÕ giíi quan,
víi bót ph¸p, víi c¸ nh©n ngêi nghÖ sÜ, víi c¸ch hiÓu cña nghÖ sÜ vÒ thêi ®¹i, víi vÎ ®Æc
thï d©n téc trong s¸ng t¸c cña anh ta......phong c¸ch lµ sù thèng nhÊt cao cña tÊt c¶
nh÷ng ph¹m trï ®ã” [8;258].
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc13bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
13
luan van,khoa luan, thac si , su pham14document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
Nh vËy, c¶ §. Likhachev vµ Ar. Grig«riav ®Òu hiÓu phong c¸ch theo nghÜa
réng, ®Æt phong c¸ch trong sù bao hµm c¶ ph¬ng ph¸p s¸ng t¸c, thÕ giíi quan vµ c¸ tÝnh
s¸ng t¹o cña ngêi nghÖ sÜ. Cho nªn, c¶ hai c¸ch hiÓu trªn vÒ phong c¸ch mang ý nghÜa
kh¸i qu¸t cao cho mäi lo¹i h×nh nghÖ thuËt. Tuy nhiªn, l¹i cã chç kh«ng râ rµng khi xem
xÐt nh÷ng hiÖn tîng v¨n häc. Kh«ng cã sù ph©n biÖt gi÷a phong c¸ch vµ ph¬ng ph¸p
s¸ng t¸c. ChÝnh v× vËy, c¶ hai quan niÖm ®Òu kh«ng tiÕn thªm ®îc bíc nµo vÒ ®Þnh
nghÜa phong c¸ch, vÒ c¸i riªng cña phong c¸ch. MÆt kh¸c, v× cã sù lÇm lÉn gi÷a phong
c¸ch vµ ph¬ng tiÖn nªn hä kh«ng nhÊn m¹nh ®îc vai trß s¸ng t¹o cña phong c¸ch
nghÖ thuËt c¸ nh©n.
1.2.1.2. Quan niÖm cña V. Turbin vµ V. Jimunxky.
Mét sè nhµ nghiªn cøu thiªn vÒ lÝ gi¶i phong c¸ch theo c¸c thuËt ng÷ ng«n ng÷
häc. Ch¼ng h¹n, theo V. Turbin trong mét bµi nghiªn cøu ®· nhËn ®Þnh r»ng: “Phong
c¸ch lµ ng«n tõ ®îc xem xÐt trong mèi quan hÖ cña nã víi h×nh tîng, ®ã lµ t¸c ®éng
qua l¹i thêng xuyªn gi÷a nh÷ng kh¸i niÖm vµ ý nghÜa n¶y sinh trong ng«n tõ vèn ®Æt
vµo mét v¨n c¶nh nghÖ thuËt.” [8;259 ].
T¹i mét cùc kh¸c cña “c¸i qu¹t”, V. Jimunxky còng kh¼ng ®Þnh r»ng: “Phong
c¸ch nghÖ thuËt cña nhµ v¨n lµ sù biÓu hiÖn thÕ giíi quan cña anh ta. ThÕ giíi quan ®ã
®îc thÓ hiÖn trong nh÷ng h×nh tîng b»ng c¸c ph¬ng tiÖn ng«n ng÷. Bëi vËy kh«ng thÓ
nghiªn cøu phong c¸ch nghÖ thuËt cña nhµ v¨n trong tÝnh môc ®Ých, chøc n¨ng cña nã
t¸ch rêi néi dung t tëng, h×nh tîng cña t¸c phÈm. §ång thêi phong c¸ch t¸c phÈm
kh«ng ph¶i lµ tu tõ häc: ®Ò tµi, h×nh tîng, bè côc cña t¸c phÈm v¨n häc, néi dung nghÖ
thuËt cña nã (…) Nh÷ng yÕu tè quan träng cña phong c¸ch vµ cã thÓ kh¸ quan träng bëi
chóng x¸c ®Þnh c¶ nh÷ng nguyªn t¾c nghÖ thuËt cña viÖc lùa chän chÊt liÖu tõ ng÷ tøc lµ
tu tõ häc hiÓu theo nghÜa hÑp cña tõ ®ã” [8;260].
Hai c¸ch hiÓu trªn ®· xem xÐt phong c¸ch nh mét hiÖn tîng chñ yÕu cã tÝnh
chÊt ng«n ng÷, dÉn ®Õn viÖc ®ång nhÊt phong c¸ch nghÖ thuËt víi phong c¸ch ng«n ng÷.
Tõ ®ã, ngêi ta chØ thÊy ®îc ph¬ng diÖn ng«n ng÷ mµ kh«ng thÊy ®îc ph¬ng diÖn
®èi tîng cña sù miªu t¶ nghÖ thuËt, gièng nh vai trß cña sù phèi hîp cña c¸c biÖn ph¸p
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc14bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
14
luan van,khoa luan, thac si , su pham15document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
nghÖ thuËt trong viÖc t¸c ®éng vµo c¸c gi¸c quan con ngêi. H¬n n÷a, c¶ hai quan niÖm
®Òu dÉn ®Õn viÖc nghiªn cøu nh÷ng hiÖn tîng phong c¸ch sÏ bÞ bã hÑp trong ph¹m vi
mét t¸c phÈm riªng lÎ dÔ r¬i vµo t×nh tr¹ng “ thÊy c©y mµ kh«ng thÊy rõng”. Nhng thùc
tÕ cho thÊy phong c¸ch bao giê còng ®îc kh¸i qu¸t nªn tõ mét nhãm t¸c phÈm nhÊt
®Þnh. Tuy nhiªn, nÕu ngêi viÕt chó ý ®Õn sù c¸ch ®iÖu riªng cña tõng nhµ v¨n trong viÖc
sö dông ng«n ng÷ nh»m t¸c ®éng thÈm mÜ ë ngêi ®äc th× sÏ mang tÝnh chÊt toµn diÖn
h¬n.
1.2.1. 3. Quan niÖm cña V.K«valev vµ L.Novichenko
Theo V.K«valev : “Phong c¸ch - ®ã lµ mét sù thèng nhÊt cña chØnh thÓ cña nhµ
v¨n ... ®ã liªn hÖ qua l¹i gi÷a nh÷ng yÕu tè trong hÖ thèng nghÖ thuËt cña nhµ v¨n, lµ sù
quy ®Þnh lÉn nhau cña nh÷ng yÕu tè ®ã” [8;260]
GÇn gòi víi c¸ch hiÓu trªn lµ quan niÖm cña L.Novichenko . ¤ng chØ ra r»ng:“Phong
c¸ch v¨n häc hiÓu theo nghÜa chung nhÊt lµ vÎ ®Æc thï trong nh÷ng t¸c phÈm cña nhµ
v¨n (hoÆc mét nhãm nhµ v¨n), vÎ ®Æc thï nµy ®îc quy ®Þnh bëi nh÷ng ®Æc ®iÓm cã tÝnh
chÊt ®Æc trng vÒ néi dung vµ h×nh thøc t¸c phÈm Êy” [8;260, 261].
Nh vËy, c¶ hai quan niÖm trªn ®· coi phong c¸ch lµ sù ®éc ®¸o trong c¶ néi dung
vµ h×nh thøc. Tuy nhiªn, theo quan niÖm ®ã vÉn cha nªu râ vai trß vµ c«ng lao s¸ng t¹o
cña ngêi nghÖ sÜ trong viÖc s¸ng t¹o nh÷ng thñ ph¸p “thu hót” vµ “thuyÕt phôc” ®éc
gi¶. Ngêi ta sÏ ®¸nh ®ång gi÷a phong c¸ch cã tiÒm n¨ng s¸ng t¹o lín víi phong c¸ch cã
tiÒm n¨ng s¸ng t¹o nhá. MÆt kh¸c, nh÷ng tõ nh “thèng nhÊt”, “vÎ ®Æc thï trong t¸c
phÈm”....theo M.B.Khrapchenc« ®ã lµ nh÷ng kh¸i niÖm m¬ hå, thËm chÝ ngay c¶
nh÷ng côm tõ “nh÷ng nÐt ®Æc trng” còng kh«ng x¸c ®Þnh, bëi trong quan niÖm nµy
cha ®Ò cËp ®Õn tµi n¨ng ngêi nghÖ sÜ.
1.2.1.4. Kh¸c víi nh÷ng c¸ch hiÓu, quan niÖm trªn vÒ phong c¸ch, hai t¸c gi¶
V.§nepr«v, Ya.Elxberg vµ nhiÒu nhµ nghiªn cøu kh¸c l¹i quan niÖm phong c¸ch nh lµ
h×nh thøc toµn vÑn cã tÝnh néi dung.
Theo V.§nepr«v: “Phong c¸ch lµ mèi liªn hÖ cña nh÷ng h×nh thøc, mèi liªn hÖ
®ã béc lé thèng nhÊt cña néi dung nghÖ thuËt” [8;261]. Ph¸t triÓn quan niÖm cña
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc15bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
15
luan van,khoa luan, thac si , su pham16document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
V.§nepr«v vÒ phong c¸ch , Ya.Elxberg nhËn ®Þnh r»ng: “Phong c¸ch biÓu hiÖn sù toµn
vÑn cña h×nh thøc cã tÝnh néi dung ®îc h×nh thµnh trong sù ph¸t triÓn, trong t¸c ®éng
qua l¹i vµ trong sù tæng hîp c¸c yÕu tè cña h×nh thøc nghÖ thuËt, díi ¶nh hëng cña
®èi tîng vµ néi dung t¸c phÈm, cña thÕ giíi quan nhµ v¨n vµ ph¬ng ph¸p cña ta vèn
thèng nhÊt víi thÕ giíi quan...phong c¸ch ®ã lµ sù thèng nhÊt cña h×nh thøc nghÖ thuËt”
[8;261].
Nh vËy, hai quan niÖm trªn ®· coi phong c¸ch nh h×nh thøc vµ néi dung nghÖ
thuËt. Nhng l¹i qu¸ nhÊn m¹nh vai trß cña h×nh thøc , dÉn ®Õn viÖc vi ph¹m nguyªn t¾c
vÒ mèi quan hÖ gi÷a néi dung vµ h×nh thøc cña triÕt häc duy vËt biÖn chøng. MÆt kh¾c,
quan niÖm nµy cha bao hµm chÊt lîng thÓ hiÖn phong c¸ch . Bëi c¸c yÕu tè t¹o thµnh
h×nh thøc t¸c phÈm chØ lµ h×nh thøc mét t¸c phÈm riªng biÖt trong khi phong c¸ch lµ hiÖn
tîng bao trïm lªn c¸c t¸c phÈm nghÖ thuËt.
Trªn ®©y lµ mét sè quan niÖm tiªu biÓu vÒ phong c¸ch (dÉn theo
M.B.Khrapchenc«), bªn c¹nh nh÷ng ®ãng gãp quan träng vÒ mÆt nghiªn cøu Lý luËn
v¨n häc th× tÊt c¶ nh÷ng quan niÖm ®ã ®Òu cã h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. V× vËy cÇn cã mét quan
niÖm ®óng ®¾n h¬n, toµn diÖn h¬n vµ s©u s¾c h¬n c¶ vÒ phong c¸ch, ph¶i kh¾c phôc
nh÷ng h¹n chÕ ®ã vµ lÝ gi¶i mét c¸ch x¸c ®¸ng nh÷ng ®Æc trng cña phong c¸ch nghÖ
thuËt. Nã nh mét “ viªn ngäc” s¸ng lan to¶ vµ bao hµm mäi thø ¸nh s¸ng vµ ®ã lµ mét “
l¸t c¾t vµo nh÷ng vÊn ®Ò x· héi”.
ViÖn sÜ M.B.Khrapchenc« trong c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh (®· dÉn ë
trªn), ®· ®a ra mét quan niÖm míi, mét ®Þnh nghÜa míi vÒ phong c¸ch. §Þnh nghÜa cña
«ng vÒ phong c¸ch ®· ®îc ®«ng ®¶o c¸c nhµ nghiªn cøu phª b×nh ñng hé vµ c«ng nhËn:
“ Phong c¸ch cÇn ph¶i ®îc ®Þnh nghÜa nh ph¬ng thøc biÓu hiÖn c¸ch chiÕm lÜnh h×nh
tîng ®èi víi cuéc sèng nh ph¬ng thøc thuyÕt phôc vµ thu hót ®éc gi¶. ” [8;279].
§Ó hiÓu ®îc quan niÖm trªn cña M.B.Khrapchenc«, chóng ta cÇn ph¶i xem xÐt
ba b×nh diÖn quan träng:
1. Nh÷ng yÕu tè t¹o thµnh phong c¸ch.
2. Nh÷ng nh©n tè quy ®Þnh phong c¸ch
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc16bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
16
luan van,khoa luan, thac si , su pham17document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
3. Nh÷ng yÕu tè biÓu hiÖn phong c¸ch.
Mét t¸c phÈm v¨n häc cã gi¸ trÞ ph¶i cã tÝnh toµn vÑn vÒ néi dung vµ hoµn chØnh
vÒ h×nh thøc. Nh vËy, nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ®Ó t¹o thµnh h×nh thøc t¸c phÈm, ®ã lµ: kÕt
cÊu - cèt truyÖn; c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt thÓ hiÖn h×nh tîng; lêi nãi nghÖ thuËt. Ba yÕu
tè nµy cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, vµ khi chóng kÕt hîp víi nhau sÏ t¹o nªn mét
søc m¹nh tæng hîp: võa kh¸m ph¸, võa ®¸nh gi¸ ®îc mét ph¹m vi cña ®êi sèng. §ång
thêi kÕt hîp víi h×nh thøc t¸c phÈm hoµn thiÖn (tøc lµ h×nh thøc ph¶i thÓ hiÖn võa râ, võa
®ñ néi dung). Khi ®ã t¸c phÈm míi thµnh “chØnh thÓ thèng nhÊt sinh ®éng”. V× vËy, nÕu
h×nh thøc chØ tån t¹i ë mét t¸c phÈm, th× phong c¸ch lµ hiÖn tîng réng h¬n, bao trïm c¶
nhãm t¸c phÈm. B¶n th©n c¸c yÕu tè t¹o thµnh h×nh thøc cña t¸c phÈm kh«ng ph¶i lµ
phong c¸ch.
Trong c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh, M.B.Khrapchenc« ®· ph¸t hiÖn vµ chØ râ
n¨m nh©n tè quy ®Þnh phong c¸ch lµ:
1. Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña c¸ tÝnh s¸ng t¹o.
2. Sù ph¸t triÓn vÒ mÆt s¸ng t¸c cña ngêi nghÖ sÜ.
3. Cïng víi thÕ giíi quan cña ngêi nghÖ sÜ lµ tÝnh chÊt cña b¶n th©n ®èi
tîng s¸ng t¸c, vÎ ®Æc thï cña nh÷ng xung ®ét x· héi.
4. Sù ®Þnh híng bªn trong cña nhµ v¨n nh»m vµo nhãm ®éc gi¶.
5. Sù h×nh thµnh hoµn chØnh bªn trong cña t¸c phÈm.
Nh vËy n¨m nh©n tè trªn lµ nh÷ng ®iÓm quan träng ph©n biÖt c¸i cã liªn quan
®Õn phong c¸ch hay kh«ng ph¶i lµ phong c¸ch hay phong c¸ch nghÖ thuËt cña ngêi
nghÖ sÜ:
M.B.Khrapchenco còng chØ râ cã b¶y yÕu tè biÓu hiÖn phong c¸ch nh sau:
1. Phong c¸ch, mét kiÓu m¸y ph¸t n¨ng lîng nghÖ thuËt riªng.
2. TÝnh cÊu tróc cña mét kiÓu sinh thÓ nghÖ thuËt.
3. HÖ thèng giäng ®iÖu - kÕt qu¶ cña sù biÓu hiÖn nghÖ thuËt ®Æc trng.
4. Kh«ng gian, thêi gian vµ kiÓu kÕt hîp kh«ng gian - thêi gian mang mµu s¾c
riªng.
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc17bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
17
luan van,khoa luan, thac si , su pham18document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
5. TÝnh chÊt nhiÒu chøc n¨ng cña ng«n ng÷.
6. Phong c¸ch, sù lÜnh héi riªng - lÜnh héi c¸ch t©n ®èi víi thÕ giíi.
7. Phong c¸ch - kiÓu s¸ng t¹o riªng ®em l¹i mµu s¾c míi cho thÓ v¨n.
Qua ®ã, chóng ta thÊy r»ng: Nh÷ng nh©n tè quy ®Þnh phong c¸ch chØ ®ãng vai trß
lµ t¸c nh©n trùc tiÕp dÉn ®Õn sù h×nh thµnh phong c¸ch chø kh«ng b¶n th©n phong c¸ch;
cßn nh÷ng yÕu tè biÓu hiÖn phong c¸ch míi chÝnh lµ nh÷ng dÊu hiÖu cña b¶n th©n phong
c¸ch. Nh÷ng nh©n tè nµy nh nh÷ng ®iÓm tùa, ch×a kho¸ ®Ó ®i t×m hiÓu khai th¸c phong
c¸ch nghÖ thuËt cña ngêi nghÖ sÜ. ChÝnh v× vËy khi t×m hiÓu vÊn ®Ò phong c¸ch chóng
ta cÇn ph©n biÖt râ hai ph¬ng diÖn nµy.
Theo c¸ch ®Þnh nghÜa cña viÖn sÜ M.B.Khrapchenc« vÒ phong c¸ch, th× chóng ta
cÇn ph¶i quan t©m lu ý ®Õn nh÷ng thuËt ng÷ “ ph¬ng thøc biÓu hiÖn c¸ch chiÕm lÜnh
h×nh tîng ”, “ ph¬ng thøc thuyÕt phôc vµ thu hót ®éc gi¶”, coi ®©y lµ ch×a kho¸ ®Ó t×m
hiÓu quan niÖm vÒ phong c¸ch cña viÖn sÜ M.B.Khrapchenc«.
Tuy vËy, kh«ng ph¶i bÊt k× nhµ v¨n nµo còng tù ¸p ®Æt quan ®iÓm ®ã cho riªng
m×nh. Muèn t¹o phong c¸ch ®éc ®¸o cho chÝnh m×nh th× hä ph¶i tù ®i t×m nh÷ng ph¬ng
thøc, nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt cho phÐp tæ chøc, s¾p xÕp, s¸ng t¹o nªn h×nh tîng
nghÖ thuËt l«i cuèn, hÊp dÉn ®éc gi¶. Nhng c¸i g× lµ sù biÓu hiÖn “ ph¬ng thøc thuyÕt
phôc vµ thu hót ” ®ã? C¸ch gi¶i thÝch ®óng ®¾n h¬n c¶ lµ theo M.B.Khrapchenc«: “
Phong c¸ch thuyÕt phôc b»ng c¸ch thÓ hiÖn nh÷ng ®Æc tÝnh cña sù vËt; cña nh÷ng qu¸
tr×nh hiÖn thùc, cña nh÷ng tÝnh c¸ch con ngêi ” [8;279]. V× vËy, khi xem xÐt vÊn ®Ò
phong c¸ch chóng ta cÇn quan t©m xem xÐt ba vÊn ®Ò sau:
Mét lµ, quan t©m xem nhµ v¨n thÝch thó khai th¸c mÆt thÈm mÜ nµo cña sù vËt
(c¸i ®Ñp, c¸i bi, c¸i hïng, c¸i hµi, c¸i xÊu).
Hai lµ, xem xÐt qu¸ tr×nh diÔn biÕn còng nh sù biÕn ®æi cña hiÖn thùc vµ t¸c
®éng lªn nã.
Ba lµ, xem xÐt qu¸ tr×nh x©y dùng nh÷ng tÝnh c¸ch, nh÷ng c¸ tÝnh ®éc ®¸o.
Nh vËy, tõ c¸ch hiÓu vÒ “ ph¬ng thøc thuyÕt phôc ” nh trªn, ta cã thÓ kh¼ng
®Þnh: c¸i “l«i cuèn” cña mét phong c¸ch kh«ng ph¶i lµ “sù mua vui”, kh«ng ph¶i lµ sù
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc18bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
18
luan van,khoa luan, thac si , su pham19document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
trang ®iÓm bªn ngoµi nµo ®ã ®èi víi thùc chÊt cña nã, mµ lµ néi dung nghÖ thuËt bªn
trong cña t¸c phÈm Êy, phong c¸ch Êy. MÆt kh¸c, sù thèng nhÊt gi÷a hai mÆt “sù biÓu
hiÖn” vµ “sù thuyÕt phôc” kh«ng ph¶i lµ mét ®¹i lîng tù ®éng n¶y sinh mµ lµ thµnh qu¶
s¸ng t¹o, lµ “thíc ®o cña tÝnh nghÖ thuËt ch©n chÝnh trong t¸c phÈm v¨n häc”.
1.2.2. ë trong níc.
VÊn ®Ò phong c¸ch tõ kh¸ l©u ®· ®îc giíi nghiªn cøu vµ phª b×nh v¨n häc quan
t©m nghiªn cøu. Vµo nh÷ng thËp kû ®Çu cña thÕ kû XX, mét sè nhµ nghiªn cøu Ýt nhiÒu
cã bµn ®Õn mét vµi khÝa c¹nh kh¸c nhau vÒ phong c¸ch nhng cha thËt s©u s¾c vµ ®Çy
®ñ. Næi bËt lµ hai nhµ nghiªn cøu Hoµi Thanh - Hoµi Ch©n trong cuèn “Thi Nh©n ViÖt
Nam” [23] ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®éc ®¸o trong phong c¸ch cña c¸c nhµ th¬ míi 19321945. VÝ nh: “ Cha bao giê ngêi ta thÊy xuÊt hiÖn cïng mét lÇn mét hån th¬ réng më
nh ThÕ L÷, m¬ mµng nh Lu Träng L, hïng tr¸ng nh Huy Th«ng, ¶o n·o nh Huy
CËn, quª mïa nh NguyÔn BÝnh, k× dÞ nh ChÕ Lan Viªn… Vµ thiÕt tha r¹o rùc b¨n
kho¨n nh Xu©n DiÖu” [23;34]. Hai «ng ®· ®i ®Õn kÕt luËn: “ Tõ ngêi nµy sang ngêi
kh¸c. Sù c¸ch biÖt râ rµng…ë ®©y ®ã chØ lµm giµu cho thi ca ” [23;34]. Qua ®ã, ta thÊy
hai t¸c gi¶ míi chØ nhËn ra nh÷ng nÐt ®éc ®¸o vÒ néi dung mµ cha thùc sù chó ý ®Õn
nh÷ng c¸ch t©n h×nh thøc cña c¸c nhµ th¬ míi. Tõ ®ã c¸c t¸c gi¶ “ Thi Nh©n ViÖt Nam ”
cha ®a ra mét ®Þnh nghÜa hay mét quan niÖm nµo thËt chÝnh x¸c vÒ phong c¸ch. Do ®ã
vÊn ®Ò phong c¸ch vÉn cßn bá ngá.
Bíc sang nöa sau thÕ kû XX, viÖc bµn luËn vÒ phong c¸ch nghÖ thuËt míi b¾t
®Çu s«i næi. Trong mét sè cuèn s¸ch nh: “Tõ ®iÓn v¨n häc” [9]; “Tõ ®iÓn thuËt ng÷ v¨n
häc” [22], gi¸o tr×nh lÝ luËn v¨n häc dïng trong c¸c Trêng §¹i häc Tæng hîp vµ §¹i
häc S ph¹m do Hµ Minh §øc, Ph¬ng Lùu, NguyÔn V¨n H¹nh… chñ biªn [12] ®· ®a
ra c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n nhÊt vÒ phong c¸ch. Trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu nh: “ T×m
hiÓu phong c¸ch NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu ” cña Phan Ngäc [16]; “Nhµ v¨n t
tëng vµ phong c¸ch” cña NguyÔn §¨ng M¹nh [13]; “ Con m¾t th¬ ” cña §ç Lai Thuý
[25] vµ mét sè bµi viÕt nghiªn cøu ®¨ng trªn T¹p chÝ v¨n häc. Khi bµn vÒ kh¸i niÖm nµy,
c¸c t¸c gi¶ cã nh÷ng quan niÖm c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ phong c¸ch cña m×nh. Tuy
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc19bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
19
luan van,khoa luan, thac si , su pham20document,pdf,docx,download
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Nh÷ §×nh Tïng
nhiªn, do giíi h¹n cña kho¸ luËn, ngêi viÕt chØ tËp trung dÉn ra mét sè quan niÖm tiªu
biÓu vµ cã ý nghÜa thùc tÕ.
1.2.2.1. Theo gi¸o tr×nh Lý luËn v¨n häc, phong c¸ch ®îc hiÓu “ lµ chç ®éc ®¸o
vÒ t tëng còng nh nghÖ thuËt phÈm chÊt thÈm mü thÓ hiÖn trong s¸ng t¸c cña nhµ v¨n
u tó ” [12.482]. Bªn c¹nh ®ã cã quan niÖm cho r»ng: “ Phong c¸ch s¸ng t¹o v¨n häc lµ
tæng thÓ nh÷ng ®êng nÐt riªng biÖt cña mét ch©n dung v¨n häc, ®îc n¶y sinh trªn c¬
së mét ph¬ng ph¸p s¸ng t¸c nhÊt ®Þnh, ®ã lµ chiÒu s©u cña b¶n chÊt nhÊt cña mét c¸
tÝnh s¸ng t¹o, lµ nh÷ng gi¸ trÞ thÈm mü tèi u mµ t¸c gi¶, t¸c phÈm v¨n häc, khuynh
híng v¨n häc, nÒn v¨n häc, ®· ®¹t ®îc; lµ søc to¶, søc ph¸t s¸ng ®èi víi b¹n ®äc”
[2;257].
1.2.2.2. Trong cuèn “ T×m hiÓu phong c¸ch NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu ”, G.S
Phan Ngäc ®· liÖt kª mét lo¹t nh÷ng c¸ch hiÓu phiÕn diÖn vÒ phong c¸ch tõng tån t¹i
trong ®êi sèng còng nh trong lÜnh vùc v¨n ho¸ nghÖ thuËt ë níc ta tõ nhiÒu n¨m nay.
¤ng viÕt: “ Cã quan niÖm ®ång nhÊt phong c¸ch víi h×nh thøc, vµ ngêi ta nãi ®Õn
phong c¸ch ë mäi bµi v¨n. Cã quan niÖm ®ång nhÊt ho¸ nã víi mét ®Æc ®iÓm næi bËt
cña h×nh thøc vµ ngêi ta nãi ®Õn phong c¸ch trang träng, phong c¸ch ch©m biÕm. Cã
quan niÖm ®ång nhÊt ho¸ nã víi tõ ng÷ vµ ngêi ta nãi ®Õn phong c¸ch to¸n häc, phong
c¸ch vËt lý. Cã quan niÖm ®ång nhÊt nã víi thÓ lo¹i vµ ngêi ta nãi ®Õn phong c¸ch tiÓu
thuyÕt, phong c¸ch kÞch”. Trªn c¬ së ®ã «ng ®a ra mét kh¼ng ®Þnh vÒ phong c¸ch:
“Phong c¸ch lµ mét cÊu tróc h÷u c¬ cña tÊt c¶ c¸c kiÓu lùa chän tiªu biÓu, h×nh thµnh
mét c¸ch lÞch sö vµ chøa ®ùng gi¸ trÞ lÞch sö cã thÓ cho phÐp ta nhËn diÖn mét thêi ®¹i,
mét thÓ lo¹i. mét t¸c phÈm, hay mét t¸c gi¶” [16;31].
Nh vËy, c¶ hai quan niÖm trªn ®Òu xem xÐt phong c¸ch trong sù thèng nhÊt h÷u
c¬ gi÷a néi dung vµ nghÖ thuËt. Trong c¸ch biÓu hiÓu thø nhÊt, phong c¸ch ®îc tiÕp cËn
tíi bÒ s©u b¶n chÊt cña nã, ë tÝnh ®éc ®¸o vµ “ phÈm chÊt thÈm mü ” cÇn cã. Tuy nhiªn
phong c¸ch ®îc biÓu hiÖn cô thÓ ë yÕu tè nµo, ph¬ng diÖn nµo th× c¸c t¸c gi¶ vÉn cha
nªu ra ®îc. §Õn ®Þnh nghÜa cña GS. Phan Ngäc, «ng ®· x¸c ®Þnh ®îc tÝnh cÊu tróc mét ®Æc trng quan träng cña phong c¸ch. Nhng ®ã chØ lµ mét trong sè nh÷ng ®Æc trng
tai lieu,dh su pham, luan van thac si,123doc20bao cao,tieu luan,de tai khoa hoc,khoa luan,tieu luan
20
- Xem thêm -
.PDF 
76 
21 
72 
