Tài liệu Nghiên cứu một số chỉ tiêu thể lực, sinh lý của phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ từ 18 54 trên địa bàn xã mỹ hương huyện lương tài tỉnh bắc ninh

Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh Trêng ®¹i häc s ph¹m hµ néi 2 Khoa sinh - ktnn **************** NguyÔn thÞ nh©m Nghiªn cøu mét sè chØ tiªu thÓ lùc, sinh lý cña phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î tõ 18 - 54 trªn ®Þa bµn x· mü h¬ng - huyÖn l¬ng tµi - tØnh b¾c ninh Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Chuyªn ngµnh: Gi¶i phÉu sinh lý ngêi ®éng vËt Hµ néi – 2008 Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 1 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh Lêi c¶m ¬n Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh s©u s¾c tíi c« gi¸o - Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Lan - ng­êi ®· tËn t×nh h­íng dÉn em trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n Ban chñ nhiÖm, c¸c thÇy c« gi¸o khoa Sinh KTNN, tæ ®éng vËt ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho em trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu t¹i khoa. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n UBND x· Mü H­¬ng, Tr¹m y tÕ x· Mü H­¬ng, phô n÷ x· Mü H­¬ng ®· céng t¸c gióp ®ì t«i hoµn thµnh ®Ò tµi nghiªn cøu cña m×nh. Hµ Néi, ngµy 25/4/2008 Sinh viªn NguyÔn ThÞ Nh©m Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh Lêi cam ®oan §Ó ®¶m b¶o tÝnh trung thùc cña ®Ò tµi, t«i xin cam kÕt nh­ sau: 1. §Ò tµi cña t«i kh«ng hÒ sao chÐp tõ bÊt cø mét ®Ò tµi nµo cã s½n. 2. §Ò tµi cña t«i kh«ng trïng víi mét ®Ò tµi nµo kh¸c. 3. KÕt qu¶ thu ®­îc trong ®Ò tµi lµ do nghiªn cøu thùc tiÔn, ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c vµ trung thùc. Sinh viªn NguyÔn ThÞ Nh©m Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 3 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh Môc lôc PhÇn 1. Më §Çu 1.1. §Æt vÊn ®Ò…………………………………………………….. 1 1.2. Môc ®Ých cña ®Ò tµi…………………………………………… 2 PhÇn 2. Tæng quan tµi liÖu 2.1. C¸c vÊn ®Ò chung vÒ h×nh th¸i thÓ lùc sinh lý…………………... 3 2.2. L­îc sö nghiªn cøu vÒ h×nh th¸i thÓ lùc sinh lý…………............ 5 2.3. C¸c nghiªn cøu vÒ thÓ lùc, sinh lý ng­êi ViÖt Nam……….. ….... 7 PhÇn 3. ®èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. §èi t­îng………………………………………………………... 12 3.2. §Þa ®iÓm nghiªn cøu…………………………………………….. 12 3.3. Thêi gian nghiªn cøu…………………………………………….. 12 3.4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu…………………………………... …… 12 PhÇn 4. kÕt qu¶ vµ th¶o luËn 4.1. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ chØ sè chiÒu cao ®øng cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54…………………… 21 4.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ chØ sè träng l­îng cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54…………………… 24 4.3. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ chØ sè BMI cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54……………………....... 27 4.4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ chØ sè 3 vßng cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54…………………………… 29 4.5. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ chØ sè nhÞp tim cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54…………… Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 36 4 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh phÇn 5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ..................................................... 44 TµI LIÖU THAM KH¶O....................................................................... 47 danh môc c¸c kÝ hiÖu, ch÷ viÕt t¾t KTNN : Kü thuËt n«ng nghiÖp §HSPHN2 : §¹i häc s­ pham Hµ Néi 2 HA : HuyÕt ¸p HATT : HuyÕt ¸p t©m thu HATTr : HuyÕt ¸p t©m tr­¬ng STT : Sè thø tù n : Sè mÉu nghiªn cøu BMI : ChØ sè khèi c¬ thÓ MmHg : Milimet thuû ng©n cm : Centimet Kg : Kilogam Nxb : Nhµ xuÊt b¶n Nxb GD : Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc khhg® : KÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 5 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh danh môc b¶ng B¶ng 4.1. B¶ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ chØ sè chiÒu cao ®øng cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54 B¶ng 4.2. B¶ng kÕt qu¶ so s¸nh chØ sè chiÒu cao ®øng cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 víi chØ sè chiÒu cao ®øng cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kû 90 - thÕ kû XX B¶ng 4.3. B¶ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ chØ sè träng l­îng cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 B¶ng 4.4. B¶ng kÕt qu¶ so s¸nh chØ sè träng l­îng cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong dé tuæi 18 - 54 víi chØ sè träng l­îng cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kû 90 B¶ng 4.5. B¶ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ chØ sè BMI cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 B¶ng 4.6. B¶ng kÕt qu¶ so s¸nh chØ sè BMI cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 víi chØ sè BMI cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kû 90 B¶ng 4.7. B¶ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ chØ sè 3 vßng cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54 B¶ng 4.8. B¶ng kÕt qu¶ so s¸nh chØ sè vßng 1 cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54 víi chØ sè vßng 1 cña cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kØ 90 - thÕ kû XX B¶ng 4.9. B¶ng kÕt qu¶ so s¸nh chØ sè vßng 2 cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54 víi chØ sè vßng 2 cña cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kØ 90 - thÕ kû XX B¶ng 4.10. B¶ng kÕt qu¶ so s¸nh chØ sè vßng 3 cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54 víi chØ sè vßng 3 cña cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kØ 90 - thÕ kû XX Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 6 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh B¶ng 4.11. B¶ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ chØ sè nhÞp tim cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 B¶ng 4.12. B¶ng kÕt qu¶ so s¸nh chØ sè nhÞp tim cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 víi chØ sè nhÞp tim cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kû 90 B¶ng 4.13. B¶ng kÕt qu¶ nghiªn cøu chØ sè HA cña phô n÷ ë t×nh tr¹ng kh¸c nhau theo së y tÕ thµnh phè HCM B¶ng 4.14. B¶ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ chØ sè HA cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 B¶ng 4.15. B¶ng kÕt qu¶ so s¸nh chØ sè HATT cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 víi chØ sè HATT cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kû 90 B¶ng 4.16. B¶ng kÕt qu¶ so s¸nh chØ sè HATTr cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 víi chØ sè HATTr cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kû 90 Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 7 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh danh môc h×nh H×nh 4.1. §å thÞ so s¸nh chØ sè chiÒu cao ®øng cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 víi chØ sè chiÒu cao ®øng cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kû 90 - thÕ kû XX H×nh 4.2. §å thÞ so s¸nh chØ sè träng l­îng cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 víi chØ sè träng l­îng cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kû 90 H×nh 4.3. §å thÞ so s¸nh chØ sè BMI cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 víi chØ sè BMI cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kû 90 H×nh 4.4. BiÓu ®å vÒ chØ sè 3 vßng cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54 H×nh 4.5. §å thÞ so s¸nh chØ sè vßng 1 cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54 víi chØ sè vßng 1 cña cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kØ 90 - thÕ kû XX H×nh 4.6. §å thÞ so s¸nh chØ sè vßng 2 cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54 víi chØ sè vßng 2 cña cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kØ 90 - thÕ kû XX H×nh 4.7. §å thÞ so s¸nh chØ sè vßng 3 cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18 - 54 víi chØ sè vßng 3 cña cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kØ 90 - thÕ kû XX H×nh 4.2. §å thÞ so s¸nh chØ sè nhÞp tim cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 víi chØ sè nhÞp tim cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kû 90 H×nh 4.9. BiÓu ®å vÒ chØ sè HA cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi tõ 18-54 H×nh 4.10. §å thÞ so s¸nh chØ sè HATT cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 víi chØ sè HATT cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kû 90 H×nh 4.11. §å thÞ so s¸nh chØ sè HATTr cña phô n÷ x· Mü H­¬ng trong ®é tuæi 18 - 54 víi chØ sè HATTr cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kû 90 Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 8 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh PhÇn 1. Më §Çu 1.1. §Æt vÊn ®Ò TÇm vãc vµ thÓ lùc lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm ph¶n ¸nh mét phÇn thùc tr¹ng cña c¬ thÓ vµ ®Æc biÖt liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng lao ®éng vµ thÈm mü cña con ng­êi. Song nh÷ng chØ sè vÒ h×nh th¸i thÓ lùc nµy cña con ng­êi thay ®æi theo thêi gian do sù thay ®æi cña x· héi, m«i tr­êng tù nhiªn…®¸ng kÓ nhÊt lµ chÕ ®é dinh d­ìng, luyÖn tËp thÓ dôc thÓ thao, chÕ ®é lµm viÖc vµ thùc tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Êt n­íc ta cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ, x· héi, khoa häc, kÜ thuËt, y häc…Do ®ã ®êi sèng nh©n d©n ngµy cµng ®­îc n©ng cao, con ng­êi kh«ng chØ biÕt ¨n no, mÆc Êm mµ cßn biÕt ¨n ngon vµ lµm ®Ñp. Còng theo ®ã c¸c chØ sè sinh häc cña con ng­êi thay ®æi. Sù thay ®æi ®ã theo thêi gian vµ løa tuæi nh­ thÕ nµo? RÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n­íc ®· nghiªn cøu ®Ó tr¶ lêi cho c©u hái nµy. T¹i ViÖt Nam, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña nhiÒu t¸c gi¶ ®· ®Ò cËp ®Õn thùc tr¹ng thÓ lùc, sinh lý cña ng­êi ViÖt Nam ë mét sè ®Þa ph­¬ng, vïng, miÒn trong n­íc hoÆc tr­êng häc vµ ®· cã mét sè so s¸nh cô thÓ ®Ó t×m hiÓu nguyªn nh©n gi÷a c¸c nhãm ®èi t­îng nghiªn cøu theo løa tuæi nh»m x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh ch¨m sãc søc khoÎ phï hîp víi tõng ®èi t­îng, tuy nhiªn nh÷ng so s¸nh cô thÓ nµy ch­a thÊy cã ë phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î. Phô n÷ nãi chung lµ mét bé phËn trong c¬ cÊu d©n sè, phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î nãi riªng lµ nh÷ng bµ mÑ cña nh÷ng chñ nh©n t­¬ng lai cña ®Êt n­íc, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng d©n sè mµ bïng næ d©n sè ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch cña mäi quèc gia. Cho ®Õn nay ch­a cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu vÒ thÓ lùc sinh lý cña phô n÷ x· Mü H­¬ng. Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 9 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh NhËn thøc ®­îc ®iÒu nµy t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi “Nghiªn cøu mét sè chØ tiªu thÓ lùc, sinh lý cña phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î tõ 18 - 54 trªn ®Þa bµn x· Mü H­¬ng - huyÖn L­¬ng Tµi - tØnh B¾c Ninh”. 1.2. Môc ®Ých cña ®Ò tµi * §¸nh gi¸ thùc tr¹ng mét sè chØ tiªu vÒ thÓ lùc, sinh lý cña phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î ë c¸c nhãm tuæi kh¸c nhau trªn ®Þa bµn x· Mü H­¬ng huyÖn L­¬ng tµi - tØnh B¾c Ninh. * Cung cÊp c¸c sè liÖu vÒ mét sè chØ sè thÓ lùc, sinh lý c¬ b¶n; gãp phÇn x©y dùng c¸c chØ sè sinh häc ng­êi ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. * ThÊy ®­îc ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi, thãi quen sinh ho¹t, m«i tr­êng sèng lªn sù ph¸t triÓn cña ng­êi d©n quª m×nh. * X©y dùng ®­îc ý thøc vµ ®Ò ra c¸c ph­¬ng ph¸p ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ cho phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î trªn ®Þa bµn cña x·. Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 10 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh PhÇn 2. tæng quan tµi liÖu 2.1. C¸c vÊn ®Ò chung vÒ h×nh th¸i thÓ lùc, sinh lý 2.1.1. ThÓ lùc vµ c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ thÓ lùc ThÓ lùc lµ kh¸i niÖm ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm, cÊu tróc tæng hîp cña c¬ thÓ, cã liªn quan tíi søc lao ®éng vµ thÈm mü cña con ng­êi. Sù ph¸t triÓn cña thÓ lùc lµ qu¸ tr×nh thay ®æi ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, chøc n¨ng cña c¬ thÓ con ng­êi trong ®êi sèng c¸ thÓ. C¸c chØ tiªu vÒ mÆt thÓ lùc cßn mang tÝnh ®Æc thï vÒ mÆt giíi tÝnh, chñng téc, løa tuæi trong m«i tr­êng sèng nhÊt ®Þnh. ThÓ lùc lµ th­íc ®o søc khoÎ, kh¶ n¨ng lao ®éng vµ häc tËp. ChÝnh v× vËy nghiªn cøu vµ øng dông c¸c chØ sè thÓ lùc ®­îc phæ biÕn réng r·i trong nhiÒu lÜnh vùc nh­ y häc, khoa häc, thÓ thao, gi¶i trÝ… ViÖc nghiªn cøu thÓ lùc ngµy cµng ph¸t triÓn. §Ó ®¸nh gi¸ thÓ lùc ng­êi ta dïng c¸c chØ tiªu kh¸c nhau, tuú vµo môc ®Ých nghiªn cøu mµ lùa chän c¸c chØ tiªu riªng. C¸c chØ tiªu vÒ thÓ lùc ®­îc lùa chän trong ®Ò tµi nµy lµ: 2.1.1.1. ChiÒu cao ®øng Lµ chiÒu cao cña c¬ thÓ khi ®øng trªn nÒn ph¼ng, lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng ®Ó lùa chän con ng­êi trong c«ng t¸c tuyÓn sinh, tuyÓn lao ®éng… hiÖn nay còng nh­ tr­íc kia. Sù t¨ng kÝch th­íc cña chiÒu cao phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn x­¬ng (trong ®ã quan träng nhÊt lµ x­¬ng chi d­íi vµ x­¬ng cét sèng). ChiÒu cao cña mçi ng­êi ®­îc quyÕt ®Þnh bëi di truyÒn, giíi tÝnh vµ chÞu ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh bëi ®iÒu kiÖn m«i tr­êng sèng (chÕ ®é dinh d­ìng, ®iÒu kiÖn lao ®éng, luyÖn tËp thÓ dôc thÓ thao…) 2.1.1.2. Träng l­îng c¬ thÓ Lµ sè ®o ®­îc sö dông nh­ lµ chØ tiªu trong viÖc lùa chän con ng­êi còng nh­ ®¸nh gi¸ thÓ lùc mçi ng­êi. C©n nÆng (kg) lµ ®¬n vÞ ®Ó ®o träng l­îng c¬ thÓ. Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 11 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh Ngoµi yÕu tè di truyÒn th× ®iÒu kiÖn m«i tr­êng sèng còng ¶nh h­ëng lín ®Õn viÖc quy ®Þnh träng l­îng c¬ thÓ. Ngµy nay do kinh tÕ ph¸t triÓn, ®êi sèng ®­îc n©ng cao th× hiÖn t­îng thõa c©n, bÐo ph× ®ang trë thµnh mét vÊn ®Ò lo ng¹i. 2.1.1.3. ChØ sè BMI (Body Mass Index): ChØ sè khèi cña c¬ thÓ ThÓ hiÖn mèi t­¬ng quan gi÷a 2 ®¹i l­îng lµ c©n nÆng vµ chiÒu cao Träng l­îng (kg) BMI = [chiÒu cao ®øng (m)]2 Theo tæ chøc y tÕ thÕ giíi th× chØ sè BMI cña phô n÷ Ch©u ¸ giíi h¹n trong kho¶ng: D­íi 18.5: thiÕu c©n, thiÕu n¨ng l­îng tr­êng diÔn Tõ 18.5 - 23: lµ b×nh th­êng Tõ 25 - 29.9: lµ thõa c©n Lín h¬n 30: lµ bÐo ph× 2.1.1.4. ChØ sè vßng 1, vßng 2, vßng 3 Lµ 3 chØ sè thÓ hiÖn nÐt ®Ñp ngo¹i h×nh ®Æc tr­ng cña ng­êi phô n÷. C¸c chØ sè nµy thay ®æi theo tuæi t¸c, ®iÒu kiÖn lµm viÖc, luyÖn tËp thÓ dôc thÓ thao vµ chÕ ®é dinh d­ìng. 2.1.2. Sinh lý vµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ Nghiªn cøu sinh lý ng­êi vµ ®éng vËt ®· trë thµnh mét m«n khoa häc chuyªn ngµnh cña sinh häc ®ã lµ sinh lý häc ®éng vËt vµ ng­êi. Sinh lý häc ®éng vËt vµ ng­êi nghiªn cøu c¸c chøc n¨ng vµ c¸c quy luËt ho¹t ®éng sèng b×nh th­êng cña c¬ thÓ mét sè ®éng vËt vµ ng­êi. [5] Khi nghiªn cøu sinh lý ng­êi phô n÷ trong ®Ò tµi nµy t«i sö dông c¸c chØ sè sinh lý c¬ b¶n lµ: Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 12 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh 2.1.2.1. NhÞp tim. Lµ sè lÇn co bãp cña tim trªn mét phót. 2.1.2.2. HuyÕt ¸p HuyÕt ¸p t©m thu (huyÕt ¸p tèi ®a): Lµ ¸p lùc cao nhÊt ®o ®­îc ë ®éng m¹ch trong thêi gian t©m thu. HuyÕt ¸p t©m tr­¬ng (huyÕt ¸p tèi thiÓu): Lµ ¸p lùc thÊp nhÊt ®o ®­îc ë ®éng m¹ch. [5] 2.1.3. Nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn thÓ lùc, sinh lý cña phô n÷ Chia lµm hai nhãm chÝnh lµ: Nhãm yÕu tè bªn trong vµ nhãm yÕu tè bªn ngoµi. 2.1.3.1. Nhãm yÕu tè bªn trong Bao gåm tÝnh di truyÒn, giíi tÝnh vµ hoocmon. Lµ yÕu tè quy ®Þnh ®iÒu khiÓn vµ sù ph¸t triÓn thÓ lùc sinh lý cña con ng­êi. 2.1.3.2. Nhãm yÕu tè bªn ngoµi Kh¸c víi nhãm yÕu tè bªn trong, nhãm yÕu tè bªn ngoµi cã ý nghÜa h¬n ®èi víi ®Ò tµi nghiªn cøu v× ®©y lµ yÕu tè cã ý nghÜa thùc tiÔn cho phÐp ta cã thÓ t¸c ®éng chñ ®éng ®Ó n©ng cao thÓ lùc cña con ng­êi. Sù ph¸t triÓn cña c¸ thÓ cã liªn quan chÆt chÏ ®Õ m«i tr­êng tù nhiªn, m«i tr­êng x· héi, m«i tr­êng sinh vËt. Trong ®ã dinh d­ìng, chÕ ®é lµm viÖc, chÕ dé luyÖn tËp thÓ dôc thÓ thao, ®iÒu kiÖn m«i tr­êng tù nhiªn cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn søc kháe cña con ng­êi nãi chung vµ phô n÷ nãi riªng. V× thÕ c¸c chØ sè vÒ thÓ lùc, sinh lý cña ng­êi phô n÷ còng thay ®æi tuú vµo c¸c ®iÒu kiÖn sèng mµ ng­êi phô n÷ ®ã cã. 2.2. L­îc sö nghiªn cøu vÒ h×nh th¸i thÓ lùc vµ sinh lý. Søc khoÎ lµ tr¹ng th¸i tho¶i m¸i vÒ thÓ lùc tinh thÇn x· héi chø kh«ng ®¬n thuÇn lµ cã bÖnh hay tËt. Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 13 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh ViÖc nghiªn cøu h×nh th¸i thÓ lùc, sinh lý cña c¬ thÓ ®­îc xem nh­ mét bé phËn cña sinh häc c¬ thÓ, còng cã lÞch sö tån t¹i vµ ph¸t triÓn hÕt søc phong phó thÓ hiÖn trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau trªn thÕ giíi còng nh­ t¹i ViÖt Nam. H×nh th¸i thÓ lùc, sinh lý lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc nhiÒu ng­êi quan t©m khi nghiªn cøu con ng­êi. Nold, Ludman vµ Valanski lµ nh÷ng nhµ nh©n tr¾c häc ®Çu tiªn ®­a ra nh÷ng sè liÖu chøng minh mèi quan hÖ gi÷a h×nh th¸i víi c¸c yÕu tè tù nhiªn x· héi. N¨m 1919, Rudolf Martin, nhµ nh©n tr¾c häc tiªn phong ng­êi §øc ®· ®Ò xuÊt ph­¬ng ph¸p vµ dông cô ®o ®¹c c¸c kÝch th­íc cña c¬ thÓ vµ ®· ®­îc nhiÒu nhµ nghiªn cøu ¸p dông ®Ó ®¸nh gi¸ thÓ lùc. Hai t¸c phÈm næi tiÕng cña «ng lµ “Gi¸o tr×nh vÒ nh©n tr¾c häc - 1919” vµ “ChØ nam ®o ®¹c c¬ thÓ vµ chØ sè thèng kª - 1924". [1] Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nghiªn cø t¨ng tr­ëng vÉn ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn vµ cã ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ thÓ lùc b»ng chØ sè thèng nhÊt, c¸c dông cô ®o ®¹c ®­îc chuÈn ho¸ quèc tÕ. C¸c nhµ khoa häc ®· sö dông ph­¬ng ph¸p, ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i cho viÖc nghiªn cøu ®­îc nhanh chãng vµ chÝnh x¸c. Trong phÇn lín c¸c nghiªn cøu, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· sö dông gi¸ trÞ trung b×nh cña mçi chØ sè nghiªn cøu vµ ®é lÖch tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh t×nh tr¹ng thÓ lùc, sinh lý. ThÓ hiÖn c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ nh©n tr¾c häc sau Rudolf Martin nh­: P.M Baskirov - “Nh©n tr¾c häc - 1962”, Evan Dervanrl - “Nh©n tr¾c häc - 1964", c«ng tr×nh cña Bunak (1941), A.M Uruxon (1961), X. Gelpperil (1965), Tomiewicz (1968), Tarasov (1968), M.P. Rog Pernot (1987). Nghiªn cøu t¨ng tr­ëng ®­îc tiÕn hµnh theo ph­¬ng ph¸p c¾t ngang hay theo ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu häc. Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 14 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh Ph­¬ng ph¸p c¾t ngang ®­îc sö dông trong c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Chitistian Friedrich Jumpert ng­êi §øc n¨m 1954 vµ rÊt nhiÒu c«ng tr×nh kh¸c. Nghiªn cøu däc ®­îc Phibibert Gueneaude Montbeilard thùc hiÖn trªn ®èi víi rÊt nhiÒu ®èi t­îng lµ con trai m×nh tõ n¨m 1959 ®Õn 1977. §©y lµ ph­¬ng ph¸p nghiªn rÊt cã hiÖu qu¶ ®­îc sö dông ®Õn ngµy nay. Sau ®ã cßn cã nhiÒu c«ng tr×nh kh¸c nh­ Bowditch (1840 - 1911) ë Mü, Paul Godin (1860 - 1953) ë Ph¸p… N¨m 1977, HiÖp héi c¸c nhµ t¨ng tr­ëng häc ®· ®­îc thµnh lËp ®¸nh dÊu mét b­íc ph¸t triÓn míi cña viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy trªn thÕ giíi. ë ViÖt Nam, nghiªn cøu thÓ lùc, sinh lý ®­îc tiÕn hµnh sau thÕ giíi mét thêi gian dµi nh­ng còng ®· cã rÊt nhiÌu c«ng tr×nh nghiªn cøu. C¸c c«ng tr×nh nµy ®· ®­îc tËp trung trong cuèn “H»ng sè sinh häc ng­êi ViÖt Nam”, xuÊt b¶n n¨m 1975 vµ cuèn “Gi¸ trÞ sinh häc ng­êi ViÖt Nam b×nh th­êng thËp kû 90 - thÕ kû XX”, xuÊt b¶n n¨m 2002. 2.3. C¸c nghiªn cøu vÒ thÓ lùc, sinh lý ng­êi ViÖt Nam 2.3.1. Nghiªn cøu vÒ h×nh th¸i thÓ lùc B¾t ®Çu tõ n¨m 1930 nghiªn cøu ®Çu tiªn vÒ c¸c chØ sè thÓ lùc t¹i ViÔn §«ng B¸c Cæ. N¨m 1945 - 1960, c¸c bé m«n nh©n tr¾c häc b¾t ®Çu ®­îc h×nh thµnh ë mét sè viÖn nghiªn cøu vµ tr­êng §¹i häc. Thêi gian sau ®ã, c¸c c«ng tr×nh ®iÒu tra c¬ b¶n ®­îc t¨ng c­êng vÒ sè l­îng, quy m« vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ trªn c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau vÒ løa tuæi, giíi tÝnh, thµnh phÇn d©n téc. Cô thÓ: Vµo nh÷ng n¨m 1967 vµ 1972, t¹i ViÖt Nam mét sù kiÖn lín trong ngµnh nh©n tr¾c häc ®ã lµ héi nghÞ “H»ng sè sinh häc ng­êi ViÖt Nam” do gi¸o s­ NguyÔn TÊn Gi Träng chñ tr× ®· ®­îc tËp hîp hµng tr¨m c«ng tr×nh nghiªn cøu tõ tr­íc ®Õn b©y giê. N¨m 1975, cuèn s¸ch “H»ng sè sinh häc Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 15 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh ng­êi ViÖt Nam” do chÝnh «ng chñ biªn ®­îc xuÊt b¶n lÇn ®Çu tiªn ë n­íc ta. S¸ch ®­îc dïng lµm tµi liÖu tham kh¶o cho nhiÒu c«ng tr×nh ë trong vµ ngoµi n­íc. Trong ®ã cã c¸c dÆc ®iÓm c¬ b¶n vÒ thÓ lùc ng­êi ViÖt Nam nh­ sau: ChiÒu cao ®øng løa tuæi 18 - 25 ®èi víi n÷ lµ 149  4.0 cm. [3] Träng l­îng cã quy luËt t¨ng tr­ëng phï hîp víi quy luËt t¨ng tr­ëng chiÒu cao. ë løa tuæi 18 - 25, ®èi víi phô n÷ träng l­îng trung b×nh ®¹t 43.0  3.9 kg. §©y míi chØ lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu ë miÒn B¾c nh­ng ®ã thËt sù lµ chç dùa tin cËy cho c¸c nghiªn cøu sau nµy. N¨m 1980, 1982, §oµn Yªn vµ céng sù ®· nghiªn cøu mét sè chØ tiªu sinh häc ng­êi ViÖt Nam trong ®ã cã chiÒu cao, c©n nÆng. ¤ng ®­a ra nhËn xÐt chiÒu cao trung b×nh cña ng­êi ViÖt Nam thÊp h¬n nhiÒu so víi ng­êi Ch©u ¢u vµ Ch©u Mü mäi løa tuæi. “Atlat nh©n tr¾c häc ng­êi ViÖt Nam trong løa tuæi lao ®éng - 1986” do Vâ H­ng chñ biªn ®­îc thùc hiÖn nghiªn cøu trªn tÊt c¶ 3 miÒn cña ®Êt n­íc. Qua c«ng tr×nh nµy t¸c gi¶ ®· nªu ®­îc ®Æc ®iÓm vµ quy luËt ph¸t triÓn tÇm vãc, thÓ lùc ng­êi ViÖt Nam. [2] MÆt kh¸c, cã nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ tõng ®èi t­îng cô thÓ c«ng nh©n, n«ng d©n, c¸n bé viªn chøc, thanh niªn, sinh viªn, häc sinh…nh­: “C¸c chØ sè dinh d­ìng cña ng­êi cña ng­êi lín thuéc mét x· thuéc tØnh Hµ T©y” do §µo Huy Khª, NguyÔn H÷u C­êng vµ NguyÔn Yªn nghiªn cøu. [8] “H×nh th¸i thÓ lùc, khèi mì, khèi n¹c vµ bÒ dµy líp mì d­íi da cña c«ng nh©n Liªn hiÖp xÝ nghiÖp Méc Ch©u” do Lª H÷u H­ng, Vò duy S¬n vµ céng sù tiÕn hµnh. Nghiªn cøu nµy cho thÊy tõ løa tuæi 18 - 25 sang løa tuæi 26 - 40 hÇu hÕt c¸c kÝch th­íc cña nam n÷ c«ng nh©n Liªn hiÖp xÝ nghiÖp Méc Ch©u ®Òu rÊt Ýt thay ®æi. Khi b­íc sang løa tuæi 41 - 45, c¸c kÝch th­íc còng nh­ khèi n¹c, khèi mì gi¶m râ rÖt. [6] Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 16 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh Thanh niªn vµ sinh viªn lµ ®èi t­îng ®­îc chó ý nhiÒu nhÊt. Cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ë c¸c tr­êng häc t¹i c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau. N¨m 1992, TrÇn ThiÕt S¬n, NguyÔn Do·n TuÊt vµ Lª Gian Vinh chän ngÉu nhiªn 165 sinh viªn §¹i häc y Hµ Néi ®Ó nghiªn cøu ®Æc ®iÓm h×nh th¸i thÓ lùc. KÕt qu¶ cho thÊy thÓ lùc cña sinh viªn y Hµ Néi thuéc lo¹i trung b×nh, cao h¬n thanh niªn ViÖt Nam cïng løa tuæi. N¨m 1994, NguyÔn H÷u Cho¸ng, NguyÔn Th¸i B×nh, NguyÔn H÷u ChØnh nghiªn cøu thÓ lùc cña thanh niªn Hång Bµng - H¶i Phßng qua ®ît kh¸m nghÜa vô qu©n sù. C¸c t¸c gi¶ nhËn thÊy, tõ 18 - 25 tuæi ph¸t triÓn chiÒu cao, träng l­îng cña thanh niªn Hång Bµng ®· ch÷ng l¹i hay vÉn t¨ng nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ. N¨m 1996, Lª Nam Trµ Vµ céng sù trong ®Ò tµi KX 07.07 ®· cho thÊy giai ®o¹n 18 - 25 tuæi con ng­êi vÉn cã sù t¨ng tr­ëng, tuy nhiªn møc ®é kh«ng thay ®æi nhiÒu. §Õn 25 tuæi c¶ hai giíi ®Òu cã chØ sè thÓ lùc, h×nh th¸i æn ®Þnh. [6] N¨m 1998, Vò ThÞ Thanh B×nh nghiªn cøu c¸c chØ tiªu vÒ h×nh th¸i, thÓ lùc vµ chøc n¨ng sinh lý cña sinh viªn tr­êng Cao ®¼ng s­ ph¹m thÓ dôc Trung ­¬ng 1 ®· nhËn thÊy sù kh¸c biÖt so víi tr­êng §¹i häc b×nh th­êng vµ thuéc lo¹i tèt so víi thanh niªn ViÖt Nam. Sù kh¸c biÖt nµy do qu¸ tr×nh rÌn luyÖn thÓ dôc thÓ thao. [2] Còng trong n¨m 1998, nhãm t¸c gi¶ NguyÔn Quang Mai, NguyÔn ThÞ Lan thùc hiÖn nghiªn cøu trªn n÷ sinh c¸c d©n téc Ýt ng­êi ®· cho thÊy ®Õn tuæi 18 chiÒu cao, träng l­îng trung b×nh cña n÷ sinh d©n téc thiÓu sè thÊp h¬n n÷ sinh c¸c vïng ®ång b»ng vµ thµnh thÞ. N¨m 1994, Tr­êng §¹i häc Y Hµ Néi ®­îc chñ tr× Dù ¸n “§iÒu tra c¬ b¶n mét sè chØ tiªu sinh häc ng­êi ViÖt Nam b×nh th­êng thËp kû 90”. Dù ¸n kÕt thóc vµ nghiÖm thu ngµy 06 th¸ng 2 n¨m 2001 víi kÕt qu¶ xuÊt s¾c. Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 17 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh Tõ kÕt qu¶ cña dù ¸n nµy, ban biªn tËp gåm c¸c Nhµ khoa häc Y häc ®¹i diÖn cho c¸c chuyªn khoa, chuyªn ngµnh Y häc trong c¶c n­íc do GS. TS. Lª Ngäc Träng, Thø tr­ëng Bé Y tÕ lµm Tæng biªn tËp ®· ®­îc thµnh lËp ®Ó biªn so¹n cuèn s¸ch “C¸c gi¸ trÞ sinh häc ng­êi ViÖt Nam b×nh th­êng thËp kû 90 - thÕ kû XX”. Cuèn s¸ch nµy cßn ®­îc bæ sung mét sè gi¸ trÞ sinh häc kh¸c tõ c¸c ®Ò tµi khoa häc cÊp Bé ®· ®­îc nghiÖm thu hoÆc tõ c¸c LuËn ¸n TiÕn sÜ Y häc ®· ®­îc b¶o vÖ mµ dù ¸n “§iÒu tra c¬ b¶n mét sè chØ tiªu sinh häc ng­êi ViÖt Nam b×nh th­êng thËp kû 90” ch­a lµm ®­îc. [7] C«ng tr×nh nµy cho thÊy c¸c chØ sè sinh häc ng­êi t¨ng lªn ®¸ng kÓ so víi nh÷ng thËp kû tr­íc. [7] §iÒu nµy cã thÓ gi¶i thÝch do ®iÒu kiÖn sèng ®­îc c¶i thiÖn h¬n nhiÒu, ng­êi ViÖt Nam ®­îc cung cÊp ®Çy ®ñ chÊt dinh d­ìng vµ cã chÕ ®é luyÖn tËp thÓ dôc hµng ngµy. §©y lµ c«ng tr×nh gÇn ®©y nhÊt cã ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ thÓ lùc ng­êi ViÖt Nam ë mäi løa tuæi trong ®ã cã phô n÷ ë løa tuæi 18 - 54. KÕt qu¶ c«ng tr×nh nµy lµ chç dùa ®¸ng tin cËy cho c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu sau nµy. 2.3.2. Nghiªn cøu vÒ sinh lý Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y tö vong c¬ b¶n l¹i liªn quan ®Õn c¸c bÖnh thuéc hÖ tim m¹ch. Víi løa tuæi 18 - 29 tû lÖ nµy kh«ng cao nh­ng ë løa tuæi 50 trë vÒ sau th× tû lÖ nµy ë n÷ giíi t¨ng 260 lÇn. V× vËy ®©y lµ vÊn ®Ò cÇn bµn luËn v× nã kh«ng chØ liªn quan ®Õn søc sèng cña “qu¶ tim” mµ cßn kÐo theo mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò kh¸c liªn quan ®Õn søc khoÎ. Ngoµi nhÞp tim hiÖn t­îng huyÕt ¸p t¨ng gi¶m ë nhiÒu løa tuæi còng ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ ®Ò cËp ®Õn. N¨m 1975, “TrÞ sè huyÕt ¸p ®éng m¹ch ng­êi ViÖt Nam phÝa B¾c” ®­îc c«ng bè vµ th¶o luËn t¹i Héi nghÞ h»ng sè sinh häc vµ ®­îc xuÊt b¶n. N¨m 1995, “TrÞ sè ®éng m¹ch ng­êi ViÖt Nam c¶ n­íc” do TrÇn §ç Trinh tiÕn hµnh nghiªn cøu ®­îc xuÊt b¶n. Nghiªn cøu nµy ®ù¬c tiÕn hµnh tõ Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 18 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh th¸ng 4/1984 ®Õn th¸ng 2/1992 trong nh©n d©n thuéc 20 tØnh cña 7 vïng ®Þa lý trong c¶ n­íc. Theo nghiªn cøu, ng­êi ViÖt Nam trong kho¶ng 17 - 18 tuæi ®Õn 45 - 49 tuæi huyÕt ¸p h»ng n¨m t¨ng kho¶ng 0.16 mmHg ®èi víi huyÕp ¸p t©m thu vµ 0.2 mmHg ®èi víi huyÕt ¸p t©m tr­¬ng. Møc huyÕt ¸p cña ng­êi ViÖt Nam thÊp h¬n ng­êi Ch©u ¢u trong mäi thêi k× cña løa tuæi. [6] N¨m 2002, “C¸c gi¸ trÞ sinh häc ng­êi ViÖt Nam b×nh th­êng thËp kû 90 - thÕ kû XX”, ®­îc xuÊt b¶n, trong ®ã c¸c chØ sè sinh lý cña phô n÷ b×nh th­êng thËp kû 90 tuæi tõ 18 - 54 lµ: TÇn sè tim dao ®éng tõ 76 ± 7 ®Õn 77 ± 7 mmHg. [7] HuyÕt ¸p t©m thu trung b×nh dao ®éng tõ 110 ± 10 ®Õn 117 ±12, huyÕt ¸p t©m tr­¬ng dao ®éng tõ 70 ±7 ®Õn 74 ± 7 mmHg. [7] Cã nhiÒu ®Ò tµi nghiªn cøu cña sinh viªn khoa Sinh - KTNN tr­êng §HSP 2 vÒ mét sè chØ tiÕu sinh lý cña sinh viªn tuæi 18 - 25. HuyÕt ¸p t©m tr­¬ng trung b×nh cña n÷ lµ 70.68 ± 8.03 mmHg. HuyÕt ¸p t©m thu trung b×nh cña n÷ lµ 116.04 ± 9.74 mmHg. [1] Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ thÓ lùc sinh lý ®· ®ãng gãp rÊt lín trong lÜnh vùc y häc, sinh häc, gi¸o dôc, nghiªn cøu khoa häc vµ lµm s¸ng tá ®Æc ®iÓm h×nh th¸i c¬ thÓ ng­êi ViÖt Nam nãi chung vµ phô n÷ nãi riªng trong mèi t­¬ng quan víi m«i tr­êng sèng. Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 19 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Nh©m – K30C Sinh PhÇn 3. ®èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. §èi t­îng nghiªn cøu Lµ 417 phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î tõ 18 - 54 trªn ®Þa bµn x· Mü H­¬ng - huyÖn L­¬ng Tµi - tØnh B¾c Ninh trõ nh÷ng phô n÷ cã dÞ tËt bÈm sinh, bÞ bÖnh m·n tÝnh, phô n÷ cã thai vµ ®ang cho con bó. 3.2. §Þa ®iÓm nghiªn cøu §Þa ®iÓm nghiªn cøu thuéc x· Mü H­¬ng - L­¬ng Tµi - B¾c Ninh. §©y lµ mét x· n«ng th«n cã h¬n 7000 ng­êi, trong ®ã phô n÷ tuæi tõ 18 - 54 cã 1688 ng­êi (tÝnh ®Õn th¸ng 4/2008 - theo ban d©n sè x· Mü H­¬ng). Phô n÷ trong ®é tuæi nµy thuéc nhiÒu ngµnh nghÒ kh¸c nhau nh­: gi¸o viªn, häc sinh, thî may, b¸n hµng... nh­ng ®¹i ®a sè lµ lµm ruéng. Nh÷ng ng­êi lµm ruéng cßn lµm thªm mét sè c«ng viÖc kh¸c nh­: g¸nh g¹ch, phô v÷a, lµm hµng m·...Chång hay bè mÑ cña hä chñ yÕu vÉn lµ n«ng d©n nh­ng hä còng ®· lµm nhiÒu nghÒ phô kh¸c nh­ g¸nh g¹ch, thî x©y, nu«i c¸, cai x©y dùng... V× vËy phô n÷ ch­a cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn toµn diÖn mÆc dï ®êi sèng ®· ®­îc c¶i thiÖn h¬n. 3.3. Thêi gian nghiªn cøu Tõ th¸ng 8/2007 ®Õn 4/2008 3.4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.4.1. Chän mÉu ngÉu nhiªn. X· Mü H­¬ng Th«n NghÜa H­¬ng §éi 1: 60 phô n÷ §éi 2: 65 phô n÷ Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Th«n An Mü §éi 4: 55 phô n÷ §éi 1: 58 phô n÷ Th«n My Xuyªn §éi 2: 62 phô n÷ §éi 9: 70 phô n÷ §éi 12: 54 phô n÷ 20