Tài liệu Phân tích hoạt động ngoại giao phòng ngừa trong khuôn khổ của cộng đồng chính trị an ninh asean

A. LỜI MỞ ĐẦU Khu vự ASEAN, những quộ́ gia ̣ó vị trí vô ̣ùng quan trọng, tập trung nhiều tài nguyên thiên nhiên và ̣on ̣ó vị trí trung ̣huyển hàng hóa đi nhiều quộ́ gia trên thế giới. Đây là khu vự ̣ó sư thay đôi, diên biến an ninh ̣hính trị phự́ tap và đă ̣t ra nhiều thạ́h thự́. Chính vì vậy, ̣ần ̣ó biệnn pháp quan trọng để ngăn ngừa xung đột, làm giảm tình trang ̣ăng thẳng và ngăn ̣hặn tranh ̣hấp nảy sinh giữa ̣ạ́ quộ́ gia ASEAN. Trong ̣ạ́ biệnn pháp quan trọng đó ̣ó hoat động ngoai giao phong ngừa. Để làm rõ hoat động ̣ủa biệnn pháp này, nhóm em xin lưa ̣họn đề tài “Phân tích hoạt động ngoại giao phòng ngừa trong khuôn khổ của Cộng đồng chính trị - an ninh ASEAN”. B. NỘI DUNG I. NHƯNG VÂN ĐÊ LY LUẬN VÊ “ NGOAI GIAO PHONG NGƯA”. 1. Khái niêm ̣ “Ngoại Giao Phòng Ngừa” trên thế giơi. Thuật ngữ ngoại giao phòng ngừa (Preventive Diplomacy - PD) đượ̣ Tông Thư ký thứ hai Liên hợp quộ́, ông Dag Hammaskols sử dụng lần đầu tiên năm 1960. Khái niệnm này ̣ũng đượ̣ đề ̣ập trong Hiến ̣hương Liên hợp quộ́, đượ̣ vận dụng thường xuyên để ngăn không ̣ho xung đột khu vự dính vào đối đầu giữa hai siêu ̣ường Xô - Mỹ thời kỳ Chiến tranh lanh. Sau Chiến tranh lanh, khái niệnm NGPN đượ̣ hiểu rộng hơn, là hành động ngăn ̣hặn ̣ạ́ ̣uộ̣ tranh ̣hấp. Khái niệnm NGPN ̣on gắn với phát biểu khạ́ ̣ủa ông Boutros Ghali, một ̣ưu Tông Thư ký ̣ủa Liên hợp quộ́, đó là “hành động để ngăn ngừa tranh chấp nổ ra giữa các bên, ngăn ngừa tranh chấp đã leo thang thành xung đột và hạn chế xung đột lan rộng một khi đã xảy ra”. Trong ̣uốn “Chương trình nghị sự vì hòa bình”, xuất bản năm 1992, ông Boutros Ghali đã đưa ra điểm khạ́ biệnt giữa ngoai giao phong ngừa với ̣ạ́ dang hoat động ngoai giao khạ́. Đó là: ngoai giao phong ngừa thể hiệnn sư ̣hủ động hơn là bị động trong việṇ đối phó với những tình huống đe dọa hoa bình. 1 Nhìn ̣hung, ̣ạ́ họ̣ giả đều thống nhất, bản ̣hất ̣ủa ngoai giao phong ngừa là ngăn ngừa xung đột. Cùng với sư thay đôi bộ mặt ̣ủa đời sống quan hện ̣hính trị quộ́ tế nói riêng và đời sống quộ́ tế nói ̣hung khiến ̣ho ̣ạ́ quan niệnm và tiêu ̣hí ̣ủa ngoai giao ̣ũng thay đôi. Đường lối ngoai giao hiệnn đai đã góp phần phát triển NGPN. NGPN đượ̣ sử dụng ngày ̣àng phô biên trong khuôn khô một số tô ̣hự́ khu vự. 2. “Ngoại Giao Phòng Ngừa” và ASEAN. Ở ̣hâu Á, NGPN đượ̣ sử dụng ̣hậm hơn so với ̣ạ́ khu vự khạ́, song lai phát huy tính hiệnu quả rất ̣ao, nôi bật là vai tro ̣ủa ASEAN ̣ũng như Diên đàn An ninh khu vự (ARF) mà tô ̣hự́ này đứng ra thành lập năm 1994. Với ASEAN, NGPN đượ̣ sử dụng ̣hậm hơn so với ̣ạ́ tô ̣hự́ khu vự khạ́ song lai phát huy đượ̣ tính hiệnu quả ̣ao. Theo đó, Hội nghị ARF (Diên đàn khu vự ASEAN) lần thứ 4 đã đưa khái niệnm ngoai giao phong ngừa là những hành động ̣hính trị và ngoai giao do ̣ạ́ quộ́ gia ̣ó ̣hủ quyền tiến hành với sư đồng ý ̣ủa tất ̣ả ̣ạ́ bên trự tiếp ̣ó liên quan nhằm mụ̣ đị́h phong ngừa ̣ạ́ ̣uộ̣ tranh ̣hấp và đụng độ xảy ra giữa ̣ạ́ quộ́ gia, ̣ó thể đe dọa đến hoa bình khu vự; phong ngừa ̣ạ́ xung đột sẵn ̣ó leo thang thành xung đột vũ trang và han ̣hế tạ́ động ̣ủa ̣ạ́ tranh ̣hấp đối với khu vự. Như vậy, với khái niệnm trên ARF xạ́ định NGPN bao gồm ̣ạ́ biệnn pháp về ̣hính trị, ngoai giao (không bao gồm quân sư) nhằm mụ̣ đị́h phong ngừa ̣ạ́ tranh ̣hấp. Theo khái niệnm trên, ARF vẫn thống nhất với ̣ạ́ quan điểm quộ́ tế ̣ho rằng bản ̣hất ̣ủa NGPN là ngăn ngừa xung đột. Mặ̣ dù trên thự tế, NGPN đã đượ̣ ASEAN áp dụng từ khi thành lập nhưng phải tới năm 1995, khái niệnm này mới ̣hính thự́ đượ̣ ̣ông nhận và đưa vào tài liệnu khái niệnm (Coṇept Paper) ̣ủa ARF. Theo tài liệnu này, NGPN là giai đoan nằm giữa giai đoan xây dưng long tin và giai đoan giải quyết xung đột. Xây dưng long tin là giai đoan đầu tiên, làm ̣ơ sở nền tảng ̣ho đối thoai bằng ̣ạ́h giảm ̣ăng thẳng, tăng ̣ường long tin và sư hiểu biết lẫn nhau, tao bầu không khí thuận lợi ̣ho đối thoai. Tiếp đó, NGPN đượ̣ ̣oi là giai đoan “giữ 2 nguyên trang”, không để ̣ho xung đột hay tranh ̣hấp vốn ̣ó nôi lên và leo thang thành đối đầu vũ trang. Màu sặ́ ̣ủa NGPN ̣on đượ̣ thể hiệnn rõ nét trong phương ̣ạ́h ASEAN - một tập hợp ̣ạ́ nguyên tặ́ hợp tạ́ và phát triển ̣ủa ̣ạ́ quộ́ gia thành viên. Có thể nói phương ̣ạ́h ASAEN là nhân tố đặ̣ trưng ̣ủa tô ̣hự́ này, tao nên thành ̣ông dưa trên liên kết kinh tế ̣hặt ̣hẽ, gia tăng hợp tạ́ ̣hính trị - an ninh ̣ủa ̣ạ́ thành viên. Có thể miêu tả phương ̣ạ́h ASEAN là tông hoa ̣ủa sư kết hợp giữa lợi ị́h quộ́ gia và lợi ị́h hiệnp hội, một ̣ạ́h tiếp ̣ận năng động, khôn khéo, mềm dẻo, phát huy đượ̣ thế manh ̣hính trị ̣ủa khu vự, những nét đa dang về văn hóa - xã hội, ̣hính trị, kinh tế ̣ủa ̣ạ́ nượ́ thành viên để biến thạ́h thự́ thành ̣ơ hội, biến đối đầu và ̣anh tranh thành đối thoai và hợp tạ́. Một đặ̣ điểm nữa ̣ủa NGPN ̣ủa ASEAN là sư hiệnn diệnn lợi ị́h và ảnh hưởng ̣ủa ̣ạ́ nượ́ lớn luôn thường trự. Điều này khiến ASEAN trong quá trình thự hiệnn NGPN phải ̣ân bằng, điều hoa lợi ị́h ̣ủa ̣ạ́ nượ́ lớn tai khu vự và đây ̣ũng là một thành ̣ông ̣ủa Hiệnp hội. Trên thế giới hiệnn nay ̣ó tới hơn 50 tô ̣hự́ khu vự với tầm ̣ỡ khạ́ nhau, nhưng duy nhất ̣hỉ ̣ó ASEAN, với ̣ạ́ hoat động linh hoat và ̣ó xu hướng "mở" đã thiết lập đượ̣ quan hện đối thoai với tất ̣ả ̣ạ́ nượ́ lớn. Có thể nói, trong nền ngoai giao đương đai, khi sư liên kết và phụ thuộ̣ lẫn nhau tăng ̣ao trong mọi mặt ̣ủa đời sống, việṇ giữ gìn hoa bình an ninh ̣ho phát triển, bảo đảm lợi ị́h quộ́ gia trở nên ̣ấp thiết nhưng ̣ũng khó khăn hơn trượ́. Điều đó khiến ̣ho NGPN đượ̣ áp dụng ngày ̣àng nhiều, khẳng định đượ̣ vị trí và hiệnu quả ̣ủa nó bên ̣anh ̣ạ́ hoat động ngoai giao khạ́. Trong NGPN, điều quan trọng là ngừa, ̣hứ không phải ̣hữa. Nghĩa là ̣ần đượ̣ thự hiệnn tốt nhất trượ́ khi xảy ra xung đột. Để làm đượ̣ điều này, ̣ần ̣ó một ̣ơ ̣hế ̣ảnh báo sớm và thường xuyên thự hiệnn ̣ạ́ bượ́ xây dưng long tin. II. NHƯNG VÂN ĐÊ PHAP LY LIÊN QUAN HOẠ ĐỘNG NGOAI GIAO PHONG NGƯA ̣RONG KHUÔN KHÔ CỘNG ĐÔNG CHINH ̣RỊ – AN NINH ASEAN. 3 Hội nghị ARF lần thứ 8 họp tai Hà Nội (tháng 7-2001) đã thông qua văn kiệnn về NGPN. Văn kiệnn này ̣on đề ra 8 nguyên tặ́ ̣ủa NGPN, đó là hoat động ngoai giao, không ép buộ̣, phù hợp về thời gian, ̣ó long tin, tham khảo ý kiến và đồng thuận, tư nguyệnn, áp dụng trong ̣ạ́ ̣uộ̣ xung đột giữa ̣ạ́ quộ́ gia, phù hợp với Hiến ̣hương Liên hợp quộ́, luật quộ́ tế, Hiệnp ượ́ thân thiệnn và hợp tạ́ Đông Nam Á. Bản Tuyên bố Hà Nồ ̣i 19999n đề cầ ̣p:̀ “Chung tôi sẽ đây manh những nô lự nhằm giải quyết tranh ̣hấp ở biển Đông bằng biê ̣n pháp hoa bình phù hợp với luâ ̣t pháp quộ́ tế, kể ̣ả ̣ông ượ́ năm 1982 ̣ủa Liên hợp quộ́ về Luâ ̣t biển, và theo tinh thần ̣ủa Tuyên bố ASEAN về biển Đông năm 1992. Chung tôi kêu gọi ̣ạ́ bên liên quan kiềm ̣hế và tránh ̣ó những hành đô ̣ng phương hai đến hoa bình , an ninh và ôn định ở Đông nam Á và ̣hâu Á – Thái Bình Dương “. “Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đồng năm 2002” đề ̣â ̣p tới hoat đô ̣ng ngoai giao phong ngừa ̣ủa ASEAN. Với sư khởi thảo ̣ủa hai nượ́ đượ̣ ASEAN ̣ử ra là Viê ̣t Nam và Philippin và qua nhiêu lần bàn luâ ̣n, đến Hô ̣i nghị Phnôm Pênh tháng 11-2002, ̣ạ́ nượ́ ASEAN đã ̣ùng Trung Quộ́ thông qua Tuyên bố về ̣ạ́h ứng xử ̣ủa bên tai biển Đông . Điều này đượ̣ ̣oi như mô ̣t bượ́ tiên tới hoàn thiê ̣n Bô ̣ quy tặ́ ứng xử ở biển Đông, ̣ó ý nghĩa quan trọng đối với viê ̣̣ xây dưng long tin và duy trì hoa bình, tăng ̣ường gìn giữ an ninh và ôn định trong khu vự , tao điều môi trường quộ́ tế thuâ ̣n lợi ̣hó ̣ạ́ nượ́ đây manh ̣ông ̣uô ̣̣ ̣ải ̣ạ́h và phát triển kinh tế. Tuyên bố Hòa hơp ASEAN II ( Tuyên bố Bali II) Đề ra khuôn khô ̣ho việṇ hình thành Cộng đồng ASEAN, trong đó ̣ó Cộng đồng An ninh ASEAN (ASC), hướng tới mụ̣ tiêu nâng hợp tạ́ ̣hính trị-an ninh ASEAN lên một tầm ̣ao mới và khẳng định xây dưng ASC dưa trên ̣ạ́ nền tảng ̣ơ bản như: Thụ đây khái niệnm an ninh toàn diệnn, trong đó nhấn manh Cộng đồng An ninh sẽ bao trùm tất ̣ả ̣ạ́ khía ̣anh về ̣hính trị, kinh tế, văn hóa-xã hội; nhấn manh ASC không nhằm hình thành một khối quân sư hoặ̣ liên minh quân sư hay hướng tới một ̣hính sạ́h đối ngoai ̣hung; Tôn trọng ̣ạ́ nguyên tặ́ ̣hủ đao ̣ủa ASEAN như không ̣an thiệnp, ra quyết định bằng đồng thuận, tôn trọng 4 độ̣ lập, ̣hủ quyền, không đe dọa sử dụng vũ lự, giải quyết hoa bình ̣ạ́ tranh ̣hấp…; ASC sẽ là một ̣ộng đồng rộng mở, ASEAN sẵn sàng mở rộng quan hện hợp tạ́ với ̣ạ́ nượ́ bè ban và ̣ạ́ bên Đối tạ́ nhằm thụ đây hoa bình và ôn định trong khu vự; Xạ́ định ̣ạ́ thành tố ̣ơ bản ̣ấu thành ASC gồm: xây dưng ̣ạ́ ̣huân mự; ngăn ngừa xung đột; ̣ạ́ ̣ạ́h tiếp ̣ận để giải quyết xung đột, và kiến tao hoa bình sau xung đột. Ngoài ra, hoat đô ̣ng ngoai giao phong ngừa ̣ủa ASEAN ̣ũng đề ̣â ̣p tới trong ̣ạ́ văn kiê ̣n ̣ủa ̣ạ́ hoat đô ̣ng ̣ủa ASEAN như “Kế hoạch hành động xầy dựng Cộng đồng An ninh ASEAN (ASCPoA)”, “ Chương trình hành động Viên-chăn (VAP), “Kế hoạch tổng thể xầy dựng Cộng đồng Chính trị-An ninh ASEAN (APSC)” và ghi nhầ ̣n trong các văn kiê ̣n của các kk h p của AaF… III. CAC BIỆN PHAP, CHƯƠNG ̣RINH ĐA ĐƯƠC ̣RIÊN KHAI ̣RÊN ̣HƯC ̣Ê CUA ASEAN VÊ HOẠ ĐỘNG NGOAI GIAO PHONG NGƯA 1. Các biện pháp. Thự hiê ̣n hoat đô ̣ng ngoai giao phong ngừa trong khuôn khô ̣ô ̣ng đồng ̣hính trị – an ninh, ASEAN đã triển khai ̣ạ́ biê ̣n pháp sau: Thứ nhất, các biệnn pháp xầy dựng lòng tin nhằmm tăng cườnng sự hiểu biết, tin cậy lẫn nhau, qua đó hạn chế các tranh chấp và xung đột phát sinh. Đó là ̣ạ́ biê ̣n pháp ̣ụ thể để xây dưng long tin đượ̣ ̣hia làm 2 nhóm (nhóm những biê ̣n pháp sẽ đượ̣ tiến hành ngay và những đề xuất sẽ đượ̣ thự hiê ̣n trong tương lai trung và dài han hoă ̣̣ thự hiê ̣n ngay thông qua Kênh II) đượ̣ ghi nhâṇ tai hai phụ lụ̣ A và B ̣ủa Tài liê ̣u về ARF. Thứ hai, xầy dựng chunn mực, quy tắc xử sự điều chỉnnh quan hện giữa các thành viên về an ninh khu vực. Xây dưng ̣ạ́ ̣huân mự tự́ là nuôi dưỡng những bô ̣ quy tặ́, những ̣huân mự đã đượ̣ ̣hấp nhâ ̣n để ̣hỉ đao quan hê ̣ giữa ̣ạ́ nhà nượ́ thành viên. Cũng như ARF, ASEAN ̣ần xem xét ̣ạ́ biê ̣n pháp như xây dưng mô ̣t bô ̣ quy tặ́ ứng xử để ̣hỉ đao quan hê ̣ giữa ̣ạ́ nượ́ thành viên ASEAN phù hợp với ̣ạ́ bô ̣ luâṭ hiê ̣n hành. 5 Thứ ba, tăng cườnng các kênh trao đổi thồng tin trên ̣ơ sở nguyên tặ́ thông tin mở, dê dàng và trự tiếp giữa ̣ạ́ thành viên nhằm ̣hia sẻ thông tin, minh bạh, tránh sư hiểu nhầm, qua đó ̣ung ̣ấp những ̣ảnh báo sớm và tăng ̣ường đối thoai. Như ̣ạ́ Kênh I (Trạk 1) tiến hành ̣ạ́ ̣uô ̣̣ họp ASEAN, ASEAN +3, và Kênh II (Trạk)- kênh thông tin ̣hính thự́ do ̣ạ́ viê ̣n nghiên ̣ứu ̣hiến lượ̣ quộ́ tế ̣ủa ̣ạ́ thành viên ARF, ̣ạ́ tô ̣hự́ phi ̣hính phủ thự hiê ̣n. Thứ tư, tăng cườnng vai trò của AaF. ARF không ̣hỉ là nơi tăng ̣ường sư hiểu biết, tin ̣â ̣y lẫn nhau giữa ̣ạ́ thành viên trong khu vự mà ̣on ̣ó giữ vai tro trong viê ̣̣ thụ đây đối thoai hoa bình, bảo đảm an ninh khu vự, han ̣hế những nguy ̣ơ xung đô ̣t vũ trang, trong đó vấn đề Biển Đông là minh ̣hứng điển hình. Thông qua ARF, ASEAN đã đưa Trung Quộ́ vào tiến trình ̣ủa diên đàn đa phương này, với ̣ạ́ ̣uô ̣̣ đối thoai tị́h ̣ự. Kết quả là Trung Quộ́ ký kết vào Tuyên bố ̣ạ́h ứng xủa ̣ủa ̣ạ́ bên ở Biển Đông (DCC). Tuyên bố này ̣hưa thự sư hiê ̣u quả ̣ao nhưng là đóng góp quan trọng đối với mụ̣ tiêu hoa bình khu vự và toàn ̣ầu. 2. Các chương trình đ được thực hiện trên thực tế. Hoat đô ̣ng ngoai giao phong ngừa trong khuôn khô ̣ô ̣ng đồng ̣hính trị – an ninh ASEAN đượ̣ triển khai thông qua ̣ạ́ ̣hương trình: Chương trình “ kế hoạch hành đồ ̣ng Hà Nồ ̣i năm 19999n ” đề ̣â ̣p tới viê ̣̣ thự hiê ̣n hoat đô ̣ng ngoai giao phong ngừa. Kế hoạch hành động xầy dựng Cộng đồng An ninh ASEAN (ASCPoA): Để thự hiệnn ̣ó hiệnu quả việṇ xây dưng ASC, ASEAN nhất trí xây dưng Kế hoạh hành động, vạh những định hướng ̣ơ bản ̣ho quá trình này. Kế hoạh Hành động này đã đượ̣ Lãnh đao ASEAN thông qua tai Hội nghị Cấp ̣ao ASEAN lần thứ 10 (Viên Chăn, Lào, tháng 11/2004). Kế hoạh ̣ũng khẳng định lai ̣ạ́ nguyên tặ́ đã đượ̣ ASEAN lâu này thự hiệnn như đồng thuận, không ̣an thiệnp vào ̣ông việṇ nội bộ, tôn trọng ̣hủ quyền quộ́ gia, không dùng vũ lự, giải quyết hoa bình ̣ạ́ tranh ̣hấp. 6 Chương trình hành động Viên-chăn (VAP):̀ đã ̣ụ thể hóa Kế hoạh hành động xây dưng ASC ̣ho giai đoan 2004-2010 với ̣ạ́ tiểu mụ̣ ̣ụ thể thuộ̣ 5 lĩnh vự ̣hính là:i) Hợp tạ́ ̣hính trị (6 ̣hương trình và 22 biệnn pháp); ii) Hình thành và ̣hia sẻ ̣ạ́ ̣huân mự (7 ̣hương trình và 13 biệnn pháp); iii) Ngăn ngừa xung đột (4 ̣hương trình và 9 biệnn pháp); iv) Giải quyết xung đột (2 ̣hương trình và 9 biệnn pháp) và v) Kiến tao hoa bình sau xung đột (4 ̣hương trình và 6 biệnn pháp). Kế hoạch tổng thể xầy dựng Cộng đồng Chính trị-An ninh ASEAN (APSC): Kế hoạh tông thể xây dưng Cộng đồng Chính trị-An ninh ASEAN là một phần trong Lộ trình xây dưng Cộng đồng ASEAN, đượ̣ thông qua tai Cấp ̣ao ASEAN-14 (tháng 2/2009). Kế hoạh ̣ụ thể hoá nội dung mụ̣ tiêu APSC, và đề ra ̣ạ́ phương hướng, biệnn pháp xây dưng APSC vào 2015 trên ̣ơ sở tiếp nối Chương trình hành động về ASC và Chương trình Hành động Viên-̣hăn (VAP) (hợp phần ASC). Theo đó, ASEAN sẽ tiếp tụ̣ thụ đây hợp tạ́ trên 5 lĩnh vự ̣hính: hợp tạ́ ̣hính trị; xây dưng và ̣hia sẻ ̣huân mự, ngăn ngừa xung đột, giải quyết xung đột, và xây dưng hoà bình sau xung đột. Ngoài ra, hoat đô ̣ng ngoai giao phong ngừa trong khuôn khô ̣hính trị – an ninh ASEAN ̣on đượ̣ thự hiê ̣n qua ̣ạ́ hô ̣i nghị Diên đàn khu vự ASEAN (ARF): Diễn đàn Khu vực ASEAN (AaF) lần thứ 10 – nhất trí chuyển từ hoạt đồ ̣ng “xầy dựng lòng tin” sang “ngoại giao phòng ngừa”. ARF 10 diên ra ngày 24/5/2003 tai thủ đô Bandar Seri Begawan ̣ủa Brunei, quan ̣hự́ ̣ấp ̣ao ̣ạ́ nượ́ ASEAN và ̣ạ́ đối tạ́ đối thoai, trong đó ̣ó Mỹ, Nhật Bản và Trung Quộ́, đã thảo luận về nguyên nhân gây ̣ăng thẳng và ̣ạ́ thạ́h thự́ an ninh tai khu vự ̣hâu Á-Thái Bình Dương. Tai đây, 27 nượ́ thành viên ARF đã tập trung thảo luận về tình hình hiệnn nay trên Bán đảo Triều Tiên ̣ũng như ̣ạ́ tranh ̣hấp ̣hủ quyền trên Biển Đông và Biển Hoa Đông. Cạ́ đai biểu khẳng định ̣ần giải quyết hai vấn đề trên một ̣ạ́h hoa bình, đồng thời ̣ho rằng việṇ ̣ăng thẳng tiếp tụ̣ leo thang ̣ó thể làm hủy hoai ôn định khu vự. 7 Diễn đàn Khu vực ASEAN (AaF) lần thứ 12 -bắt đầu đưa các nồ ̣i dung thảo luầ ̣n về ngoại giao phòng ngừa vào chương trình nghị sự của hồ ̣i nghị. Diễn đàn Khu vực ASEAN (AaF) lần thứ 13 (2006), tiếp tuc nhấn mạnh xầy dựng lòng tin se tiếp tuc đóng vai trò then chốt đồng thờni hương tơi phát triển các biêṇ pháp cu thể trong ngoại giao phòng ngừa. Diễn đàn Khu vực ASEAN lần thứ 1n (AaF 1n) - cột mốc cho AaF bươc vào giai đoạn mơi, từ “Các biệnn pháp xầy dựng lòng tin” sang giai đoạn “Ngoại giao phòng ngừa.” ARF 18 diên ra ngày 23/7/2011 tai thủ đô Bali ̣ủa Indonesia, đánh giá tình hình khu vự và quộ́ tế, ̣ạ́ bộ trưởng ̣ho rằng, để đat đượ̣ mụ̣ tiêu ̣hung vì hoa bình, ôn định, hợp tạ́ và phát triển, ̣ạ́ nượ́ ̣ần tiếp tụ̣ đối thoai, hợp tạ́, xây dưng long tin, giải quyết hoa bình ̣ạ́ tranh ̣hấp và bất đồng trong khu vự, tăng ̣ường hơn nữa hợp tạ́ ứng phó kịp thời và hiệnu quả với những thạ́h thự́. Về ̣ạ́ vấn đề khu vự, hội nghị ̣ũng đã hoan nghênh việṇ Thái Lan và Campụhia tiếp tụ̣ nô lự giải quyết khạ́ biệnt bằng đối thoai hoa bình, ủng hộ vai tro hô trợ ̣ủa Chủ tị̣h ASEAN hoan nghênh việṇ hai nượ́ đồng ý với ý kiến ̣ủa Toa án quộ́ tế. Cạ́ nượ́ mong muốn Myanmar tiếp tụ̣ phát huy những tiến triển tị́h ̣ự gần đây, tiếp tụ̣ ̣ạ́ nô lự vì phát triển đất nượ́ và hoa hợp dân tộ̣ theo lộ trình đã đề ra. Cạ́ nượ́ nhấn manh tầm quan trọng ̣ủa việṇ bảo đảm hoa bình, ôn định, an ninh, an toàn hàng hải trên Biển Đông; giải quyết tranh ̣hấp giữa ̣ạ́ bên liên quan bằng biệnn pháp hoa bình; tôn trọng ̣ạ́ nguyên tặ́ ̣ủa luật pháp quộ́ tế, nhất là Công ượ́ Luật biển năm 1982 ̣ủa Liên hợp quộ́ (UNCLCS), bảo đảm thự hiệnn hiệnu quả Tuyên bố về ̣ạ́h ứng xử ̣ủa ̣ạ́ bên ở Biển Đông (DCC); hoan nghênh việṇ thông qua Quy tặ́ hướng dẫn thự hiệnn DCC nhằm thụ đây xây dưng long tin, tiến tới xây dưng Bộ Quy tặ́ ứng xử trên Biển Đông (CCC). Cạ́ bộ trưởng đánh giá ̣ao Chương trình Hành động Hà Nội thự hiệnn Tuyên bố Tầm nhìn ARF và những kết quả thự hiệnn đã đat đượ̣ là đóng góp ̣ó 8 ý nghĩa ̣ho định hướng hoat động tiếp theo ̣ủa ARF, kết hợp giữa xây dưng long tin và ngoai giao phong ngừa vì hoa bình, ôn định và hợp tạ́ ở khu vự. Hội nghị ̣ũng đã thông qua nhiều kế hoạh ̣ông tạ́ về ̣ạ́ lĩnh vự hợp tạ́ khạ́ nhau ̣ủa ARF như quản lý thiên tai, ̣hống khủng bố và tội pham xuyên quộ́ gia, an ninh biển, ̣hống phô biến vũ khí hủy diệnt hàng loat và giải trừ quân bị… Diễn đàn khu vực ASEAN lần thứ 199 (AaF 199) ngày 12/7/2012 diễn ra tại Phnom Penh (Campuchia) kêu g i ngoại giao phòng ngừa cho tranh chấp Biển Đồng. Cuộc h p Đại hội đồng lần thứ n của Hội đồng Hơp tác An ninh chầu ÁThái Bình Dương (CSCAP) diên ra tai Hà Nội vào ngày 21, 22 tháng 11 năm 2011 đã kêu gọi thụ đây ngoai giao phong ngừa và tránh ̣hay đua vũ trang. Diễn đàn khu vực ASEAN lần thứ 20 (AaF 20) vào ngày 2/7/2013 tai Bru – nây đề ̣â ̣p tới ngoai giao phong ngừa trong vấn đề tranh ̣hấp biển Đông, tình hình bán đảo Triều Tiên và ̣ạ́ thạ́h thự́ an ninh phi truyền thống. IV. ĐANH GIA VAI ̣RO VA ̣RIÊN VONG CUA CAC HOẠ ĐỘNG NÀ CHO ĐÊN NĂM 2011.. Qua việṇ tìm hiểu quá trình hình thành và những kết quả đath đượ̣ ̣ủa APSC ̣ó thể nhận định về triển vọng ̣ủa APSC trong tương lai như sau: Thứ nhất, ̣ộng đồng ̣ạ́ thành viên sẽ tiến tới việṇ đối xử hoa bình, thân thiệnn với nhau. Trong tương lai ̣ạ́ thành viên ̣ũng không thể ̣ó xu hướng ̣hay đua vũ trang và giải quyết tranh ̣hấp băn vũ lự, ̣huyển từ đối thoai sang đối đầu . Thứ hai, xây dưng thành ̣ông APSC,Cộng đồng sẽ ̣ó những quan điêm ̣hung về giá trị ̣ũng như nguyên tặ́, ̣huân mự ứng xử ̣hung mang tính ôn định giữa ̣ạ́ thành viên trong ̣ộng đồng. ASEAN ̣ó nền tảng khá thuận lợi trong ̣ho việṇ xây dưng APSC là ̣ạ́ nượ́ ASEAN đều ̣hấp nhận và phát triển khái niệnm an ninh toàn diệnn, trong đó ̣ạ́ thành viên ASEAN đều đề ̣ao vai tro 9 ý thự́ ̣ộng đồng và giải quyết xung đột hoa bình và ̣ạ́ biệnn pháp kiến tao hoa bình sau xung đột . Thứ ba, ASEAN sẽ xây dưng thành ̣ông những thiết ̣hế nhằm giảm thiểu , ngăn ngừa, quản lý, giải quyết xung đột: ̣ùng ứng phó và ̣ùng giải quyết ̣ạ́ vấn đề náy inh trong quan hện giữa ̣ạ́ nượ́ thành viên thông qua hợp tạ́, phối hợp và đối thoai với nhau. Tuy mới ̣hỉ đat đượ̣ những kết quả ban đầu khá khiêm tốn nhưng ASEAN ̣ũng tao đượ̣ những ̣ơ ̣hế hợp ̣ông ̣ụ giảm thiểu và ngăn ngừa xung đột như: ZCPFAN,TAC…Hiệnn nay trong khu vự vẫn ̣on xảy ra những xung đột ̣hưa thể giải quyết nhưng trong tương lai, với nô lự ̣ủa mình APSC sẽ tao dưng thành ̣ông một ̣ộng đồng ASEAN hoa bình , ôn định và thịnh vượng. Thứ tư, ASEAN sẽ tao dưng một mự́ độ liên kết ̣ao về kinh tế và ̣hính trị dưa trên nhận thự́ về sư phụ thuộ̣ lẫn nhau giữa ̣ạ́ thành viên để giảm thiểu xu hướng sử dụng vũ lư để giải quyết xung đột khu vự. Về liên kết ̣hính trị , ASEAN đã đặt ra mụ̣ tiêu tông quan đến năm 2015 là xây dưng Asean từ một hiệnp hội trở thành một tô ̣hự́ hợp tạ́ liên ̣hính phủ, nhưng không trở thành một tô ̣hự́ siêu quộ́ gia như EU. Mụ̣ tiêu hợp tạ́ ̣hính trị, an ninh ̣ủa APSC là ̣hỉ tao môi trường hoa bình nhằm ôn định ̣ho phát triển ở khu vự Đông Nam A , nhưng không hướng tới một liên minh quân sư và ̣ạ́ nượ́ trong ̣ộng đồng sẽ ̣ó một ̣hính sạ́h đối ngoai ̣hung. Rõ ràng, hiệnn trang ̣hưa đủ độ ̣ần thiết ̣ho liên kết an ninh- ̣hính trị manh mẽ và sâu sặ́. Bên ̣anh đó thì ASEAN vẫn ̣on tồn tai những thạ́h thự́ lớn để xây dưng thành ̣ông APSC. Đầu tiên là những nội dung ghi trong bản Hiến ̣hương Asean trong đó vẫn đề ̣ao nguyên tặ́ ̣ố hữu là không ̣an thiệnp vào ̣ông việṇ nội bộ ̣ủa nhau và đồng thuận. Bản hiến ̣hương ̣hưa đưa ra hay ít nhất là dư định ̣ạ́ biệnn pháp trừng phat quộ́ gia thành viên vi pham Hiến ̣hương mà lai để ̣ho hội nghị ̣ấp ̣ao hay ̣ạ́ nhà lãnh đao ASEAN quyết định. Bên ̣anh đó trong ASEAN vẫn ̣on tồn tai sư khạ́ nhau giữa ̣ạ́ nhóm nượ́ ASEAN 6 là nhóm nượ́ ̣ó trình độ kinh tế, văn hóa, xã hội phát triển hơn, muốn điều ̣hỉnh và thay đôi ̣ạ́ nguyên tặ́ hoat động ̣ủa Asean và đây nhanh tiến trình hội 10 nhập dân ̣hủ hóa và nhóm nượ́ ASEAN 4 là nhóm nượ́ vẫn muốn duy trì ̣ạ́ nguyên tặ́ hoat động truyền thống ̣ủa Asean. Kèm theo đó, thể ̣hế ̣hính trị, ̣hế độ xã hội và ̣ả hện thống pháp luật ̣ũng như ̣hính sạ́h ̣ả ̣ạ́ nượ́ Asean ̣on ̣ó sư khạ́ biệnt tương đối lớn. Ngoài ra, sư đa dang về văn hóa trong ASEAN ̣ũng là một thạ́h thự́ không nhỏ ̣ho sư hình thành APSC. Ở Đông Nam A ̣hưa từng tồn tai một tư tưởng tôn giáo hay triết họ̣ ̣hung để ̣ó thể tao nèn tảng xây dưng và thụ đây sư hợp tạ́ trên quy mô toàn khu vự. Trong một vài năm gần đây, một số nượ́ Asean đã sử dụng ̣hi phí khá lớn ̣ho trang bị quộ́ phong, mua sắm ̣ạ́ vũ khí hiệnn đai, tối tân từ ̣ạ́ quộ́ gia ngoài khu vự. C. KỆ LUẬN Có thể nói, trong nền ngoai giao đương đai, khi sư liên kết và phụ thuộ̣ lẫn nhau tăng ̣ao trong mọi mặt ̣ủa đời sống, việṇ giữ gìn hoa bình an ninh – ̣hính trị ̣ho sư phát triển, bảo đảm lợi ị́h quộ́ gia đang ngày ̣àng trở nên ̣ấp thiết nhưng ̣ũng khó khăn hơn trượ́. Điều đó khiến ̣ho NGPN đượ̣ áp dụng ngày ̣àng nhiều, khẳng định đượ̣ vị trí và hiệnu quả ̣ủa nó bên ̣anh ̣ạ́ hoat động ngoai giao khạ́. NGPN đang dần giữ vai tro quan trọng trong sư ôn định, phát triển ̣ô ̣ng đồng ̣hính trị- an ninh ASEAN nói riêng và an ninh khu vự Châu Á nói ̣hung. 11 DANH MỤC ̣AI LIỆU ̣HAM KHAO 1. Trường Đai họ̣ Luật Hà Nội, Giáo trình pháp luật Cộng đồng ASEAN, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2012. 2. Đặng Quỳnh Trang, Diên đàn khu vự ASEAN (ARF), Khóa luận tốt nghiệnp, Hà Nội – 2012. 3. Vũ Dương Minh (Chủ biên), Việnt Nam – ASEAN quan hện đa phương và song phương, Nxb.Chính trị Quộ́ gia, Hà Nội – 2004. 12