Tài liệu Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy học phân môn đọc nhạc cho học sinh lớp 6 trường thcs ngô thì nhậm – tp đà nẵng

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC PHÂN MÔN ĐỌC NHẠC CHO HỌC SINH LỚP 6 TRƯỜNG THCS NGÔ THÌ NHẬM – TP ĐÀ NẴNG 1 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Khóa luận tốt nghiệp với đề tài “Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học phân môn Đọc nhạc cho học sinh lớp 6 trường THCS Ngô Thì Nhậm” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, không sao chép của bất cứ ai. Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về công trình nghiên cứu của riêng mình! Người cam đoan Lê Công Đạt Lời cảm ơn Có được kết quả này, trước hết em xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô giáo trong khoa Giáo dục Chính trị trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng đã tạo điều kiện giúp đỡ cho em nghiên cứu và hoàn thành khóa luận. Đặc biệt, em xin chân thành bày tỏ tấm lòng cảm ơn sâu sắc đến thầy giáo - ThS.Trương Quang Minh Đức, người đã dày công dạy dỗ em suốt thời gian qua, đã động viên, khuyến khích, giúp đỡ và hướng dẫn em hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Tuy nhiên, với lượng thời gian có hạn, khóa luận không tránh khỏi những sai sót và hạn chế. Vì vậy, em mong nhận được sự góp ý chân thành của thầy cô và các bạn. Em xin chân thành cảm ơn! Sinh viên Lê Công Đạt 2 CHỮ VIẾT TẮT TRONG KHÓA LUẬN GV : Giáo viên HS : Học sinh TĐN : Đọc nhạc THCS : Trung học cơ sở SGK : Sách giáo khoa 3 MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 2. Lịch sử đề tài 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4. Mục tiêu nghiên cứu 5. Phương pháp nghiên cứu 6. Bố cục khoá luận Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TRẠNG DẠY VÀ HỌC PHÂN MÔN ĐỌC NHẠC 1.1.1 Vai trò của môn âm nhạc trong đời sống xã hội và trong trường THCS 1.1.2 Vai trò âm nhạc trong trường THCS………………………………….. 1.2. Vài nét về trường THCS Ngô Thì Nhậm………………………………. 1.2.1. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ giáo viên…………………………………… 1.2.2. Cơ sở vật chất…………………………………………………………… 1.3. Thực trạng dạy học phân môn Đọc nhạc tại trường THCS Ngô Thì Nhậm 1.3.1. Phương pháp giảng dạy của giáo viên……………………………………. 1.3.2. Khả năng tiếp thu của học sinh……….………………………………. * Tiểu kết chương 1 Chương 2 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC PHÂN MÔN ĐỌC NHẠC 2.1. Đổi mới một số phương pháp dạy học 2.1.2. Phương pháp thuyết trình……………………………………………… 2.1.2. Phương pháp dạy nghe nhạc……………………………………………. 2.1.3. Phương pháp dạy học trực quan………………………………………… 4 2.1.4. Phương pháp kiểm tra, đánh giá…………………………………………… 2.1.5. Phương pháp thực hành, luyện tập………………………………………….. 2.2. Một số phương pháp dạy học phân môn Đọc nhạc theo định hướng phát triển năng lực…………………………………………………………………… 2.2.1. Giúp học sinh cách ghi nhớ nốt nhạc……………………………………… 2.2.2. Hướng dẫn kỹ năng đọc đúng cao độ, trường độ và tiết tấu……………….. 2.2.3. Hướng dẫn học sinh đọc nhạc kết hợp vỗ đệm……………………………. 2.2.4. Phương pháp hướng dẫn học sinh ghi chép nhạc………………………….. 2.3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học đọc nhạc………………….. 2.4. Các giải pháp khác………………………………………………………….. 2.4.1. Tổ chức sinh hoạt âm nhạc chuyên môn cho giáo viên……………………. 2.4.2. Bổ sung các tư liệu, tài liệu, phương tiện trực quan phục vụ dạy và học phân môn ………………………………………………………………………………. 2.4.3. Tăng cường các hoạt động âm nhạc ngoại khóa cho học sinh……………… GIÁO ÁN * Tiểu kết chương 2……………………………………………………………… KẾT LUẬN - Về mặt lí luận………………………………………………………………….. - Về mặt ứng dụng………………………………………………………………. TÀI LIỆU THAM KHẢO 5 6 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Giáo dục Âm nhạc phổ thông nhằm giáo dục học sinh phát triển toàn diện, không những nâng cao hiểu biết về kiến thức văn hoá mà còn phát huy năng lực cảm thụ âm nhạc, tạo điều kiện để học sinh bộc lộ và phát triển năng khiếu, góp phần phát triển toàn diện và hài hòa về nhân cách cho các em. Môn âm nhạc ở trường THCS được Bộ giáo dục và đào tạo ban hành thông qua ba phân môn: Học hát, Đọc nhạc và Âm nhạc thường thức. Trong đó, lấy học hát làm trung tâm, đọc nhạc làm cơ sở, âm nhạc thường thức nâng cao hiểu biết về âm nhạc cho học sinh. Phân môn Đọc nhạc có vị trí vô cùng quan trọng trong việc học bộ môn âm nhạc. Tất cả tâm tư, tình cảm, những âm thanh cao thấp đều được biểu hiện qua các hình nốt nhạc, các ký hiệu âm nhạc. Vì vậy muốn hiểu được cái hay, cái đẹp của âm nhạc, muốn hát một bài hoặc đọc một bản nhạc đều nhờ vào sự hỗ trợ của đọc nhạc đối với học sinh phổ thông. Đọc nhạc giúp các em nhanh chóng làm quen với nốt nhạc, các ký hiệu âm nhạc, giúp các em hát đúng cao độ, không bị chênh phô. Ngoài ra, đọc nhạc luyện cho các em có được một đôi tai chuẩn xác, nhạy bén trong việc phân biệt được độ cao, thấp của âm thanh một cách nhuần nhuyễn, giúp các em cảm thụ được các điều tinh tế trong âm nhạc cũng như trong thực tiễn của cuộc sống. Ở trường THCS, đọc nhạc không thể đạt được mục tiêu như ở trường âm nhạc chuyên nghiệp là đọc thành thạo bản nhạc vì thời lượng học quá ít và đối tượng học sinh là đại trà. Vậy thì, là những giáo viên trực tiếp đứng lớp, để thực hiện được mục tiêu là “Giáo dục văn hóa âm nhạc” ở trường THCS, chúng ta phải tổ chức như thế nào để cho các em tiếp thu nhanh bài đọc nhạc, nắm được kỹ năng đọc nhạc kết hợp với gõ phách, đánh nhịp để từ đó tạo nên sự hứng thú, sự yêu thích đối với môn học. Trên cơ sở đó, em đã lựa chọn “Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học phân môn đọc nhạc cho học sinh lớp 6 trường THCS Ngô Thì Nhậm - thành phố Đà Nẵng” làm đề tài cho bài khóa luận tốt nghiệp của mình. 7 Là giáo viên giảng dạy bộ môn Âm nhạc của trường Sư phạm, xuất phát từ yêu cầu của bộ môn, từ yêu cầu của việc đổi mới phương pháp và từ thực trạng kết quả học phân môn tại trường, tôi chọn đề tài “Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học phân môn đọc nhạc cho học sinh lớp 6 trường THCS Ngô Thì Nhậm - thành phố Đà Nẵng” 2. Lịch sử đề tài Trong quá trình triển khai nghiên cứu, chúng tôi đã tham khảo một số tài liệu có liên quan đến đề tài khoá luận. Ngoài các khoá luận, khóa luận trên, chúng tôi cũng đã tham khảo một số công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài của mình và được trình bày rất nhiều dưới hình thức như sáng kiến kinh nghiệm, dưới hình thức tiểu luận. Tuy nhiên, với những điều kiện và đặc thù giáo dục của trường THCS Ngô Thì Nhậm – TP Đà Nẵng thì chưa có một công trình nghiên cứu khoa học nào đề cập đến. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Học sinh lớp 6 trường THCS Ngô Thì Nhậm – TP Đà Nẵng Phân môn Đọc nhạc – Môn âm nhạc 6 4. Mục tiêu nghiên cứu Dựa trên quá trình tìm hiểu thực trạng dạy và học phân môn âm nhạc thường thức, mục tiêu của khoá luận là đưa ra một số giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn đọc nhạc cho học sinh lớp 6 trường THCS Ngô Thì Nhậm – TP Đà Nẵng 5. Phương pháp nghiên cứu Thuộc loại hình nghiên cứu ứng dụng, khoá luận đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp nghiên cứu lí thuyết: Thu thập, tìm hiểu giáo trình, tài liệu, học liệu được sử dụng trong việc dạy và học phân môn Âm nhạc thường thức. - Các phương pháp thực nghiệm và phi thực nghiệm: Khảo sát, đánh giá thực trạng dạy và học phân môn Âm nhạc thường thức. 6. Đóng góp của khoá luận 8 Với các giải pháp đã đề xuất trong khoá luận, nếu thực nghiệm sư phạm thu được kết quả tốt, nhận được đánh giá tích cực từ ban giám hiệu, các bậc phụ huynh và học sinh, các giáo viên bộ môn âm nhạc trong và ngoài trường… thì khoá luận sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học phân môn đọc nhạc cho học sinh lớp 6 trường THCS Ngô Thì Nhậm - thành phố Đà Nẵng. 7. Bố cục khoá luận Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, khoá luận gồm 2 chương với các nội dung: - Chương 1: Cơ sở lý luận và thực trạng dạy và học phân môn Đọc nhạc - Chương 2: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả dạy học phân môn Đọc nhạc 9 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TRẠNG DẠY VÀ HỌC PHÂN MÔN ĐỌC NHẠC 1.1. Vai trò của môn âm nhạc trong đời sống xã hội và trong trường THCS 1.1.1. Vai trò âm nhạc trong đời sống xã hội Âm nhạc là loại hình nghệ thuật phổ cập nhất, có sức lan tỏa nhất, nó có ảnh hưởng to lớn tới đời sống nhân dân lao động Việt Nam ngàn đời. Điều đó được thể hiện rõ nét qua hệ thống dân ca Việt Nam, nhạc cụ dân tộc, các hình thức diễn xướng đặc trưng mỗi thể loại dân ca ở các vùng miền. Từ phản ánh hiện thực cuộc sống, âm nhạc là một yếu tố văn hóa quan trọng của cộng đồng. Bởi tầm quan trọng đó, âm nhạc đã được đưa vào hệ thống giáo dục Quốc gia là một môn học bắt buộc từ cấp học mầm non cho đến trung học cơ sở và ở các trường chuyên nghiệp. Trong hệ thống giáo dục, âm nhạc mang nhiều vai trò như: Giáo dục thẩm mĩ; Giáo dục đạo đức; Giáo dục trí tuệ; Giáo dục thể chất. Ở cấp trung học cơ sở, bộ môn âm nhạc cùng với các bộ môn khác giúp học sinh phát triển nhân cách toàn diện ở tất cả các mặt: Đức - Trí - Thể - Mĩ. Chương trình Giáo dục phổ thông quy định: “Âm nhạc là một môn văn hóa bắt buộc. Tất cả học sinh đều được học để có một trình độ văn hóa Âm nhạc phổ thông trong nền học vấn chung ở Tiểu học và Trung học cơ sở”. Môn Âm nhạc góp phần hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn, lâu dài về mặt thẩm mỹ, truyền đạt một số kiến thức cơ bản, cần thiết, mang tính phổ thông nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện, đồng thời phát hiện những học sinh có năng khiếu, tạo điều kiện cho các em tiếp tục phát triển năng khiếu âm nhạc. 1.1.2. Vai trò âm nhạc trong trường THCS Có thể nói, TĐN có vai trò quan trọng trong dạy học môn âm nhạc cho HSPT nói chung và cho HS tiểu học nói riêng, TĐN góp phần phát triển năng lực âm nhạc và cảm thụ âm nhạc, giúp học sinh học các phân môn âm nhạc khác tốt 10 hơn... Xác định được tầm quan trọng của TĐN để có những phương pháp dạy học phù hợp, kích thích được tinh thần học tập của HS, mang lại cho các em niềm hứng thú, yêu thích và chăm chỉ học tập chính là nhiệm vụ của người giáo viên âm nhạc, là đòi hỏi cấp thiết trong bối cảnh đổi mới giáo dục theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực như hiện nay Bộ Giáo dục Đào tạo đang đề ra. 1.2. Vài nét về trường THCS Ngô Thì Nhậm Trường THCS Ngô Thì Nhậm nằm trên địa bàn phường Hòa Khánh Nam, quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng, được thành lập năm 2007 tại Quyết định số 67/QĐ-UB ngày 16/07/2007 của UBND quận Liên Chiểu. Cơ sở vật chất của nhà trường được đầu tư xây dựng tương đối đầy đủ, đáp ứng tối thiểu yêu cầu cơ bản của đổi mới giáo dục. Từ khi thành lập cho đến nay, tuy nằm địa bàn vừa thành phố, vừa nông thôn, điều kiện kinh tế khó khăn nhất ở khối phố Đà Sơn và Khánh Sơn, một số học sinh ở phường Hòa Minh và số nơi khác chuyển đến tạm trú trên địa bàn phường rất khó khăn trong việc kết hợp giáo dục giữa nhà trường, gia đình và xã hội nên không ít khó khăn trong việc giáo dục của nhà trường, nhưng Trường THCS Ngô Thì Nhậm đã từng bước khẳng định được uy tín, chất lượng so với các trường trong toàn quận Liên Chiểu. Nhà trường đã xây dựng được đội ngũ giáo viên tương đối đồng đều về chuyên môn, nghiệp vụ. Hằng năm, đội ngũ giáo viên tham gia Hội thi giáo viên dạy giỏi cấp quận đạt nhiều thành tích đáng ghi nhận. Trong các phong trào thi đua yêu nước, nhà trường đã có cán bộ giáo viên được công nhận danh hiệu chiến sĩ thi đua cơ sở các cấp. Đặc biệt nhiều năm qua, nhà trường đã bồi dưỡng được nhiều học sinh đạt giải học sinh giỏi cấp quận, cấp thành phố ở các môn văn hóa, giải toán bằng máy tính, cầm tay, học sinh năng khiếu TDTT; tỷ lệ đỗ tốt nghiệp THCS luôn đạt từ 96,1-100%; tỷ lệ đỗ vào các trường THPT đạt từ 78,6-85,7%; có em thi đỗ vào các trường THPT chuyên Lê Quý Đôn, Phan Châu Trinh... riêng chất lượng giáo dục đại trà luôn ổn định và giữ vững từ 96,5% từ trung bình trở lên. 11 Trường có tổ chức Chi bộ Đảng gồm 25 đảng viên, nhiều năm liền đạt danh hiệu tổ chức cơ sở đảng trong sạch vững mạnh, giữ vai trò hạt nhân lãnh đạo trong toàn bộ hoạt động của nhà trường. Các tổ chức khác như Công đoàn, Đội thiếu niên, Đoang thanh niên, Ban Đại diện cha mẹ học sinh đều hoạt động tích cực, góp phần cùng nhà trường hoàn thành tốt nhiệm vụ giáo dục. Với sự cố gắng của tập thể Hội đồng Sư phạm, nhà trường đã vinh dự được UBND thành phố tặng danh hiệu tập thể lao động xuất sắc cho trường THCS Ngô Thì Nhậm đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ năm học 2013-2014 tại quyết định số 5160/QĐ-UBND ngày 01/8/2014 của UBND thành phố Đà Nẵng về việc tặng Cờ thi đua và công nhận danh hiệu Tập thể lao động xuất sắc của Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵngvà nhiều bằng khen, giấy khen của UBND thành phố, quận Liên Chiểu. 1.2.1. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ giáo viên Năm học 2017-2018, trường có 73 cán bộ , giáo viên, nhân viên , trong đó có 58 giáo viên có trình độ đạt chuẩn trở lên, 55 giáo viên có trình độ Đại học, 08 giáo viên trình độ Cao đẳng trong đó có 03 trình độ Thạc sĩ. Tổng số học sinh của trường là 1324 em, chia thành 33 lớp. Để thực hiện tốt các cuộc vận động và các phong trào thi đua của ngành, trường THCS Ngô Thì Nhậm đã quan tâm đến công tác nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên bằng việc triển khai tích cực ứng dụng CNTT, đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra đánh giá đối với học sinh; đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng dạy học nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy. Thực hiện nghiêm túc chương trình, kế hoạch dạy học, các hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động hướng nghiệp, dạy nghề, các phong trào văn nghệ, thể dục thể thao nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. 100% giáo viên tốt nghiệp Đại học, trong đó hơn 30% giáo viên có trình độ Thạc sĩ, một nhà giáo ưu tú. Đội ngũ giáo viên của trường là những giáo viên giỏi, chiến sĩ thi đua được tuyển chọn từ những trường THCS có uy tín của Đà Nẵng, có năng lực chuyên môn vững vàng, có kinh nghiệm ôn thi học sinh giỏi, du học 12 quốc tế; phẩm chất đạo đức tốt, tâm huyết với nghề, có phong cách ứng xử thân thiện với học sinh và phụ huynh học sinh. Ngoài ra, trường còn mời đội ngũ giáo viên người nước ngoài có kinh nghiệm giảng dạy, thân thiện với học sinh. Hiện nay, tại trường THCS Ngô Thì Nhậm có 02 giáo viên dạy môn âm nhạc, cả 02 giáo viên đều ở trình độ đại học, đáp ứng được trình độ chuyên môn nghiệp vụ sư phạm. Qua khảo sát thực tế tại trường THCS Ngô Thì Nhậm – thành phố Đà Nẵng cho thấy, các giáo viên thực hiện đúng yêu cầu về phương pháp đối với môn âm nhạc, nhất là đối với phân môn học hát, nhạc lí – đọc nhạc và âm nhạc thường thức. 1.2.2. Cơ sở vật chất Nhà trường hiện có 19 phòng học được xây dựng kiên cố, có 01 phòng dạy Công nghệ thông tin và 05 phòng bộ môn (Hóa – Sinh, Tiếng Anh, Tin học, Vật lý và Âm nhạc). Tất cả các phòng học đều đảm bảo chất lượng sử dụng, được trang bị hệ thống điện chiếu sáng, mỗi phòng có 8 bóng đèn, 4 quạt máy, 1 bảng chống lóa theo quy định ; Có sơ đồ các phòng học trong khuôn viên trường để tạo thuận lợi cho giáo viên và học sinh đến lớp; Nhà trường thực hiện tốt công tác theo dõi quản lý tài sản, thiết bị giáo dục hiện có của trường; Tất cả các lớp học thường xuyên vệ sinh sạch sẽ, được trang trí các hình ảnh, khẩu hiệu, bảng nội quy học sinh tạo cảnh quan nhẹ nhàng, thân thiện. Trong mỗi phòng học được bố trí 24 bộ bàn học sinh, mỗi bộ bàn ghế có 02 chỗ ngồi, được xếp thành 4 dãy dọc, đảm bảo đủ chỗ cho tất cả học sinh trong lớp. Nhà trường có 05 phòng học bộ môn, trong đó có 03 phòng bộ môn đạt chuẩn quốc gia gồm: Vật lý, Hóa - Sinh, Tin học. Có 01 phòng dạy công nghệ thông tin với tổng diện tích là 65,74m2; Mặc dù trường đã có 03 phòng bộ môn đạt chuẩn nhưng vẫn còn thiếu. Đối với phòng học bộ môn Âm nhạc, trường trang bị đầy đủ máy tính, máy chiếu, đàn Organ. Tuy nhiên vì thời gian sử dụng đã lâu nên chất lượng đàn chưa được tốt lắm. 13 1.3. Thực trạng dạy học phân môn Đọc nhạc tại trường THCS Ngô Thì Nhậm 1.3.1. Phương pháp giảng dạy của giáo viên Đối với phân môn Đọc nhạc, khi hướng dẫn HS đọc cao độ của bài TĐN, GV thường sử dụng đàn để đàn mẫu cho HS nghe cao độ và tiết tấu của từng câu nhạc và làm mẫu cho HS, sau đó HS sẽ thực hiện theo và ghép từng câu nhạc thành bài hoàn chỉnh và kết hợp gõ phách. Các GV âm nhạc đều áp dụng đầy đủ 8 bước như sau vào dạy phân môn Đọc nhạc: Bước 1: Giới thiệu bài Đọc nhạc để học sinh biết về bản nhạc, tác giả, nội dung bài. Bước 2: Tìm hiểu, nhận xét bài Đọc nhạc để học sinh nhận biết tên nốt, hình nốt có trong bài TĐN. Bước 3: Luyện tập tiết tấu giúp cho học sinh có khả năng nghe, ghi nhớ và tái hiện âm hình tiết tấu qua các kí hiệu. Giúp các em xây dựng cảm giác về nhịp điệu, tạo không khí học tập hào hứng. Bước 4: Luyện tập cao độ (đọc tên nốt trong bài TĐN trên thang âm) giúp học sinh ghi nhớ tên nốt trên khuông nhạc, còn có tác dụng thay thế khởi động giọng. Bước 5: Tập đọc từng câu là bước giúp học sinh lắng nghe, ghi nhớ và thể hiện giai điệu từng câu nhạc sau khi nghe giáo viên đàn. Bước 6: Tập đọc cả bài nhằm liên kết các câu nhỏ thành bài hoàn chỉnh. Bước 7: Ghép lời ca để học sinh biết phối hợp giữa giai điệu và ca từ, giúp học sinh biết hát đúng cao độ, trường độ của nốt nhạc, nên cho học sinh gõ đệm. Bước 8: Củng cố và kiểm tra những kiến thức, kỹ năng vừa học. Cách dạy này đã được kiểm nghiệm thực tế và rất phù hợp với cách dạy ở trường phổ thông. Nó vừa giúp các em phát triển khả năng nghe và nâng cao khả năng cảm thụ âm nhạc. Ở trường phổ thông, mỗi lớp học thường có 35 – 40 em. Thời lượng dành cho phân môn không nhiều, do đó dạy Đọc nhạc phải thật nhẹ nhàng 14 va linh động với đại đa số học sinh. Như vậy tiết dạy mới đạt hiệu quả, thu hút được học sinh như mong muốn. Tuy nhiên, với phương pháp dạy học truyền thống thì hoạt động của GV còn rất nhiều và vẫn chưa phát huy được hết sự sáng tạo của HS, chính vì thế để có thể nâng cao được khả năng và sự tương tác của HS, lấy HS làm trung tâm thì ở mỗi phương pháp, GV nên đưa ra các hình thức mới mẻ, phù hợp với nội dung của bài học và có thể phát huy được hết khả năng của HS để tạo cho các em sự hứng thú đối với bộ môn Âm nhạc nói chung và phân môn TĐN nói riêng. 1.3.2. Khả năng tiếp thu của học sinh Qua quá trình khảo sát tại trường THCS Ngô Thì Nhậm, tôi nhận thấy đa số học sinh đều có hứng thú với môn Âm nhạc. Nhưng cũng còn một số ít học sinh lại xem môn Âm nhạc là “cực hình”, nhất là học phân môn Đọc nhạc và nhạc lý, đặc biệt là thực hành các bài TĐN. Vậy tại sao học sinh lại không thích học Đọc nhạc? Theo tôi, có rất nhiều lý do: Có thể do học sinh chưa xác định được phương pháp khi đọc một bài TĐN hoặc do GV chưa áp dụng đúng phương pháp làm cho HS khó hiểu, xác định chưa rõ mục tiêu của phân môn nên đòi hỏi cao ở HS dẫn đến việc HS sợ khi phải đọc TĐN hoặc khi đọc nhạc HS không tập trung, đọc một cách qua loa, ghi sẵn tên nốt vào trong bản nhạc. Phân môn TĐN ở trường THCS là phân môn tổng hợp các kiến thức về âm nhạc mà HS cần phải giải mã được những ký hiệu âm nhạc đã được học trong phần nhạc lý và ứng dụng chúng vào bài TĐN. Để giải quyết dễ dàng các bài đọc nhạc, HS cần phải đọc nhuần nhuyễn các tên nốt và cao độ của các nốt nhạc. Tuy nhiên, thực tế một số HS vẫn chưa nhớ được tên nốt và vị trí nốt nhạc trên khuông. Từ đó dẫn đến khi GV dạy sang một phần mới, HS sẽ không hiểu được hết dẫn đến bị hổng một lượng kiến thức và điều này làm cho HS cảm thấy nhàm chán, không hứng thú với việc đọc nhạc. Tôi đã thực hiện một cuộc khảo sát nhỏ về khả năng đọc nhạc của học sinh khối lớp 6, cụ thể tôi cho các HS đọc thử một bài TĐN mà các em đã được học ở tiết học trước, kết quả thu được như sau: 15 Phân loại học sinh đọc bài Đọc nhạc Học sinh đọc bài đọc nhạc tốt, trôi chảy Học sinh đọc được bài đọc nhạc Học sinh chưa đọc được bài đọc nhạc Tỉ lệ 15% 40% 45% Qua kiểm tra, tôi thấy được rằng, việc học phân môn TĐN vẫn chưa được các em chú trọng cho lắm, tỉ lệ các em đọc được bài TĐN vẫn chưa cao, rất nhiều em vẫn chưa xác định được tên nốt nhạc trên khuông, một số em thì nhớ được giai điệu của bài TĐN nhưng đọc sai tên nốt, rất nhiều em dùng bút chì ghi tên nốt nhạc vào bài thì mới có thể đọc được bài, một số em nhớ tên nốt nhưng lại đọc không đúng cao độ và tiết tấu của bài TĐN. Chính vì thế, điều được chú trọng hiện nay đối với phân môn TĐN đó là GV cần phải áp dụng những biện pháp nào phù hợp nhằm thu hút các em học phân môn một cách tích cực và hiệu quả hơn. * Tiểu kết chương 1 Trong chương 1, tôi đã làm rõ được vai trò, tầm quan trọng của bộ môn âm nhạc nói chung và phân môn đọc nhạc nói riêng, nội dung của chương trình âm nhạc và phân môn đọc nhạc. Đồng thời tôi cũng tìm hiểu về tình hình dạy và học bộ môn âm nhạc cũng như phân môn đọc nhạc cho học sinh lớp 6 tại trường THCS Ngô Thì Nhậm . Trường THCS Ngô Thì Nhậm là một ngôi trường có lịch sử hình thành lâu đời cùng với đó là bề dày thành tích về mọi mặt. Cơ sở vật chất tương đối đầy đủ, mỗi phòng học đều được trang bị đầy đủ máy chiếu, máy tính và có phòng học bộ môn. Đội ngũ giáo viên là quý thầy cô nhiều năm trong nghề, dày dặn kinh nghiệm. Qua quá trình thực tập tại trường, tôi nhận thấy rằng hầu hết các em học sinh đều rất yêu thích bộ môn âm nhac, đặc biệt là đối với phân môn học hát. Đa số các em đều cảm thấy khó khăn khi học phân môn nhạc lý – đọc nhạc, đặc biệt là các em rất ngại đọc nhạc. Đối với các em, mỗi lần học đến phân môn đọc nhạc, các em thường rụt rè, các tiết học không được sôi nổi cho lắm. 16 Từ những vấn đề và thực tiễn nêu trên, đề tài hướng đến mục đích tìm ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học phân môn đọc nhạc cho học sinh lớp 6 trường THCS Ngô Thì Nhậm, thành phố Đà Nẵng, làm cho tiết học TĐN thêm phong phú, hấp dẫn hơn, để thông qua đó, giáo dục những kiến thức âm nhạc một cách hiệu quả. 17 Chương 2 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC PHÂN MÔN ĐỌC NHẠC 2.1. Đổi mới một số phương pháp dạy học Hiện nay đổi mới phương pháp giảng dạy là xu thế, là tất yếu đối với tất cả các bộ môn. Đổi mới phương pháp giảng dạy không có nghĩa là hoàn toàn bỏ qua các phương pháp giảng dạy truyền thống, theo chúng tôi đổi mới là ở việc phát huy, cải tiến các phương pháp dạy học truyền thống, phối hợp đa dạng với các phương pháp, hình thức dạy học hiện đại, là ở việc áp dụng khoa học kĩ thuật tiên tiến trong giảng dạy để phát huy tính tích cực và nâng cao chất lượng dạy học. Một số giải pháp cụ thể như sau: 2.1.2. Phương pháp thuyết trình Đây là phương pháp giảng dạy có vai trò quan trọng, không thể thiếu trong mọi hoạt động dạy học. Riêng trong phân môn đọc nhạc, phương pháp thuyết trình được sử dụng để hỗ trợ cho các phương pháp khác tạo nên sự trao đổi giao tiếp giữa thầy và trò. Phương pháp thuyết trình được sử dụng khi tóm tắt, củng cố nội dung kiến thức bài học, hướng dẫn HS rèn luyện kỹ năng: + Giới thiệu nội dung, yêu cầu của bài học + Hướng dẫn nội dung, mục tiêu rèn luyện kỹ năng + Phân tích các yếu tố khó và hướng dẫn HS thực hiện, sửa sai. + Bên cạnh đó, GV còn dùng phương pháp vấn đáp để trao đổi, gợi mở tính chủ động của HS. Ví dụ: Tiết 21 - Lớp 6 - Nội dung âm nhạc thường thức: Nhạc sĩ Phong Nhã và bài hát Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng. Thay vì giáo viên thuyết trình toàn bộ phần tiểu sử, sự nghiệp sáng tác của nhạc sĩ Phong Nhã thì có thể phát vấn hoặc yêu cầu lần lượt: - Cho biết một vài thông tin tiểu sử của nhạc sĩ Phong Nhã. - Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu của nhạc sĩ Phong Nhã. - Các sáng tác của nhạc sĩ Phong Nhã có đặc điểm gì? 18 Sau mỗi câu trả lời của học sinh, giáo viên nhận xét và kết luận. Cuối cùng là cho biết thông tin về giải thưởng Hồ Chí Minh của nhạc sĩ Phong Nhã. Khi sử dụng phương pháp thuyết trình, giáo viên cần chuẩn bị những nội dung kiến thức cũng như hệ thống câu hỏi chi tiết và chủ động đưa ra rõ ràng, rành mạch, tránh làm đứt mạch theo dõi của học sinh gây mất hứng thú. Điều này cũng đòi hỏi giáo viên cần đầu tư hơn về công sức, thời gian để chuẩn bị mỗi tiết dạy. 2.1.2. Phương pháp dạy nghe nhạc Phương pháp nghe nhạc là phương pháp quan trọng cần được sử dụng tích cực bởi cảm thụ âm nhạc là một mục tiêu của phân môn âm nhạc thường thức nên đòi hỏi giáo viên phải thật linh hoạt, khéo léo. Dù cho nội dung giới thiệu tác phẩm âm nhạc hay giới thiệu âm sắc các loại nhạc cụ thì giáo viên cũng cần tiến hành theo các bước: Giới thiệu tác phẩm (/nhạc cụ) - Nghe nhạc (trọn vẹn hoặc đoạn trích tác phẩm) - Phân tích, thảo luận - Hướng dẫn phát biểu cảm nhận. Giáo viên cần hướng dẫn, gợi ý, khuyến khích các em học sinh phát biểu cảm nhận bằng nhiều cách như liên hệ tình cảm trong bài với thực tế, cho xem các hình ảnh minh họa gần với yêu cầu cảm thụ, phát vấn một số câu hỏi gợi mở như: “Em thích hình ảnh nào trong bài? Nó gợi cảm xúc nào cho em?” hay “Bài hát có làm em nhớ đến ai/ sự việc nào không? Em thấy mình cần phải có hành động gì cụ thể?”… Thông qua phát biểu cảm nhận của học sinh, giáo viên nắm được mức độ đạt được mục tiêu tiết học, nắm được tinh thần, thái độ với nội dung bài học của các em và từ đó có sự điều chỉnh cho hợp lí để đạt được hiệu quả cao cho các tiết học sau. 2.1.3. Phương pháp dạy học trực quan Phân môn âm nhạc thường thức cần đến rất nhiều phương tiện trực quan như nhạc cụ, loa đài, mô hình, bảng phụ, hình ảnh và âm thanh minh họa… Nếu chỉ dựa vào sách giáo khoa mà không có các phương tiện trực quan đầy đủ thì nội dung bài học sẽ trở nên nhạt nhẽo, không gây hứng thú cho học sinh. Các phương 19 tiện trực quan cần phong phú đa dạng để phù hợp với nội dung từng bài học và để thu hút sự chú ý của các em học sinh. 2.1.4. Phương pháp kiểm tra, đánh giá Đối với môn đọc nhạc, phương pháp kiểm tra đánh giá không chỉ có vai trò đánh giá chất lượng mà còn là một trong những phương pháp được sử dụng thường xuyên trong giờ học nhằm tăng cường tính tích cực, tương tác giữa thầy và trò, nâng cao hiệu quả học tập. Phương pháp dạy học sử dụng phương tiện dạy học Âm nhạc bao gồm 3 nhóm: Nhóm 1: Các loại nhạc cụ phổ thông như: óoc-gan, ghi-ta, trống, mõ, sinh tiền, lục lạc, quả xóc... Sử dụng nhạc cụ không chỉ là Phương pháp sử dụng phương tiện dạy học mà nó thể hiện trình độ học vấn âm nhạc, kiến thức, năng lực hoạt động âm nhạc của giáo viên Sử dụng nhạc cụ trình bày tác phẩm cho học sinh nghe để học sinh thực hành, luyện tập các hoạt động âm nhạc, đệm cho các em biểu diễn trong hoạt động ngoại khóa. Nhóm 2: Các giáo cụ trực quan như: tranh ảnh, mô hình... Khi sử dụng giáo cụ trực quan giáo viên thường kết hợp phương pháp dùng lời. Nhóm 3: Các trang thiết bị khác: đĩa, bang, máy thu, máy phát, trang âm, loa đài… Sử dụng các trang thiết bị điên tử đòi hỏi phải có cơ sở vật chất, chuẩn bị chu đáo, thành thạo, thận trọng và tránh lạm dụng. Tùy theo điều kiện cho phép của mỗi trường, mỗi địa phương có thể trang bị cơ sở vật chất, thiết bị dạy – học phục vụ cho dạy – học môn Âm nhạc ở mức độ khác nhau: + Tối thiểu các trường cần có SGK cho học sinh, sách hướng dẫn giảng dạy cho giáo viên, các sách báo về âm nhạc. + Trang thiết bị dạy học: nhạc cụ, băng, đĩa nhạc, bảng kẻ nhạc và bộ nốt nhạc có đính nam châm, các hình ảnh, tranh vẽ về các loại nhạc cụ, các loại dàn 20