Tài liệu Nghiên cứu và ứng dụng bài tập nâng cao hiệu quả đập cầu thuận tay trong cầu lông cho nam học sinh khối 11 trường thpt nguyễn huệ tam điệp ninh bình

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC THỂ CHẤT NGUYỄN TRƢỜNG QUÂN NGHIÊN CỨU VÀ ỨNG DỤNG BÀI TẬP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐẬP CẦU THUẬN TAY TRONG CẦU LÔNG CHO NAM HỌC SINH KHỐI 11 TRƢỜNG THPT NGUYỄN HUỆ TAM ĐIỆP- NINH BÌNH KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: SPGDTC Hƣớng dẫn khoa học TS. HÀ MINH DỊU HÀ NỘI, 2018 TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC THỂ CHẤT NGUYỄN TRƢỜNG QUÂN NGHIÊN CỨU VÀ ỨNG DỤNG BÀI TẬP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐẬP CẦU THUẬN TAY TRONG CẦU LÔNG CHO NAM HỌC SINH KHỐI 11 TRƢỜNG THPT NGUYỄN HUỆ TAM ĐIỆP- NINH BÌNH KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: SPGDTC Hƣớng dẫn khoa học TS. HÀ MINH DỊU HÀ NỘI, 2018 LỜI CAM ĐOAN Đề tài khóa luận: “Nghiên cứu và ứng dụng bài tập nâng cao hiệu quả đập cầu thuận tay trong Cầu lông cho nam học sinh khối 11 trường THPT Nguyễn Huệ - Tam Điệp - Ninh Bình” đƣợc tôi thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn của TS Hà Minh Dịu. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Kết quả thu đƣợc hoàn toàn trung thực và không trùng với kết quả nghiên cứu của tác giả khác. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm! Hà Nội, tháng 5 năm 2018 Tác giả Nguyễn Trường Quân MỤC LỤC MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................... 4 1.1. Đặc điểm tâm - sinh lí lứa tuổi THPT .................................................................. 7 1.2. Cơ sở sinh lí của giảng dạy và huấn luyện thể thao cho học sinh THPT........... 11 1.3. Đặc điểm kĩ thuật đập cầu thuận tay trong môn Cầu lông ................................. 12 1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến hiệu quả kĩ thuật đập cầu thuận tay ......................... 14 1.5. Các giai đoạn giảng dạy và hoàn thành kĩ thuật đập cầu thuận tay ................... 16 1.6. Cơ sở lí luận và thực tiễn của huấn luyện và tập luyện kĩ thuật Cầu lông ......... 19 CHƢƠNG 2. NHIỆM VỤ - PHƢƠNG PHÁP VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU ..... 24 2.1 Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 24 2.2 Phƣơng pháp nghiên cứu..................................................................................... 24 2.2.1. Phƣơng pháp phân tích và tổng hợp tài liệu.................................................... 24 2.2.2. Phƣơng pháp phỏng vấn .................................................................................. 24 2.2.3. Phƣơng pháp quan sát sƣ phạm....................................................................... 25 2.2.4. Phƣơng pháp kiểm tra sƣ phạm....................................................................... 25 2.2.5. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ................................................................ 25 2.2.6. Phƣơng pháp toán học thống kê ...................................................................... 25 2.3 Tổ chức nghiên cứu ............................................................................................. 26 2.3.1. Thời gian nghiên cứu ...................................................................................... 26 2.3.2. Địa điểm nghiên cứu ....................................................................................... 28 2.3.3. Đối tƣợng nghiên cứu...................................................................................... 28 CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. 29 3.1 Thực trạng về công tác giảng dạy và học tập môn Cầu lông của khối 11 trƣờng THPT Nguyễn Huệ - Tam Điệp - Ninh Bình ................................................ 29 3.1.1. Thực trạng công tác giảng dạy ........................................................................ 29 3.1.2.Đánh giá khả năng thực hiện kĩ thuật đập cầu thuận tay của nam học sinh khối 11 trƣờng THPT Nguyễn Huệ - tỉnh Ninh Bình ............................................... 32 3.2 Nghiên cứu, lựa chọn và ứng dụng bài tập nâng cao hiệu quả đập cầu thuận tay cho nam học sinh khối 11 trƣờng THPT Nguyễn Huệ - Tam Điệp - Ninh Bình 36 3.2.1. Nghiên cứu lựa chọn một số bài tập nâng cao hiệu quả đập cầu thuận tay cho nam học sinh khối 11 trƣờng THPT Nguyễn Huệ - Tam Điệp - Ninh Bình. ..... 36 3.2.2. Ứng dụng bài tập đã lựa chọn nhằm nâng cao hiệu quả đập cầu thuận tay cho nam học sinh khối 11 trƣờng THPT Nguyễn Huệ - Tam Điệp - Ninh Bình ...... 42 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................... 47 PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Tỷ lệ sử dụng kĩ thuật tấn công trong thi đấu Cầu lông của các đối tƣợng khác nhau ........................................................................................ 22 Bảng 3.1: Thực trạng đội ngũ giáo viên trƣờng THPT Nguyễn Huệ (n =05) 29 Bảng 3.2: Thực trạng cơ sở vật chất, dụng cụ, trang thiết bị phục vụ tập luyện cầu lông trƣờng THPT Nguyễn Huệ - Ninh Bình. ............................... 30 Bảng 3.3: Thực trạng về thái độ tập luyện trong CLB cầu lông (n = 60) ....... 31 Bảng 3.4: Kết quả phỏng vấn các test đánh giá hiệu quả kĩ thuật đập cầu ..... 32 thuận tay trong Cầu lông (n=20) ..................................................................... 32 Bảng 3.5: Bảng biểu đánh giá xếp loại ........................................................... 35 Bảng 3.6: Kết quả kiểm tra kĩ thuật đập cầu thuận tay của Nam học sinh khối 11 trƣờng THPT Nguyễn Huệ - tỉnh Ninh Bình ..................................... 35 Bảng 3.7: Kết quả phỏng vấn lựa chọn bài tập nhằm nâng cao hiệuquả đập cầu thuận tay (n= 20)....................................................................................... 39 Bảng 3.8: Nội dung các bài tập nâng cao hiệu quả đập cầu thuận tay............ 41 Bảng 3.9: Kết quả kiểm tra hiệu quả đập cầu thuận tay của cả 2 nhómtrƣớc thực nghiệm (nA=nB= 40) ................................................................................ 43 Bảng 3.10: Tiến trình giảng dạy cho đối tƣợng thực nghiệm ......................... 44 Bảng 3.11: Kết quả sau 6 tuần thực nghiệm của 2 nhóm (nA=nB= 40)........... 45 Biểu đồ 3.1: Thành tích đập cầu thuận tay dọc biên trƣớc và sau thực nghiệm ............................................................................................................. 46 Biểu đồ 3.2: Thành tích đập cầu thuận tay chéo sân trƣớc và sau thực nghiệm ............................................................................................................. 46 1 MỞ ĐẦU Thể dục thể thao (TDTT) là một bộ phận quan trọng của nền văn hoá xã hội, là một mặt không thể thiếu trong đời sống xã hội của con ngƣời cũng nhƣ trong hệ thống giáo dục xã hội chủ nghĩa. Nó đƣợc coi là một phƣơng tiện hữu hiệu giáo dục giúp con ngƣời nâng cao sức khoẻ, phát triển toàn diện cân đối về thể chất và tinh thần. Kết hợp với các mặt giáo dục khác TDTT còn góp phần xây dựng con ngƣời mới đáp ứng đƣợc nhu cầu của xã hội hiện đại. Sự nghiệp phát triển TDTT ở mỗi quốc gia phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố nhƣ: tiềm năng kinh tế, nhận thức của mỗi con ngƣời và đặc biệt là sự quan tâm của Nhà nƣớc. Ở nƣớc ta TDTT chỉ thực sự đƣợc phát triển sau khi đất nƣớc hoàn toàn thống nhất và đặc biệt là khi bƣớc vào sự nghiệp công nghiệp đổi mới của Đảng và Nhà nƣớc. Các môn thể thao truyền thống đƣợc phát huy, đồng thời nhiều môn thể thao mới đƣợc phát triển mạnh mẽ và bƣớc đầu đã thu đƣợc nhiều thành tích đáng khích lệ trên đấu trƣờng quốc tế. Chính vì thế TDTT đã bƣớc sang một giai đoạn mới, đã tìm ra đƣợc hƣớng đi mới và tập trung phát triển một số môn thể thao trong đó có môn Cầu lông. Cầu lông đƣợc du nhập vào nƣớc ta từ những năm 60, muộn hơn so với các môn thể thao khác, nhƣng nó đã dần trở thành môn thể thao đƣợc phổ biến rộng rãi ở thành thị cũng nhƣ nông thôn và đƣợc nhiều ngƣời yêu thích tham gia tập luyện. Tập luyện cầu lông giúp phát triển toàn diện các năng lực thể chất, nâng cao sức khoẻ, rèn luyện đạo đức, ý chí. Đặc biệt nó phù hợp với mọi lứa tuổi, giới tính, mọi tầng lớp nhân dân lao động, với dụng cụ tập luyện đơn giản, dễ tập nên phong trào tập luyện cầu lông đã phát triển mạnh mẽ rộng khắp về chiều rộng lẫn chiều sâu. Mặc dù phong trào tập luyện cầu lông rộng khắp so với các môn thể thao khác nhƣng thành tích đỉnh cao cầu lông nƣớc ta còn kém hơn so với trình độ chung trong khu vực và trên thế 2 giới, đặc biệt là các cƣờng quốc cầu lông nhƣ: Malayxia, Indonesia, Trung Quốc, Đan Mạch…Để đạt đƣợc hiệu quả cao trong thi đấu, ngoài các yếu tố sức khoẻ, tâm lý, chiến thuật thì kỹ thuật luôn đƣợc các huấn luyện viên (HLV), vận động viên (VĐV) quan tâm áp dụng trong quá trình tập luyện thi đấu để giành chiến thắng. Trong thi đấu cầu lông có rất nhiều kỹ thuật đòi hỏi các VĐV phải có sự kết hợp nhuần nhuyễn với nhau. Nhƣng kỹ thuật đƣợc các VĐV sử dụng nhiều nhất và có hiệu quả trong thi đấu là kỹ thuật đập cầu. Nó quyết định đến việc dứt điểm 1 đợt tấn công bằng cách ăn điểm trực tiếp hoặc giành cơ hội ăn điểm ở pha cầu tiếp theo. Tuy nhiên để sử dụng có hiệu quả kỹ thuật này đòi hỏi ngƣời tập phải có một quá trình tập luyện lâu dài, công phu sáng tạo, việc huấn luyện kỹ thuật đập cầu trong thi đấu có ý nghĩa thực tiễn và quan trọng. Xuất phát từ những ƣu điểm trên của môn cầu lông, các em học sinh của trƣờng THPT Nguyễn Huệ - Tam Điệp - Ninh Bình luôn tự giác, tích cực tham gia học tập và rèn luyện nội khóa cũng nhƣ giờ học ngoại khóa nhằm hoàn thiện và nâng cao trình độ kĩ thuật của môn thể thao này. Song qua thực tiễn khảo sát tại các giải phong trào cũng nhƣ hội khỏe ở trƣờng thì thành tích thi đấu của các em chƣa cao do còn hạn chế về kĩ – chiến thuật, thể lực cũng nhƣ tâm lí thi đấu. Đặc biệt là trong kĩ thuật tấn công, vì thực tế cho thấy trong thi đấu (đơn, đôi) thì kĩ thuật đập cầu, đặc biệt là kĩ thuật đập cầu thuận tay thƣờng xuyên sử dụng và là kĩ thuật tấn công chủ yếu có hiệu quả nhất, gây khó khăn cho đối phƣơng trong việc phòng thủ và có khả năng ghi điểm rất cao. Tuy nhiên, đây là một kĩ thuật khó, thời gian tập luyện để hình thành kỹ năng, kỹ xảo vận động là cả một quá trình lâu dài, phƣơng pháp tập luyện, điều kiện cơ sở vật chất, dụng cụ, đặc biệt là kĩ – chiến thuật cũng đòi hỏi phải có sự định hƣớng cao. Do vậy, để nâng cao hiệu quả, khả năng thực hiện 3 kĩ thuật này ngƣời học phải lựa chọn đƣợc bài tập hệ thống phù hợp, hiệu quả và khắc phục đƣợc các nhƣợc điểm là rất cần thiết. Có nhiều công trình nghiên cứu và ứng dụng bài tập nhằm nâng cao hiệu quả đập cầu trong cầu lông cho học sinh THPT. Song chƣa có công trình nghiên cứu và ứng dụng bài tập nhằm nâng cao hiệu quả kĩ thuật đập cầu thuận tay trong cầu lông cho nam học sinh khối 11 THPT Nguyễn Huệ - Tam Điệp - Ninh Bình. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu và ứng dụng bài tập nâng cao hiệu quả đập cầu thuận tay trong môn Cầu lông cho nam học sinh khối 11 trường THPT Nguyễn Huệ - Tam Điệp - Ninh Bình” . MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Mục đích nghiên cứu của đề tài lựa chọn một số bài tập hợp lý có tác dụng hoàn thiện, nâng cao hiệu quả kỹ thuật đập cầu trong tập luyện và thi đấu cầu lông của học sinh khối 11 trƣờng THPT Nguyễn Huệ. Góp phần vào sự phát triển của thể dục thể thao nƣớc nhà nói chung và môn thể thao cầu lông nói riêng của tỉnh Ninh Bình. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Nếu lựa chọn đƣợc các biện pháp phù hợp với đối tƣợng đề tài nghiên cứu, thì chất lƣợng hoạt động thể thao môn Cầu lông cho học sinh trƣờng THPT Nguyễn Huệ, đặc biệt là học sinh nam khối 11 sẽ đƣợc cải thiện, góp phần nâng cao chất lƣợng công tác GDTC, tăng thành tích trong tập luyện và thi đấu cho các em. 4 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc về Thể dục thể thao TDTT trên cả nƣớc đã có những bƣớc phát triển mạnh mẽ cả về thể thao thành tích cao cũng nhƣ thể thao quần chúng. Có đƣợc thành công đó là nhờ sự quan tâm, chỉ đạo của Đảng, Nhà nƣớc cũng nhƣ sự nỗ lực của toàn ngành TDTT. Các chủ trƣơng, chính sách của Đảng, Nhà nƣớc về TDTT luôn đƣợc vận dụng linh hoạt, sáng tạo và gắn liền với cuộc vận động “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gƣơng Bác Hồ vĩ đại”. Tháng 1 năm 1946, Chủ tịch Chính phủ Liên hiệp Lâm thời Việt Nam dân chủ cộng hòa có Sắc lệnh “Thiết lập tại Bộ Thanh niên một Nhà Thể dục Trung Ương với nhiệm vụ liên hệ mật thiết với Bộ Y Tế và Bộ Quốc gia Giáo dục nghiên cứu phương pháp và thực hành Thể dục trong toàn quốc”. Tháng 3 năm 1946, Chủ Tịch Hồ Chí Minh viết bài báo “Sức khỏe và thể dục” hô hào đồng bào tập thể dục. Hai sự kiện này đã đánh dấu sự ra đời của nền TDTT cách mạng dƣới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tháng 3 năm 1960, Bác Hồ gửi thƣ cho Hội nghị cán bộ TDTT toàn miền Bắc. Trong thƣ, có đoạn Bác viết “Muốn lao động, sản xuất tốt, công tác và học tập tốt thì cần có sức khoẻ. Muốn có sức khoẻ thì nên thường xuyên luyện tập TDTT. Vì vậy chúng ta nên phát triển phong trào TDTT rộng khắp”. Sau quá trình thực hiện chỉ thị 36-CT/TW của Ban bí thƣ TW Đảng khoá VII và 4 năm thực hiện Thông tƣ 03-TT/TW của Bộ chính trị, sự nghiệp TDTT nƣớc ta đã có nhiều phát triển đáng khích lệ, góp phần tích cực vào thành tựu chung của công cuộc phát triển đất nƣớc. TDTT đƣợc mở rộng tới mọi đối tƣợng trong xã hội, mọi địa phƣơng trong cả nƣớc với nhiều hình thức, phƣơng pháp. Đã có 13% dân số thƣờng xuyên tập luyện TDTT, TDTT trong trƣờng học đƣợc 5 chú trọng, thành tích các môn thể thao đƣợc nâng cao. Cơ sở vật chất TDTT đƣợc nâng cấp, xây mới, quan hệ quốc tế về thể thao đƣợc mở rộng. Tuy nhiên, TDTT quần chúng vẫn còn phát triển chậm nhất là các vùng nông thôn, miền núi, biên giới, chất lƣợng TDTT trong trƣờng học còn hạn chế. Thành tích nhiều môn thể thao còn thấp so với khu vực và trên thế giới, hoạt động TDTT còn nhiều tiêu cực, công tác quản lý chƣa đáp ứng nhu cầu phát triển TDTT. Trong giai đoạn 2010 - 2020, TDTT cần có sự thay đổi và phƣơng hƣớng nhiệm vụ đã đƣợc Đại hội Đảng xác định “Đẩy mạnh hoạt động TDTT, nâng cao thể trọng và tầm vóc của con người Việt Nam. Phát triển TDTT quần chúng với mạng lưới cơ sở rộng khắp, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ VĐV thành tích cao, đưa thể thao Việt Nam lên trình độ chung trong khu vực Đông Nam Á và có vị trí cao trong nhiều bộ môn. Đẩy mạnh xã hội hoá, khuyến khích nhân dân và các tổ chức tham gia thiết thực, có hiệu quả các hoạt động văn hoá thể thao”. Đảng và Nhà nƣớc ta xác định công tác TDTT phải góp phần thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, Quốc phòng - an ninh mở rộng quan hệ đối ngoại của đất nƣớc, trƣớc hết góp phần nâng cao sức khoẻ, rèn luyện ý chí, giáo dục đạo đức, nhân cách, lối sống, nâng cao đời sống văn hoá, tinh thần của nhân dân. Xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, nâng cao lòng tự hào dân tộc, đẩy lùi tệ nạn xã hội ở địa phƣơng. Xây dựng nền TDTT có tính dân tộc, khoa học và nhân dân tiếp thu có chọn lọc thành tựu hiện đại. Phát triển rộng rãi phong trào TDTT quần chúng. Phát triển TDTT là trách nhiệm của các cấp ủy đảng, chính quyền, các đoàn thể và tổ chức xã hội. Mục tiêu lâu dài và cơ bản của công tác TDTT đƣợc chỉ thị 36/CT-TW khẳng định: “Hình thành nền TDTT phát triển, tiến bộ, góp phần nâng cao 6 sức khỏe thể lực, đáp ứng nhu cầu văn hóa, tinh thần của nhân dân và phấn đấu đạt vị trí xứng đáng trong các hoạt đông thể thao quốc tế, trước hết là khu vực Đông Nam Á”. Mục tiêu cụ thể cần đƣợc quan tâm để phát triển TDTT quần chúng: Thực hiện GDTC trong tất cả các trƣờng học, các cơ quan đoàn thể, lực lƣợng vũ trang và quần chúng nhân dân làm cho việc tập luyện TDTT trở thành nếp sống hàng ngày của hầu hết học sinh, sinh viên, thanh niên, chiến sĩ lực lƣợng vũ trang, trong cán bộ, viên chức và một bộ phận nhân dân. Kiện toàn hệ thống đào tạo cán bộ quản lý, cán bộ khoa học, giáo viên TDTT, HLV, kiện toàn tổ chức ngành TDTT các cấp. Phấn đấu đến năm 2010 đạt 18 - 20% dân số tập luyện TDTT thƣờng xuyên, 80 - 90% học sinh, sinh viên (HS, SV) đạt tiêu chuẩn rèn luyện thân thể. Trong các trƣờng Đại học - Cao Đẳng và trung học chuyên nghiệp, giáo dục thể chất cho sinh viên đƣợc coi là một mặt giáo dục, vừa là nhiệm vụ quan trọng góp phần bồi dƣỡng thế hệ trẻ trở thành những con ngƣời phát triển toàn diện, có sức khỏe dồi dào, có thể chất cƣờng tráng, có dũng khí kiên cƣờng để tiếp tục sự nghiệp của Đảng và nhân dân một cách đắc lực. Cùng với các mặt hoạt động khác quá trình giáo dục thể chất giúp cho sinh viên hoàn thiện nhân cách và phẩm chất khác, nhằm đáp ứng đòi hỏi cuộc sống và nghiệp vụ chuyên môn. Bộ giáo dục - Đào tạo đã ban hành chƣơng trình GDTC trong các trƣờng Đại học và Cao đẳng “Chƣơng trình GDTC trong các trƣờng Đại học nhằm giải quyết các nhiệm vụ giáo dục: Trang bị kiến thức, kỹ năng về rèn luyện thể lực cho của sinh viên những kiến thức lý luận cơ bản về nội dung phƣơng pháp tập luyện TDTT, góp phần nâng cao sức khỏe của sinh viên. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X đã chỉ rõ: “Đẩy mạnh các hoạt động TDTT cả về quy mô và chất lượng. Khuyến khích và tạo điều kiện để toàn xã hội tham giai hoạt động và phát triển sự nghiệp TDTT” 7 Trong văn kiện có đề cập “Phát triển mạnh mẽ thể thao quần chúng, thể thao nghiệp dƣ, trƣớc hết là trong thanh thiếu niên. Đẩy mạnh phong trào, công tác giáo dục thể chất trong trƣờng học. Đổi mới và tăng cƣờng hệ thống đào tạo VĐV trẻ. Khuyến khích các doanh nghiệp ngoài công lập, đầu tƣ và kinh doanh cơ sở tập luyện, thi đấu thể thao.Thực hiện quan điểm chỉ đạo, định hƣớng, nhiệm vụ phát triển TDTT của Đảng, Nhà nƣớc và Chính phủ với tƣ cách là cơ quan hành pháp đã tổ chức triển khai một cách cụ thể, theo từng bƣớc phù hợp với từng giai đoạn cách mạng nƣớc ta 1.2. Đặc điểm tâm - sinh lí lứa tuổi THPT Đặc điểm tâm lí lứa tuổi THPT Lứa tuổi từ 16 đến 18 tuổi, học sinh thích chứng tỏ mình là ngƣời lớn, muốn để cho mọi ngƣời tôn trọng mình đã có trình độ hiểu biết nhất định, có nhiều hoài bão nhƣng đây cũng là lứa tuổi còn nhiều khuyết điểm và thiếu kinh nghiệm trong cuộc sống. Tuổi này chủ yếu hình thành thế giới quan tự ý thức, hình thành tính cách và hƣớng về tƣơng lai. Đó cũng là tuổi của lãng mạn, của ƣớc mơ, hoài bão và mong cho cuộc sống tốt đẹp hơn. Đây là thời kì có nhiều nhu cầu sáng tạo, nảy nở những tình cảm mới, sự say mê, ƣớc vọng và lòng nhiệt thành. Về mặt hứng thú: Nam sinh đã có thái độ tích cực, tự giác trong học tập, xuất phát từ động cơ học tập đúng đắn và hƣớng tới việc chon nghề sau khi tốt nghiệp THPT. Song hứng thú học tập cũng còn nhiều động cơ khác nhau nhƣ giữ lời hứa với bạn, đôi khi do tự ái, hiếu danh,… cho nên giáo viên cần định hƣớng cho học sinh xây dựng động cơ đúng đắn để cho học sinh có đƣợc hứng thú bền vững trong học tập nói chung và trong GDTC nói riêng. Về mặt tình cảm: So với các cấp học trƣớc, học sinh THPT có những biểu hiện rõ nét hơn về mặt tình cảm. Đó có thể là tình cảm với trƣờng lớp, đặc biệt với giáo viên giảng dạy học sinh (yêu, ghét rất rõ ràng) nên việc giáo 8 viên gây đƣợc thiện cảm và có đƣợc sự tôn trọng của học sinh là một thành công trong nghề nghiệp. Điều đó giúp giáo viên thuận lợi hơn trong giờ dạy, thúc đẩy học sinh tích cực, tự giác trong học tập và ham mê môn học. Do vậy, giáo viên phải là ngƣời mẫu mực, công bằng, biết động viên kịp thời và quan tâm đúng mức tới học sinh, tôn trọng kết quả học tập cũng nhƣ tình cảm của học sinh. Về trí nhớ: Ở lứa tuổi này hầu nhƣ không còn tồn tại việc ghi nhớ máy móc, do học sinh đã biết ghi nhớ một cách có hệ thống, đảm bảo tính logic, tƣ duy chặt chẽ hơn và lĩnh hội bản chất của vấn đề học tập nhanh hơn. Do đặc điểm trí nhớ với độ tuổi này khá tốt nên giáo viên có thể sử dụng phƣơng pháp trực quan kết hợp với phƣơng pháp phân tích, giảng giải sâu sắc các kĩ thuật, bài tập và vai trò ý nghĩa cũng nhƣ cách sử dụng các phƣơng tiện, phƣơng pháp trong GDTC để học sinh có thể tự tập trong thời gian rảnh rỗi. Các phẩm chất, ý chí của học sinh đã rõ ràng hơn và mạnh dạn hơn so với các lứa tuổi trƣớc đó. Học sinh có thể hoàn thành đƣợc những bài tập khó và đòi hỏi sự khắc phục khó khăn lớn trong tập luyện. Đặc điểm sinh lí lứa tuổi THPT Trong quá trình sống và phát triển, cơ thể con ngƣời có những biến đổi đa dạng về cấu tạo, chức năng và tâm lí dƣới tác động của các yêu tố di truyền và môi trƣờng sống. Vì vậy tập luyện TDTT sẽ có ảnh hƣởng tốt tới cơ thể ngƣời tập nếu nhƣ những hoạt động tập luyện đó phù hợp với đặc điểm lứa tuổi, giới tính và trình độ tập luyện của đối tƣợng tập luyện có ý nghĩa vô cùng quan trọng, đóng góp tích cực vào việc nâng cao thành tích của VĐV nói riêng và của nền thể thao nƣớc nhà nói chung. Hệ thần kinh: Ở lứa tuổi này, hệ thần kinh tiếp tục đƣợc phát triển đi đến hoàn thiện. Khả năng tƣ duy, khả năng phân tích tổng hợp và trừu tƣợng hóa đƣợc phát triển tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành nhanh chóng việc 9 tiếp thu và hoàn thiện kĩ thuật, động tác. Tuy nhiên, đối với một số bài tập đơn điệu, thiếu hấp dẫn cũng làm học sinh nhanh chóng mệt mỏi. Cần thay đổi nhiều hình thức tập luyện một cách đa dạng, phong phú, đặc biệt tăng cƣờng hình thức thi đấu, trò chơi vận động để gây hứng thú và tạo điều kiện hoàn thành tốt các bài tập chính, nhất là bài tập về sức bền. Ngoài ra, do sự hoạt động mạnh của tuyến giáp, tuyến sinh dục và tuyến yên làm cho tính hƣng phấn của hệ thần kinh chiếm ƣu thế, giữa hƣng phấn và ức chế không cân bằng đã ảnh hƣởng tới hoạt động thể lực. Đặc biệt là các học sinh nữ, tính nhịp điệu giảm sút nhanh chóng, khả năng chịu đựng lƣợng vận động yếu. Vì vậy, giáo viên cần sử dụng các bài tập thích hợp và thƣờng xuyên quan sát phản ứng cơ thể của học sinh nữ để có biện pháp giải quyết kịp thời. Hệ vận động: Ở lứa tuổi này, hệ xƣơng bắt đầu giảm tốc độ phát triển, mỗi năm nữ cao theo 0.5cm đến 1cm, nam cao thêm 1cm đến 3cm. Tập luyện TDTT một cách thƣờng xuyên sẽ làm cho hệ xƣơng khỏe mạnh hơn. Ở lứa tuổi học sinh THPT, các cƣơng nhỏ nhƣ xƣơng cổ tay, bàn chân hầu nhƣ đã hoàn thiện nên có thể tập luyện một số động tác: treo, chống, mang vác nặng mà không làm tổn hại hoặc không làm phát triển sự lệch lạc của cơ thể. Cột sống đã ổn định hình dáng nhƣng chƣa hoàn thiện, vẫn có thể bị cong vẹo, nên việc tiếp tục bồi dƣỡng tƣ thế chính xác thông qua hệ thống bài tập nhƣ: đi, chạy, nhảy, thể dục nhịp điệu,… cho học sinh là rất cần thiết và không thể coi nhẹ. Riêng đối với học sinh nữ, xƣơng xốp hơn học sinh nam, ống tủy rỗng hơn, chiều dài ngắn hơn, bắp thịt nhỏ và yếu hơn nên xƣơng của nữ yếu hơn nam. Đặc biệt là xƣơng chậu nữ to hơn và yếu hơn nam nên trong quá trình GDTC không thể sử dụng các bài tập có khối lƣợng và cƣờng độ nhƣ nhau mà phải có sự phân biệt lƣợng vận động nam và nữ. 10 Hệ cơ: Các tổ chức cơ phát triển muộn hơn xƣơng nên sức co cơ vẫn còn tƣơng đối yếu, các bắp cơ phát triển nhanh (cơ đùi, cơ bắp tay), phát triển chậm hơn các cơ nhỏ (cơ bàn tay, ngón tay). Các cơ co phát triển chậm hơn các cơ duỗi, các cơ duỗi của nữ lại càng yếu. Đặc biệt vào tuổi 16 các tổ chức của mỡ dƣới da của nữ phát triển mạnh, ảnh hƣởng tới sự phát triển sức mạnh của cơ thể. Nói chung cuối thời kì THPT cơ bắp phát triển nhanh nhất. Do vậy cần tập các bài tập phát triển sức mạnh để góp phần thúc đẩy sự phát triển của các cơ. Nhƣng các bài tập không nên chỉ có treo hoặc chống đơn thuần mà phải là những bài tập kết hợp giữa treo, chống cùng với những bài tập khắc phục lực đối kháng khác nữa. Việc tập nhƣ vậy sẽ vừa phát triển các cơ co, cơ duỗi lại vừa giảm nhẹ sức chịu đựng của các cơ khi tập liên tục trong thời gian dài. Các bài tập phải đảm bảo nguyên tắc vừa sức và đảm bảo cho tất cả các loại cơ (to, nhỏ) đều đƣợc phát triển. Nhƣng cần có yêu cầu riêng biệt đối với học sinh nữ, tính chất động tác của nữ cần toàn diện, mang tính mềm dẻo, khéo léo và có tính nhịp điệu. Hệ tuần hoàn: Ở lứa tuổi này hệ tuần hoàn của học sinh đang phát triển và đi đến hoàn thiện, buồng tim phát triển tƣơng đối hoàn chỉnh, mạch đập của nam khoảng 70 -80 lần/phút,nữ 70 -75 lần/phút, hệ thống điều hoà vận mạch phát triển tƣơng đối hoàn chỉnh, phản ứng của hệ tuần hoàn trong vận động tƣơng đối rõ rệt. Nhƣng sau vận động, mạch đập và huyết áp hồi phục tƣơng đối nhanh chóng. Cho nên lứa tuổi này có thể tập chạy dai sức và tập những bài tập có khối lƣợng và cƣờng độ vận động lớn hơn học sinh trung học cơ sở. Khi sử dụng các bài tập có cƣờng độ và khối lƣợng lớn hoặc các bài tập phát triển sức bền cần phải thận trọng và thƣờng xuyên kiểm tra theo dõi trạng thái sức khoẻ của học sinh. Hệ hô hấp: Đã phát triển và tƣơng đối hoàn thiện, vòng ngực của nam từ 67 - 72cm, nữ từ 68 - 74cm, diện tích tiếp xúc của phổi khoảng 100 - 120 cm2 11 gần bằng tuổi trƣởng thành. Dung lƣợng phổi tăng lên nhanh chóng, khi 15 tuổi là 2 - 2,5 lít, ở tuổi 16 - 18 tới 3 - 4 lít, tần số hô hấp gần giống ngƣời lớn (từ 10 - 20 lần/phút). Tuy nhiên, các cơ hô hấp vẫn còn yếu, nên sự co giãn của lồng ngực nhỏ, chủ yếu là co giãn cơ hoành, vì vậy trong tập luyện cần thở sâu và tập trung chú ý thở bằng ngực, các bài tập bơi, chạy cự ly trung bình, việt dã đã có tác dụng tốt đến sự phát triển của hệ hô hấp. 1.3. Cơ sở sinh lí của giảng dạy và huấn luyện thể thao cho học sinh THPT Đặc điểm quan trọng của huấn luyện thể thao cho học sinh THPT là quá trình huấn luyện diễn ra trên một cơ thể còn đang trƣởng thành và phát triển. Điều đó làm công tác huấn luyện VĐV thêm phức tạp và đòi hỏi phải nắm vững các đặc điểm lứa tuổi cũng nhƣ áp dụng chúng phù hợp với mục tiêu và nội dung huấn luyện. Cần lƣu ý rằng, trong huấn luyện thể thao đối với học sinh THPT không chỉ cần quán triệt các đặc điểm sinh lí lứa tuổi, mà đặc điểm tâm lí cũng đóng vai trò không kém phần quan trọng. Vì vậy, trong khoa học TDTT thƣờng tồn tại khái niệm tâm - sinh lí lứa tuổi. Trong huấn luyện thể thao học sinh THPT cần phải đặc biệt chú ý đến sự phù hợp giữa lƣợng vận động tập luyện và thi đấu với mức độ phát triển tâmsinh lý. Lƣợng vận động cực đại không đảm bảo phát triển các phản ứng thích nghi cần thiết cho sự phát triển trình độ thể thao. Lƣợng vận động quá sức có thể làm cạn kiệt khả năng dự trữ của cơ thể dẫn đến hiện tƣợng rối loạn bệnh lí. Đối với cơ thể học sinh THPT, tập luyện nóng vội, rút ngắn giai đoạn, sử dụng các bài tập chuyên môn hạn hẹp cũng có thể gây ra những ảnh hƣởng xấu. Vì vậy những bài tập phát triển toàn diện, với lƣợng vận động tối ƣu phải đƣợc ƣu tiên sử dụng trong các chƣơng trình huấn luyện. 12 Khả năng vận động của cơ thể học sinh THPT cũng tuân theo đặc điểm lứa tuổi, giai đoạn thích nghi với vận động ngắn hơn so với ngƣời lớn. Tuy nhiên vẫn phải khởi động đầy đủ và kĩ để đề phòng chấn thƣơng và bảo đảm phát huy hết dự trữ chức năng. Trạng thái ổn định của học sinh THPT ngắn hơn ngƣời lớn. Ví dụ khi thực hiện bài tập công suất trung bình (30-40 phút trên xe đạp lực kế), trạng thái ổn định của trẻ em 15-17 tuổi kéo dài 20-22 phút, trong khi lứa tuổi 25-26 kéo dài 30-32 phút. Dự trữ đƣờng huyết của lứa tuổi 15 - 17 giảm sớm hơn so với ngƣời lớn. Quá trình mệt mỏi của lứa tuổi THPT cũng phụ thuộc vào đặc điểm lứa tuổi và đƣợc thể hiện ở hai mặt: Thứ nhất trong giai đoạn mệt mỏi, khả năng vận động nói chung cũng nhƣ những chỉ số riêng nhƣ tần số động tác, sức mạnh, độ chuẩn giảm rõ rệt nếu so sánh với ngƣời lớn. Thứ hai mệt mỏi ở học sinh THPT xuất hiện ngay cả khi môi trƣờng bên trong của cơ thể mới chỉ có những biến đổi tƣơng đối nhỏ. Quá trình hồi phục cũng phụ thuộc vào giai đoạn lứa tuổi, sau các bài tập yếm khí (tốc độ cao, thời gian ngắn), sự hồi phục khả năng vận động, các chức năng sinh lí và dinh dƣỡng của trẻ xảy ra nhanh hơn so với ngƣời lớn. Ví dụ trong hoạt động với công suất tối đa các em 14- 17 tuổi hồi phục mức hấp thụ oxy ở phút thứ 12- 14, trong khi ngƣời lớn phải ở phút 16- 18. Sau các bài tập kéo dài có tính chất phát triển sức bền các em lại hồi phục chậm hơn so với ngƣời lớn. Điều này đƣợc thể hiện rõ sau các bài tập lặp lại tăng dần công suất hoặc rút ngắn thời gian nghỉ giữa quãng. 1.4. Đặc điểm kĩ thuật đập cầu thuận tay trong môn Cầu lông Khái niệm: Đập cầu thuận tay là động tác đánh trả cầu của đối phƣơng đánh sang (bằng tay thuận, tiếp xúc cầu bằng mặt phải của vợt) ở phía trên tay thuận (cao hơn lƣới) với điểm đánh cầu cao nhất, đánh cầu xuống sân đối 13 phƣơng. Động tác đánh cầu này có sức mạnh lớn, đƣờng cầu bay thẳng, rơi xuống rất nhanh, có sức uy hiếp đối với đối phƣơng và là kĩ thuật tấn công chủ yếu. Kĩ thuật đập cầu thuận tay đƣợc phân thành: - Đập cầu đƣờng thẳng(chéo) cao thuận tay - <đập cầu bên tay thuận> - Đập cầu đƣờng thẳng (chéo) trên đỉnh đầu - <đập cầu chính diện> - Đập cầu đƣờng thẳng (chéo) vòng đỉnh đầu. Ngoài ra còn: Đột kích đập cầu đƣờng thẳng (đƣờng chéo) thuận tay trên không- Dựa trên nguyên lí kĩ thuật, tác dụng của kĩ thuật mà ngƣời ta phân kĩ thuật Cầu lông thành 4 nhóm: Nhóm kĩ thuật di chuyển, nhóm kĩ thuật phòng thủ, nhóm kĩ thuật giao cầu, nhóm kĩ thuật tấn công. Trong đó kĩ thuật đập cầu thuận tay là một trong những kĩ thuật tấn công chủ yếu và quan trọng nhất. Sử dụng tốt kĩ thuật này sẽ phát huy đƣợc sức mạnh tốc độ tối đa dành điểm trực tiếp hoặc tạo cơ hội để dành điểm ở các tình huống sau. Kĩ thuật đập cầu thuận tay đƣợc thực hiện nhƣ sau: * Tƣ thế chuẩn bị Chân không cùng bên với tay cầm vợt ở phía trƣớc, chân kia ở phía sau. Đứng trên nửa trƣớc bàn chân, khoảng cách giữa hai chân rộng hơn vai. Ở kỹ thuật đập cầu, trọng tâm dồn vào chân trƣớc (chân hơi khuỵu), lƣng cong tự nhiên. Tay thuận cầm vợt mặt vợt cao hơn trán, tay kia giơ cao tự nhiên. *Tƣ thế thực hiện Khi đối phƣơng đánh cầu sang, cầu bay cao trên đầu thì thân trên quay sang phải, trọng tâm chuyển từ chân trƣớc về sau. Tay phải cầm vợt đƣa từ trƣớc – lên sau – ra sau, mặt vợt chúc xuống, vai trái cao đối diện với hƣớng đập cầu, vai phải thấp hơn ở phía sau. 14 Sau đó nhanh chóng đạp mạnh mũi chân, duỗi thẳng khớp gối xoay hông lật vai, toàn thân ƣỡn căng ở tƣ thế hình cánh cung. Tay phải đƣa vợt từ sau – lên trên – ra trƣớc, khi tiếp xúc cầu là lúc cơ thể vƣơn cao hết mức *Điểm tiếp xúc cầu ở trên đầu hơi chếc về trƣớc cách một tầm với, cộng với độ dài vợt. mặt vợt khi tiếp xúc cầu hơi úp về hƣớng đập cầu * Kết thúc động tác Sau khi tiếp xúc cầu, vợt theo quán trính đi từ trên – xuống dƣới – sang trái. Nếu thân ngƣời hơi lao về trƣớc thì nhanh chóng bƣớc chân phải lên một bƣớc để giữ thăng bằng rồi nhanh chóng trở về tƣ thế chuẩn bị để đánh quả cầu tiếp theo. - Ngƣời tập cần chủ động bật nhảy đập cầu sớm khi cầu còn ở trên cao mới phát huy đƣợc sức mạnh tốc độ. - Chọn thời điểm tiếp xúc cầu thích hợp để phát huy sức mạnh và điểm rơi. - Khi tiếp xúc cầu cần gập nhanh cổ tay để tạo lực ra sức cuối cùng sau khi tiếp xúc cầu. - Điểm tiếp xúc cơ bản của kĩ thuật đập cầu là chếch trƣớc trên trán một tầm với cộng với độ dài của vợt. - Tƣ thế kết thúc sau khi thực hiện kĩ thuật đập cầu phải tiếp đất bằng chân thuận và thực hiện hoãn xung, đồng thời bƣớc chân kia lên một bƣớc về tƣ thế chuẩn bị để đỡ cầu. 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến hiệu quả kĩ thuật đập cầu thuận tay Yếu tố kĩ thuật ảnh hƣởng quan trọng đặc biệt đối với hiệu quả đập cầu. Nếu kĩ thuật chƣa đạt tới kỹ năng kỹ xảo thì có những sai lầm trong quá trình thực hiện: + Tƣ thế thân ngƣời sai: Chân sai, tƣ thế chuẩn bị sai...