Tài liệu Nghiên cứu một số đặc điểm ngoại hình và khả năng sản xuất của gà chọi nuôi bán chăn thả tại tỉnh phú thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM CHỬ QUỐC HUY NGHI£N CøU MéT Sè §ÆC §IÓM NGO¹I H×NH Vµ KH¶ N¡NG S¶N XUÊT CñA Gµ CHäI NU¤I B¸N CH¡N TH¶ T¹I TØNH PHó THä LUẬN VĂN THẠC SĨ CHĂN NUÔI THÁI NGUYÊN - 2017 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM CHỬ QUỐC HUY NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM NGOẠI HÌNH VÀ KHẢ NĂNG SẢN XUẤT CỦA GÀ CHỌI NUÔI BÁN CHĂN THẢ TẠI TỈNH PHÚ THỌ Ngành: Chăn nuôi Mã số: 60.62.01.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHĂN NUÔI Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Liên THÁI NGUYÊN - 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu và kết quả trình bày trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào. Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 12 năm 2017 Tác giả luận văn Chử Quốc Huy ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã nhận được sự giúp đỡ và được tạo điều kiện thuận lợi từ nhiều cá nhân và tập thể. Trước hết tôi xin nói lời cảm ơn chân thành nhất tới người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Liên; cô đã giúp đỡ tận tình và trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt thời gian tôi thực hiện nghiên cứu đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn các ý kiến đóng góp và hướng dẫn của các thầy, cô giáo trong Khoa Chăn nuôi Thú y, phòng Đào tạo - Trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên trong suốt thời gian học tập. Xin cảm ơn tới các hộ chăn nuôi gà xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi theo dõi và thu thập số liệu làm cơ sở cho luận văn. Tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn này./. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 12 năm 2017 Tác giả luận văn Chử Quốc Huy iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ ii MỤC LỤC .................................................................................................... iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ..........................................................vi DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................... vii DANH MỤC CÁC HÌNH ........................................................................... viii MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Đặt vấn đề ................................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................. 2 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .................................................. 2 Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ........................................................... 3 1.1. Cơ sở khoa học của đề tài ...................................................................... 3 1.1.1. Cơ sở khoa học của nhân giống thuần chủng và chọn lọc trong chăn nuôi gia cầm ..................................................................................... 3 1.1.2. Cơ sở nghiên cứu một số đặc điểm sinh học ở gia cầm .................... 4 1.1.3. Cơ sở khoa học về sinh trưởng của gà ............................................. 5 1.1.4. Cơ sở khoa học về sinh sản của gà................................................... 7 1.1.5. Một số đặc điểm của gà Chọi......................................................... 15 1.1.6. Một số đặc điểm tự nhiên của xã Tứ Xã huyện Lâm Thao tỉnh Phú Thọ..... 17 1.2. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước .......................................... 18 1.2.1. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam ................................................. 18 1.2.2. Tình hình nghiên cứu nước ngoài .................................................. 19 Chương 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .22 2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu ....................................... 22 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu .................................................................... 22 2.1.2. Địa điểm nghiên cứu ..................................................................... 22 2.1.3.Thời gian thực hiện luận văn .......................................................... 22 2.2. Nội dung nghiên cứu ........................................................................... 22 iv 2.2.1. Tình hình chăn nuôi gà Chọi tại xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ................................................................................................... 22 2.2.2. Nghiên cứu một số đặc điểm ngoại hình của gà Chọi .................... 22 2.2.3. Nghiên cứu khả năng sinh sản của gà Chọi.................................... 22 2.2.4. Nghiên cứu về tỷ lệ nuôi sống, khả năng sinh trưởng và cho thịt của gà Chọi ............................................................................................. 23 2.3. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 23 2.3.1. Tình hình chăn nuôi gà Chọi tại xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ................................................................................................... 23 2.3.2. Đặc điểm ngoại hình của gà Chọi .................................................. 23 2.3.3. Khả năng sinh sản của gà Chọi ...................................................... 23 2.3.4. Phương pháp nghiên cứu khả năng sinh trưởng của gà Chọi.......... 29 2.3.5. Khảo sát năng suất thân thịt của gà Chọi ....................................... 28 Chương 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .................................................. 31 3.1. Số lượng, cơ cấu và sự phân bố đàn gà Chọi tại xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ..................................................................................... 31 3.1.1. Biến động về số lượng đàn gà nuôi tại xã Tứ Xã từ năm 2015 – 6/2017...................................................................................................... 31 3.1.2. Cơ cấu đàn gà theo giống nuôi tại xã Tứ Xã năm 2017.................. 33 3.1.3. Quy mô đàn gà Chọi nuôi trong nông hộ tại xã Tứ Xã................... 34 3.1.4. Nguồn gốc nhân giống đàn gà Chọi nuôi tại xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ.......................................................................... 35 3.2. Đặc điểm ngoại hình của gà Chọi nuôi tại xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ..................................................................................... 36 3.2.1. Đặc điểm về màu lông ................................................................... 36 3.2.2. Đặc điểm về kiểu mào ................................................................... 38 3.2.3. Đặc điểm màu da chân gà Chọi .................................................... 39 3.3. Tuổi thành thục về tính và sinh sản của gà Chọi nuôi tại xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ .................................................................. 40 3.3.1. Tuổi thành thục sinh dục ............................................................... 40 v 3.3.2. Tỷ lệ đẻ, năng suất, chất lượng trứng và tỷ lệ ấp nở của gà Chọi ... 41 3.4. Tỷ lệ nuôi sống và khả năng sinh trưởng của gà Chọi nuôi tại xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ............................................................ 46 3.4.1. Tỷ lệ nuôi sống .............................................................................. 46 3.4.2. Khả năng sinh trưởng của gà Chọi ................................................. 49 3.4.3. Năng suất thân thịt của gà Chọi lúc 28 tuần tuổi ............................ 57 3.4.4. Một số thành phần hóa học của thịt gà Chọi .................................. 58 3.4.5. Hiệu quả kinh tế kỹ thuật của gà thịt và gà đẻ nuôi tại tỉnh Phú Thọ KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ......................................................................... 60 1. Kết luận .................................................................................................. 60 2. Đề nghị................................................................................................... 61 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................... 62 vi DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT cs: Cộng sự ĐVT: Đơn vị tính FAO: Tổ chức lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc NST: Năng suất trứng SS: Sơ sinh TCVN: Tiêu chuẩn Việt Nam VCK: Vật chất khô vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Tuổi đẻ quả trứng đầu của một số giống gà Việt Nam ................... 10 Bảng 1.2: Thành phần cấu tạo trứng của một số giống gia cầm (%) .............. 12 Bảng 2.1 Sơ đồ bố trí theo dõi khả năng sinh sản của gà Chọi ....................... 24 Bảng 3.1. Biến động về số lượng đàn gà nuôi tại xã Tứ Xã (2015 – 6/ 2017)........ 31 Bảng 3.2. Cơ cấu đàn gà theo giống nuôi tại xã Tứ Xã .................................. 33 Bảng 3.3. Quy mô đàn gà Chọi nuôi tại xã Tứ Xã ......................................... 34 Bảng 3.4. Nguồn gốc nhân giống đàn gà Chọi nuôi tại xã Tứ Xã .................. 35 Bảng 3.5. Đặc điểm màu lông của gà Chọi trưởng thành ............................... 36 Bảng 3.6. Kiểu mào của gà Chọi trưởng thành .............................................. 38 Bảng 3.7. Màu da chân của gà Chọi trưởng thành ......................................... 39 Bảng 3.8. Tuổi thành thục sinh dục gà Chọi .................................................. 40 Bảng 3.9. Tỷ lệ đẻ và năng suất trứng của gà Chọi ........................................ 42 Bảng 3.10. Khả năng ấp nở của gà Chọi ........................................................ 44 Bảng 3.11. Chất lượng trứng của gà Chọi ...................................................... 45 Bảng 3.13. Sinh trưởng tích lũy của gà Chọi (g/con) ..................................... 49 Bảng 3.14. Sinh trưởng tuyệt đối của gà Chọi qua các tuần tuổi (g/con/ngày).......... 53 Bảng 3.15. Sinh trưởng tương đối của gà Chọi qua các tuần tuổi (%) ............ 55 Bảng 3.16. Năng suất thân thịt của gà Chọi lúc 28 tuần tuổi .......................... 57 Bảng 3.17. Tiêu tốn và chi phí thức ăn/ đơn vị sản phẩm…………………...58 viii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1. Đồ thị tỷ lệ đẻ của gà Chọi............................................................ 43 Hình 3.2. Đồ thị sinh trưởng tích lũy của gà Chọi qua các tuần tuổi ............. 51 Hình 3.3. Đồ thị sinh trưởng tuyệt đối của gà Chọi qua các tuần tuổi ........... 54 Hình 3.4. Đồ thị sinh trưởng tương đối của gà Chọi qua các tuần tuổi .......... 56 1 MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Chăn nuôi gia cầm chiếm vai trò quan trọng và có truyền thống lâu đời trong xã hội Việt Nam. Về số lượng vật nuôi, năm 2016 Việt Nam có 2,52 triệu con trâu; 5,5 triệu con bò; đàn bò sữa xấp xỉ 283 nghìn con; tổng đàn lợn 29,1 triệu con; tổng đàn gà 277,1 triệu con; vịt 71,3 triệu con và đàn dê cừu 2,1 triệu con (Theo Tổng cục Thống kê năm 2016) [38]. Ngày nay các giống gia cầm nhập ngoại chuyên trứng, chuyên thịt và kiêm dụng đã và đang được nhập vào nước ta. Chúng được nuôi chủ yếu theo phương thức công nghiệp, sản xuất hàng hóa. Xã hội ngày càng phát triển, nhu cầu của con người ngày càng được nâng cao về điều kiện sinh hoạt, ăn uống cũng như giải trí. Do đó, người tiêu dùng hiện nay đang chuyển sang ưa chuộng các giống gà bản địa thay cho các giống gà công nghiệp. Bởi vì các giống gà bản địa có chất lượng thịt thơm, vị đậm ngọt, da giòn, săn chắc, ít mỡ dưới da, protein cao, cơ ngực, đùi nở nang… Phú Thọ là tỉnh Trung du miền núi phía Bắc của Việt nam, có vị trí trung tâm vùng và là cửa ngõ phía Tây Bắc của Thủ đô Hà Nôi. Dân cư gồm nhiều dân tộc anh em cùng sinh sống bằng canh tác nông nghiệp và chăn nuôi. Cùng với các gia súc, gai cầm khác, con gà được các dân tộc địa phương nuôi dưỡng từ lâu đời với phương thức quan cảnh, người dân sử dụng thịt và trứng gà rộng rãi, gà Chọi được nuôi nhiều ở Phú Thọ, với nhiều phương thức chăn thả quản canh, đối với gà con và gà loại thải (không dùng vào việc chọi gà), và chăm sóc có đầu tư với gà nuôi dùng vào việc thi đấu. Gà Chọi không những là món ăn đặc sản, mà còn được các dân tộc Việt Nam nuôi để đem đi chọi trong các lễ hội… Đây là giống gà có tầm vóc tương đối lớn từ 3 - 4 kg, gà có chân cao, tốc độ sinh trưởng khá, lông có nhiều màu: xám, vằn đen. 2 Đây là một trong những nguồn gen quý, rất phong phú và có tiềm năng di truyền cao đối với công tác lai tạo, do đó cần được bảo tồn. Trong thực tế các giống gà nội thuần rất ít, do có sự pha tạp một cách tự nhiên, nhưng gà Chọi chủ yếu nuôi với mục đích chọi nên gà Chọi là một trong số rất ít các giống gà nội có mức độ thuần. Để có thêm kết quả nghiên cứu về giống gà này, góp phần vào việc xem xét, đánh giá giá trị kinh tế, làm cơ sở cho các công trình nghiên cứu bảo tồn và lai tạo, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Nghiên cứu một số đặc điểm ngoại hình và khả năng sản xuất của gà Chọi nuôi bán chăn thả tại tỉnh Phú Thọ”. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Đánh giá được đặc điểm ngoại hình gà Chọi. - Đánh giá được khả năng sản xuất của gà Chọi nuôi bán chăn thả trong các nông hộ tỉnh Phú Thọ. 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 3.1. Ý nghĩa khoa học - Kết quả của đề tài sẽ cung cấp các thông tin về tình hình chăn nuôi gà Chọi nuôi trong nông hộ tại tỉnh Phú Thọ. - Bổ sung và cung cấp thêm số liệu về đặc điểm ngoại hình và khả năng sản xuất của gà Chọi. - Làm tài liệu tham khảo cho học tập, nghiên cứu giảng dạy và người chăn nuôi. 3.2. Ý nghĩa thực tiễn - Cung cấp tài liệu giúp cho việc định hướng công tác chọn lọc, lai tạo và khuyến cáo các hộ chăn nuôi phát triển chăn nuôi gà Chọi của tỉnh Phú Thọ nhằm tạo ra sản phẩm có giá trị, nâng cao hiệu quả trong chăn nuôi nông hộ. 3 Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Cơ sở khoa học của đề tài 1.1.1. Cơ sở khoa học của nhân giống thuần chủng và chọn lọc trong chăn nuôi gia cầm 1.1.1.1. Nhân giống thuần chủng Nhân giống thuần chủng là một phương pháp chỉ cho giao phối giữa những con đực và cái trong cùng một giống. Mục đích của nhân giống thuần chủng là tạo nên tính đồng nhất về tầm vóc, màu sắc, tính năng sản xuất của các cá thể trong cùng một giống. Ngoài ra, yêu cầu của nhân giống thuần chủng là duy trì và nâng cao được những đặc tính di truyền tốt của giống, loại bỏ được những đặc tính di truyền xấu. Có thể nói rằng nhân giống thuần chủng là phương pháp giữ phẩm chất, nâng cao và hoàn chỉnh phẩm chất của giống. Các giống gà địa phương đều có chung một đặc điểm là: tầm vóc nhỏ, sức sản xuất thấp về thịt và trứng nhưng có ưu điểm là thích nghi tốt với điều kiện địa phương, có sức chống bệnh cao và thịt trứng có phẩm chất ngon. Vậy việc nhân giống này cần chú ý: + Phải chọn lọc nghiêm ngặt để giữ lại con đực và con cái có các chỉ tiêu mong muốn. Việc đánh giá, giá trị giống có thể dựa trên kết quả kiểm tra: tổ tiên, cá thể (bản thân), anh chị em và kiểm tra đời sau. + Các con giống tốt đã chọn lọc được phải được ghi chép để tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý và chọn lọc. + Phải có kế hoạch cho ghép đôi giao phối giữa đực và cái đã được chọn lọc để nâng cao năng suất của chúng, đồng thời tránh được hiện tượng suy thoái cận huyết hoặc nói cách khác là giữ được các đặc điểm tốt của giống địa phương như khả năng thích nghi sức chống bệnh cao, các tính trạng này 4 thường có hệ số di truyền thấp cho nên chúng bị ảnh hưởng rất lớn do suy thoái cận huyết. + Tiến bộ di truyền bằng chọn lọc thuần chủng giống địa phương thường chậm, do vậy phải có kế hoạch tăng hay giảm số lượng của mỗi giống địa phương sao cho phù hợp với nền chăn nuôi tiên tiến và phù hợp với điều kiện chăn nuôi ở mỗi nước. 1.1.1.2. Chọn lọc trong chăn nuôi gia cầm Chọn lọc vật nuôi làm giống là việc làm thường xuyên trong chăn nuôi. Có nhiều phương pháp để chọn lọc: - Chọn lọc tự nhiên: là hoàn toàn phụ thuộc vào môi trường thiên nhiên tác động đến quá trình phát triển của phẩm chất giống, chọn lọc tự nhiên tuân theo nguyên lý của học thuyết Darwin. - Chọn lọc nhân tạo: + Chọn lọc theo khả năng sản xuất, ngoại hình hoặc các chỉ tiêu khác (chọn lọc theo tính trạng số lượng và chất lượng) + Chọn lọc ở một hay nhiều tính trạng số lượng (chọn lọc theo chỉ số). + Chọn lọc theo huyết thống dựa vào quan hệ thân thuộc trong gia đình họ hàng anh em. Trong chăn nuôi gia cầm thường sử dụng những quần thể lớn vì vậy chọn lọc thường có hiệu quả cao. 1.1.2. Cơ sở nghiên cứu một số đặc điểm sinh học ở gia cầm Gà có dạng điển hình của lớp chim (Aves), một động vật có xương sống bậc cao đã thích ứng với điều kiện sống bay nhảy. Toàn thân được bao phủ bằng lông và yếm. Lông cườm và lông trên lưng có sự khác biệt giữa trống và mái. Ở gia cầm màu sắc lông rất đa dạng. Màu lông phụ thuộc vào sự biểu hiện dưới dạng hạt hay phân bố đều của sắc tố melanin và dạng dịch của sắc tố lipocrom. Sắc tố melanin quy định từ màu cafe - vàng đến màu đen; còn 5 lipocrom quy định màu vàng, đỏ, xanh hoặc xanh sẫm. Ở gia cầm màu sắc lông khác nhau có thể chia làm 2 nhóm lớn là lông màu và lông trắng. Mào là đặc điểm sinh dục thứ cấp nên có thể phân biệt trống mái. Mào gà rất đa dạng cả về hình dáng, kích thước, màu sắc, có thể đặc trưng cho từng giống. theo hình dạng mào người ta phân biệt các loại: mào cờ, mào hạt đậu, mào mâm xôi, mào nụ. Chân của gia cầm được bao phủ bằng lớp vảy sừng và có sự khác nhau về màu sắc. Chân vàng là do sự có mặt của lipocrom đồng thời thiếu vắng melanin. Màu đen của chân là do sự xuất hiện của melanin. Khi màu đen có mặt ở thể trội và màu vàng có mặt ở thể lặn thì chân sẽ xuất hiện màu lục (xanh lá cây). 1.1.3. Cơ sở khoa học về sinh trưởng của gà 1.1.3.1. Khả năng sinh trưởng Có nhiều tác giả có những định nghĩa về sinh trưởng và phát triển, tuy nhiên trên đây là một số quan điểm chủ đạo: Chamber J. R, 1990 [51] đã định nghĩa: “Sinh trưởng là tổng hợp sự sinh trưởng của các bộ phận như thịt, xương, da. Những bộ phận này không những khác nhau về tốc độ sinh trưởng mà còn phụ thuộc vào chế độ dinh dưỡng”. Khái quát hơn, Trần Đình Miên và cs (1995) [20] đã định nghĩa về sinh trưởng như sau “Sinh trưởng là một quá trình tích luỹ các chất hữu cơ do đồng hoá và dị hoá, là sự tăng chiều cao, chiều dài, bề ngang, khối lượng của các bộ phận và toàn cơ thể của con vật trên cơ sở tính chất di truyền từ đời trước”. Cùng với quá trình sinh trưởng, các tổ chức và cơ quan của cơ thể luôn luôn phát triển hoàn thiện chức năng sinh lý của mình dẫn đến phát dục. Về mặt sinh học, sinh trưởng của gia cầm là quá trình tổng hợp protein thu nhận từ bên ngoài chuyển hoá thành protein đặc trưng cho từng cơ thể của từng giống, dòng làm cho cơ thể tăng lên về khối lượng và kích thước. 6 Qua những nghiên cứu cho thấy cơ sở sinh trưởng gồm hai quá trình: Tế bào sinh sản và tế bào phát triển. Tất cả các đặc tính của gia súc, gia cầm như ngoại hình, thể chất, sức sản xuất đều được hoàn chỉnh dần trong suất quá trình sinh trưởng, các đặc tính này tuy là một sự tiếp tục thừa hưởng các đặc tính di truyền bố mẹ, những hoạt động mạnh hay yếu còn do tác động của môi trưởng. Khối lượng cơ thể ở từng thời kỳ là thông số để đánh giá sự sinh trưởng một cách đúng đắn, song lại không chỉ ra được sự khác nhau về tỷ lệ sinh trưởng của các thành phần trong khoảng thời gian của các độ tuổi. Tốc độ sinh trưởng: Được thể hiện qua mức tăng trọng bình quân hàng ngày, tăng trọng tuyết đối và tỷ lệ tăng trọng, so với trọng lượng ban đầu tăng trọng tương đối. Sự sinh trưởng ở động vật tuân theo những quy luật nhất định. Theo Midedorpho (1987) (trích theo Trần Đình Miên, Nguyễn Kim Đường (1992) [21] gia súc và ông cho rằng ở gia súc non phát triển mạnh nhất sau khi mới sinh, sau đó phần tăng khối lượng giảm dần theo tuổi. Nguyễn Ân (1984) [2] đã khẳng định: Thời gian của các giai đoạn dài hay ngắn, số lượng giai đoạn và sự đột biến trong sinh trưởng của từng giống, từng cá thể có sự khác nhau. Sự sinh trưởng không đều còn thể hiện ở từng bộ phận cơ quan (mô, xương, cơ), có bộ phận ở thời kỳ này phát triển nhanh, nhưng ở thời kỳ khác lại phát triển chậm. 1.1.3.2. Sức sản xuất thịt, năng suất thân thịt Năng suất thân thịt: là chỉ tiêu quan trọng và thông dụng để đánh giá sức sản xuất thịt của vật nuôi nói chung và gia cầm nói riêng. Chỉ tiêu này được đánh giá thông qua khối lượng cơ thể, tỷ lệ thân thịt, tỷ lệ thịt ngực, tỷ lệ thịt đùi và tỷ lệ mỡ bụng. Năng suất thịt phụ thuộc vào loài, giống, tuổi, tính biệt và chế độ chăm sóc, nuôi dưỡng. Giữa các dòng gà luôn có sự sai khác nhau về năng suất thịt xẻ và các thành phần thân thịt như đùi, ngực, cánh và từng phần da xương. 7 1.1.4. Cơ sở khoa học về sinh sản của gà 1.1.4.1. Sự hình thành trứng Khác với các loài động vật có vú, trứng của gia cầm nói chung và của gà nói riêng là một tế bào sinh dục khổng lồ. Nhân tế bào trứng được bao bọc bởi lòng đỏ, lòng trắng, màng vỏ và vỏ. Buồng trứng gia cầm có chức năng tạo ra tế bào trứng và lòng đỏ. Trong quá trình phát triển, lúc đầu các tế bào trứng được bao bọc bởi một tầng tế bào, không có liên kết gì với biểu bì phát sinh. Tầng tế bào này trở thành nhiều tầng và sự tạo thành này tiến tới bề mặt buồng trứng. Cấu tạo này gọi là follicun, bên trong follicun có một khoang hở chứa đầy một chất dịch. Trong thời kỳ đẻ trứng nhiều follicun trở nên chín làm thay đổi hình dạng buồng trứng trông giống như chùm nho, sau một thời gian đẻ trứng lại trở thành hình dạng ban đầu, các follicun chín vỡ ra, quả trứng chín ra ngoài cùng với dịch follicun và rơi vào phễu ống dẫn trứng, sự rụng những trứng đầu tiên báo hiệu cho sự thành thục về tính. Các tài liệu nghiên cứu đều cho rằng, hầu hết vật chất lòng đỏ được tạo thành trước khi đẻ trứng 9 - 10 ngày, tốc độ sinh trưởng của lòng đỏ từ 1 - 3 ngày đầu rất chậm, lúc đó đường kính đạt 6 mm. Bắt đầu vào thời kỳ sinh trưởng cực nhanh, đường kính có thể tăng 4 mm trong 24 giờ cho tới khi đạt được đường kính tối đa 40 mm. Tốc độ sinh trưởng của lòng đỏ không liên quan với cường độ đẻ trứng. Quá trình hình thành trứng và rụng trứng là một quá trình sinh lý phức tạp do sự điều khiển của 2 hormon oestrogen và progesterone. Ngoài ra, thể vàng còn tiết ra hormone ngăn trở, cả 3 loại hormone là các hợp chất steroid và được tổng hợp từ cholesteron và cũng có thể từ axetyl coenzyme A tại buồng trứng. Ngoài ra gan cũng có tác dụng đến quá trình tăng hoặc giảm lượng oestrgen, khi chức năng gan kém sẽ ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và rụng trứng. - Vỏ cứng được tạo thành từ dịch tiết của tuyến tử cung. Toàn bộ lớp biểu mô thực hiện chức năng tiết dịch để tạo thành màng ngoài của vỏ trứng. 8 Theo Wiseman R.J (1994) [58], thời gian trứng lưu lại trong ống dẫn trứng là 25h50 (ở magnum: 3h20, ở isthmus: 1h20, ở uterus: 21h) 1.1.4.2. Sức sản xuất trứng của gà Đối với gia cầm, các tính trạng và khả năng sinh sản được các nhà chọn giống quan tâm là: tuổi đẻ quả trứng đầu tiên, tuổi thành thục sinh dục, tỷ lệ đẻ, năng suất trứng, tỷ lệ trứng có phôi, tỷ lệ trứng nở… - Tuổi đẻ quả trứng đầu tiên: là một chỉ tiêu đánh giá sự thành thục về sinh dục của cá thể. Sự thành thục về sinh dục đối với cá thể là tuổi đẻ quả trứng đầu tiên, nhưng đối với đàn gia cầm được xác định bằng tuổi đẻ đạt 5% số cá thể trong đàn. Tuổi thành thục về sinh dục sớm hay muộn có liên quan chặt chẽ với đặc điểm di truyền của giống. Tác giả Trần Đình Miên, Nguyễn Kim Đường (1992) [21] cho rằng, tuổi thành thục về sinh dục do các gene nằm trên nhiễm sắc thể giới tính quy định và có ít nhất 2 gặp gene cùng quy định. Brandsch H, Biilchel H (1978) [5] cũng cho biết, hệ số di truyền của tính trạng tuổi đẻ quả trứng đầu ở gà h2= 0,14 - 0,15 và tuổi thành thục về sinh dục với kích thước cơ thể ở mối tương quan nghịch. Nhưng giống gia cầm có tầm vóc nhỏ bé thường có tuổi thành thục sớm hơn những giống gia cầm có tầm vóc lớn. Tuổi đẻ quả trứng đầu còn phụ thuộc vào chế độ nuôi dưỡng và các yếu tố môi trường, đặc biệt là chế độ chiếu sáng. Trong cùng một dòng, một giống, cá thể nào được nuôi dưỡng tốt hơn sẽ thành thục sớm hơn. Thời gian chiếu sáng dài sẽ thúc đẩy gia cầm đẻ trứng sớm (Phạm Thị Minh Thu, 1996) [34]. - Năng suất trứng: Năng suất và sản lượng trứng là chỉ tiêu phản ánh chất lượng con giống. Năng suất trứng là số trứng đẻ ra trong một khoảng thời gian nhất định. Hiện nay, chưa có sự thống nhất về thời gian tính năng suất trứng, có thể tính theo mái trong thời gian 1 tuần, 1 tháng, 1 năm, 1 chu kỳ hoặc tính cho cả đời mái đẻ. Chỉ tiêu này phụ thuộc vào loài, giống, hướng sản xuất, đặc điểm cá thể, tuổi, mùa vụ và kỹ thuật nuôi dưỡng. Theo Card 9 L.E., Neshein M.C (1970) [51], ở các đàn gà mái cao sản, năng suất trứng cao nhất vào tháng thứ 2, thứ 3 kể từ khi bắt đầu đẻ, sau đó giảm dần cho đến hết năm đẻ và năng suất trứng của năm đầu là cao nhất, những năm sau giảm 10 20% so với năm trước. Tác giả Nguyễn Thị Thanh Bình (1998) [4] cũng cho biết, đối với gà cao sản, tỷ lệ trứng tăng nhanh từ khi bắt đầu đẻ, đến tuần tuổi thứ 35 đạt đỉnh đẻ trên 90%, sau đó giảm dần và vẫn giữ được tỷ lệ đẻ từ 60 65% ở tuần tuổi thứ 76. Khi cường độ đẻ giảm, nhiều gà có biểu hiện bản năng đòi ấp và mức độ biểu hiện này ở các giống gà là khác nhau. 1.1.4.3. Các chỉ tiêu về sức sinh sản của gia cầm a, Khả năng sinh sản của gia cầm Sinh sản của gia cầm là hoạt động bản năng mang đặc điểm đặc trưng cho loài. Con mái sinh sản bằng cách đẻ trứng và gia cầm non được sinh ra bằng cách ấp nở ở môi trường bên ngoài cơ thể mẹ. Khả năng sinh sản của gia cầm có liên quan và ảnh hưởng tới ba khía cạnh: - Ảnh hưởng đến sự sinh tinh, từ đó ảnh hưởng đến sự thụ tinh và chất lượng phôi. - Ảnh hưởng đến quá trình hình thành trứng trong cơ thể gà mái do đó ảnh hưởng đến sức đẻ trứng. - Tác động lên chất lượng của trứng và từ đó ảnh hưởng đến tỷ lệ nở. Khả năng sinh sản của gia cầm ở các giống, loài, từng cá thể khác nhau thì khác nhau (Bùi Đức Lũng, Trần Long, 1994) [17] b, Tuổi đẻ quả trứng đầu Tuổi đẻ quả trứng đầu tiên là thời điểm tại đó gia cầm bắt đầu thành thục về tính. Tuổi đẻ quả trứng đầu là chỉ tiêu đánh giá sự thành thục về sinh dục có liên quan và phụ thuộc vào hai yếu tố chính đó là: nhân tố di truyền và ngoại cảnh. - Các nhân tố ngoại cảnh như: điều kiện thời tiết, khí hậu và độ dài ngày chiếu sáng, nếu phù hợp gia cầm sẽ có tuổi thành thục sinh dục sớm hơn. 10 - Nhân tố di truyền đó là sự qui định của loài, giống và trọng lượng cơ thể. Những gia cầm thuộc giống bé, thể trọng nhẹ thường có tuổi thành thục sinh dục sớm hơn so với những gia cầm có thể trọng lớn hơn. Bảng 1.1. Tuổi đẻ quả trứng đầu của một số giống gà Việt Nam Giống gia cầm Tuổi đẻ quả trứng đầu (ngày) Gà Ác 121 Gà Ri 127 Gà Mía 165 - 170 Gà Đông Tảo 159 (Nguồn: Lê Viết Ly (2001) [19]) c, Sức đẻ trứng Sức đẻ trứng là bản năng của gia cầm nó là một trong những chỉ tiêu quan trọng phục vụ cho mục đích của con người. Đối với gia cầm đây là chỉ tiêu đánh giá khả năng sinh sản của loài, giống đó. Theo Brandsch H, Biichell H (1978) [5] cho rằng: có năm yếu tố ảnh hưởng đến sức đẻ trứng của gia cầm là: - Tuổi bắt đầu đẻ trứng: hay tuổi bắt đầu thành thục đây là yếu tố có tương quan nghịch với kích thước cơ thể. - Chu kỳ đẻ trứng: hay cường độ đẻ trứng là sức đẻ trong một thời gian ngắn nó có tương quan chặt với sức đẻ trứng cả năm (r = 0,46). - Tần số thể hiện bản năng đòi ấp: là đặc điểm phụ thuộc nhiều vào yếu tố di truyền song ảnh hưởng của môi trường cũng rất rõ rệt. - Thời gian nghỉ đẻ: cũng gây ảnh hưởng lớn đến sản lượng trứng trong một năm. Tuy nhiên nó cũng bị ảnh hưởng bởi điều kiện môi trường như: thời tiết mùa vụ, chế độ dinh dưỡng. - Thời gian đẻ Ngoài ra khả năng đẻ trứng còn phụ thuộc vào các yếu tố khác như giống, tuổi đẻ, trạng thái sinh lý, đặc điểm của từng cá thể (Bùi Đức Lũng, Hoàng Văn Tiến, 1995) [18].