Tài liệu Phát triển đội ngũ giáo viên tho chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố hưng yên, tỉnh hưng yên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM LÊ THỊ VÂN ANH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP Ở CÁC TRƢỜNG MẦM NON THÀNH PHỐ HƢNG YÊN, TỈNH HƢNG YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM LÊ THỊ VÂN ANH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP Ở CÁC TRƢỜNG MẦM NON THÀNH PHỐ HƢNG YÊN, TỈNH HƢNG YÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phó Đức Hòa THÁI NGUYÊN - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên” là công trình nghiên cứu của bản thân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của PGS TS Phó Đức Hòa Các kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào của tác giả khác. Thái Nguyên, tháng .... năm 2020 Tác giả luận văn Lê Thị Vân Anh i LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới PGS TS Phó Đức Hòa, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến các thầy cô và cán bộ Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu hoàn thành luận văn này. Tôi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của gia đình, người thân, bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tác giả luận văn Lê Thị Vân Anh ii MỤC LỤC Lời cam đoan ........................................................................................................ i Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................... iii Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt .............................................................. iv Danh mục các bảng.............................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ......................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 4 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP Ở CÁC TRƢỜNG MẦM NON ....................5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 5 1.1.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới .................................................... 5 1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam ..................................................... 7 1.1.3. Nhận xét chung .......................................................................................... 9 1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 10 1.2.1. Quản lý..................................................................................................... 10 1.2.2. Quản lý giáo dục ...................................................................................... 10 1.2.3. Phát triển .................................................................................................. 11 1.2.4. Đội ngũ giáo viên .................................................................................... 12 1.2.5. Chuẩn và chuẩn đội ngũ giáo viên .......................................................... 12 1.2.6. Phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn .................................................. 13 1.3. Giáo dục mầm non và đội ngũ GVMN theo chuẩn nghề nghiệp ............... 14 iii 1.3.1. Giáo dục mầm non trong hệ thống giáo dục quốc dân ............................ 14 1.3.2. Vai trò giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp ............................... 16 1.3.3. Năng lực của giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp ..................... 18 1.3.4. Đào tạo bồi dưỡng giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp đáp ứng yêu cầu cần đạt ........................................................................................... 26 1.4. Phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non . 28 1.4.1. Quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non................................................................................................. 28 1.4.2. Quản lý tuyển chọn và sử dụng giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non .......................................................................................... 30 1.4.3. Quản lý đào tạo bồi dưỡng giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp ..... 32 1.4.4. Tổ chức kiểm tra đánh giá đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non ....................................................................................... 34 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp ............................................................................................. 36 1.5.1. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 36 1.5.2. Các yếu tố chủ quan................................................................................. 38 Kết luận chương 1.............................................................................................. 40 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP Ở CÁC TRƢỜNG MẦM NON THÀNH PHỐ HƢNG YÊN, TỈNH HƢNG YÊN ......................................... 41 2.1. Vài nét về giáo dục mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên .............. 41 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................ 43 2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 43 2.2.2. Nội dung, đối tượng khảo sát .................................................................. 44 2.2.3. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 45 2.2.4. Xử lí số liệu khảo sát ............................................................................... 45 2.3. Thực trạng đội ngũ giáo viên ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên , tỉnh Hưng Yên theo chuẩn nghề nghiệp .................................................. 45 iv 2.3.1. Thực trạng cơ cấu đội ngũ giáo viên mầm non thành phố Hưng Yên , tỉnh Hưng Yên theo chuẩn nghề nghiệp ............................................................ 45 2.3.2. Thực trạng lao động nghề nghiệp của đội ngũ giáo viên ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, Tỉnh Hưng Yên .............................................. 47 2.3.3. Thực trạng đánh giá đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non Thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên .................................. 49 2.3.4. Thực trạng đào tạo bồi dưỡng giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành Phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên .............. 52 2.4. Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên .................................... 54 2.4.1. Thực trạng nhận thức về phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên ..... 54 2.4.2. Thực trạng quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên .............. 56 2.4.3. Thực trạng tuyển chọn và sử dụng đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên .............. 58 2.4.4. Thực trạng quản lý công tác đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp đáp ứng yêu cầu cần đạt ............................................. 60 2.4.5. Thực trạng quản lý công tác kiểm tra, đánh giá đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên .................................................................................................. 62 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên .................................................................................................. 64 2.6. Đánh giá chung về thực trạng ..................................................................... 65 Kết luận chương 2.............................................................................................. 68 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP Ở CÁC TRƢỜNG MẦM NON THÀNH PHỐ HƢNG YÊN, TỈNH HƢNG YÊN ......................................................... 69 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................... 69 v 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và kế thừa ........................................ 69 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 70 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................... 70 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính tính khả thi...................................................... 71 3.2. Đề xuất biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên .......................... 71 3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên mầm non ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên về phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ................................... 71 3.2.2. Biện pháp 2: Công tác đổi mới quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên ................................................................................................... 75 3.2.3. Biện pháp 3: Quản lý và phát triển chương trình đào tạo và bồi dưỡng giáo viên mầm non theo Chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên................................................................ 80 3.2.4. Biện pháp 4: Đổi mới đánh giá đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên .............. 84 3.2.5. Biện pháp 5: Hoàn thiện cơ chế khuyến khích GVMN dựa trên tính chất đặc thù của nghề nghiệp............................................................................. 86 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 90 3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ........ 92 3.4.1. Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất .... 94 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm về mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất ...... 96 3.4.3. Đánh giá tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .. 97 Kết luận chương 3.............................................................................................. 99 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 103 PHỤ LỤC vi DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết đầy đủ Viết tắt GV Giáo viên ĐNGV Đội ngũ giáo viên CNN Chuẩn nghề nghiệp MN Mầm non GD&ĐT Giáo dục và đào tạo vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng lao động nghề nghiệp của ĐNGV ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên .................................................................................................. 48 Bảng 2.2: Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng chuẩn nghề nghiệp của đội ngũ giáo viên ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên ................................................................................................... 50 Bảng 2.3: Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng đào tạo bồi dưỡng giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành Phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên ........................................................................ 53 Bảng 2.4: Thực trạng nhận thức về công tác phát triển ĐNGV theo CNN ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên ........................ 54 Bảng 2.5: Đánh giá của CBQL, GV về công tác quy hoạch phát triển ĐNGV theo CNN ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên........................................................................................... 56 Bảng 2.6: Đánh giá của CBQL, GV về công tác tuyển chọn và sử dụng GV theo CNN ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên ................................................................................................... 58 Bảng 2.7: Đánh giá của CBQL, GV về công tác công tác đào tạo và bồi dưỡng ĐNGV theo CNN ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên ............................................................................................ 60 Bảng 2.8: Đánh giá của CBQL, GV về công tác tổ chức đánh giá ĐNGV theo CNN ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên .... 62 Bảng 2.9: Đánh giá của CBQL, GV về yếu tố ảnh hưởng đến phát triển ĐNGV theo CNN ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên ........................................................................................... 64 Bảng 3.1: Đánh giá của CBQL, GV về mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất ............................................................................ 94 Bảng 3.2: Đánh giá của CBQL, GV về mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất ............................................................................ 96 Bảng 3.3: Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .......... 98 viii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1.Giáo dục hướng tới mục tiêu hình thành và phát triển nhân cách học sinh với những phẩm chất về kiến thức, kỹ năng, thái độ. Mục tiêu đó đạt được bằng tác động giáo dục của môi trường xã hội, gia đình, nhà trường. Trong đó, nhà trường có vai trò quyết định vì ở đó quá trình giáo dục được thực hiện một cách hệ thống bởi các yếu tố xác định: Mục tiêu, chương trình, nội dung, phương pháp và phương tiện giáo dục. Hệ thống đó được vận hành, phát triển bền vững nhờ động lực được tạo ra bởi tương tác hoạt động giữa giáo viên và học sinh, với vai trò quyết định của hoạt động dạy đối với hoạt động học, hay vai trò quyết định của đội ngũ giáo viên đối với chất lượng giáo dục ở các nhà trường. Trong hệ thống giáo dục quốc dân, đội ngũ giáo viên mầm non có vị trí đặc biệt quan trọng. ĐNGV mầm non có nhiệm vụ thực hiện việc nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ từ 3 đến 72 tháng tuổi, tạo tiền đề vững chắc cho sự hình thành và phát triển nhân cách con người. Để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên mầm non, việc phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp có ý nghĩa lớn trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Về vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên, Nghị quyết 29/TW-NQ đã chỉ rõ xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo. 1.2.Thành phố Hưng Yên là thành phố tỉnh lỵ, nằm về phía Nam của tỉnh Hưng Yên. Thành phố có 17 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 07 phường và 10 xã. Cùng với cả nước, thành phố Hưng Yên đang thực hiện nhiệm vụ đổi mới căn bản và toàn diện về giáo dục. Trong những năm gần đây, GDMN thành phố Hưng Yên đã và đang có những bước chuyển biến căn bản. Hệ thống trường lớp mầm non được phát triển; thu hút trẻ em trong độ tuổi đến trường. Công tác đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục và 1 giáo viên mầm non bước đầu đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ và nhu cầu của xã hội. Tuy vậy, giáo dục mầm non thành phố Hưng Yên vẫn có những khó khăn hạn chế, trong đó khó khăn cơ bản là phát triển ĐNGV ở các trường mầm non để đáp ứng các yêu cầu về chuẩn năng lực nghề nghiệp theo quy định của Bộ GD&ĐT. Để thực hiện tốt mục tiêu của giáo dục mầm non, việc đảm bảo cho phát triển giáo dục mầm non nói chung và phát triển đội ngũ giáo viên mầm theo chuẩn nghề nghiệp nói riêng đang là một yêu cầu cấp thiết. 1.3.Xuất phát từ những lý do trên, để góp phần vào quá trình nghiên cứu, nâng cao chất lượng hoạt động phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non, tác giả lựa chọn đề tài “Phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên” làm luận văn Thạc sĩ khoa học Giáo dục, chuyên ngành Quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn đề tài đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý đội ngũ giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên theo chuẩn nghề nghiệp. 4. Giả thuyết khoa học Phát triển đội ngũ giáo viên là yêu cầu tất yếu đối với cơ sở giáo dục mầm non trong cả nước. Để đáp ứng yêu cầu công việc trong bối cảnh hiện nay, giáo viên cần đáp ứng được theo quy định của Chuẩn nghề nghiệp. Việc phát triển được đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp phụ thuộc vào vai trò tổ chức đội ngũ của Hiệu trưởng nhà trường. Nếu đề xuất được các biện pháp phát triển 2 đội ngũ giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp phù hợp, đảm bảo khoa học, có tính khả thi thì sẽ khắc phục được những hạn chế và nâng cao hiệu quả công tác phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp. 5.2. Khảo sát thực trạng công tác phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên. 5.3. Đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn địa bàn nghiên cứu Đề tài nghiên cứu năm trường mầm non ở tại thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên. 6.2. Giới hạn khách thể khảo sát - Cán bộ Phòng GD&ĐT thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên. - Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng và giáo viên của các trường mầm non trên địa bàn thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên (Mầm non Hồng Nam; Mầm non Tân Hưng; Mầm non Phương Chiểu; Mầm non Hoàng Hanh, Mầm non Liên Phương) 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận Tiến hành nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu khoa học, các văn kiện của Đảng, Nhà nước, của ngành giáo dục, của tỉnh Hưng Yên, của thành phố Hưng Yên… có liên quan đến vấn đề nghiên cứu nhằm xây dựng cơ sở lý luận của đề tài luận văn. 3 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Xây dựng phiếu hỏi nhằm trưng cầu ý kiến của một số đối tượng là các cán bộ Phòng GD&ĐT thành phố Hưng Yên, Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng và giáo viên của các trường mầm non trên địa bàn thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên về công tác phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên - Phương pháp thống kê toán học Phương pháp thống kê toán học để thu thập, xử lý và đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên. Dùng thống kê mô tả và suy luận để phát hiện và rút ra các kết luận cần thiết. - Phương pháp phỏng vấn Tiến hành phỏng vấn một số đối tượng là các cán bộ Phòng GD&ĐT thành phố Hưng Yên, Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng và giáo viên của các trường mầm non trên địa bàn thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên về công tác phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung luận văn được bố cục thành 3 chương với tên chương lần lượt như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên Chương 3: Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên 4 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP Ở CÁC TRƢỜNG MẦM NON 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới Trên thế giới, ở bất kỳ quốc gia nào, giáo viên luôn được coi là chủ thể quan trọng, quyết định chất lượng giáo dục của mỗi nhà trường. Do đó, nâng cao chất lượng giáo viên là vấn đề được các nhà khoa học trên thế giới quan tâm nghiên cứu Liên minh Châu Âu cho rằng: “Phát triển chuyên môn cho đội ngũ giáo viên là vấn đề trọng tâm để nâng cao chất lượng giáo dục của các trường học. Chất lượng giáo dục cao chỉ có thể được đảm bảo bằng việc đào tạo, bồi dưỡng GV một cách liên tục và bằng chất lượng rèn tay nghề cho giáo viên dạy học trong nhà trường” [dẫn theo 9]. Nhà nghiên cứu giáo dục người Séc J.A. Kômenxki đề cao vai trò của nhà trường trong việc hình thành, rèn luyện và hoàn thiện nhân cách con người. Kômenxki đặt ra yêu cầu đối với giáo viên là phải mẫu mực, trong sáng về đạo đức và tác phong, giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ, đáp ứng được yêu cầu của nghề nghiệp [dẫn theo 17]. Các tác giả M.I. Kônđacốp và P.V. Khuđominxki (Liên Xô cũ) cho rằng chất lượng dạy học trong nhà trường phụ thuộc vào đội ngũ giáo viên. Muốn nâng cao chất lượng dạy học, nhà trường phải có đội ngũ giáo viên có năng lực nghề nghiệp chuyên môn, do đó công tác quản lý bồi dưỡng, phát triển đội ngũ giáo viên là vô cùng quan trọng. Tác giả Richard I. Arends trong công trình “Học để dạy” đã đề cập đến vấn đề đổi mới phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, do đó đòi hỏi 5 giáo viên khi nâng cao năng lực nghề nghiệp cần phải chú ý đến năng lực chuyên biệt vận dụng để dạy học [dẫn theo 17]. Tác giả Dutto cho rằng: “Giáo viên phải là người vừa giỏi về chuyên môn, vừa là người học liên tục, suốt đời. Phát triển chuyên môn cho giáo viên là chính bản thân giáo viên tham gia vào quá trình bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng của mình chứ không chỉ là việc cấp trên quản lý hoạt động bồi dưỡng này. Giáo viên phải là người xác định được điểm mạnh, điểm yếu và nhu cầu phát triển của bản thân” [dẫn theo 9]. Trong những năm gần đây, trong vấn đề nâng cao chất lượng giáo viên, nhà khoa học có xu hướng quan tâm nhiều hơn đến khía cạnh phát triển đội ngũ giáo viên các trường theo chuẩn nghề nghiệp. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên là nội dung mà các trường sư phạm phải tập trung đào tạo và mỗi giáo viên phải luôn phấn đấu hoàn thiện mình. Nhiều quốc gia đã xây dựng bộ Chuẩn nghề nghiệp cho người giáo viên, góp phần định hướng cho giáo viên rèn luyện, phấn đấu một cách hiệu quả. Nước Mỹ có Chuẩn nghề nghiệp giáo viên gồm 5 điểm cốt lõi là: (1) Giáo viên phải tận tâm với học sinh và việc học của họ; (2) Giáo viên phải làm chủ môn học, biết cách dạy môn học của mình; (3) Giáo viên phải có trách nhiệm quản lý và hướng dẫn học sinh học tập; (4) Giáo viên phải suy nghĩ một cách hệ thống về thực tế hành nghề của họ và học tập qua trải nghiệm; (5) Giáo viên phải là thành viên của cộng đồng học. Nước Anh xây dựng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên gồm 3 phần: (1) Những đặc trưng nghề nghiệp; (2) Kiến thức và sự am hiểu nghề nghiệp; (3) Các kĩ năng nghề nghiệp. Nước Úc đánh giá năng lực giáo viên trên toàn quốc với 5 lĩnh vực cơ bản: Sử dụng và phát triển sự hiểu biết và giá trị nghề nghiệp; Kỹ năng giao tiếp và làm việc với học sinh và đồng nghiệp; Lập kế hoạch và quản lý quá trình dạy và học; Theo dõi và đánh giá việc học tập của học sinh và kết quả học tập; Phản ánh, đánh giá việc lập kế hoạch cho việc phát triển nghề nghiệp. 6 Nước Singapore đặt ra 5 mục tiêu đối với người giáo viên trong thế kỉ XXI: Giáo viên phải là nhà giáo dục có đạo đức; Giáo viên phải là nhà chuyên môn; Giáo viên là người học có khả năng cộng tác; Giáo viên là nhà lãnh đạo có khả năng biến hóa; và Giáo viên là thành viên tích cực xây dựng cộng đồng. Như vậy, các nước trên thế giới đều rất quan tâm đến việc bồi dưỡng phát triển đội ngũ giáo viên. Qua các nghiên cứu cho thấy: Chất lượng đội ngũ giáo viên luôn có ý nghĩa quyết định chất lượng đào tạo của cơ sở giáo dục và chất lượng học sinh. Việc xây dựng, bồi dưỡng để phát triển đội ngũ giáo viên được coi là nhiệm vụ quan trọng của các cấp quản lý nhà nước về giáo dục trong mọi thời đại, mọi chế độ xã hội. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên của các bậc học, bậc đào tạo được xác định làm căn cứ để đào tạo và bồi dưỡng giáo viên. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam Ở Việt Nam, các công trình nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên nói chung và phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non đã ra đời dưới nhiều hình thức khác nhau. Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu như: Các tác giả Vũ Quốc Chung và Nguyễn Văn Cường công bố nghiên cứu “Cải cách đào tạo và bồi dưỡng giáo viên theo định hướng chuẩn năng lực nghề nghiệp”, trong đó xác định mô hình năng lực nghề nghiệp của giáo viên trong thế kỷ XXI bao gồm: Năng lực dạy học, năng lực giáo dục, năng lực đánh giá, năng lực đổi mới và phát triển. Nghiên cứu chỉ ra rằng phát triển đội ngũ giáo viên tiến hành theo hai mô hình cơ bản là chương trình bồi dưỡng theo khả năng cung cấp của cơ quan bồi dưỡng và chương trình bồi dưỡng định hướng nhu cầu người học [6]. Tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc với nghiên cứu “Người giáo viên thế kỷ XXI: Sáng tạo - hiệu quả”. Nghiên cứu đã đề cập tính chất nghề nghiệp của người giáo viên, trong đó nhấn mạnh đến động cơ của giáo viên là lý tưởng nghề nghiệp. Lý tưởng nghề nghiệp là động lực của niềm đam mê sáng tạo, 7 thúc đẩy giáo viên không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ. Tác giả đặt ra những yêu cầu về năng lực chuyên môn của người giáo viên của mô hình đào tạo giáo viên thế kỷ XXI là: Sáng tạo và Hiệu quả [13]. Tác giả Nguyễn Thanh Hoàn với nghiên cứu “Chất lượng giáo viên và những chính sách cải thiện chất lượng giáo viên”. Nghiên cứu đã trình bày khái niệm chất lượng giáo viên trên cơ sở phân tích kết quả nghiên cứu về chất lượng giáo viên của các nước thành viên Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD). Tác giả đề cập đến những chính sách cần cải thiện và duy trì để nâng cao chất lượng cho đội ngũ giáo viên ở tầm vĩ mô và vi mô [10]. Tác giả Trần Khánh Đức với cuốn “Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI”. Cuốn sách đã phân tích các đặc điểm của người giáo viên trong nhà trường hiện đại. Cuốn sách nhấn mạnh rằng: “Nền giáo dục hiện đại vừa đỏi hỏi phải đổi mới căn bản quá trình giáo dục và dạy học trong nhà trường, vừa đặt ra những yêu cầu mới trong công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên về trình độ cần được đào tạo, về vốn tri thức, về kỹ năng và phương pháp dạy học…” [7]. Ngoài ra, còn rất nhiều luận án Tiến sĩ, luận văn Thạc sĩ nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp, như: Luận án Quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục của tác giả Đỗ Tường Hiệp; luận án Quản lý đội ngũ hiệu trưởng trường THPT Hà Nội theo hướng chuẩn hóa của tác giả Hoàng Quốc Vinh; luận án Phát triển đội ngũ giáo viên các trường dạy nghề tỉnh Phú Thọ theo chuẩn nghề nghiệp của tác giả Nguyễn Xuân Thành; v.v.. Một số luận văn, luận án đề cập trực tiếp đến vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên ở các trường mầm non. Có thể kể đến: Luận án Phát triển đội ngũ giáo viên mầm non đáp ứng yêu cầu phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi các tỉnh Tây Nguyên của tác giả Nguyễn Thị Bạch Mai; luận văn Quản lý phát triển năng lực giáo viên mẫu giáo theo tiếp cận kĩ năng nghề đáp ứng theo 8 yêu cầu đổi mới giáo dục mầm non của tác giả Phạm Thị Loan; luận văn Phát triển đội ngũ giáo viên các trường mầm non trên địa bàn quận Nam Từ Liêm Hà Nội của tác giả Đỗ Thị Thanh Tâm, v.v.. 1.1.3. Nhận xét chung Qua khảo sát các công trình nghiên cứu trên thế giới và trong nước về các vấn đề liên quan đến đề tài, cho thấy: Các nghiên cứu về đội ngũ giáo viên được tiếp cận theo nhiều hướng, nhiều bình diện khác nhau. Trong nhiều nghiên cứu quan tâm đến góc độ quản lý giáo dục, các tác giả đã đề cập đến vấn đề đội ngũ giáo viên và phát triển đội ngũ giáo viên. Các công trình đề cập đến các biện pháp đồng bộ, hệ thống nhằm phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp chưa nhiều. Trong các công trình nghiên cứu về đội ngũ giáo viên nói chung, các nghiên cứu về đội ngũ giáo viên mầm non chủ yếu tập trung ở thể loại bài tạp chí, luận văn, luận án. Các nghiên cứu đã giải quyết vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên mầm non dưới góc độ quản lý nguồn nhân lực sư phạm của các cơ sở giáo dục mầm non, nhằm mục tiêu nâng cao năng lực hành nghề và phẩm chất nhà giáo của đội ngũ giáo viên mầm non, đáp ứng nhu cầu nâng cao chất lượng chăm sóc và giáo dục trẻ của hệ thống giáo dục mầm non trong cả nước. Một số biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên mầm non, phát triển đội ngũ giáo viên mầm non đã được đề xuất. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy tính khác biệt theo vùng miền, thậm chí khác biệt theo điều kiện của từng cơ sở giáo dục mầm non ảnh hưởng rất lớn đến việc phát triển nhân lực sư phạm trong các nhà trường nói chung và các trường mầm non nói riêng. Vì vậy, cần thiết phải nghiên cứu và đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên mầm non gắn với từng địa bàn cụ thể. Các công trình nghiên cứu đi trước đã khá phong phú, đa dạng. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh 9 Hưng Yên từ góc độ quản lý giáo dục. Trên cơ sở xử lý những số liệu thống kê địa phương, khai thác những tài liệu, tham khảo và kế thừa kết quả nghiên cứu của các tác giả đi trước, luận văn Phát triển đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường mầm non thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên là công trình đầu tiên nghiên cứu về đề tài này. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý Theo tác giả Đỗ Hoàng Toàn, “quản lý là sự tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể lên đối tượng quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của hệ thống để đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến chuyển của môi trường” [18, tr.43]. Hiểu một cách chung nhất, quản lý một tổ chức (hoặc hệ thống) là sự tác động có mục đích, có kế hoạch và hợp quy luật của chủ thể quản lý (người quản lý tổ chức) đến khách thể quản lý (những người bị quản lý trong tổ chức) nhằm huy động và điều phối có hiệu quả mọi nguồn lực của tổ chức (nhân lực, tài lực và vật lực ...) để đạt tới mục tiêu đã định của tổ chức trong môi trường luôn thay đổi. Quản lý có các chức năng cơ bản, bao gồm: Kế hoạch hoá; Tổ chức; Chỉ đạo và Kiểm tra - đánh giá. 1.2.2. Quản lý giáo dục Nếu xem quản lý là một thuộc tính bất biến, nội tại của mọi hoạt động xã hội thì quản lý giáo dục là một thuộc tính tất yếu của mọi hoạt động giáo dục có mục đích. Xét trên cấp độ vĩ mô, quản lý giáo dục là hệ thống tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý vào hệ thống giáo dục quốc dân nhằm huy động và tổ chức thực hiện có hiệu quả các nguồn lực phục vụ cho mục tiêu phát triển giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội của quốc gia. Xét trên cấp độ vi mô, quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý vào hệ thống tổ chức giáo dục của 10