Tài liệu Nguyên tắc hai cấp xét xử trong tố tụng dân sự luận văn ths. luật dân sự 60 38 30

môc lôc Trang Trang phô b×a Lêi cam ®oan Môc lôc Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t 1 më ®Çu Ch-¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ nguyªn t¾c hai 6 cÊp xÐt xö trong ph¸p luËt tè tông d©n sù 1.1. Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa cña nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè 6 tông d©n sù 1.1.1. Kh¸i niÖm nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù 6 1.1.2. ý nghÜa cña nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù 12 1.1.2.1. ý nghÜa ph¸p lý 13 1.1.2.2. ý nghÜa chÝnh trÞ, x· héi 14 1.2. C¬ së cña nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù 17 1.2.1. C¬ së lý luËn cña nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông 17 d©n sù 1.2.2. C¬ së thùc tiÔn cña nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông 19 d©n sù 1.3. Mèi quan hÖ cña nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö víi c¸c nguyªn 23 t¾c kh¸c cña luËt tè tông d©n sù 1.3.1. Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö víi nguyªn t¾c ®¶m b¶o ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa trong tè tông d©n sù 4 23 1.3.2. Víi nguyªn t¾c b¶o ®¶m quyÒn b¶o vÖ cña ®-¬ng sù 24 1.3.3. Víi nguyªn t¾c tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan, ng-êi tiÕn hµnh tè tông 25 1.3.4. Víi nguyªn t¾c cung cÊp chøng cø vµ chøng minh trong tè tông d©n sù 25 Ch-¬ng 2: 27 Néi dung c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù 2.1. Tßa ¸n thùc hiÖn chÕ ®é hai cÊp xÐt xö 27 2.1.1. CÊp xÐt xö s¬ thÈm 32 2.1.1.1. ThÈm quyÒn s¬ thÈm cña Tßa ¸n nh©n d©n 33 2.1.1.2. QuyÒn h¹n cña Héi ®ång xÐt xö s¬ thÈm 43 2.1.1.3. HiÖu lùc cña b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm 47 2.1.2. 52 CÊp xÐt xö phóc thÈm 2.1.2.1. ThÈm quyÒn xÐt xö cña Tßa ¸n phóc thÈm 53 2.1.2.2. QuyÒn h¹n cña Héi ®ång xÐt xö phóc thÈm 56 2.1.2.3. HiÖu lùc cña b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh phóc thÈm 58 2.2. B¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc ph¸p luËt bÞ xÐt l¹i theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm 60 2.2.1. B¶n ¸n, quyÕt ®Þnh d©n sù bÞ xÐt l¹i theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm 61 2.2.2. B¶n ¸n, quyÕt ®Þnh bÞ xÐt l¹i theo thñ tôc t¸i thÈm 62 Ch-¬ng 3: 65 Thùc tiÔn thùc hiÖn nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù vµ kiÕn nghÞ 3.1. Thùc tiÔn thùc hiÖn nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù 65 3.1.1. Kh¸i qu¸t thùc tiÔn thùc hiÖn nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù 65 5 3.1.2. Nguyªn nh©n h¹n chÕ trong viÖc thùc hiÖn nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù 79 3.2. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù 81 3.2.1. KiÕn nghÞ vÒ hoµn thiÖn ph¸p luËt 84 3.2.1.1. Víi cÊp xÐt xö s¬ thÈm 84 3.2.1.2. Víi cÊp xÐt xö phóc thÈm 85 3.2.2. KiÕn nghÞ vÒ thùc hiÖn ph¸p luËt 87 KÕt luËn 90 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 93 6 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BLTTDS : Bé luËt tè tông d©n sù H§XX : Héi ®ång xÐt xö TAND : Tßa ¸n nh©n d©n TANDTC : Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao TTDS : Tè tông d©n sù VADS : Vô ¸n d©n sù 7 më ®Çu 1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi XÐt xö vô ¸n d©n sù lµ ho¹t ®éng nhµ n-íc ®Æc biÖt vµ chuyªn biÖt cña Tßa ¸n nh©n d©n ®Ó b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña x· héi, tæ chøc vµ c¸ nh©n. Do vËy, yªu cÇu xÐt xö vô ¸n d©n sù (VADS) ph¶i b¶o ®¶m tÝnh ®óng ®¾n, chÝnh x¸c, ®óng ph¸p luËt vµ ®óng b¶n chÊt cña vô viÖc ®-îc gi¶i quyÕt. Song trong thùc tÕ, xÐt xö VADS kh«ng ph¶i bao giê còng ®óng ®¾n ®em l¹i sù c«ng b»ng, b¶o vÖ ®-îc c¸c quyÒn vµ lîi Ých bÞ x©m ph¹m. Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù (hay cßn gäi lµ nguyªn t¾c thùc hiÖn chÕ ®é hai cÊp xÐt xö) lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p luËt trong tè tông d©n sù (TTDS), tè tông h×nh sù vµ hµnh chÝnh. Nh»m ®¹t tíi môc ®Ých cao nhÊt lµ gi¶i quyÕt ®óng ®¾n c¸c vô ¸n, b¶o vÖ ®-îc c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p bÞ x©m ph¹m vµ ph¸p luËt ®-îc thi hµnh. Việc quy định hai cấp xÐt xử trong VADS lµ c¬ chÕ b¶o vÖ quyÒn con ng-êi trong TTDS. C¸i quyÒn ®ã cã ®-îc b¶o vÖ hay kh«ng, ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña Nhµ n-íc, b¶n chÊt cña ph¸p luËt vµ con ng-êi trong x· héi ®ã. ViÖc xÐt xö một VADS theo hai cÊp: XÐt xử lần đầu ở cấp sơ thẩm (cấp xÐt xử thứ nhất) vµ ®-îc tiÕp tôc ®-îc xÐt xö ë cÊp phóc thÈm (cÊp thø hai) nÕu cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, cßn nÕu kh«ng, b¶n ¸n s¬ thÈm cã hiÖu lùc ph¸p luËt vµ ®-îc thi hµnh sau khi hÕt thêi h¹n kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. ViÖc xÐt xö lµ ho¹t ®éng ®Æc thï cña Tßa ¸n, qua xÐt xö ph¸p luËt ®-îc b¶o vÖ, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸ nh©n tæ chøc ®-îc ®¶m b¶o. Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh n-íc ta chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp sang c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr-êng bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña viÖc ®em l¹i vÒ sù t¨ng tr-ëng, ph¸t triÓn v-ît bùc vÒ kinh tÕ th× nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc, nh÷ng mÆt tr¸i cña x· héi còng n¶y sinh, nh÷ng lo¹i téi ph¹m, tÖ n¹n x· héi gia t¨ng, nh÷ng m©u thuÉn tranh chÊp ph¸t sinh trong x· héi 8 ngµy cµng nhiÒu vµ c¸c vô ¸n d©n sù Tßa ¸n gi¶i quyÕt còng trë nªn phøc t¹p. §¸nh gi¸ ®-îc vÊn ®Ò ®ã trong t×nh h×nh x· héi míi, NghÞ quyÕt 08/NQ-T¦ ngµy 02/01/2002 cña Bé ChÝnh trÞ ®· ®Ò ra yªu cÇu: N©ng cao chÊt l-îng xÐt xö cña Tßa ¸n, cña ViÖn KiÓm s¸t t¹i phiªn tßa, ®¶m b¶o tranh tông d©n chñ víi luËt s-, ng-êi bµo ch÷a vµ ng-êi tham gia tè tông kh¸c... Khi xÐt xö Tßa ¸n ph¶i ®¶m b¶o cho mäi c«ng d©n ®Òu b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt, thËt sù d©n chñ, kh¸ch quan, ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n d©n ®éc lËp vµ chØ tu©n theo ph¸p luËt; viÖc xÐt xö cña Tßa ¸n ph¶i c¨n cø chñ yÕu vµo kÕt qu¶ tranh tông t¹i phiªn tßa, trªn c¬ së xem xÐt ®Çy ®ñ, toµn diÖn c¸c chøng cø, ý kiÕn cña KiÓm s¸t viªn, cña ng-êi bµo ch÷a, c¸c ®-¬ng sù... [11]. Theo ph¸p luËt tè tông d©n sù hiÖn hµnh, viÖc xÐt xö VADS ®-îc tiÕn hµnh qua hai cÊp s¬ thÈm vµ phóc thÈm, bªn c¹nh ®ã cßn cã thñ tôc ®Æc biÖt lµ gi¸m ®èc thÈm vµ t¸i thÈm. Nh- vËy, theo nguyªn t¾c, mét vô ¸n nÕu ph¶i xÐt l¹i theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm vµ t¸i thÈm th× nhiÒu nhÊt còng chØ cÇn ®Õn ba phiªn tßa. "Nh-ng thùc tÕ, cã nh÷ng vô ¸n ph¶i xÐt xö tíi 9 -10 phiªn tßa, c¸ biÖt cã vô ¸n ph¶i xÐt xö tíi 13 phiªn tßa" [21]. Thùc tÕ cho thÊy, viÖc thùc hiÖn nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö t¹i Tßa ¸n cã nhiÒu nguyªn nh©n ®· khiÕn vô ¸n ph¶i kÐo dµi vµ ph¶i xÐt xö nhiÒu lÇn, kh«ng nh÷ng tèn c«ng cña cña Nhµ n-íc, thiÖt h¹i tíi quyÒn lîi c«ng d©n vµ lµm xãi mßn lßng tin cña nh©n d©n vµo ph¸p luËt vµ c¬ quan xÐt xö. Tõ nh÷ng lý do trªn cho thÊy, nghiªn cøu nguyªn t¾c thùc hiÖn hai cÊp xÐt xö cña Tßa ¸n trong TTDS lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt. Do vËy, t«i chän ®Ò tµi: "Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù" lµm luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS lµ mét vÊn ®Ò khoa häc vµ thùc tiÔn, nã ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña ph¸p luËt còng nh- tÝnh nh©n v¨n trong c¬ chÕ 9 b¶o vÖ quyÒn con ng-êi. V× vËy ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh, nhiÒu ®Ò tµi nghiªn cøu, nh-: "Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö vµ viÖc ¸p dông nguyªn t¾c ®ã vµo viÖc tæ chøc Tßa ¸n c¸c cÊp" cña PGS.TS TrÇn V¨n §é; "Quan niÖm vÒ hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù n-íc ta" cña TS. Tèng C«ng C-êng; "Thùc hiÖn chÕ ®é hai cÊp xÐt xö - c¬ chÕ b¶o vÖ quyÒn con ng-êi trong tè tông d©n sù" cña TS. NguyÔn Quang HiÒn; "Mét sè vÊn ®Ò vÒ phiªn tßa s¬ thÈm" cña ThS. NguyÔn ThÞ Thu Hµ; LuËn v¨n th¹c sÜ "Phiªn tßa phóc thÈm d©n sù theo quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông d©n sù ViÖt Nam" cña Hoµng ThÞ BÝch H¶i. §©y lµ nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸i qu¸t vÒ c¸c c¸c gãc ®é vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö. §Æc biÖt luËn v¨n th¹c sÜ "C¸c cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù cña ViÖt Nam" vµ luËn ¸n "Ph©n cÊp thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù trong hÖ thèng Tßa ¸n ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay" cña TS. Lª ThÞ Hµ lµ nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu trùc tiÕp vÒ c¸c cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù. Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy ch-a nghiªn cøu chóng d-íi gãc ®é cña luËt TTDS ViÖt Nam hiÖn hµnh. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu ®Ò tµi Môc ®Ých Môc ®Ých cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi lµ lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù, néi dung nguyªn t¾c nµy theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy. NhiÖm vô §Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých trªn, viÖc nghiªn cøu tËp trung vµo nh÷ng nhiÖm vô sau: - Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ hai cÊp xÐt xö cña Tßa ¸n trong TTDS. - Ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS. 10 - Kh¶o s¸t thùc tiÔn thùc hiÖn nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS t¹i c¸c Tßa ¸n. - Ph¸t hiÖn nh÷ng v-íng m¾c, bÊt cËp cña c¸c quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c vµ vµ t×m ra c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ thùc hiÖn nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö 4. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t-îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¸c vÊn ®Ò lý luËn vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông d©n sù ViÖt Nam vÒ nguyªn t¾c nµy vµ thùc tiÔn xÐt xö vµ tæ chøc xÐt xö ë cÊp s¬ thÈm, phóc thÈm trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi tËp trung chñ yÕu vµo nh÷ng vÊn ®Ò sau: - C¸c quan ®iÓm lý luËn kh¸c nhau vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS. - C¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS ViÖt Nam nh-: c¸c quy ®Þnh vÒ thÈm quyÒn, quyÒn h¹n cña Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm, phóc thÈm vµ hiÖu lùc cña b¶n ¸n s¬ thÈm, phóc thÈm. - Thùc tiÔn thùc hiÖn nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y. 5. Ph-¬ng ph¸p luËn vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu ViÖc nghiªn cøu ®Ò tµi ®-îc thùc hiÖn trªn c¬ së ph-¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t- t-ëng Hå ChÝ Minh, ®-êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vÒ Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt, vÒ x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn, c¶i c¸ch t- ph¸p ë n-íc ta. Qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi còng sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc nh- ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch, ph-¬ng ph¸p tæng hîp, ph-¬ng ph¸p so s¸nh, ph-¬ng ph¸p thèng kª … 11 6. Nh÷ng ®ãng gãp míi vÒ khoa häc cña luËn v¨n - Lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö cña Tßa ¸n trong TTDS nh- kh¸i niÖm, ý nghÜa, c¬ së cña nguyªn t¾c v.v... - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®-îc c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS, ph¸t hiÖn ®-îc nh÷ng v-íng m¾c, h¹n chÕ cña c¸c quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö vµ thùc tiÔn thùc hiÖn, ®ång thêi ®· t×m ra c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ thùc hiÖn nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö. 7. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung cña luËn v¨n gåm 3 ch-¬ng: Ch-¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù. Ch-¬ng 2: Néi dung c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù. Ch-¬ng 3: Thùc tiÔn thùc hiÖn vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông d©n sù ViÖt Nam vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö. 12 Ch-¬ng 1 Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong ph¸p luËt tè tông d©n sù 1.1. Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa cña nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù 1.1.1. Kh¸i niÖm nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù Bé LuËt tè tông d©n sù n¨m 2004 quy ®Þnh 22 nguyªn t¾c trong ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n nh©n d©n (TAND). Theo ®ã mäi ho¹t ®éng TTDS cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông khi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng cña m×nh ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c nµy. §©y lµ nh÷ng t- t-ëng chñ ®¹o cho mäi ho¹t ®éng tè tông trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c tr×nh tù thñ tôc gi¶i quyÕt VADS, ®ång thêi ®©y còng lµ nh÷ng nguyªn t¾c chi phèi toµn bé néi dung Bé luËt. Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña Bé luËt tè tông d©n sù (BLTTDS), lµ nguyªn t¾c chØ ®¹o, "x-¬ng sèng", t¹o tÝnh ph©n cÊp vµ hÖ thèng trong ho¹t ®éng xÐt xö cña ngµnh Tßa ¸n nãi chung vµ ho¹t ®éng tiÕn hµnh TTDS nãi riªng. Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS vµ nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông h×nh sù, hay tè tông hµnh chÝnh cã nh÷ng nÐt t-¬ng ®ång, thËm chÝ lµ quan ®iÓm chñ ®¹o trong viÖc xÐt xö cña TAND. Dï lµ d©n sù, hµnh chÝnh hay h×nh sù, khi cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ®Òu ph¶i ®-îc xÐt xö hai cÊp. Song b¶n chÊt mçi tr×nh tù tè tông cña c¸c lÜnh vùc ®-îc thùc hiÖn kh¸c nhau, bëi mçi ®èi t-îng cña chóng, ®Ó nh»m gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vô ¸n. Tõ ®ã cã c¸c tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh, h×nh sù hoÆc d©n sù. Theo Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, xÐt xö lµ ho¹t ®éng "xem xÐt vµ xö c¸c vô ¸n" [43, tr. 1108]. Kh¸i niÖm "xÐt xö", t¹i Tõ ®iÓn LuËt häc ®Þnh nghÜa: "xÐt xö lµ ho¹t ®éng xem xÐt, ®¸nh gi¸ b¶n chÊt ph¸p lý cña vô viÖc nh»m ®-a ra mét ph¸n 13 quyÕt vÒ tÝnh chÊt, møc ®é ph¸p lý cña vô viÖc, tõ ®ã nh©n danh Nhµ n-íc ®-a ra mét ph¸n quyÕt t-¬ng øng víi b¶n chÊt, møc ®é tr¸i hay kh«ng tr¸i ph¸p luËt cña vô viÖc" [51, tr. 869]. Theo tõ ®iÓn Gi¶i thÝch thuËt ng÷ ph¸p lý th«ng dông, xÐt xö lµ "ho¹t ®éng cña Tßa ¸n t¹i phiªn tßa ®Ó xem xÐt c¸c chøng cø vµ c¨n cø vµo ph¸p luËt, xö lý vô ¸n b»ng viÖc ra b¶n ¸n vµ c¸c quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n" [28, tr. 576]. Nh- vËy, "xÐt xö" tr-íc hÕt ®-îc hiÓu theo nghÜa chung nhÊt lµ ho¹t ®éng cña Tßa ¸n - mét c¬ quan trong bé m¸y nhµ n-íc, ®-îc giao thùc hiÖn chøc n¨ng t- ph¸p cña Nhµ n-íc. XÐt xö lµ d¹ng ho¹t ®éng ®Æc biÖt cña Nhµ n-íc do Tßa ¸n tiÕn hµnh theo tr×nh tù, thñ tôc vµ c¸c nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh nh»m gi¶i quyÕt kh¸ch quan, toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ c¸c vô ¸n d©n sù, h×nh sù, hµnh chÝnh - b»ng viÖc ra b¶n ¸n nh©n danh Nhµ n-íc hoÆc ra quyÕt ®Þnh ph¸p luËt. ThÈm quyÒn cña viÖc xÐt xö lµ cña Nhµ n-íc vµ Nhµ n-íc giao cho TAND nh©n danh m×nh thùc hiÖn. Tßa ¸n thùc hiÖn chøc n¨ng chuyªn biÖt cña m×nh lµ xem xÐt, ®¸nh gi¸ vµ xÐt xö, qua ®ã ®-a ra nh÷ng ph¸n quyÕt nh©n danh Nhµ n-íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®Ó b¶o vÖ nh÷ng quyÒn vµ lîi Ých cña c¸c chñ thÓ trong ®ã lµ quyÒn lîi cña Nhµ n-íc, tæ chøc vµ c«ng d©n. Qua viÖc xÐt xö, Tßa ¸n ra ph¸n quyÕt ®-îc thÓ hiÖn cô thÓ b»ng mét b¶n ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh cã tÝnh chÊt b¾t buéc, cã ¶nh h-ëng rÊt lín tíi quyÒn vµ lîi Ých cña c¸c chñ thÓ tham gia tè tông, ®em l¹i hËu qu¶ ph¸p lý vÒ quyÒn lîi cña chñ thÓ. ViÖc xÐt xö VADS lµ mét d¹ng ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n tiÕn hµnh theo nguyªn t¾c, tr×nh tù, thñ tôc do ph¸p luËt tè tông d©n sù quy ®Þnh nh»m gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù b»ng viÖc ra b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh. C¸c quan hÖ ®-îc Tßa ¸n gi¶i quyÕt trong VADS lµ c¸c quan hÖ vÒ tµi s¶n vµ nh©n th©n, ®©y lµ nh÷ng quan hÖ phøc t¹p vµ ®a d¹ng, cïng víi ®ã khi tham gia tè tông c¸c ®-¬ng sù cã nghÜa vô chøng minh nªn ph¶i cung cÊp c¸c chøng cø chøng minh cho quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña hä. Trong khi ®ã, kh«ng ph¶i bao giê c¸c ®-¬ng sù còng ®Òu cã ®ñ chøng cø ®Ó chøng minh cho 14 quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh. V× vËy, viÖc gi¶i quyÕt nhiÒu VADS bÞ kÐo dµi, ®©y lµ mét bµi to¸n ®Æt ra cho c¸c nhµ lµm luËt vÒ ph-¬ng h-íng gi¶i quyÕt. Mét trong nh÷ng ph-¬ng h-íng ®-îc ®Æt ra lµ ph¶i ph©n cÊp xÐt xö. ViÖc quy ®Þnh ho¹t ®éng xÐt xö qua nhiÒu cÊp kh¸c nhau (cÊp s¬ thÈm vµ cÊp phóc thÈm) nh»m ®¶m b¶o sù thËn träng, ®óng ®¾n trong viÖc ra c¸c ph¸n quyÕt cña Tßa ¸n. Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS lµ t- t-ëng chñ ®¹o, cã tÝnh b¾t buéc chung, thÓ hiÖn quan ®iÓm cã tÝnh ®Þnh h-íng cña Nhµ n-íc trong viÖc tæ chøc tè tông ®Ó xÐt xö c¸c VADS ®-îc xÐt xö lÇn ®Çu ë cÊp s¬ thÈm (cÊp xÐt xö thø nhÊt) cã thÓ ®-îc xÐt xö l¹i vµ chØ cã thÓ ®-îc xÐt xö l¹i mét lÇn n÷a ë cÊp phóc thÈm (cÊp xÐt xö thø hai) nÕu cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt TTDS, nh»m gi¶i quyÕt ®óng ®¾n, kÞp thêi vô ¸n, b¶o ®¶m lîi Ých Nhµ n-íc, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, c¬ quan, tæ chøc. §Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö, ph¸p luËt TTDS quy ®Þnh b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh phóc thÈm lµ chung thÈm. NghÜa lµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®ã cã hiÖu lùc ngay sau khi tuyªn ¸n hoÆc khi ra quyÕt ®Þnh, ng-êi cã quyÒn vµ lîi Ých ph¸p lý liªn quan ®Õn bÞ ¸n kh«ng ®-îc kh¸ng c¸o, ViÖn kiÓm s¸t kh«ng ®-îc kh¸ng nghÞ yªu cÇu xÐt xö l¹i mét lÇn n÷a. Tuy nhiªn, ®èi víi b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt, nÕu ph¸i hiÖn cã vi ph¹m ph¸p luËt hoÆc cã sai lÇm trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n, cã quyÒn yªu cÇu ng-êi cã thÈm quyÒn xem xÐt ra quyÕt ®Þnh kh¸ng nghÞ theo mét thñ tôc tè tông kh¸c ®Ó b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh. Trong BLTTDS thñ tôc nµy ®-îc gäi lµ xÐt l¹i b¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm. Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö kh«ng ph¶i lµ nguyªn t¾c riªng cña TTDS mµ lµ nguyªn t¾c chung cña tè tông ViÖt Nam. Bëi lÏ, ho¹t ®éng xÐt xö ®èi víi tõng lo¹i vô, viÖc dï lµ d©n sù, h×nh sù hay hµnh chÝnh tuy cã nh÷ng nÐt riªng biÖt nhÊt ®Þnh nh-ng chóng bao giê còng cã ®iÓm chung. §©y ®Òu lµ 15 ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt trªn c¬ së nhËn thøc kh¸ch quan (sù thËt cña vô ¸n), vµ lùa chän quy ph¹m ph¸p luËt ®Ó ¸p dông. Th«ng qua hai cÊp xÐt xö, vô ¸n ®-îc xem xÐt, ®¸nh gi¸ vµ xÐt xö ë gãc ®é kh¸ch quan nhÊt, tr¸nh sù phiÕn diÖn, tïy tiÖn khi vô ¸n chØ ®-îc xÐt xö ë mét cÊp. XÐt xö vô ¸n qua hai cÊp lµ ®Ó h-íng tíi mét môc ®Ých cao nhÊt lµ sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n, ®Ó ra nh÷ng ph¸n quyÕt vÒ néi dung vô ¸n, cã tÝnh b¾t buéc ®èi víi mäi chñ thÓ liªn quan. VÒ kh¸i niÖm xÐt xö s¬ thÈm, tr-íc hÕt, theo §¹i tõ ®iÓn TiÕng ViÖt lµ "xÐt xö lÇn ®Çu mét vô viÖc ë Tßa ¸n cÊp thÊp" [67, tr. 1460]. ThÕ nh-ng, Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt cña ViÖn Ng«n ng÷ häc l¹i cho r»ng s¬ thÈm lµ "xÐt xö mét vô ¸n víi t- c¸ch lµ Tßa ¸n ë cÊp xö thÊp nhÊt" [66, tr. 869]. D-íi gãc ®é khoa häc ph¸p lý, t¸c gi¶ NguyÔn Duy L·m trong Tõ ®iÓn gi¶i thÝch thuËt ng÷ ph¸p lý th«ng dông th× cho r»ng: xÐt xö s¬ thÈm lµ "xÐt xö lÇn ®Çu, b¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n s¬ thÈm sau khi tuyªn ¸n 15 ngµy, nÕu kh«ng cã kh¸ng c¸o vµ kh¸ng nghÞ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× sÏ cã hiÖu lùc ph¸p luËt thi hµnh" [28, tr. 482]. Quan ®iÓm kh¸c th×, "s¬ thÈm lµ viÖc xÐt xö vô ¸n ë Tßa ¸n cÊp tØnh, huyÖn mµ b¶n ¸n do c¸c Tßa ¸n nµy tuyªn xö cã thÓ bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo tr×nh tù phóc thÈm trong thêi h¹n luËt ®Þnh" [27, tr. 153]. Tõ ®iÓn Gi¶i thÝch thuËt ng÷ LuËt häc cña tr-êng §¹i häc LuËt Hµ Néi th× cho r»ng, xÐt xö s¬ thÈm lµ: XÐt xö lÇn ®Çu ®Ó gi¶i quyÕt tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan trong vô ¸n. Khi xÐt xö s¬ thÈm, Tßa ¸n xem xÐt vµ gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò cña vô ¸n b»ng viÖc ra b¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh. Héi ®ång xÐt xö cã Héi thÈm nh©n d©n tham gia. Trong thêi h¹n kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, b¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh s¬ thÈm ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt cã thÓ bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo tr×nh tù phóc thÈm [61, tr. 220-221]. 16 C¸c quan ®iÓm trªn, Ýt nhiÒu ®Òu kh¼ng ®Þnh nh÷ng néi dung vÒ b¶n chÊt cña thñ tôc xÐt xö ë cÊp s¬ thÈm, song ch-a thËt ®Çy ®ñ. Tuy nhiªn, víi kh¸i niÖm cña Tõ ®iÓn gi¶i thÝch thuËt ng÷ luËt häc - Tr-êng §¹i häc LuËt Hµ Néi th× ho¹t ®éng xÐt xö cña cÊp xÐt xö s¬ thÈm ®· cho thÊy néi dung b¶n chÊt cña cÊp xÐt xö nµy trong Tßa ¸n, còng nh- tÝnh chÊt cña nã t¹i phiªn tßa s¬ thÈm. S¬ thÈm lµ cÊp xÐt xö cã ý nghÜa quan träng trong thñ tôc tè tông gi¶i quyÕt VADS. NÕu xÐt xö ë cÊp thø nhÊt ®óng ph¸p luËt, cã c¨n cø, th× vô viÖc sÏ kh«ng bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, h¹n chÕ ®-îc viÖc xÐt xö kÐo dµi. XÐt xö s¬ thÈm lµ xÐt xö lÇn ®Çu vô ¸n d©n sù, do Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm ®¶m nhiÖm. T¹i phiªn tßa s¬ thÈm, Tßa ¸n gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò thuéc néi dung vô viÖc b»ng viÖc ra b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh. B¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm cã thÓ bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ®Ó xÐt xö l¹i ë Tßa ¸n cÊp phóc thÈm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông. Theo Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt th× "phóc thÈm lµ viÖc Tßa ¸n cÊp trªn xÐt xö l¹i mét vô ¸n do Tßa ¸n cÊp d-íi ®· xö s¬ thÈm mµ cã chèng ¸n" [66, tr. 763]. Quan ®iÓm cña Tr-êng §¹i häc LuËt Hµ Néi vÒ kh¸i niÖm xÐt xö phóc thÈm: "Phóc thÈm d©n sù lµ viÖc Tßa ¸n cÊp trªn trùc tiÕp xÐt xö l¹i vô ¸n mµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ" [64, tr. 303]. Cßn Häc viÖn T- ph¸p còng ®-a ra kh¸i niÖm phóc thÈm d©n sù nhsau: "XÐt xö phóc thÈm lµ viÖc Tßa ¸n cÊp trªn trùc tiÕp xÐt l¹i vô ¸n mµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ" [23, tr. 393]. Phóc thÈm lµ cÊp xÐt xö thø hai. Môc ®Ých cña cÊp xÐt xö phóc thÈm lµ nh»m xem xÐt tÝnh hîp ph¸p vµ tÝnh cã c¨n cø cña b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña TAND cÊp d-íi v× cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Tr-êng hîp ph¸t hiÖn thÊy nh÷ng sai lÇm, thiÕu 17 sãt trong b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm, Héi ®ång xÐt xö (H§XX) cÊp phóc thÈm cã quyÒn söa ch÷a, kh¾c phôc. Thñ tôc phóc thÈm sÏ ®¶m b¶o cho nh÷ng ph¸n quyÕt cña Tßa ¸n tr-íc khi cã hiÖu lùc ph¸p luËt sÏ lµ nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, chÝnh x¸c. Cïng lµ ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n ®èi víi mét vô ¸n d©n sù, song xÐt xö ë cÊp s¬ thÈm vµ ë cÊp phóc thÈm cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau vµ cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Thø nhÊt, xÐt xö ë cÊp s¬ thÈm lµ xÐt xö lÇn ®Çu VADS. T¹i cÊp xÐt xö s¬ thÈm, Tßa ¸n xem xÐt tÊt c¶ c¸c néi dung cña vô ¸n trªn c¬ së ®¬n khëi kiÖn cña nguyªn ®¬n, yªu cÇu cña c¸c ®-¬ng sù. Cßn xÐt xö ë cÊp phóc thÈm lµ xÐt xö l¹i vô ¸n ®-îc xÐt xö ë Tßa s¬ thÈm mµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm. Thø hai, viÖc xÐt xö s¬ thÈm lµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña vô ¸n, ®Ó ra quyÕt ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c ®-¬ng sù trong vô ¸n. Trong khi ®ã, môc ®Ých cña viÖc xÐt xö phóc thÈm lµ nh»m kh¾c phôc, söa ch÷a nh÷ng sai lÇm cã thÓ cã trong nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm, b¶o ®¶m quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸ nh©n, c¬ quan, tæ chøc vµ lîi Ých Nhµ n-íc, lîi Ých c«ng céng. Thø ba, ho¹t ®éng xÐt xö t¹i cÊp s¬ thÈm dùa trªn c¬ së ®¬n khëi kiÖn cña nguyªn ®¬n khi hä cã c¨n cø cho r»ng quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh bÞ x©m ph¹m vµ yªu cÇu Tßa ¸n gi¶i quyÕt. Ho¹t ®éng xÐt xö t¹i cÊp phóc thÈm dùa trªn c¬ së kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, khi ng-êi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cho r»ng viÖc xÐt xö ë cÊp s¬ thÈm kh«ng ®óng, x©m ph¹m ®Õn quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ®-¬ng sù. V× vËy, néi dung kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ quy ®Þnh ph¹m vi xÐt xö cña Tßa ¸n cÊp phóc thÈm. Tuy nhiªn, phóc thÈm lµ viÖc xÐt xö l¹i VADS mµ Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm ®· xÐt xö. V× vËy Tßa ¸n cÊp phóc thÈm kh«ng thÓ xÐt xö v-ît ra ngoµi ph¹m vi nh÷ng vÊn ®Ò mµ cÊp s¬ thÈm ®· xem xÐt vµ quyÕt ®Þnh. 18 ViÖc gi¶i quyÕt VADS theo tr×nh tù, thñ tôc TTDS lµ ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ng-êi tiÕn hµnh tè tông. §Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng nµy cã hiÖu qu¶ vµ ®óng ph¸p luËt, mét yªu cÇu tÊt yÕu ®Æt ra lµ c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ng-êi tiÕn hµnh tè tông vµ ng-êi tham gia tè tông ph¶i ho¹t ®éng trong khu«n khæ c¸c nguyªn t¾c cña luËt TTDS. §ã lµ nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt c¬ b¶n cã tÝnh b¾t buéc chung, x¸c ®Þnh ph-¬ng ch©m vµ ®Þnh h-íng cho toµn bé qu¸ tr×nh tè tông hay mét sè ho¹t ®éng tè tông nhÊt ®Þnh, thÓ hiÖn b¶n chÊt cña chÕ ®é Nhµ n-íc, ®Æc tr-ng cña TTDS, ®-îc quy ®Þnh trong BLTTDS vµ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan. ViÖc xÐt xö theo hai cÊp trong TTDS lµ mét vÊn ®Ò c¬ b¶n cña LuËt TTDS, b¶o ®¶m viÖc xÐt xö VADS ®-îc ®óng ®¾n nªn ®· ®-îc quy ®Þnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña LuËt TTDS n-íc ta. Theo c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc ®· ®-îc c«ng bè th× "Nguyªn t¾c cña luËt tè tông d©n sù ViÖt Nam lµ nh÷ng t- t-ëng ph¸p lý chØ ®¹o, ®Þnh h-íng cho viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn ph¸p luËt tè tông d©n sù vµ ®-îc ghi nhËn trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt tè tông d©n sù" [60, tr. 37]. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn, cã thÓ kÕt luËn: Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù lµ t- t-ëng chØ ®¹o, cã tÝnh b¾t buéc chung, thÓ hiÖn quan ®iÓm cã tÝnh ®Þnh h-íng cña Nhµ n-íc trong viÖc tæ chøc ho¹t ®éng ®Ó xÐt xö c¸c vô ¸n d©n sù, ®-îc quy ®Þnh trong ph¸p luËt tè tông d©n sù. Trong ®ã x¸c ®Þnh mét vô ¸n d©n sù ®-îc xÐt xö lÇn ®Çu ë cÊp s¬ thÈm (cÊp xÐt xö thø nhÊt) vµ cã thÓ ®-îc xÐt xö l¹i ë cÊp phóc thÈm (cÊp xÐt xö thø hai) nÕu cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ trong thêi h¹n luËt ®Þnh, nh»m gi¶i quyÕt ®óng ®¾n, kÞp thêi vô viÖc, b¶o ®¶m lîi Ých Nhµ n-íc, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸ nh©n, c¬ quan, tæ chøc. 1.1.2. ý nghÜa cña nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong tè tông d©n sù Trong quan hÖ d©n sù, khi mét chñ thÓ cã quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p bÞ x©m ph¹m mµ tù m×nh kh«ng tù b¶o vÖ ®-îc th× cã quyÒn khëi kiÖn yªu cÇu 19 Tßa ¸n b¶o vÖ. Theo HiÕn ph¸p, LuËt tæ chøc TAND th× Tßa ¸n lµ c¬ quan duy nhÊt thùc hiÖn chøc n¨ng xÐt xö, cã tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp d©n sù. Tßa ¸n lµ c¬ quan thùc hiÖn chøc n¨ng xÐt xö, gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp d©n sù, môc ®Ých ®Òu h-íng tíi sù c«ng b»ng, c¶ chñ thÓ cã quyÒn, lîi Ých cÇn ®-îc b¶o vÖ vµ Nhµ n-íc ®Òu mong muèn Tßa ¸n - c¬ quan c«ng quyÒn cã quyÒn nh©n danh Nhµ n-íc thùc hiÖn chøc n¨ng xÐt xö ra c¸c ph¸n quyÕt c«ng minh, tr¶ l¹i c«ng b»ng cho c¸c chñ thÓ vµ b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña hä. Thùc chÊt cña TTDS lµ qu¸ tr×nh Tßa ¸n gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn vÒ quyÒn vµ lîi Ých cña c¸c chñ thÓ trong quan hÖ ph¸p luËt néi dung. Môc ®Ých cña TTDS lµ nh»m lËp l¹i trËt tù cña quan hÖ ph¸p luËt cã tranh chÊp trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c TTDS ®Ó b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ vµ lîi Ých cña Nhµ n-íc. Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö chÝnh lµ sù b¶o ®¶m cho vÊn ®Ò c«ng b»ng, d©n chñ nãi chung vµ trong viÖc xÐt xö VADS nãi riªng, viÖc quy ®Þnh vµ thùc hiÖn ®óng nguyªn t¾c nµy trong TTDS cã ý nghÜa vÒ ph¸p lý vµ chÝnh trÞ x· héi. 1.1.2.1. ý nghÜa ph¸p lý Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö ®¶m b¶o cho viÖc xÐt xö cña Tßa ¸n ®-îc chÝnh x¸c, ®óng ®¾n. ViÖc quy ®Þnh nguyªn t¾c lµ c¬ së ph¸p lý cho c¸c ®-¬ng sù lµ ng-êi cã quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p liªn quan ®Õn vô ¸n kh¸ng c¸o, ViÖn kiÓm s¸t kh¸ng nghÞ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm cña Tßa ¸n ®Ó xÐt xö l¹i ë cÊp phóc thÈm, gióp kÞp thêi söa ch÷a sai lÇm hoÆc vi ph¹m ph¸p luËt mµ cÊp s¬ thÈm m¾c ph¶i, nhê ®ã mµ chÊt l-îng xÐt xö tại c¸c cấp xÐt xử được n©ng cao. ViÖc quy ®Þnh mét VADS cã thÓ ®-îc xÐt xö ë hai cÊp còng nh- quy ®Þnh vÒ viÖc b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm cã thÓ bÞ Tßa ¸n cÊp phóc thÈm söa, hñy sÏ kÞp thêi söa ch÷a ®-îc nh÷ng sai lÇm hoÆc c¸c vi ph¹m ph¸p luËt mµ cÊp s¬ thÈm ®· m¾c ph¶i, gãp phÇn n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña H§XX s¬ thÈm, gióp hä cã th¸i ®é thËn träng vµ cã tr¸ch nhiÖm h¬n tr-íc khi ®-a ra ph¸n quyÕt 20 cña m×nh. Th«ng qua ho¹t ®éng xÐt xö phóc thÈm, Tßa ¸n cÊp phóc thÈm kÞp thêi chØ ra nh÷ng sai lÇm, thiÕu sãt mµ Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm ®· m¾c ph¶i, tù m×nh söa ch÷a nh÷ng sai lÇm, kh¾c phôc nh÷ng thiÕu sãt ®ã hay ®Ò nghÞ Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm söa ch÷a nh÷ng sai lÇm cña m×nh còng chÝnh lµ mét h×nh thøc h-íng dÉn ¸p dông ph¸p luËt cã hiÖu qu¶ to lín gi÷a Tßa ¸n cÊp phóc thÈm víi Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm. Nhê ®ã mµ chÊt l-îng xÐt xö t¹i c¸c Tßa ¸n ngµy cµng ®-îc n©ng cao. ViÖc xÐt xö l¹i vô ¸n mµ Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm ®· xÐt xö sÏ gióp t×m ra nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng sai lÇm hay nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt trong viÖc ¸p dông ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông nãi chung vµ Tßa ¸n nãi riªng. Tõ ®ã gióp t×m ra c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp ®Ó söa ch÷a, kh¾c phôc vÒ lËp ph¸p còng nh- vÒ viÖc h-íng dÉn ¸p dông ph¸p luËt, tæ chøc c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông nhÊt lµ hoµn thiÖn tæ chøc Tßa ¸n ®¸p øng yªu cÇu cña nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö vµ yªu cÇu c¶i c¸ch t- ph¸p. 1.1.2.2. ý nghÜa chÝnh trÞ, x· héi Việc quy định vÒ thực hiÖn nguyªn tắc hai cấp xÐt xử trong TTDS đ¸p ứng yªu cầu của Nhµ nước ph¸p quyền trong việc bảo đảm c¸c quyền vµ lợi Ých chÝnh đ¸ng của c«ng d©n, bảo đảm d©n chủ, thể hiện bản chất Nhµ n-íc của d©n, do d©n vµ v× d©n, gióp phần bảo đảm c«ng bằng x· hội, n©ng cao hiệu quả, gi¸o dục ph¸p luật củng cố lßng tin của nh©n d©n vµo Tßa ¸n, n©ng cao uy tÝn của c¸c cơ quan tiến hµnh tố tụng nãi chung vµ Tßa ¸n nãi riªng. - VÒ chÝnh trÞ, trong x· héi, c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸ nh©n, tæ chøc, cña céng ®ång ®-îc b¶o vÖ th× trËt tù x· héi, trËt tù chÝnh trÞ míi cã c¬ së ®Ó æn ®Þnh. ViÖc quy ®Þnh vµ thùc hiÖn nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña Nhµ n-íc ph¸p quyÒn ®èi víi viÖc b¶o ®¶m c¸c quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña c«ng d©n, ®¶m b¶o d©n chñ, ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c, ®óng ph¸p luËt, lµ sù thÓ hiÖn nhËn thøc khoa häc vÒ ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n phï hîp víi nguyªn lý cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ nhËn 21 thøc thÕ giíi. ViÖc quy ®Þnh mét VADS cã thÓ ®-îc xÐt xö ë hai cÊp xÐt xö kh¸c nhau lµ phï hîp quy luËt cña nhËn thøc nh»m ®¶m b¶o tÝnh ®óng ®¾n, kh¸ch quan cña ho¹t ®éng xÐt xö. Nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö thÓ hiÖn th¸i ®é thËn träng cña Nhµ n-íc trong viÖc ®-a ra ph¸n xÐt quyÕt ®Þnh vÒ tµi s¶n vµ nh©n th©n, vÒ sè phËn ph¸p lý, quyÒn lîi vµ tµi s¶n, danh dù cña ®-¬ng sù, lµ sù thÓ hiÖn râ rµng nhÊt b¶n chÊt cña Nhµ n-íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ Nhµ n-íc cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n. Trong ®ã vÊn ®Ò t«n träng vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng vµ hîp ph¸p cña c«ng d©n lµ mét néi dung quan träng cña Nhµ n-íc ph¸p quyÒn. Tßa ¸n víi nhiÖm vô thùc hiÖn quyÒn t- ph¸p cña Nhµ n-íc, trong ph¹m vi ho¹t ®éng cña m×nh ph¶i xÐt xö ®óng ®¾n thùc tÕ kh¸ch quan vÒ sù thËt cña vô viÖc, gi¶i quyÕt triÖt ®Ó c¸c tranh chÊp, ¸p dông ®óng ph¸p luËt, ®¶m b¶o c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. H¬n bÊt kú mét d¹ng ho¹t ®éng nµo cña Nhµ n-íc, ho¹t ®éng xÐt xö ph¶n ¸nh trùc tiÕp vµ s©u s¾c b¶n chÊt cña Nhµ n-íc, sai lÇm cña Tßa ¸n trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n chÝnh lµ sai lÇm cña Nhµ n-íc. V× thÕ ®ßi hái xÐt xö ph¶i chÝnh x¸c, c«ng minh, thÓ hiÖn ý chÝ, nguyÖn väng cña nh©n d©n [29]. §©y còng lµ mét h×nh thøc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chøc n¨ng gi¸m ®èc viÖc xÐt xö cña Tßa ¸n cÊp trªn ®èi víi Tßa ¸n cÊp d-íi. ViÖc quy ®Þnh vµ thùc hiÖn nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS thÓ hiÖn sù t«n träng vµ ®¶m b¶o thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c quyÒn con ng-êi trong lÜnh vùc t- ph¸p, nhÊt lµ c¸c quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng, hîp ph¸p, lµ mét lÜnh vùc mµ tõ x-a ®Õn nay bÊt kú mét quèc gia nµo còng ph¶i thõa nhËn lµ v« cïng quan träng cña ®êi sèng x· héi. ViÖc quy ®Þnh vµ thùc hiÖn nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c chñ thÓ tham gia tè tông cã thÓ trùc tiÕp b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých cña m×nh nhiÒu lÇn t¹i c¸c phiªn tßa xÐt xö kh¸c nhau. §ång thêi víi viÖc ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng-êi 22 tham gia tè tông, viÖc xÐt xö ë hai cÊp còng gióp cho hä nhËn thøc râ tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong vô ¸n ®Ó cã th¸i ®é hîp t¸c tÝch cùc víi c¬ quan nhµ n-íc cã thÈm quyÒn trong viÖc thùc hiÖn c¸c nghÜa vô ph¸p lý cña m×nh. Quy ®Þnh nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS víi néi dung c¬ b¶n lµ mét VADS cã thÓ ®-îc xÐt xö vµ chØ cã thÓ xÐt xö ë hai cÊp xÐt xö lµ cÊp s¬ thÈm vµ cÊp phóc thÈm, gióp tr¸nh ®-îc t×nh tr¹ng vô ¸n ®-îc (bÞ) xÐt ë qu¸ nhiÒu cÊp lµm cho qu¸ tr×nh tè tông kÐo dµi, ¶nh h-ëng tíi hiÖu lùc cña b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh nhÊt lµ nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt. - VÒ x· héi, sù c«ng b»ng, b×nh ®¼ng lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p luËt ViÖt Nam. Mäi c«ng d©n ®Òu b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt. Mäi c¬ quan, tæ chøc ®Òu b×nh ®¼ng kh«ng phô thuéc vµo h×nh thøc tæ chøc, h×nh thøc së h÷u vµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c. Trong TTDS c¸c ®-¬ng sù ®Òu b×nh ®¼ng vÒ quyÒn vµ nghÜa vô. ViÖc quy ®Þnh vµ thùc hiÖn nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö trong TTDS gãp phÇn rÊt lín vµo viÖc ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi, n©ng cao hiÖu qu¶ gi¸o dôc ý thøc ph¸p luËt vµ phßng ngõa téi ph¹m, gãp phÇn cñng cè lßng tin cña nh©n d©n vµo ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n, n©ng cao uy tÝn cña cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông nãi chung vµ Tßa ¸n nãi riªng. Bëi lÏ, viÖc xÐt xö ph¶i nh»m ®Õn môc ®Ých cao nhÊt lµ b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p, ®-a ra c¸c ph¸n quyÕt chÊm døt c¸c tranh chÊp d©n sù. Do vËy sÏ lµ kh«ng c«ng b»ng nÕu nh- t-íc bá quyÒn ®-îc b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých cña ®-¬ng sù, ng-êi tham gia tè tông cã quyÒn vµ lîi Ých liªn quan ®Õn vô ¸n mét lÇn n÷a t¹i mét phiªn tßa xÐt xö kh¸c, nÕu nh- ch-a thÓ cã c¸c ®iÒu kiÖn thùc tÕ ®Ó kh¼ng ®Þnh hay b¶o ®¶m r»ng, ph¸n quyÕt cña lÇn xÐt xö ®Çu tiªn lµ hoµn toµn chÝnh x¸c. Víi viÖc quy ®Þnh vµ thùc hiÖn nguyªn t¾c xÐt xö c«ng khai ë c¶ cÊp s¬ thÈm vµ cÊp phóc thÈm, ng-êi c«ng d©n cã ®iÒu kiÖn biÕt râ vÒ ho¹t ®éng xÐt xö. MÆt kh¸c, khi biÕt ®-îc kÕt qu¶ xÐt xö phóc thÈm, thÊy ®-îc sù ®¸nh gi¸ vÒ tÝnh ®óng ®¾n hay kh«ng ®óng ®¾n cña xÐt xö s¬ thÈm, ng-êi d©n míi thùc hiÖn ®-îc triÖt ®Ó quyÒn gi¸m s¸t ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n c¸c cÊp. Trªn c¬ së ®ã míi cã th¸i ®é chÝnh x¸c 23