Tài liệu Nghiên cứu một số chỉ số về sinh lý sinh dục sinh sản ở nữ sinh và phụ nữ trên địa bàn thị trấn phố ràng huyện bảo yên tỉnh lào cai

Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi ThÕ giíi ®· b­íc vµo thÕ kû XXI víi nhiÒu ­íc väng t­¬i ®Ñp. Nh­ng kh«ng ®­îc quªn mèi lo ©u vÒ d©n sè ngµy mét gia t¨ng nhanh chãng “Sù bïng næ d©n sè”. Sù gia t¨ng d©n sè ®· kÐo theo hµng lo¹t c¸c yÕu tè nh­: l­¬ng thùc, thùc phÈm, nhµ ë, tr­êng häc, bÖnh viÖn, giao th«ng… §Æc biÖt lµ nguån tµi nguyªn bÞ c¹n kiÖt, m«i tr­êng bÞ « nhiÔm nghiªm träng. Mäi tiªu cùc vµ tÖ n¹n x· héi ngµy cµng t¨ng. §©y lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam. §øng tr­íc thùc tr¹ng ®ã, Ban chÊp hµnh trung ­¬ng §¶ng kho¸ VII th¸ng 1/1993, ra nghÞ quyÕt vÒ chÝnh s¸ch d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. §¶ng ta ®· ®Ò ra môc tiªu cô thÓ: “Mçi gia ®×nh chØ cã 1 hoÆc 2 con ®Ó tíi n¨m 2015 b×nh qu©n toµn x· héi mçi cÆp vî chång chØ cã 2 con, tiÕn tíi æn ®Þnh quy m« d©n sè tõ gi÷a thÕ kû XXI”. [13] Víi sù nç lùc cña c¶ quèc gia, trong nh÷ng n¨m qua møc sinh ®Î ®· gi¶m xuèng, nh­ng d©n sè n­íc ta vÉn cßn t¨ng víi tèc ®é nhanh. §Æc biÖt ë c¸c tØnh miÒn nói, n¬i cã nhiÒu thµnh phÇn d©n téc cïng sinh sèng, do nhËn thøc cña ng­êi d©n cßn nhiÒu h¹n chÕ, ®êi sèng thiÕu thèn… Nªn viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh gÆp nhiÒu khã kh¨n, ch­a thùc hiÖn ®­îc mét c¸ch triÖt ®Ó, v× thÕ tû lÖ gia t¨ng d©n sè cßn cao. Phè Rµng lµ mét thÞ trÊn miÒn nói thuéc huyÖn B¶o Yªn, tØnh Lµo Cai, vÊn ®Ò d©n sè t¨ng nhanh còng kh«ng ph¶i lµ tr­êng hîp ngo¹i lÖ. N¨m 2006 trung b×nh sè con/ mÑ lµ 3,12. Bªn c¹nh ®ã cã kho¶ng 21% sè gia ®×nh ch­a thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, nªn viÖc qu¶n lý triÖt ®Ó, lµm gi¶m tû lÖ sinh ®Î cßn nhiÒu khã kh¨n. Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh Sù hiÓu biÕt mét c¸ch cã hÖ thèng vÒ sinh lý sinh dôc - sinh s¶n ë phô n÷ cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi viÖc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c biÖn ph¸p kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. ë ViÖt Nam trong hai thËp kû qua, ®èi t­îng sö dông c¸c dÞch vô kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh chñ yÕu lµ phô n÷, do vËy nghiªn cøu c¸c chØ sè vÒ sinh lý sinh dôc - sinh s¶n ë n÷ giíi lµ rÊt cÇn thiÕt. [9] XuÊt ph¸t tõ c¸c vÊn ®Ò nªu trªn, t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu "Mét sè chØ sè vÒ sinh lý sinh dôc - sinh s¶n ë n÷ sinh vµ phô n÷ trªn ®Þa bµn thÞ trÊn Phè Rµng, huyÖn B¶o Yªn, tØnh Lµo Cai". 2. Môc tiªu nghiªn cøu 2.1. Nghiªn cøu tuæi dËy th× ë c¸c n÷ sinh mét sè tr­êng phæ th«ng ë thÞ trÊn Phè Rµng, huyÖn B¶o Yªn, tØnh Lµo Cai - Nghiªn cøu chiÒu cao ®øng vµ c©n nÆng, chØ sè vßng ngùc, vßng m«ng cña n÷ sinh thÞ trÊn Phè Rµng (10 - 17 tuæi). - So s¸nh chiÒu cao ®øng vµ c©n nÆng, chØ sè vßng ngùc, vßng m«ng cña n÷ sinh ®· cã kinh vµ n÷ sinh ch­a cã kinh, cña n÷ sinh thÞ trÊn Phè Rµng víi gi¸ trÞ sinh häc ng­êi ViÖt Nam b×nh th­êng thËp kû 90 - thÕ kû XX. - Nghiªn cøu tuæi cã kinh lÇn ®Çu theo tõng thËp kû ë phô n÷ thÞ trÊn Phè Rµng. 2.3. Nghiªn cøu chu kú kinh nguyÖt ë phô n÷ thÞ trÊn Phè Rµng - §é dµi vßng kinh. - Sè ngµy hµnh kinh. 2.4. Nghiªn cøu tuæi m·n kinh ë phô n÷ thÞ trÊn Phè Rµng, huyÖn B¶o Yªn, tØnh Lµo Cai Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh Néi dung ch­¬ng 1 Tæng quan tµi liÖu 1.1. C¸c vÊn ®Ò chung vÒ sinh lý sinh dôc - sinh s¶n 1.1.1. Chu kú kinh nguyÖt Sù ho¹t ®éng cña c¬ quan sinh dôc n÷ cã tÝnh chÊt chu kú mµ biÓu hiÖn ®iÓn h×nh lµ chu kú kinh nguyÖt. Chu kú kinh nguyÖt ë n÷ trung b×nh kho¶ng 28 ngµy, chia thµnh 2 giai ®o¹n, hay cßn gäi lµ 2 pha. [1] [2] - §Çu tiªn lµ giai ®o¹n t¨ng sinh. ë giai ®o¹n nµy, tuyÕn yªn t¨ng tiÕt FSH vµ LH. D­íi t¸c dông cña tuyÕn yªn, nang trøng ph¸t triÓn vµ t¨ng tiÕt estrogen. Hµm l­îng 3 lo¹i hoãcm«n nµy t¨ng dÇn vµ ®¹t trÞ sè cao nhÊt tr­íc khi rông trøng 1, 2 ngµy. Líp niªm m¹c tö cung t¨ng sinh vµ cã nhiÒu m¹ch m¸u ®Ó chuÈn bÞ cho trøng ®· thô tinh lµm tæ vµ ph¸t triÓn. §ång thêi tÕ bµo trøng ph¸t triÓn, chÝn vµ rông vµo ngµy thø 14 tÝnh tõ ngµy hµnh kinh ®Çu tiªn cña chu kú kinh nguyÖt lÇn sau. [1] [8] - Giai ®o¹n thø hai lµ giai ®o¹n hoµng thÓ tè. Sau khi trøng rông, trong nang trøng h×nh thµnh thÓ vµng vµ b¾t ®Çu giai ®o¹n hoµng thÓ tè. TuyÕn yªn vµ bao no·n tiÕp tôc tiÕt ra c¸c hoãcm«n nãi trªn, nh­ng hµm l­îng gi¶m dÇn. ThÓ vµng tiÕt ra hoãcm«n progesteron. NÕu trøng kh«ng ®­îc thô tinh th× thÓ vµng sÏ tho¸i ho¸, l­îng hoãcm«n progesteron dÇn gi¶m xuèng, líp tÕ bµo míi cña niªm m¹c tö cung sÏ háng, bong ra g©y ch¶y m¸u (hµnh kinh). Thêi gian hµnh kinh x¶y ra vµo kho¶ng ngµy thø 12 - 14 sau khi trøng rông. Mçi lÇn hµnh kinh kÐo dµi kho¶ng 3 - 5 ngµy vµ mÊt tõ 40 - 200ml m¸u. NÕu trøng ®­îc thô tinh th× thÓ vµng tiÕp tôc ®­îc duy tr×. [1] [8] Chu kú kinh nguyÖt còng cã thÓ dµi h¬n hoÆc ng¾n h¬n 28 ngµy. Sù thay ®æi ®é dµi cña chu kú kinh nguyÖt Ýt ¶nh h­ëng ®Õn ®é dµi cña nöa sau Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh chu kú mµ chñ yÕu lµ thay ®æi ®é dµi cña nöa tr­íc chu kú. Ch¼ng h¹n chu kú kinh nguyÖt 28 ngµy th× trøng rông vµo ngµy thø 14, cßn chu kú kinh nguyÖt 30 ngµy th× trøng rông vµo ngµy thø 16 kÓ tõ ngµy b¾t ®Çu hµnh kinh cña chu kú ®ã. Nãi c¸ch kh¸c chu kú kinh nguyÖt dµi hay ng¾n th× trøng còng rông vµo ngµy thø 14 tr­íc ngµy cã kinh ®Çu cña chu kú kinh nguyÖt lÇn sau. [8] 1.1.2. Nh÷ng biÕn ®æi chñ yÕu cña nam, n÷ ë tuæi dËy th× Tuæi dËy th× lµ mèc ®¸nh dÊu sù tr­ëng thµnh vÒ mÆt sinh häc cña c¬ thÓ. DËy th× lµ mét qu¸ tr×nh, th­êng kÐo dµi kho¶ng 3 - 4 n¨m vµ ®­îc chia thµnh 2 giai ®o¹n: giai ®o¹n tiÒn dËy th× vµ giai ®o¹n dËy th× hoµn toµn. Tuæi b¾t ®Çu dËy th× ®­îc ®¸nh dÊu b»ng biÓu hiÖn thÓ tÝch tinh hoµn t¨ng trªn 4 cm3 ë nam vµ tuyÕn vó b¾t ®Çu ph¸t triÓn ë n÷. Tuæi dËy th× hoµn toµn ®­îc ®¸nh dÊu b»ng lÇn xuÊt tinh ®Çu tiªn ë nam vµ lÇn cã kinh ®Çu tiªn ë n÷. Tuæi dËy th× hoµn toµn cña c¸c em g¸i ë n­íc ta kho¶ng 13 - 14 tuæi. ë tuæi dËy th×, d­íi t¸c dông sinh lý cña tuyÕn yªn vµ tuyÕn sinh dôc, c¬ thÓ trÎ diÔn ra hµng lo¹t nh÷ng biÕn ®æi vÒ h×nh thÓ, vÒ sinh lý vµ t©m lý. [8] - ë tuæi dËy th×, kÝch th­íc c¬ thÓ t¨ng nhanh, trung b×nh mçi n¨m chiÒu cao t¨ng tõ 4 - 8 cm, khèi l­îng c¬ thÓ t¨ng thªm 3 - 7 kg. Sù t¨ng chiÒu cao ë løa tuæi nµy chñ yÕu lµ do x­¬ng èng dµi ra nhanh lµm cho tay ch©n dµi nhanh. Trong khi ®ã c¸c x­¬ng s­ên ph¸t triÓn chËm h¬n lµm cho lång ngùc lÐp. HÖ c¬ tuy còng ph¸t triÓn nh­ng tèc ®é cßn chËm h¬n so víi hÖ x­¬ng nªn trÎ em th­êng gÇy, cao. - Da thay ®æi, hÖ mao m¹ch d­íi da ph¸t triÓn m¹nh lµm cho da trë nªn hång hµo h¬n, nhÊt lµ ë c¸c em n÷, tuyÕn må h«i vµ tuyÕn nhên còng ph¸t triÓn. Cã khi tuyÕn nhên còng kh«ng th¶i ra ngoµi kÞp, ø ®Æc l¹i t¹o thµnh trøng c¸. - Ngoµi mét sè ®Æc ®iÓm chung kÓ trªn ë c¶ nam vµ n÷, ë løa tuæi dËy th× cßn xuÊt hiÖn mét sè ®Æc ®iÓm riªng theo giíi tÝnh nh­: Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh + §èi víi n÷, c¸c dÊu hiÖu giíi tÝnh ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: * Sù ph¸t triÓn nhanh cña c¬ quan sinh dôc ngoµi, tuyÕn vó ph¸t triÓn. L«ng mäc ë mu vµ n¸ch. * Khung x­¬ng chËu ph¸t triÓn theo chiÒu réng. M« mì d­íi da ph¸t triÓn vµ dµy h¬n ë nam. * Thanh qu¶n ph¸t triÓn ë n÷ giíi t¹o nªn giäng thanh vµ cao. + §èi víi nam, c¸c dÊu hiÖu giíi tÝnh bªn ngoµi ®­îc thÓ hiÖn ë c¸c ®Æc ®iÓm sau: * Sù ph¸t triÓn c¸c c¬ quan sinh dôc ngoµi. L«ng mäc ë mu vµ n¸ch. * C¬ ph¸t triÓn m¹nh h¬n ë n÷. * Vai réng, chËu h«ng hÑp vµ cao. Thanh qu¶n në réng theo kiÓu nam giíi lµm cho giäng nãi vang trÇm. §èi víi n÷ ë giai ®o¹n nµy, biÕn ®æi c¨n b¶n lµ sù ph¸t triÓn cña hai buång trøng vµ tö cung. LÇn kinh nguyÖt ®Çu tiªn th­êng x¶y ra mét c¸ch bÊt ngê lµm cho c¸c em g¸i lóng tóng vµ cã em cßn sî h·i. Trong thêi gian ®Çu, chu kú kinh nguyÖt th­êng kh«ng ®Òu, biÓu hiÖn ë: + §é dµi cña chu kú kinh nguyÖt kh«ng ®Òu, khi th× ng¾n, khi th× dµi. + Sè ngµy hµnh kinh kh«ng ®Òu, khi th× nhiÒu, khi th× Ýt. + L­îng m¸u hµnh kinh kh«ng ®Òu, khi th× nhiÒu, khi th× Ýt. HiÖn t­îng kh«ng ®Òu trong chu kú kinh nguyÖt th­êng kÐo dµi kho¶ng 1 n¨m. Tuæi dËy th× cña trÎ em hiÖn nay cã xu h­íng ngµy cµng sím h¬n tõ 1 ®Õn 2 n¨m vµ tuæi m·n kinh cña phô n÷ ngµy cµng muén h¬n tõ 3 ®Õn 5 n¨m. KÕt qu¶ lµ lµm t¨ng kho¶ng thêi gian sinh ®Î cña phô n÷. [8] 1.1.3. M·n kinh - Ở phụ nữ trong độ tuổi khoảng từ 40 đến 50, buồng trứng bắt đầu đáp ứng kém với các hoócmôn sinh dục của thùy trước tuyến yên làm nồng độ Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh progesterone và estrogen giảm. Do đó các nang trứng không trải qua được quá trình phát triển bình thường dẫn đến giai đọan mãn kinh. [10] - Những thay đổi trong việc giải phóng GnRH và sự giảm đáp ứng với GnRH của các tế bào thùy trước tuyến yên trong việc bài tiết LH cũng góp phần g©y biÕn ®æi vào thời kỳ mãn kinh. - Một vài phụ nữ có cảm giác phừng mặt, ra nhiều mồ hôi, nhức đầu, rụng tóc, đau cơ, khô âm đạo, mất ngủ, suy nhược, lên cân, tính khí thất thường. - Sau khi mãn kinh, buồng trứng, vòi trứng, tử cung, âm đạo, cơ quan sinh dục ngoài và vú nhỏ lại. Sự sụt giảm nồng độ estrogen trong thời kỳ này cũng kéo theo tình trạng loãng xương. Tuy nhiên sự ham muốn tình dục ở người nữ không giảm theo những biến đổi này do chịu ảnh hưởng của androgen của tuyến thượng thận. - Hoạt động sinh sản của người nữ chỉ diễn ra trong một khoảng thời gian nhất định từ khi bắt đầu hành kinh cho đến khi mãn kinh. Khả năng thụ tinh cũng giảm dần theo tuổi, có lẽ là theo thời gian sự rụng trứng không còn diễn ra đều đặn, khả năng phục vụ của vòi trứng, tử cung cho sự phát triển của phôi non cũng giảm. [14] 1.1.4. Søc khoÎ sinh s¶n 1.1.4.1. §Þnh nghÜa søc khoÎ sinh s¶n T¹i Héi nghÞ Quèc tÕ vÒ D©n sè vµ ph¸t triÓn ë Cairo - Ai cËp th¸ng 9/1994 ®· t¸n thµnh vµ chÊp nhËn ®Þnh nghÜa vÒ søc kháe sinh s¶n nh­ sau: “Søc khoÎ sinh s¶n lµ mét tr¹ng th¸i khoÎ m¹nh hoµn toµn vÒ thÓ chÊt, tinh thÇn vµ x· héi trong tÊt c¶ mäi thø liªn quan ®Õn hÖ thèng sinh s¶n, c¸c chøc n¨ng vµ qu¸ tr×nh cña nã chø kh«ng chØ lµ bÖnh tËt hay èm ®au...”. [7] Nh­ vËy, søc khoÎ sinh s¶n cã nghÜa mäi ng­êi cã thÓ cã mét cuéc sèng t×nh dôc an toµn, hµi lßng víi hä vµ hä cã kh¶ n¨ng sinh s¶n vµ ®­îc tù Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh do quyÕt ®Þnh cã sinh con hay kh«ng sinh con, sinh khi nµo vµ sinh bao nhiªu. NgÇm hiÓu trong ®iÒu cuèi lµ quyÒn cña ng­êi ®µn «ng vµ ng­êi ®µn bµ cã ®­îc th«ng tin, t­ vÊn vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi nh÷ng biÖn ph¸p kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh an toµn, cã hiÖu qu¶, cã kh¶ n¨ng chi tr¶, cã thÓ chÊp nhËn ®­îc vµ cã quyÒn ®­îc tiÕp cËn víi dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ gióp cho ng­êi phô n÷ mang thai còng nh­ sinh ®Î an toµn. §ång thêi gióp cho c¸c cÆp vî chång cã ®­îc kh¶ n¨ng tèt nhÊt sinh con khoÎ m¹nh. [7] 1.1.4.2. Néi dung cña søc khoÎ sinh s¶n - Søc khoÎ sinh s¶n n÷ giíi. - Søc khoÎ sinh s¶n nam giíi. - QuyÒn sinh s¶n. - Tr¸ch nhiÖm x· héi ®èi víi søc khoÎ sinh s¶n. - Tr¸ch nhiÖm vî chång ®èi víi søc khoÎ sinh s¶n. Cã thÓ tãm t¾t néi hµm cña søc kháe sinh s¶n ë 4 ®iÓm chÝnh nh­ sau: - Thai nghÐn vµ sinh ®Î an toµn. Con khoÎ vµ lµnh m¹nh, cã ®iÒu kiÖn nu«i con b»ng s÷a mÑ. - §êi sèng t×nh dôc an toµn vµ tho¶ m·n. - §­îc quyÒn quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn thai nghÐn vµ sinh ®Î. N¹o thai an toµn vµ hîp ph¸p. - §­îc ch÷a c¸c bÖnh vÒ t×nh dôc vµ v« sinh ®Ó ®­îc h­ëng quyÒn lµm bè mÑ. Víi nh÷ng néi dung nãi trªn, kh¸i niÖm søc khoÎ sinh s¶n cã ý nghÜa x· héi, y häc vµ nh©n v¨n s©u s¾c v× ®· n©ng cao nh÷ng yªu cÇu b¶o vÖ chøc n¨ng ®Æc thï cña phô n÷ lµ chøc n¨ng sinh s¶n. Vµ sinh s¶n, xÐt vÒ mÆt ®¹o lý vµ gi¸ trÞ cÇn nh×n nhËn nh­ lµ chøc n¨ng x· héi. 1.1.5. ý nghÜa cña sù hiÓu biÕt vÒ sinh lý sinh dôc - sinh s¶n ®èi víi kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh KÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh th­êng bao hµm c¸c hµnh ®éng tr¸nh thai sinh con ngoµi ý muèn, nh­ng còng bao hµm c¶ nh÷ng cè g¾ng cña c¸c cÆp vî chång v« sinh ®Ó cã thÓ cã con. Theo quan ®iÓm toµn diÖn, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ph¶i lµ sù chñ ®éng sinh ®Î vÒ sè l­îng con, còng nh­ kho¶ng c¸ch gi÷a 2 lÇn ®Î, sao cho thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn sèng cña tõng gia ®×nh vµ yªu cÇu chung cña x· héi. Do vËy trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay, träng t©m cña kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh lµ vËn ®éng phô n÷ ®Î th­a vµ ®Î Ýt (tõ 1 ®Õn 2 con) ®Ó h¹ thÊp tèc ®é sinh ®Î hµng n¨m, nh»m h¹n chÕ sù gia t¨ng d©n sè qu¸ nhanh. Nhê hiÓu biÕt c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh sinh s¶n, n¾m ®­îc quy luËt vµ c¬ chÕ cña nã nh­ sù s¶n sinh tinh trïng, s¶n sinh no·n vµ phãng no·n, sù thô tinh, sù di chuyÓn cña trøng trong vßi trøng vµ tö cung, ph¸t triÓn cña trøng trong qu¸ tr×nh di chuyÓn, lµm tæ vµ ph¸t triÓn cña ph«i trong nh÷ng ngµy ®Çu…Cã thÓ ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó c¶n trë sù thô tinh vµ lµm tæ (trong tr­êng hîp muèn tr¸nh thai), hoÆc gióp cho nã diÔn ra ®­îc dÔ dµng (trong tr­êng hîp ch÷a v« sinh). C¸c ph­¬ng ph¸p sö dông trong kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ®­îc dùa trªn c¬ së sinh lý sinh s¶n, cã thÓ chia ra lµm 4 nhãm nh­ sau: - øc chÕ sinh s¶n ra no·n (chÝn trøng) hay øc chÕ phãng no·n (rông trøng) ®èi víi n÷ vµ øc chÕ s¶n sinh tinh trïng ®èi víi nam. - Ng¨n c¶n sù thô tinh, còng cã nghÜa lµ tr¸nh thai ngoµi ý muèn hay ngoµi kÕ ho¹ch. - Ng¨n c¶n qu¸ tr×nh di chuyÓn trong vßi trøng vµ qu¸ tr×nh lµm tæ trong tö cung cña trøng ®· thô tinh. - Ph¸ thai sau khi trøng thô tinh ®· lµm tæ trong tö cung. HiÖn nay cã mét sè h­íng nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy nh­ lµm ng­ng kÕt hay kÕt tña tinh trïng trong ©m ®¹o, lµm cho èng sinh tinh t¹m thêi kh«ng s¶n Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh sinh tinh trïng trong chÊt nhµy cña d¹ con, øc chÕ phãng no·n b»ng c¸c thuèc kh«ng cã t¸c dông néi tiÕt, c¶n trë ph¸t triÓn ph«i trong nh÷ng ngµy ®Çu. [9] 1.2. L­îc sö nghiªn cøu c¸c chØ tiªu vÒ sinh lý sinh dôc - sinh s¶n 1.2.1. L­îc sö nghiªn cøu c¸c chØ tiªu vÒ sinh lý sinh dôc - sinh s¶n trªn thÕ giíi Trong h¬n nöa thÕ kû qua, c¸c nghiªn cøu vÒ sinh lý sinh dôc - sinh s¶n ngµy cµng ®­îc më réng, nhÊt lµ tõ khi vÊn ®Ò h¹n chÕ sinh ®Î ®­îc ®Ò ra mét c¸ch khÈn tr­¬ng trªn thÕ giíi. Ngoµi ra cßn cã c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ c¸c hiÖn t­îng sinh häc x¶y ra trong qu¸ tr×nh sinh s¶n nh­ s¶n sinh no·n vµ tinh trïng, thô tinh, lµm tæ cña trøng ®· thô tinh. Nh÷ng hiÓu biÕt vÒ sinh lý häc sinh s¶n nhê ®ã mµ ngµy cµng ®¹t møc ®é s©u h¬n. Tõ n¨m 1927 nhãm nghiªn cøu cña Aschheim vµ Zondek (§øc) vµ nhãm nghiªn cøu cña Smith vµ Engel (Mü) tuy ®éc lËp nghiªn cøu, nh­ng ®· cïng ®ång thêi t×m thÊy trong n­íc tiÓu cã 2 chÊt t¸c dông ®Õn ho¹t ®éng cña tuyÕn sinh dôc, gäi lµ prolan A vµ prolan B, vÒ sau ®­îc gäi lµ “kÝch nang tè” (FSH) vµ “kÝch hoµng thÓ tè” (LH). Ngay sau ®ã, c¸c nhµ khoa häc l¹i t×m thÊy 2 chÊt nµy ë tuyÕn yªn. N¨m 1930, Moore vµ Price ®· x¸c ®Þnh ®­îc vai trß cña tuyÕn yªn trong viÖc chÕ tiÕt 2 chÊt nãi trªn. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu ®ã ®· gãp phÇn kh¼ng ®Þnh vµ gi¶i thÝch c¬ chÕ ®iÒu hoµ cña tuyÕn yªn ®èi víi chøc n¨ng sinh dôc. N¨m 1932, Junkmann chøng minh thªm r»ng hÖ thÇn kinh trung ­¬ng (®Æc biÖt lµ vïng d­íi ®åi - hypothalamus) cã vai trß quan träng trong sù ®iÒu hoµ chøc n¨ng sinh s¶n, «ng lµ ng­êi ®Çu tiªn ®­a ra kh¸i niÖm “®iÒu hoµ ng­îc” ®èi víi hÖ thèng néi tiÕt. Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh Sau ®ã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vai trß cña hypothalamus ®èi víi chøc n¨ng sinh dôc. Ng­êi ta t×m thÊy trong hypothalamus cã nh÷ng chÊt tiÕp nhËn ®Æc hiÖu ®èi víi hoãcm«n sinh dôc. Lóc ®Çu ng­êi ta chØ thÊy sù g¾n ®Æc hiÖu ®èi víi hoãcm«n sinh dôc t¹i hypothalamus vµ tuyÕn yªn. Tõ n¨m 1953 trë l¹i ®©y, ng­êi ta ®· biÕt thªm ®­îc chøc n¨ng sinh dôc cña hÖ limbic. Tr­íc n¨m 1970, c¸c nhµ khoa häc chØ nãi tíi vai trß cña c¸c chÊt néi tiÕt trong ®iÒu hoµ chøc n¨ng sinh s¶n. Tõ n¨m 1970 trë l¹i ®©y, ng­êi ta biÕt râ trong ®iÒu hoµ chøc n¨ng sinh s¶n gåm cã c¬ chÕ thÇn kinh vµ néi tiÕt. Theo c¬ chÕ ®iÒu hoµ thÇn kinh - néi tiÕt cã thÓ ph©n biÖt 2 vßng ®iÒu hoµ trong c¬ chÕ nµy, ®ã lµ vßng ®iÒu hoµ “kÝn” (vßng ®iÒu hoµ thÇn kinh - néi tiÕt) vµ vßng ®iÒu hoµ “më” (vßng ®iÒu hoµ thÇn kinh b»ng ph¶n x¹). Trong hÖ thèng ®iÒu hoµ chøc n¨ng sinh dôc - sinh s¶n tuyÕn yªn ®ãng vai trß cña bé phËn khuÕch ®¹i hay “ph¸t ®éng”, hypothalamus ®ãng vai trß “®iÒu khiÓn”, cßn tuyÕn sinh dôc lµ yÕu tè “bÞ ®iÒu khiÓn hay c¬ quan ®Ých”. Trong vßng ®iÒu hoµ ng­îc, hypothalamus trë thµnh yÕu tè “bÞ ®iÒu khiÓn”, cßn tuyÕn sinh dôc trë thµnh yÕu tè “®iÒu khiÓn”. Nh­ trªn ®· nãi, hai kÝch dôc tè cña tuyÕn yªn lµ FSH (Follicular stimulating Hormone) vµ LH cã vai trß trong viÖc ph¸t triÓn trøng, sinh tinh trïng vµ kÝch thÝch viÖc s¶n xuÊt c¸c hoãcm«n steroid cña tuyÕn sinh dôc. B¶n chÊt vµ t¸c dông cña c¸c hoãcm«n tuyÕn sinh dôc nam vµ n÷ còng ®· ®­îc nãi ®Õn trong nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu. [9] 1.2.2. L­îc sö nghiªn cøu c¸c chØ tiªu vÒ sinh lý sinh dôc - sinh s¶n ë ViÖt Nam ë ViÖt Nam nghiªn cøu vÒ c¸c chØ tiªu sinh lý sinh dôc - sinh s¶n ®­îc tiÕn hµnh sau thÕ giíi mét thêi gian dµi. Tuy nhiªn tõ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX cho ®Õn nay, nhiÒu t¸c gi¶ ViÖt Nam ®· nghiªn cøu vÒ tuæi cã kinh lÇn ®Çu, chu kú kinh nguyÖt cña c«ng nh©n, n«ng d©n, häc sinh n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy ®· ®­îc tËp hîp trong cuèn “H»ng Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh sè häc sinh ng­êi ViÖt Nam” xuÊt b¶n n¨m 1975 vµ cuèn “C¸c gi¸ trÞ sinh häc ng­êi ViÖt Nam b×nh th­êng thËp kû 90 - thÕ kû XX” xuÊt b¶n n¨m 2003. [4] [11] 1.2.2.1. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ tuæi dËy th× Tuæi dËy th× kh«ng ph¶i lµ mét thêi ®iÓm mµ lµ mét kho¶ng thêi gian, kÓ c¶ tõ khi b¾t ®Çu cho ®Õn dËy th× hoµn toµn. Kho¶ng thêi gian nµy th­êng kÐo dµi tõ 3 - 4 n¨m. Tuæi b¾t ®Çu dËy th× ®­îc ®¸nh dÊu b»ng biÓu hiÖn thÓ tÝch tinh hoµn t¨ng trªn 4 cm3 ë nam vµ tuyÕn vó b¾t ®Çu ph¸t triÓn ë n÷. Tuæi nµy dao ®éng trong kho¶ng 9 - 12 tuæi ë c¶ nam vµ n÷. [8] Tuæi dËy th× hoµn toµn ®­îc ®¸nh dÊu b»ng lÇn xuÊt tinh ®Çu tiªn ë nam vµ lÇn cã kinh ®Çu tiªn ë n÷. Tuæi dËy th× hoµn toµn cña c¸c em g¸i ë n­íc ta kho¶ng 13 - 14 tuæi. [7] Tõ n¨m 1976 ®Õn 1980, §inh Kû vµ L­¬ng BÝch Hång, Cao Quèc ViÖt vµ céng sù nghiªn cøu nh÷ng biÕn ®æi c¬ thÓ ë løa tuæi dËy th× trªn 2780 häc sinh nam n÷ tuæi tõ 8 ®Õn 18 ë Hµ Néi, c¸c vïng n«ng th«n Th¸i B×nh vµ ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh b»ng ph­¬ng ph¸p quan s¸t l©m sµng kÕt hîp víi ®iÒu tra b»ng phiÕu. Tõ n¨m 1982 ®Õn 1988, NguyÔn Thu Nh¹n, Cao Quèc ViÖt vµ céng sù ®· nghiªn cøu tuæi dËy th× theo ph­¬ng ph¸p c¾t däc, theo dâi tõng em trong suèt 7 n¨m b»ng pháng vÊn vµ kh¸m l©m sµng trªn 84 trÎ g¸i vµ 72 trÎ trai t¹i 2 tr­êng PTCS Trung Tù (Hµ Néi) vµ B¾c Lý (Hµ Nam Ninh). [11] Nghiªn cøu sù biÕn ®éng tuæi dËy th× ë c¸c em g¸i ViÖt Nam qua c¸c thËp kû, cã c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Ph¹m ThÞ Minh §øc, Lª Thu Liªn vµ céng sù. C¸c t¸c gi¶ tiÕn hµnh nghiªn cøu tõ n¨m 1994 ®Õn 1995 ë 3787 ®èi t­îng lµ n÷ sinh vµ phô n÷, tuæi tõ 9 ®Õn 60 ë x· Liªn Ninh (ngo¹i thµnh Hµ Néi) vµ Th­îng §×nh (néi thµnh Hµ Néi) theo ph­¬ng ph¸p pháng vÊn trùc Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh tiÕp. TÊt c¶ c¸c nhãm t¸c gi¶ nãi trªn ®Òu nhËn ®Þnh r»ng c¸c dÊu hiÖu vÒ tuæi dËy th× ë n÷ ph¸t triÓn theo tr×nh tù sau: - Ph¸t triÓn tuyÕn vó -> mäc l«ng mu -> mäc l«ng n¸ch -> xuÊt hiÖn kinh nguyÖt lÇn ®Çu. - TrÎ n«ng th«n th­êng b¾t ®Çu tuæi dËy th× chËm h¬n ë thµnh thÞ tõ 1 ®Õn 2 n¨m. C¸c em ë Hµ Néi th­êng cã tuæi b¾t ®Çu dËy th× sím h¬n ë c¸c vïng kh¸c. - ë c¸c thËp kû gÇn ®©y tuæi b¾t ®Çu dËy th× cña trÎ sím h¬n so víi ë c¸c thËp kû tr­íc. [11] C«ng tr×nh thuéc dù ¸n ®iÒu tra c¬ b¶n nghiªn cøu mét sè chØ tiªu sinh häc ng­êi ViÖt Nam trong thËp kû 90, nghiªn cøu vÒ c¸c chØ tiªu h×nh th¸i trÎ em løa tuæi 6 - 18 cña Lª Nam Trµ, TrÇn §×nh Long vµ céng sù (1976 - 1995) còng cã nãi ®Õn tuæi dËy th× ë c¸c em nam vµ n÷. Theo c¸c gi¶ trªn th× tõ 11 ®Õn 13 tuæi n÷ ph¸t triÓn nhanh h¬n nam, thêi kú tiÒn dËy th× ë n÷ xuÊt hiÖn sím h¬n so víi nam. [9] 1.2.2.2. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ chu kú kinh nguyÖt VÒ ®é dµi chu kú kinh nguyÖt Tõ 1984 ®Õn 1987 Lª Kim Cóc ®· nghiªn cøu trªn 140 phô n÷ ®ang lao ®éng ë Bungari tuæi tõ 19 ®Õn 40 ®Ó t×m hiÓu sù kh¸c biÖt vÒ ®é dµi vßng kinh ë hä trong thêi gian ë trong n­íc vµ khi sèng ë n­íc ngoµi. Ph¹m ThÞ Minh §øc, Lª Thu Liªn vµ céng sù n¨m 1986 còng ®· nghiªn cøu 180 vßng kinh cña phô n÷ ë Hµ Néi tuæi tõ 20 ®Õn 40, kh«ng dïng dông cô tö cung. N¨m 1994 c¸c t¸c gi¶ ®· tiÕp tôc nghiªn cøu trªn mét sè l­îng lín gåm 1525 phô n÷ tuæi tõ 16 ®Õn 60 ë x· Liªn Ninh vµ Th­îng §×nh (Hµ Néi). KÕt qu¶ cho thÊy ®é dµi vßng kinh trung b×nh ë c¸c phô n÷ ®­îc nghiªn cøu lµ 30,0  2,54 ngµy. [9] [11] VÒ l­îng m¸u kinh nguyÖt Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh NguyÔn ThÞ H¶o (1984 - 1985) ®· nghiªn cøu l­îng m¸u kinh nguyÖt trªn 28 phô n÷ ë Hµ Néi, tuæi tõ 18 ®Õn 25, cã tõ 2 con trë lªn. Ph¹m ThÞ Minh §øc vµ céng sù nghiªn cøu 810 phô n÷ tuæi tõ 16 ®Õn 60 ë Liªn Ninh vµ Th­îng §×nh. C¸c t¸c gi¶ trªn cho biÕt l­îng m¸u kinh nguyÖt rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c c¸ thÓ. L­îng m¸u kinh nguyÖt cña phô n÷ thµnh phè Ýt h¬n so víi phô n÷ n«ng th«n vµ cã xu h­íng Ýt dÇn nÕu so gi÷a c¸c thËp kû tr­íc víi thËp kû 90. [9] [11] 1.2.2.3. C¸c nghiªn cøu vÒ tuæi m·n kinh Tuæi m·n kinh ë phô n÷ ViÖt Nam ®· ®­îc ghi trong quyÓn “H»ng sè sinh häc ng­êi ViÖt Nam” xuÊt b¶n n¨m 1975 vµ cuèn “C¸c gi¸ trÞ sinh häc ng­êi ViÖt Nam b×nh th­êng thËp kû 90 - thÕ kû XX” xuÊt b¶n n¨m 2003. GÇn ®©y ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy cã Ph¹m ThÞ Minh §øc vµ céng sù. C«ng viÖc nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ nµy ®­îc tiÕn hµnh trªn 280 phô n÷ ë 2 khu vùc néi vµ ngo¹i thµnh Hµ Néi lµ x· Liªn Ninh vµ Th­îng §×nh. KÕt qu¶ cho thÊy tuæi m·n kinh trung b×nh lµ 47,29 ®Õn 47,90 n¨m. C¸c t¸c gi¶ nhËn ®Þnh r»ng kh«ng cã sù kh¸c biÖt vÒ tuæi m·n kinh ë c¸c ®èi t­îng ®­îc nghiªn cøu vµo thêi ®iÓm nµy so víi kÕt qu¶ nghiªn cøu n¨m 1975 vµ cuèn “C¸c gi¸ trÞ sinh häc ng­êi ViÖt Nam b×nh th­êng thËp kû 90 - thÕ kû XX” xuÊt b¶n n¨m 2003. [4] [9] Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh Ch­¬ng 2 §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. §èi t­îng nghiªn cøu §Ò tµi nghiªn cøu ®­îc tiÕn hµnh trªn 255 n÷ sinh vµ 90 phô n÷, tuæi tõ 10 ®Õn 60 ®ang häc tËp vµ lao ®éng b×nh th­êng. C¸c ®èi t­îng nghiªn cøu ®­îc chän ngÉu nhiªn tõ c¸c tr­êng tiÓu häc, trung häc c¬ së, trung häc phæ th«ng vµ c¸c vïng d©n c­ ®¹i diÖn cho thÞ trÊn Phè Rµng, huyÖn B¶o Yªn, tØnh Lµo Cai theo ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu tæng thÓ kÕt hîp víi chän ngÉu nhiªn. Thµnh phÇn c¸c ®èi t­îng bao gåm: n÷ häc sinh, c¸n bé c«ng chøc vµ c¸c thµnh phÇn kh¸c trong x· héi. 2.2. Thêi gian - ®Þa ®iÓm vµ ph¹m vi nghiªn cøu Qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®­îc tiÕn hµnh liªn tôc trong vßng 8 th¸ng, tõ 14/9/2007 ®Õn 25/4/2008 t¹i thÞ trÊn Phè Rµng, huyÖn B¶o Yªn, tØnh Lµo Cai. - Chóng t«i ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu trªn c¸c ®èi t­îng n÷ ë c¸c ®Þa ®iÓm sau: + Tr­êng tiÓu häc sè 1 thÞ trÊn Phè Rµng: 32 häc sinh n÷ , líp 5: Líp 5A: 15 häc sinh Líp 5B: 17 häc sinh + Tr­êng trung häc c¬ së sè 1, sè 2 thÞ trÊn Phè Rµng: 131 häc sinh n÷, tõ líp 6 ®Õn líp 9: Líp 6: 28 häc sinh Líp 7: 37 häc sinh Líp 8: 35 häc sinh Líp 9: 32 häc sinh + Tr­êng trung häc phæ th«ng sè 1 B¶o Yªn: 92 häc sinh n÷, tõ líp 10 ®Õn líp 12. Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh Líp 10: 33 häc sinh Líp 11: 29 häc sinh Líp 12: 29 häc sinh + Phô n÷ trªn ®Þa bµn thÞ trÊn Phè Rµng: 90 ng­êi. 2.3. Ph­¬ng ph¸p vµ c¸c chØ sè nghiªn cøu 2.3.1. Nghiªn cøu chiÒu cao ®øng Sö dông th­íc ®o ®iÖn tö (chÝnh x¸c ®Õn 0,1 cm). §o ë t­ thÕ ®øng th¼ng trªn nÒn ph¼ng, 2 gãt ch©n s¸t nhau, gãt ch©n, m«ng vµ x­¬ng b¶ vai ch¹m mÆt ph¼ng ®øng phÝa sau. ChiÒu cao ®­îc tÝnh theo ®¬n vÞ centimet (cm). 2.3.2. Nghiªn cøu c©n nÆng Sö dông c©n ®iÖn tö, ®iÒu chØnh tr­íc khi c©n, c©n chÝnh x¸c ®Õn 0,1 kg. C©n ®­îc chØnh liªn tôc hay thay thÕ trong thêi gian thùc hiÖn nghiªn cøu theo sè lÇn sö dông/ ®¬n vÞ dông cô. §¬n vÞ tÝnh c©n nÆng lµ kilogram (kg). TiÕn hµnh c©n vµo buæi s¸ng. Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh ¶nh 2.1. Ph­¬ng ph¸p ®o chØ sè chiÒu cao ®øng vµ c©n nÆng 2.3.3. Nghiªn cøu chØ sè vßng ngùc b×nh th­êng Dïng th­íc d©y dµi 150 cm, kh«ng co gi·n cña Trung Quèc, chÝnh x¸c ®Õn 0,1 cm. §o ë t­ thÕ th¼ng ®øng, vßng th­íc d©y quanh ngùc vu«ng gãc víi cét sèng ®i qua x­¬ng b¶ vai ë phÝa sau vµ mòi øc ë phÝa tr­íc. §o ë tr¹ng th¸i b×nh th­êng. §¬n vÞ ®o chØ sè vßng ngùc lµ (cm). Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh 2.3.4. Nghiªn cøu chØ sè vßng m«ng Dïng th­íc d©y dµi 150 cm, kh«ng co gi·n cña Trung Quèc, chÝnh x¸c ®Õn 0,1 cm. §o ë t­ thÕ th¼ng ®øng, vßng th­íc d©y quanh m«ng vu«ng gãc víi cét sèng ®i qua phÇn m«ng to nhÊt. §o ë tr¹ng th¸i b×nh th­êng. §¬n vÞ ®o chØ sè vßng m«ng lµ (cm). ¶nh 2.2. Ph­¬ng ph¸p ®o chØ sè vßng ngùc b×nh th­êng Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh 2.3.5. Tuæi cã kinh lÇn ®Çu Sö dông ph­¬ng ph¸p pháng vÊn trùc tiÕp, sau ®ã ghi vµo phiÕu ®iÒu tra. C¸c ®èi t­îng nghiªn cøu ®­îc ph©n thµnh nhãm tÝnh theo tuæi cã kinh lÇn ®Çu thuéc c¸c thËp kû tõ 60 ®Õn 90 cña thÕ kû XX ®Õn thËp kû thø nhÊt cña thÕ kû XXI (tÝnh theo thêi ®iÓm cã kinh lÇn ®Çu r¬i vµo thËp kû nµo). So s¸nh theo chiÒu däc thêi gian ®Ó cã nhËn ®Þnh vÒ tuæi cã kinh lÇn ®Çu cña n÷ ë c¸c thËp kû kh¸c nhau. 2.3.6. Chu kú kinh nguyÖt Sö dông ph­¬ng ph¸p pháng vÊn trùc tiÕp, sau ®ã ghi vµo phiÕu ®iÒu tra ®Ó nghiªn cøu vÒ ®é dµi vßng kinh vµ sè ngµy ch¶y m¸u trong mét chu kú kinh nguyÖt. Nh÷ng ®èi t­îng nghiªn cøu lµ nh÷ng ng­êi kh«ng sö dông dông cô tö cung. C¸c ®èi t­îng nµy còng ®­îc ph©n nhãm dùa vµo tuæi cã kinh lÇn ®Çu. 2.3.7. Tuæi m·n kinh Sö dông ph­¬ng ph¸p pháng vÊn trùc tiÕp, sau ®ã ghi vµo phiÕu ®iÒu tra. C¸c ®èi t­îng nghiªn cøu ®­îc ph©n thµnh nhãm, tÝnh theo tuæi m·n kinh thuéc c¸c thËp kû tõ 80 ®Õn 90 - thÕ kû XX ®Õn thËp kû thø nhÊt - thÕ kû XXI Tr­êng §HSP Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh ¶nh 2.3. Ph­¬ng ph¸p pháng vÊn trùc tiÕp, ghi vµo phiÕu ®iÒu tra 2.4. Ph­¬ng ph¸p xö lý sè liÖu Sè liÖu ®­îc xö lý trªn m¸y tÝnh theo ch­¬ng tr×nh ®Þnh s½n ®Ó tÝnh ra nh÷ng ®Æc tr­ng thèng kª nh­: - Trung b×nh céng: X n X= Tr­êng §HSP Hµ Néi 2  Xi i 1 n Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ C­¬ng K30 C Sinh Trong ®ã: Xi : Gi¸ trÞ bÊt kú cña ®¹i l­îng. N : Sè c¸ thÓ trong mÉu nghiªn cøu. - §é lÖch chuÈn: (SD) n  ( Xi  X ) SD = i 1 Víi n > 30 n n  ( Xi  X ) SD = Trong ®ã: 2 i 1 Víi n < 30 n 1 n : Sè c¸ thÓ trong mÉu nghiªn cøu (Xi - X ) : §é lÖch cña tõng gi¸ trÞ so víi gi¸ trÞ trung b×nh - Sai sè chuÈn: (SE) SE = Trong ®ã: SD n n : Sè lÇn lÆp l¹i SD : §é lÖch chuÈn - HÖ sè biÕn thiªn (CV): CV = SD 100% X Trong ®ã: CV: HÖ sè biÕn thiªn (%) SD: §é lÖch chuÈn X : Gi¸ trÞ trung b×nh CV cµng lín th× ®é chÝnh x¸c cµng thÊp Tr­êng §HSP Hµ Néi 2