Tài liệu Những sai lầm của học sinh trong việc học phần hóa hữu cơ lớp 11 trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh kon tum và biện pháp khắc phục (tt)

ĐẠI HỌC HUẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGÔ THỊ HOAN NHỮNG SAI LẦM CỦA HỌC SINH TRONG VIỆC HỌC PHẦN HÓA HỮU CƠ LỚP 11 TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH KONTUM VÀ BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC Demo Version - Select.Pdf SDK Chuyên ngành: LÍ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN HOÁ HỌC Mã số: 60 14 01 11 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ VĂN DŨNG Thừa Thiên Huế, năm 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa từng công bố trong bất cứ công trình nào. Huế, tháng 10 năm 2017 Tác giả Ngô Thị Hoan Demo Version - Select.Pdf SDK ii Sau một thời gian nghiên cứu, đề tài “Những sai læm của học sinh trong việc học phæn hóa hữu cơ lớp 11 trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Kon Tum và biện pháp khắc phục” đã được hoàn thành. Để hoàn thành được luận văn này có sự hướng dẫn trực tiếp của TS. Lê Văn Dũng, sự giúp đỡ tận tình của các thæy cô giáo trong tổ phương pháp giâng däy Hoá học và toàn thể các thæy cô giáo của khoa hoá Trường Đäi học Sư phäm Huế. Ngoài ra còn có sự giúp đỡ, ủng hộ nhiệt tình của các thæy cô giáo trong tổ hoá học, các em học sinh trường PTDTNT Đăk Hà, trường PTDTNT Tumơrông tỉnh Kon Tum. Demo Select.Pdf SDK Tôi xin Version trân trọng - bày tô lòng biết ơn såu sắc và chân thành nhçt đến TS Lê Văn Dũng về sự hướng dẫn tận tình và đæy tâm huyết trong suốt quá trình xây dựng và hoàn thành luận văn. Tôi xin bày tô lòng biết ơn tới các thæy cô giáo giâng däy khoa Hoá học, phòng đào täo sau đäi học – Trường Đäi học Sư Phäm Huế, tới các thæy cô giáo, các em học sinh trường PTDTNT Đăk Hà, trường PTDTNT Tumơrông tỉnh Kon Tum và các bän bè đồng nghiệp gæn xa đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Huế, tháng 10/2017 Ngô Thị Hoan iii iii MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa ...............................................................................................................i Lời cam đoan .............................................................................................................. ii Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii Mục lục ........................................................................................................................1 Bảng chữ viết tắt .........................................................................................................5 Danh mục các bảng .....................................................................................................6 Danh mục các đồ thị, biểu đồ ......................................................................................7 PHẦN I: MỞ ĐẦU ....................................................................................................8 1. Lí do chọn đề tài ..................................................................................................8 2. Mục đích nghiên cứu ...........................................................................................8 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ..........................................................................................9 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.....................................................................9 5. Phương pháp nghiên cứu .....................................................................................9 6. Giả thuyết khoa học ...........................................................................................10 Demo Version - Select.Pdf SDK 7. Những đóng góp của đề tài ................................................................................10 PHẦN II: NỘI DUNG .............................................................................................11 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ...........................11 1.1. Đổi mới phương pháp dạy và học trên thế giới và trong nước ......................11 1.1.1. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học trên thế giới và nước ta ..........11 1.1.2. Những xu hướng dạy học Hóa học hiện nay ...........................................11 1.1.3. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng dạy – học tích cực ...............12 1.1.3.1. Khái niệm dạy học tích cực...............................................................12 1.1.3.2. Các dấu hiệu đặc trưng của dạy học tích cực ....................................12 1.1.3.3. Dạy học tích cực trong dạy học Hóa học ..........................................13 1.2. Lí thuyết về sai lầm ........................................................................................18 1.2.1. Khái niệm về sai lầm ...............................................................................18 1.2.2. Dạy học qua sai lầm .................................................................................18 1.2.3. Quan niệm sai lầm của HS và ảnh hưởng của nó trong dạy học hóa học ...19 1 1.3. Bài tập hoá học ...............................................................................................21 1.3.1. Khái niệm bài tập hoá học .......................................................................21 1.3.2. Phân loại bài tập hoá học .........................................................................21 1.3.3. Ý nghĩa, tác dụng của BTHH trong DH ..................................................22 1.3.4. Xu hướng phát triển của BTHH hiện nay ................................................23 1.3.5. Điều tra thực trạng về những sai lầm của HS khi giải BTHH hữu cơ lớp 11 tại các trường PTDTNT Kon Tum......................................................24 1.3.6. Nguyên nhân về những sai lầm của HS khi giải BTHH hữu cơ lớp 11 tại tỉnh Kon Tum ......................................................................................25 Chƣơng 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT HIỆN VÀ SỬA CHỮA SAI LẦM CỦA HỌC SINH KHI GIẢI BÀI TẬP PHẦN HÓA HỮU CƠ LỚP 11 ...........28 2.1. Phân tích hệ thống hóa kiến thức chương trình hóa hữu cơ lớp 11 ................28 2.1.1.Vị trí ..........................................................................................................28 2.1.2. Cấu trúc chương trình ..............................................................................28 2.2. Một số biện pháp phát hiện sai lầm của HS khi giải bài tập phần hóa hữu cơ lớp 11 .........................................................................................................29 Demo Version - Select.Pdf 2.2.1. Hướng dẫn HS tự phát hiện sai lầm SDK của mình .........................................29 2.2.2. GV phát hiện sai lầm của HS ...................................................................29 2.3. Một số ví dụ về các sai lầm của HS khi giải bài tập hóa hữu cơ và biện pháp khắc phục ........................................................................................................30 2.3.1. Sai lầm khi giải bài tập về phần đại cương về hóa học hữu cơ ...............30 2.3.2. Những sai lầm của học sinh giải bài tập phần hiđrocacbon ....................33 2.3.3. Sai lầm khi giải bài tập phần: Dẫn xuất halogen – Ancol – Phenol ........42 2.3.4. Sai lầm khi giải bài tập phần: Anđehit – Xeton – Axit cacboxylic .........53 2.4. Những sai lầm về kĩ năng thực hành hóa học ................................................64 2.4.1. Một số thao tác sai lầm của học sinh khi thực hành hóa học ..................64 2.4.2. Yêu cầu cơ bản của thí nghiệm ................................................................65 2.4.3. Tăng cường rèn luyện kiến thức, kỹ năng thực hành thí nghiệm ............67 2.5. Một số dạng bài tập học sinh hay mắc sai lầm ...............................................67 2.5.1. Đại cương hóa hữu cơ ..............................................................................67 2 2.5.2. Hiđrôcacbon .............................................................................................69 2.5.2.1. Hiđrôcacbon no .................................................................................69 2.5.2.2. Hiđrocacbon không no ......................................................................72 2.5.2.3. Hiđrocacbon thơm .............................................................................77 2.5.3. Dẫn xuất của hiđrocacbon .......................................................................79 2.5.3.1. Ancol. Phenol ....................................................................................79 2.5.3.2. Anđehit – Xeton – Axit cacboxylic ..................................................83 2.6. Một số biện pháp khắc phục sai lầm cho HS khi giải BTHH phần hóa hữu cơ lớp 11 THPT ...................................................................................................86 2.6.1. Rèn luyện kĩ năng phân tích đề bài, lựa chọn phương pháp giải .............87 2.6.2. Bổ sung, làm chính xác hóa hệ thống lí thuyết thông qua các bài tập định tính ....................................................................................................87 2.6.3. Vận dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề, đồng thời tăng cường kiểm tra đánh giá; Tích cực tổ chức hoạt động cho HS ...........................88 Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ..............................................................92 3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm .....................................................................92 Demo Version - Select.Pdf SDK 3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm ....................................................................92 3.3. Nội dung và đối tượng thực nghiệm...............................................................92 3.3.1. Nội dung thực nghiệm .............................................................................92 3.3.2. Đối tượng thực nghiệm ............................................................................93 3.4. Tiến trình thực nghiệm ...................................................................................93 3.4.1. Trao đổi với GV về việc hướng dẫn HS sử dụng HTBT và phương pháp tiến hành TN ............................................................................................93 3.4.2. Khảo sát kết quả TN sư phạm về mặt định tính và định lượng ...............94 3.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm ........................................................................94 3.5.1. Kết quả thực nghiệm sư phạm .................................................................94 3.5.2. Xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm ........................................................94 3.5.2.1. Bài kiểm tra 15 phút của hai trường PTDTNT Đăk Hà và PTDTNT Tumơrông ...........................................................................................96 3 3.5.2.2. Bài kiểm tra 45 phút của trường PTDTNT Đăk Hà và PTDTNT Tumơrông ..........................................................................................98 3.5.3. Phân tích kết quả thực nghiệm.................................................................99 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...........................................................101 1. Kết luận ...........................................................................................................101 2. Kiến nghị .........................................................................................................101 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................103 PHỤ LỤC Phụ lục 1. Phiếu nhận xét của giáo viên và học sinh về hệ thống bài tập………P1 Phụ lục 2. Giáo án bài dạy thực nghiệm sư phạm................................................P6 Phụ lục 3. Đề kiểm tra 45 phút...........................................................................P15 Phụ lục 4. Kết quả của hai trường thực nghiệm.................................................P19 Demo Version - Select.Pdf SDK 4 BẢNG CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt Bài tập hóa học BTHH Công thức phân tử CTPT Công thức cấu tạo CTCT Công thức đơn giản nhất CTĐGN Công thức tổng quát CTTQ Công thức thực nghiệm CTTN Dung dịch dd Đối chứng ĐC Điều kiện tiêu chuẩn đktc Giáo viên GV Hệ thống bài tập HTBT Hóa học HH Học sinh HS Demo Version - Select.Pdf SDK Phương pháp dạy học PPDH Thực nghiệm TN Thực nghiệm sư phạm TNSP Thí nghiệm TN Trắc nghiệm khách quan TNKQ Trung học phổ thông THPT 5 DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 3.1. Danh sách các lớp TN và ĐC ...................................................................93 Bảng 3.2. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra 15 phút .........96 Bảng 3.3. Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra 15 phút ........................................97 Bảng 3.4. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra 15 phút .............................97 Bảng 3.5. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra 45 phút .........98 Bảng 3.6. Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra 45 phút hai trường ......................99 Bảng 3.7. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra 45 phút hai trường ............99 Demo Version - Select.Pdf SDK 6 DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ, BIỂU ĐỒ Trang Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 15 phút ...............................................97 Hình 3.2. Đồ thị kết quả bài kiểm tra 15 phút ...........................................................97 Hình 3.3. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 45 phút ...............................................98 Hình 3.4. Đồ thị kết quả bài kiểm tra 45 phút ...........................................................99 Demo Version - Select.Pdf SDK 7 PHẦN I: MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Nền giáo dục trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đang có nhiều chuyển biến tích cực kể cả về nội dung cũng như về phương pháp giảng dạy nhằm tạo ra những con người phát triển một cách toàn diện, đó là những con người năng động, sáng tạo biết chia sẻ, hợp tác có năng lực giải quyết vấn đề. Đối với môn hóa ở trường THPT là môn học có kiến thức mang tính hệ thống, liên tục. Kiến thức ở các lớp dưới chính là nền tảng cho kiến thức ở các lớp trên. Do vậy không phải học sinh nào cũng có thể học tốt môn hóa một cách dễ dàng, mà thực tế khi giảng dạy ở trường PTDTNT Đăk Hà – Kon Tum tôi nhận ra rằng học sinh thường mắc sai lầm về những kiến thức cơ bản dẫn đến việc sai lầm trong giải bài tập hóa học hoặc những kiến thức nền tảng ở các lớp dưới dẫn đến sai lầm trong khi giải quyết vấn đề hóa học ở các lớp trên. Đặc biệt là phần hóa hữu cơ học sinh mới chỉ được ở học kì II lớp 9 rồi đến học kì 2 lớp 11 học sinh mới lại học tiếp. Do vậyDemo học sinh rất luống- Select.Pdf cuống, bỡ ngỡ và dễ mắc phải sai lầm khi học và Version SDK giải quyết các vấn đề phần hóa hữu cơ lớp 11 này. Những sai lầm đó từ những lỗi thật đơn giản mà học sinh có thể thể mắc phải như: Viết công thức cấu tạo, gọi tên,.... đến giải bài tập hữu cơ. Thiết nghĩ việc tìm ra sai lầm, chỉ ra được nguyên nhân sai lầm và sửa chữa được cho học sinh những sai lầm đó sẽ giúp học sinh có hứng thú để học tốt hơn môn hóa là rất cần thiết. Từ những lí do trên chúng tôi đã chọn đề tài: “Những sai lầm của học sinh trong việc học phần hóa hữu cơ lớp 11 trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Kon Tum và biện pháp khắc phục” 2. Mục đích nghiên cứu - Nghiên cứu đề xuất các biện pháp phát hiện, khắc phục những sai lầm của học sinh trong phần hóa hữu cơ lớp 11. Góp phần nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn hóa hữu cơ lớp 11. 8 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lí luận có liên quan đến đến đề tài: cơ sở lý luận dạy học hóa học, phương pháp dạy, phương pháp học hóa học, quan điểm dạy học từ sai lầm. - Nghiên cứu chương trình hóa học phổ thông, đi sâu nghiên cứu chương trình hóa hữu cơ 11 trong chương trình hóa học THPT ban cơ bản. - Điều tra cơ bản về thực trạng dạy và học phần hóa hữu cơ lớp 11 của thầy và trò của một số trường trên địa bàn tỉnh Kon Tum. Những khó khăn của học sinh khi học và giải bài tập phần hóa hữu cơ. Điều tra cơ bản những sai lầm học sinh hay mắc phải khi học và làm bài tập hóa hữu cơ từ giáo viên và học sinh. - Đề xuất các biện pháp phát hiện, khắc phục và sửa chữa sai lầm của học sinh khi học phần hóa hữu cơ lớp 11. Nhằm tăng sự hứng thú của học sinh với môn hóa hữu cơ, nâng cao kết quả học tập của học sinh khi học phần hữu cơ này. - Thiết kế một số giáo án phần hóa hữu cơ có đề xuất một số biện pháp sửa chữa khác phục sai lầm cho học sinh trong khi giải bài tập. - Thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá hiệu quả việc thực hiện đề tài. 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu Demo Version - Select.Pdf - Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy họcSDK (QTDH) Hóa học ở trường PT DTNT. - Đối tượng nghiên cứu: Những sai lầm trong nhận thức học sinh hay mắc phải khi giải bài tập phần hữu cơ lớp 11, đề ra biện pháp khắc phục. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận - Nghiên cứu cơ sở lí luận dạy học hóa học ở trường trung học phổ thông. - Nghiên cứu lí thuyết về kiểm tra đánh giá. - Phân tích, tổng hợp hệ thống hóa lý thuyết phần hóa hữu cơ lớp 11. Phân tích những sai lầm học sinh hay mắc phải khi học phần hóa hữu cơ, từ đó đề ra những biện pháp giải quyết những sai lầm. 5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn -Tìm hiểu, quan sát quá trình học tập và giải bài tập hóa học phần hóa hữu cơ của học sinh. 9 -Thăm dò, khảo sát lấy ý kiến của học sinh về những khó khăn, những sai lầm khi học và giải quyết bài tập phần hóa hữu cơ 11. - Trao đổi thông tin với các giáo viên, các bạn đồng nghiệp về những khó khăn, những sai lầm khi của học sinh hay mắc phải khi học và giải quyết bài tập phần hóa hữu cơ 11. Từ đó có những biện pháp khắc phục. - Thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả của đề tài. 5.3. Phương pháp toán học: Dùng thống kê toán học để xử lý số liệu thực nghiệm. 6. Giả thuyết khoa học Nếu giáo viên phát hiện và tìm ra nguyên nhân, biện pháp khắc phục, sửa chữa những sai lầm của học sinh khi học, giải bài tập phần hóa hữu cơ lớp 11 thì sẽ phát huy được tính tích cực học tập, khắc sâu, củng cố kiến thức đã học, gây hứng thú học tập, làm cho học sinh yêu thích môn học, góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học môn hóa học. 7. Những đóng góp của đề tài - Hệ thống các sai lầm của học sinh khi giải quyết các vấn đề trong khi học hóa hữu cơ lớp 11. Demo - Select.Pdf SDK - Đề xuất mộtVersion số biện pháp khắc phục sai lầm trong quá trình nhận thức khi giải quyết các vấn đề trong khi học hóa hữu cơ lớp 11. 10