BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM TP. HOÀ CHÍ MINH
--------------
NGUYEÃN THÒ BAÛO
NGÖÕ NGHÓA CUÛA TÖØ NGÖÕ CHÆ ÑOÄNG VAÄT TRONG
THAØNH NGÖÕ TIEÁNG VIEÄT
(So saùnh vôùi thaønh ngöõ tieáng Anh)
LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ
KHOA HOÏC NGOÂN NGÖÕ
MAÕ SOÁ: 5 . 12 . 01
NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS. TS. HOAØNG DUÕNG
THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH 2003
1
MỤC LỤC
MỤC LỤC ....................................................................................... 2
MÔÛ ÑAÀU ......................................................................................... 4
0.1. Lyù do choïn ñeà taøi ................................................................................... 4
0.2. Lòch söû vaán ñeà nghieân cöùu.................................................................... 4
0.3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi cuûa luaän vaên ..................................................... 7
0.4. Phöông phaùp nghieân cöùu ...................................................................... 8
0.5. Tö lieäu nghieân cöùu................................................................................. 8
0.6. Ñoùng goùp cuûa luaän vaên ......................................................................... 9
0.7. Boá cuïc luaän vaên ................................................................................... 10
CHƯƠNG 1 : TOÅNG QUAN VEÀ THAØNH NGÖÕ COÙ THAØNH
TOÁ CHÆ ÑOÄNG VAÄT TRONG TIEÁNG VIEÄT VAØ TIEÁNG ANH
....................................................................................................... 11
1.1.
Khaùi nieäm veà thaønh ngöõ .................................................................. 11
1.2. Thaønh toá chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät ........................... 16
1.3. Thaønh toá chæ ñoäng vaät ñöôïc duøng trong thaønh ngöõ tieáng Anh ........ 20
1.4. So saùnh ñoái chieáu thaønh toá chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ Vieät-Anh
...................................................................................................................... 21
CHƯƠNG 2 : NGÖÕ NGHÓA CUÛA TÖØ NGÖÕ CHÆ ÑOÄNG VAÄT
TRONG THAØNH NGÖÕ TIEÁNG VIEÄT ....................................... 32
2.1. Khaùi quaùt veà ngöõ nghóa - vaên hoaù cuûa töø .......................................... 32
2.2. Ngöõ nghóa vaên hoaù cuûa töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ ........ 35
2.3. Ngöõ nghóa - vaên hoaù caùc töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng
Vieät vaø tieáng Anh ........................................................................................ 39
2
2.4. Ngöõ nghóa - vaên hoaù cuûa töø ngöõ chæ boä phaän ñoäng vaät trong thaønh
ngöõ tieáng Vieät vaø tieáng Anh ....................................................................... 60
2.5. Quan heä giöõa caùc thaønh toá chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ ............... 72
2.6. Thaønh ngöõ so saùnh coù thaønh toá chæ ñoäng vaät trong tieáng Vieät ........ 81
KEÁT LUAÄN................................................................................... 89
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ........................................................... 92
3
MÔÛ ÑAÀU
0.1. Lyù do choïn ñeà taøi
Moãi ngoân ngöõ, thoâng qua ngoân töø coù nhöõng caáu truùc taïo nghóa khaùc
nhau. Nhöõng caáu truùc naøy theå hieän tö duy vaên hoaù daân toäc, taâm lyù, trí thoâng
minh vaø söï taøi hoa cuûa ngöôøi baûn ngöõ. Thaønh ngöõ laø moät trong nhöõng caáu truùc
taïo nghóa aáy. Thaønh ngöõ khoâng chæ coù taùc duïng laøm cho lôøi vaên hay, hình
töôïng ñeïp maø coøn coù taùc duïng dieãn taû yù töôûng moät caùch saâu saéc, teá nhò, haøm
suùc. Ñaëc bieät laø thaønh ngöõ coù thaønh toá chæ ñoäng vaät.
0.2. Lòch söû vaán ñeà nghieân cöùu
Do vò trí quan troïng trong kho töø vöïng cuûa moät ngoân ngöõ, thaønh ngöõ ñaõ
thu huùt ñöôïc söï quan taâm cuûa giôùi nghieân cöùu. Thaønh ngöõ khoâng chæ laø ñoái
töôïng nghieân cöùu cuûa ngoân ngöõ hoïc maø coøn laø ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa caùc
ngaønh khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên khaùc.
Vieäc söû duïng thaønh toá chæ ñoäng vaät trong caùc keát caáu thaønh ngöõ theå
hieän neùt ñoäc ñaùo cuûa nhaân daân lao ñoäng, phaûn aùnh taâm lyù - vaên hoaù moät daân
toäc, goùp phaàn taïo neân tính dò bieät trong caùch dieãn ñaït baèng ngoân töø, trong caùch
nhìn, caùch nghó cuûa moãi daân toäc ñoái vôùi hieän thöïc khaùch quan. Cuøng chæ moät
khaùi nieäm, moät hieän töôïng, moät traïng thaùi tình caûm nhöng moãi daân toäc söû
duïng nhöõng yeáu toá ñoäng vaät khaùc nhau ñeå dieãn ñaït. Nhöõng yeáu toá chæ ñoäng
vaät naøy theå hieän neùt ngöõ nghóa - vaên hoaù cuûa töøng daân toäc vaø thöôøng ñöôïc goïi
laø thaønh toá vaên hoaù. Thí duï, ñeå chæ chuyeän aên nhieàu, ngöôøi Vieät Nam duøng
hình aûnh con coïp, con traâu, con roàng (aên nhö huøm ñoå ñoù, aên nhö traâu, aên nhö
roàng cuoán…), ngöôøi Anh laïi duøng hình aûnh con ngöïa (eat like a horse). Coøn khi
chæ chuyeän aên ít, ngöôøi Anh duøng hình aûnh con chim (eat like a bird), ngöôøi
4
Vieät laïi duøng hình aûnh con meøo (aên nhö meøo). Ngöôøi Vieät Nam duøng hình aûnh
con traâu ñeå chæ tinh thaàn laøm vieäc khoâng bieát meät moûi (huøng huïc nhö traâu
laên), coøn ngöôøi Anh laïi möôïn hình aûnh con ngöïa (work like a horse) v.v..
ÔÛ Vieät Nam, thaønh ngöõ tieáng Vieät ñöôïc nhieàu nhaø ngoân ngöõ hoïc quan
taâm vaø ñaõ coù raát nhieàu coâng trình coù giaù trò veà thaønh ngöõ. Chaúng haïn Ranh
giôùi giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ (Nguyeãn Vaên Meänh, 1972) [59]; Veà baûn chaát
cuûa thaønh ngöõ so saùnh trong tieáng Vieät (Hoaøng Vaên Haønh, 1976)[19]; Thaønh
ngöõ trong tieáng Vieät (Hoaøng Vaên Haønh, 1987) [17]; Bieán theå cuûa thaønh ngöõ,
tuïc ngöõ (Vuõ Quang Haøo, 1993) [111]; Phöông phaùp tröôøng vaø vieäc nghieân cöùu
thaønh ngöõ Anh – Vieät (Phan Vaên Queá, 1994) [87]; Ñaëc tröng vaên hoùa daân toäc
nhìn töø thaønh ngöõ, tuïc ngöõ (Nguyeãn Xuaân Hoøa, 1994) [63]; Ñaëc ñieåm hình thaùi
vaø ngöõ nghóa cuûa thaønh ngöõ so saùnh tieáng Vieät (so saùnh vôùi thaønh ngöõ so saùnh
tieáng Anh) (Laâm Baù Só, 2002) [27]; So saùnh caáu truùc – chöùc naêng cuûa thaønh
ngöõ vaø tuïc ngöõ tieáng Vieät (Hoaøng Dieäu Minh, 2002) [13].
Rieâng veà maûng thaønh ngöõ coù thaønh toá ñoäng vaät trong tieáng Vieät, Trònh
Caåm Lan (1995) khi nghieân cöùu Ñaëc ñieåm caáu truùc – ngöõ nghóa vaø nhöõng giaù
trò bieåu tröng cuûa thaønh ngöõ tieáng Vieät treân cöù lieäu thaønh ngöõ coù thaønh toá caáu
taïo laø teân goïi ñoäng vaät [102] coù ñeà caäp ñeán thaønh ngöõ ñoäng vaät tieáng Vieät
nhöng chöa ñi vaøo mieâu taû cuï theå caùc nghóa khaùc nhau cuûa moãi töø ngöõ chæ
ñoäng vaät trong thaønh ngöõ. Nguyeãn Thuyù Khanh trong Ñaëc ñieåm tröôøng töø vöïng
- ngöõ nghóa teân goïi ñoäng vaät (treân tö lieäu ñoái chieáu tieáng Vieät vôùi tieáng Nga)
(luaän aùn phoù tieán só, 1996), ñaõ nghieân cöùu khaù saâu ngöõ nghóa teân goïi caùc ñoäng
vaät trong tieáng Vieät vaø coù ñeà caäp moät phaàn “yù nghóa bieåu tröng cuûa caùc thaønh
ngöõ so saùnh coù teân goïi ñoäng vaät” [57].
Ngoaøi ra, coù moät soá baøi nghieân cöùu ñaêng treân caùc taïp chí chuyeân ngaønh
nhö:
5
Moät vaøi nhaän xeùt veà thaønh ngöõ so saùnh coù teân goïi ñoäng vaät tieáng Vieät
(Nguyeãn Thuùy Khanh, Ngoân ngöõ, soá 3, 1994).
Caùc con vaät vaø moät soá ñaëc tröng cuûa chuùng ñöôïc caûm nhaän töø goùc ñoä daân
gian vaø khai thaùc ñeå ñöa vaøo kho taøng thaønh ngöõ tieáng Vieät (Phan Vaên Queá,
Ngoân ngöõ, soá 4, 1995).
Chuù chuoät trong kho thaønh ngöõ, tuïc ngöõ, ca dao tieáng Vieät (Phöông Trang,
Ngoân ngöõ vaø ñôøi soáng, soá 1, 1996).
Tröôøng nghóa cuûa moät thöïc töø ( Döông Kyø Ñöùc, Ngöõ hoïc treû, 1996).
Moái quan heä giöõa vaên hoaù vaø ngoân ngöõ qua hình aûnh traâu boø trong thaønh
ngöõ Vieät – Nga – Anh (Huyønh Coâng Minh Huøng, Hoäi thaûo ngoân ngöõ vaø vaên
hoùa, Haø Noäi, 2000).
Hình aûnh gaáu trong thaønh ngöõ (treân cöù lieäu tieáng Vieät-Nga-Anh-Phaùp vaø
moät soá tieáng Chaâu AÂu khaùc) (Huyønh Coâng Minh Huøng, T/c Khoa hoïc
ÑHSP-TP.HCM, soá 24, 2000).
Ngöïa trong thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ Vieät Nam (Phong Hoaù, Ngoân ngöõ vaø ñôøi
soáng, soá 1+2, 2002)
…………
Veà tieáng Anh, coâng trình nghieân cöùu thaønh ngöõ coù thaønh toá chæ ñoäng vaät
trong tieáng Anh taïi Vieät Nam ñöôïc xem laø töông ñoái bao quaùt nhaát cho ñeán
baây giôø coù leõ laø luaän aùn phoù tieán só cuûa Phan Vaên Queá: Ngöõ nghóa cuûa thaønh
ngöõ – tuïc ngöõ coù thaønh toá chæ ñoäng vaät trong tieáng Anh (trong söï so saùnh ñoái
chieáu vôùi tieáng Vieät) [86]. Luaän aùn naøy ñaõ ñeà caäp ñeán thaønh toá chæ ñoäng vaät
trong thaønh ngöõ tieáng Vieät khi phaân tích bình dieän ngöõ nghóa vaø so saùnh, ñoái
chieáu söï khaùc bieät veà nghóa giöõa thaønh toá chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ - tuïc
6
ngöõ tieáng Anh vaø tieáng Vieät nhöng khoâng vì muïc ñích nghieân cöùu noù maø chæ
nhaèm laøm saùng toû ngöõ nghóa nhöõng thaønh ngöõ coù thaønh toá ñoäng vaät trong tieáng
Anh.
Ngoaøi ra, coù moät soá baøi vieát ñaêng treân caùc taïp chí chuyeân ngaønh coù ñeà
caäp ñeán thaønh toá chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Anh:
Sô boä tìm hieåu caùc saéc thaùi ngöõ nghóa cuûa nhöõng töø chæ ñoäng vaät trong thaønh
ngöõ tieáng Anh (Phan Vaên Queá, Noäi san Ñaïi hoïc Ngoaïi ngöõ – Ñaïi hoïc quoác
gia Haø Noäi, soá 1/1996).
Thaønh ngöõ tieáng Anh vaø daïng ñaëc bieät cuûa noù: cuïm ñoäng töøø - giôùi töø (Leâ
Hoàng Lan, Ngoân ngöõ vaø ñôøi soáng, soá 2/1996).
Gaø, khæ, chuoät, ngöïa trong tuïc ngöõ vaø thaønh ngöõ tieáng Anh vaø tieáng Vieät
(Phan Vaên Queá, Ngoân ngöõ vaø ñôøi soáng, soá 2, naêm 2000).
Hình aûnh con choù trong thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ tieáng Anh (Phan Vaên Queá,
Ngoân ngöõ vaø ñôøi soáng, soá 2, naêm 2000).
……………
Veà taùc giaû nöôùc ngoaøi nghieân cöùu thaønh ngöõ tieáng Anh, do haïn cheá
ngoaïi ngöõ neân chuùng toâi chöa tieáp caän ñöôïc maûng taøi lieäu naøy.
Nhö vaäy luaän vaên naøy tuy khoâng phaûi laø coâng trình nghieân cöùu ñaàu tieân,
nhöng laïi laø coâng trình nghieân cöùu bao quaùt nhaát veà thaønh ngöõ tieáng Vieät coù
chöùa thaønh toá chæ ñoäng vaät trong söï ñoái chieáu vôùi tieáng Anh.
0.3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi cuûa luaän vaên
Vieäc nghieân cöùu toaøn boä heä thoáng thaønh ngöõ cuûa moät ngoân ngöõ laø moät
coâng vieäc ñoøi hoûi nhieàu coâng söùc cuûa nhieàu ngöôøi trong moät thôøi gian daøi.
Trong khuoân khoå luaän vaên, chuùng toâi chæ giôùi haïn ñoái töôïng vaø phaïm vi
7
nghieân cöùu cuûa luaän vaên ôû nhöõng thaønh ngöõ coù chöùa thaønh toá chæ ñoäng vaät
trong tieáng Vieät vaø trong tieáng Anh. Vaø trong caùc thaønh ngöõ naøy, chuùng toâi chæ
quan taâm chuû yeáu ñeán maët yù nghóa vaên hoaù cuûa caùc töø ngöõ chæ ñoäng vaät maø
thoâi.
0.4. Phöông phaùp nghieân cöùu
Do tính chaát vaø nhieäm vuï khoa hoïc cuûa ñeà taøi, chuùng toâi söû duïng toång
hôïp nhieàu phöông phaùp nhö:
Phöông phaùp thoáng keâ, nhaèm thoáng keâ taát caû nhöõng thaønh ngöõ coù chöùa töø
ngöõ chæ ñoäng vaät, töø ngöõ chæ boä phaän ñoäng vaät, thaønh ngöõ so saùnh coù thaønh
toá chæ ñoäng vaät, thaønh ngöõ chöùa nhieàu hôn moät thaønh toá chæ ñoäng vaät trong
tieáng Vieät vaø tieáng Anh. Ngoaøi ra, luaän vaên cuõng söû duïng phöông phaùp naøy
ñeå thoáng keâ taát caû nhöõng nghóa coù theå coù ôû moãi thaønh toá chæ ñoäng vaät.
Phöông phaùp phaân tích, ñeå phaân tích nhöõng ñaëc tröng ngöõ nghóa coù theå coù
cuûa nhöõng töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ.
Phöông phaùp ñoái chieáu cuõng ñöôïc söû duïng ñeå so saùnh ñoái chieáu ngöõ nghóa
cuûa thaønh ngöõ coù thaønh toá ñoäng vaät trong hai ngoân ngöõ Vieät – Anh. Qua
vieäc so saùnh ñoái chieáu naøy, nhöõng neùt töông ñoàng vaø dò bieät veà ngoân ngöõ –
vaên hoaù – xaõ hoäi giöõa hai ngoân ngöõ seõ ñöôïc nhìn thaáy moät caùch roõ raøng.
Caû ba phöông phaùp keå treân ñeàu coù taàm quan troïng nhö nhau vaø ñöôïc
vaän duïng keát hôïp xuyeân suoát luaän vaên.
0.5. Tö lieäu nghieân cöùu
Moät trong nhöõng nhieäm vuï cuûa luaän vaên laø nhaèm thoáng keâ caøng nhieàu caøng
toát nhöõng thaønh ngöõ coù thaønh toá chæ ñoäng vaät trong tieáng Vieät, neân chuùng toâi coá
choïn löïa moät soá taøi lieäu tieâu bieåu veà thaønh ngöõ laøm cô sôû cho moïi söï taäp hôïp vaø
ñoái chieáu khaùc. Taøi lieäu maø chuùng toâi choïn laø: Thaønh ngöõ – tuïc ngöõ Vieät Nam do
8
Buøi Haïnh Caån, Bích Haèng, Vieät Anh bieân soaïn; Töø ñieån thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ
Vieät Nam cuûa Vuõ Dung, Vuõ Thuyù Anh, Vuõ Quang Haøo; Töø ñieån thaønh ngöõ Vieät
Nam cuûa Nguyeãn Vaên Khang; Thaønh ngöõ tieáng Vieät cuûa Löông Vaên Ñang,
Nguyeãn Löïc. Nhöng taøi lieäu chuû yeáu laø cuoán Töø ñieån thaønh ngöõ tieáng Vieät phoå
thoâng do Nguyeãn Nhö YÙ chuû bieân. Ñaây laø cuoán töø ñieån môùi nhaát vaø töông ñoái
ñaày ñuû veà thaønh ngöõ tieáng Vieät (xuaát baûn naêm 2002). Tuy nhieân, chính taùc giaû
cuõng khoâng daùm khaúng ñònh taát caû nhöõng ñôn vò trong töø ñieån naøy laø thaønh ngöõ.
Theo oâng, trong ñoù “bao goàm moät vaøi ñôn vò chöa xaùc ñònh roõ laø thaønh ngöõ hay
tuïc ngöõ, moät vaán ñeà hieän coøn ñeå ngoû trong Vieät ngöõ hoïc”[43, tr.7].
Veà thaønh ngöõ tieáng Anh, chuùng toâi söû duïng cuoán Oxford Learner’s
Ditionary of English Idioms cuûa H. Warren, (Oxford University Press, 1994);
Töø ñieån thaønh ngöõ Anh Vieät cuûa Traàn Thanh Giao (Ñaø Naüng, 1995); Töø ñieån
Anh Vieät cuûa Vieän Ngoân ngöõ hoïc (Tp. HCM, 1993).
0.6. Ñoùng goùp cuûa luaän vaên
Veà lyù luaän:
Thaønh ngöõ chöùa thaønh toá chæ ñoäng vaät laø maûng ñeà taøi raát phong phuù vaø
lyù thuù ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm. Nghieân cöùu ñeà taøi naøy, chuùng toâi hy voïng
ñoùng goùp moät phaàn coâng söùc cuûa mình vaøo vieäc xaây döïng boä moân thaønh ngöõ
hoïc. Ngoaøi ra, ñeà taøi coøn nhaèm goùp phaàn chöùng minh baûn saéc vaên hoaù rieâng
bieät ôû moãi daân toäc cuõng nhö tính phoå quaùt vaên hoaù ôû nhieàu daân toäc thoâng qua
so saùnh ñoái chieáu thaønh ngöõ coù thaønh toá chæ ñoäng vaät trong tieáng Vieät vaø tieáng
Anh.
Veà thöïc tieãn:
Luaän vaên taäp hôïp ñöôïc moät khoái löôïng tö lieäu lôùn hôn so vôùi nhöõng
coâng trình coù tröôùc: 1555 thaønh ngöõ ñoäng vaät tieáng Vieät vaø 463 thaønh ngöõ
9
ñoäng vaät tieáng Anh, so vôùi soá lieäu töông öùng cuûa Trònh Caåm Lan laø 904 thaønh
ngöõ ñoäng vaät tieáng Vieät vaø cuûa Phan Vaên Queá laø 368 ñôn vò goàm caû thaønh ngöõ
vaø tuïc ngöõ ñoäng vaät tieáng Anh (daãn theo Phan Vaên Queá [86]). Treân cô sôû ñoù,
keát quaû nghieân cöùu seõ bao quaùt hôn, phuïc vuï toát cho vieäc hoïc taäp, giaûng daïy
vaø söû duïng thaønh ngöõ. Ñeà taøi coøn giuùp chuùng ta hieåu bieát theâm veà caùi chung
vaø caùi rieâng cuûa hai neàn vaên hoaù Vieät – Anh treân cô sôû ñoái chieáu thaønh ngöõ coù
chöùa thaønh toá ñoäng vaät ôû hai ngoân ngöõ, hoã trôï ñaéc löïc cho vieäc daïy vaø dòch
tieáng Anh.
0.7. Boá cuïc luaän vaên
Tuy chæ nghieân cöùu moät boä phaän cuûa thaønh ngöõ tieáng Vieät, nhöng ñeå taïo
cô sôû cho vieäc ñi saâu nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà maø noäi dung luaän vaên yeâu caàu,
chuùng toâi vaãn phaûi baét ñaàu töø vieäc tìm hieåu thaønh ngöõ noùi chung, sau ñoù môùi
ñi vaøo töøng khía caïnh cuûa ñeà taøi. Noäi dung ñaàu tieân cung caáp caùi nhìn toång
quan veà thaønh ngöõ coù thaønh toá ñoäng vaät trong tieáng Vieät vaø tieáng Anh
(chöông moät). Phaàn chuû yeáu cuûa luaän vaên naèm ôû chöông hai: khaûo saùt ngöõ
nghóa cuûa töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät. ÔÛ chöông naøy,
ngoaøi vieäc thoáng keâ, luaän vaên tieán haønh mieâu taû ngöõ nghóa vaên hoaù moät soá
töø ngöõ chæ ñoäng vaät coù taàn soá xuaát hieän cao trong thaønh ngöõ tieáng Vieät, mieâu
taû ngöõ nghóa caùc töø chæ boä phaän ñoäng vaät, phaân tích moái quan heä giöõa caùc
thaønh toá ñoäng vaät trong moät thaønh ngöõ. Ñoàng thôøi luaän vaên cuõng daønh moät
phaàn thích ñaùng ñeå trình baøy veà thaønh ngöõ so saùnh chöùa thaønh toá ñoäng vaät.
Luaän vaên cuõng chuù yù ñeán vieäc so saùnh ñoái chieáu vôùi thaønh ngöõ tieáng Anh
treân cô sôû nhöõng soá lieäu thu thaäp ñöôïc.
Ngoaøi 87 trang chính vaên, 12 trang danh muïc taøi lieäu tham khaûo, luaän
vaên daønh 132 trang cho 6 phuï luïc .
10
CHƯƠNG 1 : TOÅNG QUAN VEÀ THAØNH NGÖÕ COÙ
THAØNH TOÁ CHÆ ÑOÄNG VAÄT TRONG TIEÁNG VIEÄT VAØ
TIEÁNG ANH
1.1.
Khaùi nieäm veà thaønh ngöõ
Theo caùc nhaø nghieân cöùu ngoân ngöõ (Nguyeãn Vaên Meänh [60], Hoà Leâ
[11], Nguyeãn Vaên Tu [62], Ñoã Höõu Chaâu [71]) vaø nhöõng nhaø nghieân cöùu vaên
hoïc Vieät Nam (Vuõ Ngoïc Phan [110], Döông Quaûng Haøm [10], caùc taùc giaû
cuoán Lòch söû vaên hoïc Vieät Nam [30]), thaønh ngöõ laø cuïm töø coá ñònh maø caùc töø
trong ñoù ñaõ maát tính ñoäc laäp, keát hôïp laïi vôùi nhau thaønh moät khoái vöõng chaéc,
hoaøn chænh, khoù coù theå thay ñoåi (ví duï: Thaønh ngöõ meï troøn con vuoâng khoâng
theå ñoåi thaønh Meï vuoâng con troøn hay Meï cuõng troøn con cuõng vuoâng hay Meï
troøn laém con vuoâng laém...). Cuõng theo caùc nhaø nghieân cöùu, thaønh ngöõ thöôøng
bieåu hieän moät khaùi nieäm töông töï nhö ñôn vò töø, duøng ñeå taïo thaønh phaàn caâu
nhö töø, noùi caùch khaùc, noù coù chöùc naêng nhö töø; ngöôøi ta coù theå thay theá moät
thaønh ngöõ baèng moät töø töông öùng vôùi noù trong caâu. Ñaây laø moät quan nieäm phoå
bieán nhöng khoâng thaät thuyeát phuïc. Khaùi nieäm laø caâu chuyeän tö duy, coøn veà
maët ngoân ngöõ, bieåu hieän khaùi nieäm baèng töø hay ngöõ laø vaán ñeà khaùc. Ta coù theå
thay Toâi ñi guoác trong buïng noù baèng Toâi raát hieåu noù thì raát hieåu laø ngöõ, chöù
khoâng phaûi töø.
Trong khoaûng vaøi chuïc naêm gaàn ñaây, caùc nhaø nghieân cöùu ngoân ngöõ vaø
nghieân cöùu vaên hoïc Vieät Nam raát quan taâm ñeán vieäc phaân bieät thaønh ngöõ vaø
tuïc ngöõ, song ranh giôùi giöõa chuùng vaãn chöa ñöôïc xaùc ñònh roõ reät. Bôûi leõ giöõa
chuùng coù raát nhieàu ñieåm gioáng nhau: caû hai ñeàu laø nhöõng ñôn vò coù saün, coá
ñònh, caáu truùc chaët cheõ, giaøu hình aûnh, giaøu saéc thaùi bieåu caûm vaø ñöôïc taùi hieän
trong giao tieáp. Thaäm chí coù nhieàu ngöôøi cho raèng khoâng caàn thieát taùch rieâng
11
thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ. Chaúng haïn nhö Tröông Ñoâng San, oâng goïi chung thaønh
ngöõ vaø tuïc ngöõ laø ngöõ vò. Theo oâng “ngöõ vò laø ñôn vò ngoân ngöõ treân caáp ñoä töø
vò goàm hai töø vò trôû leân ñöôïc taùi hieän trong lôøi noùi döôùi daïng coù saün, coá ñònh
veà hình thöùc vaø noäi dung” [105].
YÙ kieán ñaàu tieân ñaùng chuù yù veà söï khaùc nhau giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ
laø cuûa Döông Quaûng Haøm [10]. OÂng vieát: “Moät caâu tuïc ngöõ töï noù phaûi coù moät
yù nghóa ñaày ñuû, hoaëc khuyeân raên hoaëc chæ baûo ñieàu gì; coøn thaønh ngöõ chæ laø
nhöõng lôøi noùi coù saün ñeå ta tieän duøng maø dieãn ñaït moät yù gì hoaëc taû moät traïng
thaùi gì cho maøu meø”. Coøn theo Vuõ Ngoïc Phan thì: “Tuïc ngöõ laø moät caâu töï noù
dieãn troïn veïn moät yù, moät nhaän xeùt, moät kinh nghieäm, moät luaân lyù, moät coâng
lyù, coù khi laø moät söï pheâ phaùn. Coøn thaønh ngöõ laø moät phaàn caâu saün coù, noù laø
moät boä phaän cuûa caâu maø nhieàu ngöôøi ñaõ quen duøng, nhöng töï rieâng noù khoâng
dieãn ñaït ñöôïc moät yù troïn veïn” [110]. Nguyeãn Vaên Meänh trong baøi Ranh giôùi
giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ [59] cho raèng “coù theå noùi noäi dung cuûa thaønh ngöõ
mang tính chaát hieän töôïng, coøn noäi dung cuûa tuïc ngöõ noùi chung mang tính chaát
quy luaät. Töø söï khaùc nhau cô baûn veà noäi dung daãn ñeán söï khaùc nhau veà hình
thöùc ngöõ phaùp, veà naêng löïc hoaït ñoäng trong chuoãi lôøi noùi… Veà hình thöùc ngöõ
phaùp, moãi thaønh ngöõ chæ laø moät cuïm töø, chöa phaûi laø moät caâu hoaøn chænh. Tuïc
ngöõ thì khaùc haún. Moãi tuïc ngöõ toái thieåu laø moät caâu”. Cuø Ñình Tuù cho raèng yù
kieán cuûa Nguyeãn Vaên Meänh chöa thaät xaùc ñaùng vì theo oâng: “Thaønh ngöõ laø
moät hieän töôïng ngoân ngöõ. Tuïc ngöõ cuõng laø moät hieän töôïng ngoân ngöõ. Giaûi
quyeát caùc hieän töôïng ngoân ngöõ phaûi caên cöù ngoân ngöõ hoïc”. Giaùo sö cho raèng
söï khaùc nhau cô baûn giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ laø söï khaùc nhau veà chöùc naêng:
“Thaønh ngöõ laø nhöõng ñôn vò coù saün mang chöùc naêng ñònh danh… laø nhöõng ñôn
vò töông ñöông nhö töø… Tuïc ngöõ cuõng nhö caùc saùng taïo khaùc cuûa daân gian nhö
ca dao, truyeän coå tích, ñeàu laø nhöõng thoâng baùo… Noù thoâng baùo moät nhaän ñònh,
12
moät keát luaän veà moät phöông dieän naøo ñoù cuûa theá giôùi khaùch quan. Do vaäy moãi
tuïc ngöõ ñoïc leân laø moät caâu hoaøn chænh, dieãn ñaït troïn veïn moät yù töôûng…” [7].
Tuy nhieân, theo caùc taùc giaû cuûa cuoán Tuïc ngöõ Vieät Nam, caàn phaûi xeùt söï khaùc
nhau cuûa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ chuû yeáu ôû choã “nhö laø moät hieän töôïng ngoân
ngöõ vaø moät hieän töôïng yù thöùc xaõ hoäi” vaø caùc tieâu chí maø caùc taùc giaû ñöa ra ñeå
phaân bieät laø nhaän thöùc luaän. Vôùi tieâu chí ñoù thì tuïc ngöõ chuû yeáu laø moät hieän
töôïng yù thöùc xaõ hoäi, coøn thaønh ngöõ laø moät hieän töôïng ngoân ngöõ. Vaø söï
khaùc nhau veà noäi dung cuûa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ chính laø söï khaùc nhau veà noäi
dung cuûa hai hình thöùc tö duy khaùc nhau: noäi dung cuûa thaønh ngöõ laø nhöõng
khaùi nieäm, noäi dung cuûa tuïc ngöõ laø nhöõng phaùn ñoaùn. Söï khaùc nhau veà hình
thöùc tö duy taát yeáu seõ daãn ñeán söï khaùc nhau veà chöùc naêng, veà caáu taïo ngöõ
phaùp vaø vò trí trong lôøi noùi cuûa hai hình thöùc ngoân ngöõ ñoù (Chu Xuaân Dieân,
Löông Vaên Ñang, Phöông Tri, Tuïc ngöõ Vieät Nam, Nxb KHXH, Haø Noäi,
1993)[6]. Nhö vaäy vieäc phaân ñònh ranh giôùi giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ tuy khoù
khaên nhöng khoâng phaûi laø khoâng theå. Chuùng toâi raát ñoàng tình vôùi yù kieán cuûa
taùc giaû Nguyeãn Vaên Meänh: “Ranh giôùi giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ khoâng phaûi
laø moät ñöôøng keû thaúng baêng, song treân ñaïi theå vaán ñeà coù theå tìm ra nhöõng ñaëc
ñieåm khaùc bieät khaù roõ raøng ôû hai phöông dieän: noäi dung vaø hình thöùc” [59].
Treân thöïc teá, noäi dung vaø hình thöùc cuûa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ laø heát söùc
ña daïng, phong phuù vaø phöùc taïp. Veà hình thöùc, khoâng phaûi luùc naøo thaønh ngöõ
cuõng laø nhöõng cuïm töø coá ñònh. Moät soá khoâng nhoû caùc thaønh ngöõ coù keát caáu
chuû vò, nhö nöôùc ñoå ñaàu vòt; eách ngoài ñaùy gieáng … Hình thöùc coù keát caáu chuû vò
naøy thöôøng laø nguyeân nhaân gaây khoù khaên trong vieäc phaân bieät thaønh ngöõ vaø
tuïc ngöõ. Veà maët noäi dung, caû hai ñeàu laø nhöõng saûn phaåm nhaän thöùc cuûa nhaân
daân veà caùc söï vaät vaø hieän töôïng cuûa theá giôùi khaùch quan, ñeàu chöùa ñöïng vaø
13
phaûn aùnh tri thöùc cuûa nhaân daân, ñeàu laø söï ñuùc keát kinh nghieäm, laø keát tinh trí
tueä cuûa quaàn chuùng, ñeàu töø söï khaùi quaùt hieän thöïc ñeå ruùt ra baûn chaát, quy luaät.
Chuùng ta coù theå ruùt ra moät soá neùt khu bieät giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ
nhö sau:
Veà maët yù nghóa:
Thaønh ngöõ mieâu taû moät söï vaät, moät hoaït ñoäng, moät tính chaát hay
moät traïng thaùi. Chaúng haïn: cao nhö seáu; noùi höôu noùi vöôïn; lôø ñôø nhö gaø ban
hoâm... Ngöôïc laïi, tuïc ngöõ ñuùc keát moät kinh nghieäm, moät quy luaät, moät chaân
lyù cuûa cuoäc soáng, hoaëc neâu leân moät baøi hoïc ôû ñôøi. Thí duï: gaàn möïc thì ñen,
gaàn ñeøn thì saùng; ôû hieàn gaëp laønh; thuoác ñaéng daõ taät; noài naøo vung aáy; moät con
saâu laøm raàu noài canh; aên ít no laâu, caøy saâu toát luùa;…
Noäi dung cuûa thaønh ngöõ thöôøng thieân veà vieäc theå hieän nhöõng caùi coù
tính chaát ngaãu nhieân vaø rieâng leû. Coøn noäi dung cuûa tuïc ngöõ laïi theå hieän
nhöõng caùi coù tính baûn chaát, khaùi quaùt, mang tính taát yeáu, quy luaät.
Veà maët ngöõ phaùp:
Moãi thaønh ngöõ, nhìn chung, chæ laø moät ngöõ, chöa phaûi laø moät caâu hoaøn
chænh vì thaønh ngöõ chæ nhaèm neâu leân moät hình aûnh, moät hieän töôïng, chaúng haïn
nhö: meøo maû gaø ñoàng; doát ñaëc caùn mai; ñaùnh raén giöõa khuùc… Ngöôïc laïi, tuïc
ngöõ laø moät caâu hoaøn chænh, laø moät thoâng baùo troïn veïn, moät keát luaän cuï theå,
moät nhaän ñònh chaéc chaén, moät baøi hoïc kinh nghieäm. Thí duï: Con khoâng cheâ
cha meï khoù, choù khoâng cheâ chuû ngheøo,...
Phaàn lôùn thaønh ngöõ tieáng Vieät coù keát caáu moät trung taâm, thöôøng laø
nhöõng thaønh ngöõ daïng so saùnh: chaäm nhö ruøa, löø ñöø nhö oâng töø vaøo ñeàn, nhôùn
nhaùc nhö gaø phaûi caùo, luùng tuùng nhö gaø maéc toùc, cao nhö seáu… Moät boä phaän
14
nhoû caùc thaønh ngöõ coù keát caáu hai trung taâm: nöôùc ñoå ñaàu vòt, eách ngoài ñaùy
gieáng… Tuy nhieân nhöõng thaønh ngöõ naøy cuõng chæ laø moät phaàn cuûa caâu, vaãn
duøng ñeå goïi haønh ñoäng, tính chaát söï vaät. Thí duï: nöôùc ñoå ñaàu vòt “phí coâng,
khoâng coù taùc duïng”, aùo gaám ñi ñeâm “toán keùm maø khoâng ai bieát ñeán”, eách ngoài
ñaùy gieáng “khoâng nhìn xa thaáy roäng”, mieäng ngaäm hoät thò “ôû vaøo theá khoâng
theå noùi ñöôïc”.
Veà maët chöùc naêng:
Ñöùng veà maët ngoân ngöõ hoïc, tuïc ngöõ coù chöùc naêng khaùc haún so vôùi
thaønh ngöõ. Tuïc ngöõ cuõng nhö caùc saùng taùc daân gian khaùc nhö ca dao, daân ca,
ñeàu coù chöùc naêng thoâng baùo. Tuïc ngöõ laø moät thoâng baùo ngaén goïn, suùc tích,
coøn thaønh ngöõ coù chöùc naêng ñònh danh, bieåu hieän söï vaät, tính chaát, haønh
ñoäng töông töï nhö töø. Moät thaønh ngöõ duø lôùn ñeán ñaâu cuõng khoâng theå neâu leân
moät thoâng baùo. Ngöôïc laïi moät caâu tuïc ngöõ duø nhoû ñeán maáy cuõng ñaûm nhieäm
chöùc naêng naøy moät caùch hoaøn haûo. (Thaønh ngöõ: lôïn trong chuoàng thaû ra maø
ñuoåi; aên oác noùi moø, aên maêng noùi moïc, aên coø noùi leo; vaï vòt chöa qua, vaï gaø ñaõ
ñeán; voi ñuù, choù ñuù, lôïn seà cuõng hoäc. Tuïc ngöõ: ao saâu toát caù; ngöôøi roi, voi
buùa; töùc nöôùc vôõ bôø, v.v.).
Vì thaønh ngöõ khoâng ñaûm nhieäm chöùc naêng thoâng baùo neân vôùi baát kyø
thaønh ngöõ naøo ta cuõng coù theå ñaët caâu hoûi veà nhöõng vaán ñeà cô baûn xoay quanh
noäi dung cuûa thaønh ngöõ ñoù. Chaúng haïn khi ta neâu thaønh ngöõ chaáp chôùi nhö
thaày boùi cuùng thaùnh thì trong suy nghó cuûa ngöôøi nghe seõ naûy ra moät caâu hoûi
“ai coù daùng ñieäu chaáp chôùi ñoù ?”. Hoaëc vôùi thaønh ngöõ vieäc nhaø thì nhaùc, vieäc
chuù baùc thì sieâng, ngöôøi nghe seõ naåy ra caâu hoûi “ai laø ngöôøi löôøi bieáng vieäc
nhaø vaø sieâng laøm vieäc ngöôøi?”, v.v.. Ñoái vôùi caùc tuïc ngöõ thì tình hình khoâng
nhö vaäy. Moãi tuïc ngöõ laø moät caâu thoâng baùo troïn veïn, neân tröôùc baát kyø tuïc ngöõ
15
naøo ngöôøi ta khoâng ñaët ra caâu hoûi kieåu nhö vaäy. Chaúng haïn khi ta noùi ôû hieàn
gaëp laønh thì khoâng ai caàn hoûi “ai ôû hieàn gaëp laønh?”. Bôûi vì tuïc ngöõ ñaõ neâu leân
moät quy luaät chung cho taát caû moïi ngöôøi.
Söï khaùc nhau veà maët chöùc naêng nhö ñaõ noùi ôû treân daãn ñeán söï khaùc nhau
trong caùch vaän duïng hai loaïi ñôn vò naøy trong giao tieáp. Moät thaønh ngöõ khoâng
theå ñoäc laäp taïo thaønh caâu. Traùi laïi, moät tuïc ngöõ hoaøn toaøn coù theå coù khaû naêng
ñoù. Roõ raøng laø giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ coù moät ñöôøng ranh giôùi thöïc teá. Tuy
nhieân ranh giôùi naøy khoâng phaûi laø ngaên caùch tuyeät ñoái, khoâng phaûi laø ñöôøng
keû thaúng baêng. Chính vì vaäy maø coù nhöõng ñôn vò ñöôïc taùc giaû naøy cho laø
thaønh ngöõ, taùc giaû khaùc laïi cho laø tuïc ngöõ. Chaúng haïn kieán tha laâu cuõng ñaày toå
ñöôïc raát nhieàu nhaø nghieân cöùu ngoân ngöõ hoïc xeáp vaøo tuïc ngöõ, trong ñoù coù
Phaïm Vaên Bình, taùc giaû cuûa cuoán Tuïc ngöõ Vieät Nam [76], choù treo meøo ñaäy
ñöôïc Hoaøng Dieäu Minh cho laø tuïc ngöõ [13], vaéng chuùa nhaø gaø voïc nieâu côm
theo Phan Vaên Queá laø tuïc ngöõ [86]. Nhöng Nguyeãn Nhö YÙ laïi ñöa taát caû caùc
caâu treân vaøo trong cuoán Töø ñieån thaønh ngöõ tieáng Vieät phoå thoâng [43], v.v..
1.2. Thaønh toá chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät
Thaønh ngöõ chöùa thaønh toá chæ ñoäng vaät (thaønh ngöõ ñoäng vaät) ñöôïc hieåu
laø nhöõng thaønh ngöõ maø trong thaønh phaàn cuûa chuùng coù nhöõng töø ngöõ chæ con
vaät, thí duï cao nhö seáu; laån nhö chaïch; aên nhö meøo; chuoät chaïy cuøng saøo.
Nhöõng töø ngöõ naøy ñöôïc chuùng toâi goïi laø “thaønh toá chæ ñoäng vaät” (seáu, chaïch,
meøo, chuoät). Qua tìm hieåu caùc töø ñieån thaønh ngöõ, caùc baøi baùo, baøi nghieân cöùu
thaønh ngöõ, chuùng toâi thaáy soá löôïng thaønh ngöõ ñoäng vaät tieáng Vieät ôû caùc taøi
lieäu khaùc nhau laø raát khaùc nhau. Nhöng ñieàu chaéc chaén laø loaïi thaønh ngöõ naøy
chieám moät tyû leä khoâng nhoû trong toaøn boä voán thaønh ngöõ tieáng Vieät.
16
Theo keát quaû thoáng keâ ñöôïc mieâu taû trong luaän aùn thaïc só cuûa Trònh
Caåm Lan [102], möùc ñoä söû duïng caùc thaønh toá ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng
Vieät theo thöù töï nhö sau: chim (157, keå caû caùc loaøi chim cuï theå), caù (113, keå
caû caùc loaøi caù cuï theå), choù (110), gaø (79), boø (40), chuoät (37), ngöïa (30), meøo
(23), ong (11), ruoài (9), lôïn (8), khæ (6), vòt (5), soùi (2), sö töû (2), thoû (2)… (Trònh
Caåm Lan, luaän aùn thaïc só, 1995) [102]. Theo Phan Vaên Queá thì möùc ñoä söû
duïng caùc thaønh toá ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät coù khaùc: choù (123), gaø
(90), caù (68), traâu (54), voi (53), meøo (52), coïp (51), ngöïa (49) chim (39), boø
(37), chuoät (30), coø (24), vòt (23), cua (22), coùc (18), ñæa (16), lôïn (16), ong
(16), raén (14), ruoài (12) [81].
Trong khuoân khoå khoái tö lieäu veà thaønh ngöõ ñaõ tieáp caän vaø xöû lyù, taùc giaû
luaän vaên toång keát ñöôïc trong tieáng Vieät coù 1555 thaønh ngöõ ñoäng vaät vôùi 157
thaønh toá chæ ñoäng vaät (keå caû teân cuûa 29 loaïi caù, 34 loaïi chim).
Danh saùch cuï theå ñöôïc saép xeáp theo ABC nhö sau:
Ba ba, beo, boø, boø caïp, boï, boï choù, boï maït, boï ngöïa, boï xít, böôùm (ngaøi)
Caù (caù boáng, caù chaøy, caù chaùy, caù cheùp, caù chi chi, caù chuoái, caù dieác, caù
ñoái, caù gaùy, caù kình, caù laêng, caù loùc, caù loøng tong, caù maøi maïi, caù meø, caù
moøi, caù ngaõo, caù ngheâ, caù nheo, caù roâ, caù saên saét, caù saáu, caù thia, caù thôøn
bôn, caù traém, caù treâ, caù troâi, caù vaøng, caù vöôïc), caø cuoáng, caùo, caùy, caày
höông, chaïch, chaâu chaáu, chaáy, chaãu chuoäc, chim ( bìm bòp, boà caâu, boà
noâng, chaøo maøo, cheøo beûo, chim chích, choi choi, coø, cuù, chim cuoác, gieû cuøi,
deõ, dieäc, dieàu haâu, eùn, haïc, heùt, hoàng, chim keùt, khöùu, nhaïn, où, oanh / hoaøng
anh, phöôïng, loan, quaï, saùo, chim seû, seáu, tu huù, uyeân öông, vaïc, veït, yeán),
choù, chuoàn chuoàn, chuoät, coùc, coïp, coác, coâng, cua, cun cuùt
Daõ traøng, deâ, dôi
Ñæa, ñom ñoùm, ñöôøi öôi
17
EÁch, eãnh öông
Gaø, gaáu, giaûi, giun
Heán, höôu
Khæ, kieán
Lôïn, löøa, löôn
Mang, meøo, muoãi
Nai, naéc neû, ngheâu (soø), ngoãng, ngöïa, nhaùi, nheän, nhoäng, noøng noïc
Ong, oác
Raùi, raén, raän, reát, roàng, ruøa, ruoài (nhaëng), röôi
Saâu, seân, soùc, soùi, sö töû, söùa
Taèm, teâ giaùc, teùp, thaèn laèn, thaàn truøng, thieâu thaân, thoû, thuoàng luoàng, toø voø,
toâm, trai, traâu
Ve, vích, vòt, voi, vôø, vöôïn.
Taàn soá xuaát hieän cuûa caùc thaønh toá ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät
nhö sau. Chim vaø caùc loaïi chim xuaát hieän nhieàu nhaát vôùi hôn 232 thaønh ngöõ.
Thöù hai laø caù vaø caùc loaïi caù: 149. Tieáp theo laø choù: 149; traâu: 123; gaø: 113;
meøo: 61; boø: 73; voi: 61; ngöïa: 58; coïp: 55; chuoät: 47; raén: 33; lôïn: 28; coùc:
25; cua: 28; vòt: 26; roàng: 23; ong: 21; eách, nhaùi, eãnh öông: 31; ruoài: 18;
kieán: 14; toâm: 17; caùo: 12; höôu: 12; oác: 12; khæ: 12; taèm: 15; deâ: 10; löôn: 9;
thoû: 10; ñom ñoùm: 9; raän: 9; röôi: 8; ñæa: 9; chuoàn chuoàn: 8; dôi: 7; chaïch: 8;
ngoãng: 6; chaáy: 7, caùy: 6, muoãi: 6; soùi: 11; chaâu chaáu: 4; nai: 3; gaáu: 5; ve: 6;
vích: 4; saâu: 3 …
So vôùi soá lieäu thoáng keâ cuûa Trònh Caåm Lan vaø Phan Vaên Queá, keát quaû
thoáng keâ cuûa chuùng toâi coù soá löôïng thaønh ngöõ vaø thaønh toá ñoäng vaät chöùa trong
caùc thaønh ngöõ lôùn hôn nhieàu. Coù leõ do nguoàn taøi lieäu döïa vaøo khaùc nhau,
phöông phaùp thoáng keâ cuõng nhö quan ñieåm phaân ñònh thaønh ngöõ – tuïc ngöõ
18
khaùc nhau. Coù moät ñieàu lyù thuù laø duø keát quaû khaù khaùc bieät veà taàn soá xuaát hieän
cuûa caùc thaønh toá ñoäng vaät, nhöng nhöõng thaønh toá coù taàn soá xuaát hieän cao ôû ba
keát quaû thoáng keâ khaù gioáng nhau. Nhöõng thaønh toá ñoù laø: chim, choù, caù, gaø, lôïn,
traâu, boø, voi, meøo, chuoät, ngöïa, … Haõy xem baûng ñoái chieáu keát quaû döôùi ñaây
cuûa ba taùc giaû:
TRÒNH CAÅM LAN
PHAN VAÊN QUEÁ
NGUYEÃN THÒ BAÛO
Teân ñoäng vaät
SL
Teân ñoäng vaät
SL
Teân ñoäng vaät
SL
Chim
157
Chim
39
Chim
232
Caù
113
Caù
68
Caù
149
Choù
110
Choù
123
Choù
149
Traâu
54
Traâu
123
Gaø
79
Gaø
90
Gaø
113
Boø
40
Boø
37
Boø
73
Voi
53
Voi
61
Meøo
23
Meøo
52
Meøo
61
Ngöïa
30
Ngöïa
49
Ngöïa
58
Coïp
51
Coïp
55
Chuoät
30
Chuoät
47
Chuoät
37
Baûng 1
19
1.3. Thaønh toá chæ ñoäng vaät ñöôïc duøng trong thaønh ngöõ tieáng Anh
Keát quaû thoáng keâ cuûa chuùng toâi cho thaáy coù 463 thaønh ngöõ ñoäng vaät
tieáng Anh vôùi khoaûng 74 teân caùc con vaät ñöôïc söû duïng.
Danh saùch cuï theå xeáp theo traät töï ABC nhö sau:
Ant (kieán), ape (ñöôøi öôi), ass (löøa caùi)
Badger (löûng), bat (dôi), bear (gaáu), bee/hornet (ong), bird (chim), bug
(reäp), bull (boø ñöïc), butterfly (böôùm)
Calf (beâ), camel (laïc ñaø), cat (meøo), chicken (gaø con), cock (gaø troáng), cow
(boø caùi), crocodile (caù saáu), crow (quaï)
Dog (choù), donkey (löøa), dove/pigeon (boà caâu), duck/drake (vòt), duckling
(vòt con)
Eagle (ñaïi baøng), eel (löôn), elephant (voi)
Fish (caù), flea (boï cheùt), fly (ruoài), fox (caùo)
Goat (deâ), goose (ngoãng)
Hare (thoû röøng), hawk (dieàu haâu), hen (gaø maùi), herring (caù trích), horse
(ngöïa)
Jackdaw (quaï xaùm), kitten (meøo con)
Lamb (cöøu non), lark (sôn ca), leech (ñæa), leopard (baùo), lion (sö töû),
lobster (toâm)
Mackerel (caù thu), mare (ngöïa caùi), magpie (chim aùc laø), monkey (khæ),
mouse/rat (chuoät), mule (la)
Owl (cuù), ox (boø thieán), oyster (soø, haøu)
Parrot (veït), peacock (coâng), pig (lôïn)
Rabbit (thoû)
20
- Xem thêm -
.PDF 
242 
95 
75 
