LỜI MỞ ĐẦU
BHXH lµ mét chÝnh s¸ch x· héi lín cña mçi quèc gia, bÊt kÓ quèc gia ®ã cã
thÓ chÕ chÝnh trÞ nh thÕ nµo vµ theo ®Þnh híng g× (thÞ trêng hay kÕ ho¹ch). ChÝnh
s¸ch BHXH ®îc x©y dùng nh»m b¶o vÖ, tríc hÕt cho mét lùc lîng lao ®éng ®«ng
®¶o trong x· héi, ®ã lµ nh÷ng ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng, tríc nh÷ng sù kiÖn, nh÷ng
“rñi ro x· héi”, dÉn ®Õn lµm gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp tõ nghÒ nghiÖp. TiÕp ®Õn lµ sù
më réng ph¹m vi ¸p dông cho nh÷ng nhãm ®èi tîng kh¸c, khi ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x·
héi cho phÐp vµ ®a sè c¸c níc ®ang thùc hiÖn theo xu híng nµy. §©y chÝnh lµ tÝnh
nh©n v¨n kh¸ch quan cña BHXH, lµ nÒn t¶ng cho sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn x· héi.
Kinh tÕ cña mçi quèc gia chØ cã thÓ t¨ng trëng mét c¸ch bÒn v÷ng khi ngêi d©n ®îc
ph©n phèi c«ng b»ng, khi ngêi d©n ®îc thô hëng c¸c thµnh qu¶ cña kinh tÕ. BHXH
chÝnh lµ mét “kªnh” quan träng t¹o ra sù c«ng b»ng nµy.
Mét trong nh÷ng c«ng t¸c quan träng ®¶m b¶o tµi chÝnh cho quü BHXH lµ
vÊn ®Ò thu BHXH. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc trªn nªn trong qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i
BHXH TP H¶i D¬ng em ®· chän ®Ò tµi:” Thu b¶o hiÓm x· héi vµ mét sè gi¶i
ph¸p nh»m t¨ng cêng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thu BHXH thµnh phè H¶i D¬ng”.
Bµi viÕt cña em gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng I: Tæng quan vÒ BHXH vµ vai trß cña c«ng t¸c thu BHXH
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng c«ng t¸c thu BHXH thµnh phè H¶i D¬ng
Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thu BHXH
thµnh phè H¶i D¬ng.
CH¦¥NG i
TæNG QUAN VÒ BHXH Vµ C¤NG T¸C THU BHXH
I.
TæNG QUAN VÒ BHXH.
1. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña BHXH.
1.1 Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña BHXH trªn thÕ giíi.
B¶o hiÓm x· héi ®· cã lÞch sö hµng tr¨m n¨m mµ h×nh thøc s¬ khai cña nã lµ b¾t
nguån tõ Nam ¢u vµo thÕ kû thø XIII khi nÒn c«ng nghiÖp vµ kinh tÕ hµng ho¸ ®·
b¾t ®Çu ph¸t triÓn. Tuy nhiªn hÖ thèng BHXH thùc sù ®Çu tiªn ra ®êi t¹i Céng hoµ
liªn bang §øc (1850) b»ng viÖc thñ tíng §øc Bismark ®· ban hµnh ®¹o luËt BHXH
1
®Çu tiªn trªn thÕ giíi. Theo ®¹o luËt nµy, hÖ thèng BHXH ra ®êi víi sù tham gia b¾t
buéc cña c¶ ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng vµ giíi chñ. Nhµ níc ®¶m b¶o mét sè chÕ ®é vµ
gi÷ vai trß qu¶n lý, ®Þnh híng ho¹t ®éng cña BHXH. §©y lµ nguån gèc cña sù ra
®êi nguyªn t¾c b¶o hiÓm b¾t buéc vµ viÖc quy ®Þnh ngêi ®îc b¶o hiÓm ph¶i ®ãng
phÝ BHXH, vµ cã sù tham gia ba bªn: Ngêi lao ®éng, ngêi sö dông lao ®éng vµ Nhµ
níc. Cho ®Õn ngµy nay h×nh thøc nµy vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng níc cã
hÖ thèng BHXH.
§Õn nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XX, B¶o hiÓm x· héi ®· cã sù tham gia cña
hµng lo¹t c¸c níc Mü Latinh, Hoa Kú, Canada. Sau chiÕn tranh thø 2 cïng víi viÖc
giµnh ®îc ®éc lËp cho m×nh, c¸c níc ë Ch©u Phi, Ch©u ¸ vµ vïng Caribª còng ®·
h×nh thµnh BHXH t¹i níc m×nh. Cho ®Õn nay tr¶i qua h¬n 150 n¨m ra ®êi vµ ph¸t
triÓn, BHXH trë lªn phong phó, ®a d¹ng vµ ®îc ¸p dông hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ
giíi. Tuy nhiªn, do ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi ë mçi quèc gia cã sù kh¸c nhau, do ®ã
BHXH còng cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau.
1.2 Qóa tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña BHXH ViÖt Nam
Sau c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945, §¶ng vµ Nhµ níc ®· sím quan t©m ®Õn vÊn
®Ò BHXH b»ng viÖc ban hµnh s¾c lÖnh 54/SL ngµy 01 th¸ng 11 n¨m 1945 Ên ®Þnh
nh÷ng ®iÒu kiÖn cho c«ng chøc vÒ hu. S¾c lÖnh sè 77/SL ngµy 22 th¸ng 5 n¨m 1950
®· Ên ®Þnh cô thÓ c¸c chÕ ®é trî cÊp èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, hu trÝ, tö
tuÊt ®èi víi c«ng nh©n.
Sau hoµ b×nh lËp l¹i ë miÒn B¾c níc ta, thùc hiÖn hiÕn ph¸p n¨m 1959, Héi ®ång
chÝnh phñ ban hµnh ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ c¸c chÕ ®é trî cÊp BHXH ®èi víi c«ng
nh©n viªn chøc Nhµ níc kÌm theo nghÞ ®Þnh 218/CP ngµy 27 th¸ng 11 n¨m 1961.
ChÕ ®é BHXH bao gåm 6 lo¹i trî cÊp:
+ ChÕ ®é trî cÊp èm ®au.
+ ChÕ ®é trî cÊp hu trÝ.
+ ChÕ ®é trî cÊp tö tuÊt.
+ ChÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp.
+ ChÕ ®é trî cÊp thai s¶n.
+ ChÕ ®é trî cÊp mÊt søc lao ®éng.
C¨n cø vµo kinh nghiÖm thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 43/CP tõ tríc ®Õn nay, c¬ chÕ
BHXH ®· ®îc chÕ ®Þnh thµnh mét ch¬ng trong Bé LuËt lao ®éng th«ng qua ngµy
23/06/1994. §îc cô thÓ ho¸ trong §iÒu lÖ BHXH míi kÌm theo NghÞ ®Þnh 12/CP
ngµy 26/01/1995 vµ NghÞ ®Þnh 19/CP ngµy 16/02/1995 vÒ viÖc thµnh lËp BHXH
ViÖt Nam.
2
2. §èi tîng tham gia BHXH
§èi tîng ¸p dông b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1. §iÒu 1
nghÞ ®Þnh sè 01/2003/N§-CP (N§ sè 01/CP bæ xung 1 sè ®iÒu cña N§ sè 12/CP
ngµy 26/01/1995) gåm:
* Ngêi lao ®éng lµm viÖc theo hîp ®ång lao ®éng cã thêi h¹n tõ ®ñ 3 th¸ng trë
lªn vµ hîp ®ång lao ®éng kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n trong c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan,
tæ chøc sau:
- Doanh nghiÖp thµnh lËp ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp nhµ níc, bao gåm:
doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých;
doanh nghiÖp thuéc lùc lîng vò trang;
- Doanh nghiÖp thµnh lËp ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp, bao gåm: c«ng ty
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty hîp danh, doanh nghiÖp t nh©n;
- Doanh nghiÖp thµnh lËp ho¹t ®éng theo LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, bao
gåm: doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t níc ngoµi;
- Doanh nghiÖp thuéc c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi;
- Hé s¶n xuÊt, kinh doanh c¸ thÓ, tæ hîp t¸c;
- C¸c c¬ quan hµnh chÝnh, sù nghiÖp, tæ chøc x· héi kh¸c, lùc lîng vò trang; kÓ
c¶ c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ ®îc phÐp ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô thuéc c¬
quan hµnh chÝnh, sù nghiÖp, §¶ng, ®oµn thÓ. C¸c héi quÇn chóng tù trang tr¶i vÒ tµi
chÝnh;
- C¬ së b¸n c«ng, d©n lËp, t nh©n thuéc c¸c ngµnh v¨n ho¸, y tÕ, gi¸o dôc, ®µo
t¹o, khoa häc, thÓ dôc thÓ thao vµ c¸c ngµnh sù nghiÖp kh¸c;
- Tr¹m y tÕ x· phêng, thÞ trÊn;
- C¬ quan, tæ chøc níc ngoµi hoÆc tæ chøc quèc tÕ t¹i ViÖt Nam, trõ trêng hîp
®iÒu íc quèc tÕ mµ céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ký kÕt hoÆc tham gia cã
quy ®Þnh kh¸c.
* C¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc theo ph¸p lÖnh c¸n bé, c«ng chøc.
* Ngêi lao ®éng, x· viªn lµm viÖc vµ hëng tiÒn c«ng theo hîp ®ång lao ®éng tõ
®ñ 3 th¸ng trë lªn trong c¸c hîp t¸c x· thµnh lËp, ho¹t ®éng theo luËt hîp t¸c x·.
* Ngêi lao ®éng lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc lµm viÖc theo
hîp ®ång lao ®éng cã thêi h¹n díi 3 th¸ng, khi hÕt hîp ®ång lao ®éng mµ ngêi lao
®éng tiÕp tôc lµm viÖc hoÆc giao kÕt hîp ®ång lao ®éng míi ®èi víi doanh nghiÖp,
tæ chøc, c¸ nh©n ®ã th× ph¶i tham gia b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc.
* Ngêi lao ®éng lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc nªu trªn ®i häc,
thùc tËp, c«ng t¸c ®iÒu dìng trong vµ ngoµi níc mµ vÉn hëng tiÒn l¬ng hoÆc tiÒn
3
c«ng do doanh nghiÖp, c¬ quan tæ chøc sö dông lao déng tr¶ th× còng thuéc ®èi tîng
thùc hiÖn b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc.
3. Vai trß cña BHXH víi ®êi sèng kinh tÕ x· héi.
Qóa tr×nh h×nh thµnh vµ sù ph¸t triÓn cña BHXH cho chóng ta thÊy râ BHXH
kh«ng chØ cã vai trß lín ®èi víi ®êi sèng cña ngêi lao ®éng, ®¶m b¶o ®îc thu nhËp
cña ngêi lao ®éng khi hä èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp...mµ
th«ng qua ®ã trËt tù x· héi ®îc ®¶m b¶o, t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn
c«ng b»ng vµ v¨n minh h¬n.
Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi nhiÒu biÕn ®éng kh«ng ngõng. BHXH
tån t¹i ph¸t triÓn ho¹t ®éng vµ dùa trªn mèi quan hÖ chÆt chÏ ngêi sö dông lao ®éng
víi ngêi lao ®éng th«ng qua bªn thø ba - Tæ chøc b¶o hiÓm x· héi chuyªn tr¸ch díi
sù b¶o trî ®Æc biÖt cña Nhµ níc, trong mèi quan hÖ ®ã:
- VÒ phÝa chñ sö dông lao ®éng: MÆc dï ph¶i ®ãng mét phÇn tiÒn l¬ng, tiÒn
c«ng vµo quü b¶o hiÓm x· héi nhng hä kh«ng ph¶i chi ra nh÷ng kho¶n tiÒn lín khi
nh÷ng ngêi lao ®éng gÆp rñi ro.
- VÒ phÝa ngêi lao ®éng: BHXH lµ chç dùa vÒ mÆt t©m lý cho hä, gióp cho hä
yªn t©m trong c«ng t¸c tõ ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng viÖc, h¹n chÕ ®îc t×nh h×nh
ngng trÖ s¶n xuÊt kinh doanh, gi¶m thiÖt h¹i cho ngêi sö dông lao ®éng.
- §èi víi Nhµ níc: BHXH lµ mét chÝnh s¸ch lín cña mçi quèc gia. V× thùc hiÖn
BHXH gãp phÇn æn ®Þnh x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ. Thùc hiÖn BHXH
sÏ h×nh thµnh quü tiÒn tÖ tËp trung cã thÓ ®Çu t mét phÇn vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ
®Ó sinh lêi, t¨ng nguån thu cho quü BHXH. Do viÖc chi tr¶ kh«ng ph¶i lóc nµo còng
diÔn ra thêng xuyªn, cho nªn Nhµ níc cã thÓ ®Çu t trë l¹i ®Ó b¶o toµn quü. MÆt
kh¸c, BHXH gióp cho Nhµ níc ®iÒu tiÕt vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ngêi
tham gia BHXH. Nh vËy tæ chøc thùc hiÖn b¶o hiÓm x· héi ®a l¹i lîi Ých cho c¶ ba
bªn: Ngêi lao ®éng, chñ sö dông lao ®éng, Nhµ níc vµ x· héi.
Cïng víi sù ph¸t triÓn x· héi, BHXH ngµy cµng trë thµnh mét nhu cÇu thêng
xuyªn, tù nhiªn, chÝnh ®¸ng cña ngêi lao ®éng. Nã cÇn ph¶i ®îc ®¸p øng hµng lo¹t
nhu cÇu thiÕt yÕu kh¸c cña con ngêi. Lµ mét bé phËn cÊu thµnh trong hÖ thèng
chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi mµ cßn mang ý nghÜa kinh tÕ - chÝnh trÞ to lín. TÝnh kinh
tÕ thÓ hiÖn BHXH ph¶i c©n ®èi ®îc nguån Thu - Chi mét c¸ch hîp lý vµ ph¶i b¶o
tån vµ ph¸t triÓn ®îc nguån quü. B¶o hiÓm x· héi cã ý nghÜa chÝnh trÞ bëi th«ng qua
®ã tÝnh u viÖt, tr×nh ®é v¨n minh cña mét thÓ chÕ chÝnh trÞ cña mét quèc gia, cña
mét Nhµ níc ®îc thÓ hiÖn. Ngoµi ra BHXH cßn mang tÝnh nh©n ®¹o, tÝnh nh©n v¨n
cao c¶, tÝnh céng ®ång, nã thùc hiÖn theo quy luËt ”lÊy sè ®«ng bï cho sè Ýt”, tøc lµ
4
lÊy sù ®ãng gãp nhá cña sè ®«ng chu cÊp cho sè Ýt mµ v× lý do nµo ®ã ( bÞ èm ®au,
tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp...) mµ hä bÞ gi¶m ®i hoÆc mÊt 1 phÇn thu nhËp
hay gÆp rñi ro trong cuéc sèng b×nh thêng.
Vai trß cña BHXH trong nÒn kinh tÕ cßn ®îc thÓ hiÖn:
- §èi víi ngêi lao ®éng t¹o t©m lý æn ®Þnh, yªn t©m h¬n trong s¶n xuÊt, lµm cho
n¨ng suÊt lao ®éng cña c¸ nh©n vµ x· héi kh«ng ngõng t¨ng lªn.
- §èi víi giíi chñ m¹nh d¹n më réng quy m« s¶n xuÊt, thuª mín nh©n c«ng tõ
®ã lµm cho s¶n xuÊt cña hä ph¸t triÓn...
- B¶o hiÓm x· héi gãp phÇn ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng kinh tÕ cho ®Êt níc, do quü
BHXH khi ë thêi kú nhµn rçi ®Çu t l¹i cho s¶n xuÊt, gãp phÇn ®¸ng kÓ cho viÖc ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ cña Nhµ níc.
4. Ph©n biÖt BHXH víi BH th¬ng m¹i.
§iÓm gièng nhau:
- §Òu gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng cho ngêi tham gia b¶o hiÓm khi hä kh«ng
may gÆp rñi ro kh«ng lêng tríc ®îc, tõ ®ã gãp phÇn kh«i phôc s¶n xuÊt, ®¶m b¶o an
toµn x· héi.
- Ho¹t ®éng BHXH vµ BH th¬ng m¹i ®Òu thùc hiÖn an sinh x· héi, lÊy sè ®«ng
bï sè Ýt.
- TÝnh chÊt cña hai lo¹i h×nh b¶o hiÓm x· héi còng gièng nhau c¬ b¶n. BHXH,
BHTM ®Òu mang tÝnh kinh tÕ, tÝnh x· héi, tÝnh dÞch vô, tÝnh kh¸ch quan ph¸t sinh
kh«ng ®ång ®Òu theo thêi gian vµ kh«ng gian, tÝnh nh©n ®¹o - nh©n v¨n cao c¶.
- Quü ®Òu ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së ®ãng gãp cña nh÷ng ngêi tham gia b¶o
hiÓm. Tuy nhiªn, do tÝnh chÊt c¬ b¶n cña nã chi phèi quü nªn quü ®îc t¸ch ra thµnh
c¸c quü thµnh phÇn ®Ó qu¶n lý.
§iÓm kh¸c nhau:
- §èi tîng tham gia: BHXH lµ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng, BHTM
lµ tÊt c¶ c¸c c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc x· héi.
- Nguån h×nh thµnh quü: Quü BHXH ®îc h×nh thµnh tõ ba nguån ngêi lao
®éng, ngêi sö dông lao ®éng vµ Nhµ níc gãp thªm. Quü BHTM chñ yÕu tõ sù gãp
phÝ cña c¸c ®èi tîng tham gia t¹o nªn.
- Môc ®Ých sö dông quü:
Quü BHXH dïng ®Ó chi tr¶ c¸c chÕ ®é vÒ BHXH vµ dïng ®Ó qu¶n lý BHXH ë
c¸c cÊp. Trong hÖ thèng tµi chÝnh Quèc gia gåm 3 kh©u:
+ Ng©n s¸ch.
+ Tµi chÝnh trung gian.
5
+ Tµi chÝnh c¬ së (hoÆc tµi chÝnh doanh nghiÖp)
Quü BHTM n»m trong kh©u tµi chÝnh c¬ së (tµi chÝnh doanh nghiÖp) v× vËy quü
nµy dïng víi nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau nh båi thêng thiÖt h¹i, dù tr÷, dù phßng,
nghÜa vô ®ãng thuÕ cho Nhµ níc...
- C¬ chÕ qu¶n lý quü: Quü BHXH ®îc qu¶n lý theo c¬ chÕ c©n b»ng thu- chi,
quü BHTM theo c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh cã l·i.
- Ph¹m vi b¶o hiÓm: Ph¹m vi b¶o hiÓm hiÖn nay ë níc ta theo luËt BHXH ®îc
Quèc héi th«ng qua t¹i kú häp thø 9 kho¸ XI (tõ ngµy 16/05 – 29/06/2009) g¾n víi
5 chÕ ®é BHXH. Ph¹m vi BHTM g¾n víi c¸c hÖ thèng quy t¾c trong tõng nghiÖp
vô.
- PhÝ b¶o hiÓm: PhÝ BHXH ®îc x¸c ®Þnh b»ng nguyªn t¾c dùa trªn c¬ së tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng vµ quü l¬ng. PhÝ BHTM ®îc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c b»ng sè tuyÖt ®èi
dùa trªn c¬ së sè tiÒn b¶o hiÓm, gi¸ trÞ b¶o hiÓm, h¹n møc tr¸ch nhiÖm.
- C¬ së qu¶n lý vµ tæ chøc thùc hiÖn: BHXH c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc lµ Bé Lao
®éng vµ Th¬ng binh x· héi, qu¶n lý sù nghiÖp lµ B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam. §èi
víi BHTM c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc lµ Bé tµi chÝnh, ®¬n vÞ thùc hiÖn lµ b¶n th©n
c¸c c«ng ty b¶o hiÓm.
II. MéT Sè VÊN §Ò VÒ Quü BHXH
1.
Kh¸i niÖm quü BHXH
Trong ®êi sèng kinh tÕ-x· héi, ngêi ta thêng nãi ®Õn nhiÒu lo¹i quü kh¸c nhau
nh: quü tiªu dïng, quü s¶n xuÊt, quü dù phßng, quü tiÒn l¬ng, quü tiÒn thëng, quü
phóc lîi, quü tiÕt kiÖm...TÊt c¶ c¸c lo¹i quü nµy ®Òu cã mét ®iÓm chung lµ tËp hîp
c¸c ph¬ng tiÖn tµi chÝnh hay vËt chÊt kh¸c cho nh÷ng ho¹t ®éng nµo ®ã theo môc
tiªu ®Þnh tríc víi nh÷ng quy ®Þnh/quy chÕ nhÊt ®Þnh. Quü lín hay nhá biÓu thÞ kh¶
n¨ng vÒ mÆt ph¬ng tiÖn vµ vËt chÊt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®Ò ra.
TÊt c¶ c¸c lo¹i quü ®Òu kh«ng tån t¹i víi chØ mét khèi lîng tÜnh t¹i mét thêi
®iÓm mµ cßn lu«n lu«n biÕn ®éng theo híng t¨ng lªn ë c¸c ®Çu vµo víi c¸c nguån
thu vµ gi¶m ®i ë ®Çu ra víi c¸c kho¶n chi nh mét dßng ch¶y liªn tôc. Cã thÓ h×nh
dung quü nh mét bÓ chøa níc, trong ®ã ®Çu vµo cã níc lu«n ch¶y ®Ó níc trong bÓ
lu«n ch¶y ®Ó níc trong bÓ ngµy cµng nhiÒu lªn cßn ®Çu ra lµ qu¸ tr×nh sö dông níc
lµm cho níc trong bÓ v¬i dÇn ®i. §Ó b¶o ®¶m cho ®Çu ra æn ®Þnh, ngêi ta thiÕt lËp
mét lîng dù tr÷. T¬ng tù nh víi bÓ níc, ®Çu vµo ph¶i cã nhiÒu h¬n ®Çu ra th× trong
bÓ míi lu«n lu«n cã níc. Bëi vËy, ®Ó qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ®îc mét quü nµo ®ã th×
kh«ng ph¶i chØ qu¶n lý ®îc khèi lîng tÜnh cña nã t¹i mét thêi ®iÓm, mµ quan träng
h¬n lµ ph¶i qu¶n lý ®îc lu lîng cña nã trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. T¬ng
6
tù nh vËy, quü BHXH còng ®îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån thu kh¸c nhau vµ ®îc sö
dông ®Ó chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH cho ngêi thô hëng vµ c¸c chi phÝ qu¶n lý kh¸c
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. V× vËy, quü BHXH ph¶i tÝnh to¸n sao cho nguån thu
®ñ lín vµ ph¶i “ch¶y” vµo “bÓ” liªn tôc ®Ó ®¶m b¶o c¸c chi phÝ - “®Çu ra” cña
BHXH kh«ng chØ hiÖn t¹i mµ c¶ trong t¬ng lai. Khi møc “ch¶y” ra lín, nh÷ng ngêi
ho¹ch ®Þnh ph¸t triÓn BHXH ph¶i t×m c¸ch ®Ó t¨ng cêng nhiÒu h¬n møc “ch¶y” vµo.
Theo quan niÖm vÒ quü nãi chung nh trªn, th× quü BHXH lµ tËp hîp nh÷ng
®ãng gãp b»ng tiÒn cña nh÷ng ngêi tham gia BHXH (bao gåm ngêi lao ®éng, ngêi
sö dông lao ®éng vµ Nhµ níc trong mét sè trêng hîp) vµ c¸c nguån thu hîp ph¸p
kh¸c, h×nh thµnh mét quü tiÒn tÖ tËp trung ®Ó chi tr¶ cho nh÷ng ngêi ®îc thô hëng
BHXH vµ gia ®×nh hä khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp do bÞ gi¶m, mÊt kh¶ n¨ng
lao ®éng hoÆc bÞ mÊt viÖc lµm vµ chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô BHXH.
Nh vËy, quü BHXH lµ mét quü tiªu dïng, ®ång thêi lµ mét quü dù phßng; nã
võa mang tÝnh kinh tÕ, võa mang tÝnh chÊt x· héi rÊt cao vµ lµ ®iÒu kiÖn hay c¬ së
vËt chÊt quan träng nhÊt ®¶m b¶o cho toµn bé hÖ thèng BHXH tån t¹i vµ ph¸t triÓn.
2.
Nguån h×nh thµnh quü BHXH.
Quü BHXH ®îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, tuú thuéc vµo ph¸p luËt
BHXH vµ tuú thuéc vµo môc ®Ýnh hÖ thèng BHXH cña mçi níc. Nh×n chung,
nguån h×nh thµnh quü BHXH cã thÓ gåm sù tham gia cña Nhµ níc, sù ®ãng gãp cña
ngêi sö dông lao ®éng, sù ®ãng gãp cña ngêi tham gia BHXH, thu nhËp tõ l·i ®Çu t
cña quü BHXH vµ c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c. Trong c¸c nguån trªn, kho¶n ®ãng gãp
cña ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng lµ chñ yÕu. §èi víi hÖ thèng BHXH ®·
cã thêi gian ho¹t ®éng ®ñ lín th× c¸c kho¶n l·i tõ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t lµ nguån kh¸
quan träng. Tuy nhiªn, viÖc quyÕt ®Þnh h×nh thµnh c¸c thµnh phÇn cña nguån quü
BHXH kh«ng thuÇn tuý mang tÝnh kü thuËt mµ cßn phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn
kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi cña mçi quèc gia.
ë mét sè quèc gia ph¸t triÓn quü BHXH phÇn lín lµ c¸c kho¶n thu tõ thuÕ,
nhÊt lµ c¸c kho¶n thuÕ ®Æc biÖt nh rîu, thuèc l¸ dïng ®Ó chi tr¶ cho c¸c dÞch vô y tÕ
vµ ch¨m sãc søc khoÎ. Quü BHXH ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së thuÕ thêng ®îc ¸p
dông cho hÖ thèng BHXH toµn d©n, cho c¶ nh÷ng ngêi tham gia lùc lîng lao ®éng
vµ kh«ng tham gia lùc lîng nµy.
§a sè c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng, quü BHXH ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së
cã sù ®ãng gãp cña ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng. Ngêi lao ®éng khi
tham gia BHXH ph¶i ®ãng gãp mét kho¶n trªn c¬ së tiÒn l¬ng/thu nhËp cña m×nh.
Lu ý r»ng kho¶n ®ãng gãp BHXH cña ngêi lao ®éng kh¸c víi ®ãng thuÕ ë chç ®ãng
7
gãp BHXH ®Ó t¨ng phóc lîi cña b¶n th©n ngêi lao ®éng. Ngêi sö dông còng cã
nghÜa vô ®ãng gãp BHXH cho ngêi lao ®éng mµ m×nh thuª mín hoÆc sö dông.
Kho¶n ®ãng gãp cña ngêi sö dông lao ®éng thêng ®îc tÝnh trªn c¬ së b»ng mét tû lÖ
nµo ®ã trªn tæng quü l¬ng cña ®¬n vÞ vµ ®îc tÝnh vµo chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n
phÈm.
Mét hÖ thèng BHXH trong ®ã quü BHXH chñ yÕu sö dông ®ãng gãp cña ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng, kh«ng cã sù ®ãng gãp hoÆc hç trî tõ ng©n
s¸ch Nhµ níc ®îc gäi lµ hÖ thèng tù trang tr¶i. C¸c kho¶n ®ãng gãp cña ngêi lao
®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng cã thÓ lµ tû lÖ nµo ®ã theo thu nhËp hoÆc b»ng mét
tû lÖ theo mét møc cè ®Þnh (møc cè ®Þnh cã thÓ lµ møc l¬ng tèi thiÓu hoÆc møc l¬ng
trung b×nh x· héi). ë nhiÒu níc, nÕu c¸c møc ®ãng dùa theo thu nhËp c¸ nh©n thÞ trêng cã quy ®Þnh møc giíi h¹n thu nhËp (sµn vµ trÇn). Ngêi cã thu nhËp díi møc sµn
th× kh«ng tham gia BHXH mµ do Nhµ níc hç trî (theo hÖ thèng trî gióp x· héi cña
an sinh x· héi). Ngêi cã thu nhËp cao h¬n møc trÇn còng chØ tham gia BHXH theo
møc trÇn ®ã hoÆc kh«ng tham gia BHXH mµ tham gia vµo b¶o hiÓm th¬ng m¹i (b¶o
hiÓm nh©n thä).
Cã nh÷ng níc, ngoµi hÖ thèng chung cßn cã hÖ thèng BHXH chØ cã ngêi lao
®éng ®ãng gãp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt (thêng lµ hÖ thèng BHXH tù nguyÖn).
HÖ thèng nµy ¸p dông cho nh÷ng ®èi tîng cha tham gia BHXH theo quy ®Þnh
chung (thêng ë nh÷ng n¬i kh«ng cã quan hÖ chñ - thî); còng cã níc ¸p dông cho
c¶ nh÷ng ngêi ®· tham gia vµo hÖ thèng chung, nhng cã nhu cÇu tho¶ m·n cao h¬n.
Nh vËy, xÐt vÒ mÆt b¶n chÊt, dï cã thùc hiÖn theo nhiÒu m« h×nh kh¸c nhau,
chØ cã hai c¸ch t¹o nguån BHXH lµ kh«ng ph¶i ®ãng gãp (Nhµ níc tµi trî th«ng
qua thuÕ) vµ ®ãng gãp (cña ngêi lao ®éng vµ/hoÆc cña ngêi sö dông lao ®éng).
C¶ hai c¸ch thøc t¹o nguån quü BHXH (thuÕ vµ ®ãng thuÕ) ®Òu ®îc ®a vµo
tiªu chuÈn lao ®éng cña tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO). Trong c«ng íc sè 102 vÒ
c¸c tiªu chuÈn tèi thiÓu vÒ BHXH cña ILO ®· quy ®Þnh: “C¸c chi phÝ cho c¸c trî
cÊp BHXH vµ c¸c chi phÝ vÒ qu¶n lý cña hÖ thèng BHXH ph¶i ®îc tµi trî tõ quü
BHXH b»ng c¸ch ®ãng gãp BHXH hoÆc b»ng thuÕ hoÆc kÕt hîp c¶ hai c¸ch ®ã,
theo nh÷ng thÓ thøc ®Ó gi¶m bít t×nh tr¹ng khã kh¨n cho ngêi thiÕu thèn ph¬ng tiÖn
sèng cã lu ý tíi t×nh h×nh kinh tÕ tõng níc thµnh viªn vµ nh÷ng nhãm ngêi ®îc b¶o
vÖ”.
HiÖn nay, ®¹i ®a sè c¸c níc cã BHXH ®Òu thùc hiÖn theo c¸ch ngêi lao ®éng
vµ ngêi sö dông lao ®éng ®ãng gãp BHXH. Víi c¸ch thøc nµy, mét c¸ch chung
nhÊt, c¬ cÊu nguån thu cña quü BHXH nh sau:
8
Qt =§L§+§SDL§+§NN+TNP+L§T+TK
Trong ®ã:
§L§: kho¶n ®ãng gãp cña ngêi lao ®éng tõ tiÒn l¬ng/thu nhËp;
§SDL§: kho¶n ®ãng gãp cña ngêi SDL§;
§NN: sù ®ãng gãp/hç trî cña Nhµ níc trong mét sè trêng hîp;
TNP: kho¶n nép ph¹t cña c¸c doanh nghiÖp/®¬n vÞ chËm nép BHXH;
L§T:kho¶n l·i do ®Çu t phÇn nhµn rçi cña quü BHXH;
Tk: c¸c nguån thu hîp ph¸p kh¸c cña quü BHXH;
Mét ®Æc ®iÓm rÊt c¬ b¶n cña BHXH trong c¬ chÕ thÞ trêng lµ sù ®ãng gãp cña
ngêi lao ®éng diÔn ra trong thêi gian kh¸ dµi (20 ®Õn 30 n¨m ®èi víi c¸c chÕ ®é
BHXH dµi h¹n) vµ thêi gian thô hëng cña hä còng rÊt l©u (tõ 10 - 15 hoÆc 20 n¨m
sau). V× vËy, c¸c kho¶n ®ãng gãp cña ngêi lao ®éng, ngêi sö dông lao ®éng (c¸c
nguån c¬ b¶n h×nh thµnh quü BHXH) ph¶i ®îc tÝnh to¸n, ®iÒu chØnh cho phï hîp,
cã tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè l¹m ph¸t, ®Çu t vµ sù thay ®æi møc sèng cña d©n c. H¬n n÷a,
còng ph¶i tÝnh ®Õn møc hëng cña ngêi nghØ hu sau 15-20 n¨m, khi møc sèng chung
cña d©n c ®· thay ®æi rÊt nhiÒu (n©ng lªn). §©y lµ nh÷ng tÝnh to¸n c¬ b¶n cña qu¸
tr×nh c©n ®èi quü BHXH theo m« h×nh quü cã sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia
BHXH.
Quü BHXH h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng ®· t¹o ra kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng rñi
ro cña tÊt c¶ nh÷ng ngêi tham gia víi tæng dù tr÷ Ýt nhÊt, gióp cho viÖc dµn tr¶i rñi
ro ®îc thùc hiÖn theo c¶ hai chiÒu kh«ng gian vµ thêi gian, ®ång thêi gióp gi¶m tèi
thiÓu thiÖt h¹i kinh tÕ cho ngêi sö dông lao ®éng, tiÕt kiÖm cho c¶ ng©n s¸ch Nhµ níc vµ ng©n s¸ch gia ®×nh
3.
Néi dung chi cña quü BHXH.
Chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH theo c«ng íc 102 n¨m 1952 bao gåm 9 chÕ ®é
BHXH. HiÖn nay ë ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn 5 chÕ ®é BHXH lµ: èm ®au, thai s¶n,
tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, hu trÝ vµ tö tuÊt.
Chi tr¶ BHXH bao gåm: chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH, chi qu¶n lý vµ chi kh¸c.
Chi qu¶n lý bao gåm chi sù nghiÖp BHXH vµ qu¶n lý quü BHXH. Chi sù
nghiÖp BHXH lµ c¸c kho¶n chi phôc vô c¸c sù nghiÖp phóc lîi c«ng céng nh»m
n©ng cao søc khoÎ tuæi thä vµ ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña nh÷ng ngêi lao ®éng
tham gia BHXH khi hä ®ang cßn lµm viÖc hoÆc nghØ hu nh chi phÝ cho c¸c nhµ nghØ
m¸t, nhµ an dìng, dìng l·o...Chi qu¶n lý quü BHXH vµ c¸c kho¶n chi cho bé m¸y
qu¶n lý BHXH nh c¸c kho¶n tr¶ l¬ng vµ c¸c chÕ ®é phóc lîi x· héi cho nh©n viªn
ngµnh BHXH, chi phÝ më c¸c líp båi dìng c¸n bé lµm c«ng t¸c BHXH, in Ên hå s¬
9
vµ giÊy tê, chi phÝ söa ch÷a nhá vµ mua s¾m trang thiÕt bÞ, chi ®Çu t nh»m b¶o toµn
vµ t¨ng trëng quü BHXH...
Nh vËy, theo c¬ cÊu chi, quü BHXH gåm:
QCBH=CTC+CQL+CK
Trong ®ã:
QCBH : Quü BHXH
CTC: Chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH
CQL: Chi qu¶n lý
CK: Chi kh¸c
4.
C¸c nguyªn t¾c ®Çu t t¨ng trëng quü BHXH
Do quü BHXH cã nh÷ng ®Æc trng, kh¸c h¼n víi nh÷ng tæ chøc tµi chÝnh kh¸c,
nªn viÖc ®Çu t t¨ng trëng quü BHXH ph¶i trªn c¬ së nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh:
Nguyªn t¾c thø nhÊt:ph¶i ®¶m b¶o an toµn khi ®Çu t
Môc tiªu h×nh thµnh quü BHXH lµ ®Ó gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn thu nhËp cho
ngêi lao ®éng vµ s©u xa h¬n lµ ®¶m b¶o an sinh x· héi cho nh©n d©n. V× vËy, an
toµn lµ nguyªn t¾c hµng ®Çu trong viÖc ®Çu t quü BHXH. Quü BHXH ®îc b¶o toµn
vµ t¨ng trëng tèt sÏ ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu ngµy cµng cao cña ngêi lao ®éng tham
gia BHXH vµ gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ-x· héi cña ®Êt níc, gãp phÇn
vµo æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn ®Êt níc. Ngîc l¹i, nÕu quü BHXH kh«ng ®îc sö dông
®óng, kh«ng ®¶m b¶o ®îc gi¸ trÞ, mÊt an toµn (th©m hôt) th× ®êi sèng cña ngêi tham
gia vµ thô hëng sÏ bÞ ¶nh hëng ®Çu tiªn; hËu qu¶ lµ sÏ dÉn ®Õn rèi lo¹n x· héi
nghiªm träng. NhiÒu ChÝnh phñ ®· ph¶i sôp ®æ do nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn
lîi Ých cña ngêi tham gia BHXH.
§Ó thùc hiÖn ®îc nguyªn t¾c nµy, Nhµ níc cÇn cã nh÷ng ®Þnh híng ®Çu t vµ ë
nh÷ng chõng mùc nµo ®ã Nhµ níc ph¶i b¶o hé cho ®Çu t cña quü BHXH sao cho Ýt
rñi ro nhÊt.
ViÖc ®Çu t t¨ng trëng cña quü BHXH cÇn chó ý ®Õn 3 yÕu tè sau:
+ X¸c ®Þnh x¸c suÊt rñi ro cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh ®Çu t.
+ TÝnh to¸n chÆt chÏ kh¶ n¨ng sinh lêi.
+ X¸c ®Þnh lîi Ých x· héi cña viÖc ®Çu t.
Nguyªn t¾c thø hai: Ph¶i cã sinh lêi.
Trong bÊt kú ho¹t ®éng kinh doanh nµo, nÕu kh«ng sinh lêi (kh«ng cã lîi
nhuËn) th× kh«ng nhµ ®Çu t nµo bá tiÒn ra ®Ó ®Çu t. Do ®ã xÐt trªn gi¸c ®é kinh tÕ,
sinh lêi còng lµ môc tiªu quan träng trong ho¹t ®éng cña quü BHXH. H¬n n÷a, quü
BHXH cßn ph¶i thùc hiÖn c¸c môc tiªu chÝnh lµ ®¶m b¶o thu nhËp (c¶ vÒ quy m« vµ
10
gi¸ trÞ) cho ngêi lao ®éng tham gia BHXH kh«ng chØ hiÖn t¹i mµ c¶ t¬ng lai cña hä.
V× vËy, ®Çu t cña quü ph¶i ®¶m b¶o ®îc nguyªn t¾c cã l·i.
Nguyªn t¾c thø ba: ph¶i cã kh¶ n¨ng thanh to¸n (thanh kho¶n);
Môc tiªu lËp quü BHXH lµ ®Ó ®¸p øng ®îc nh÷ng chi tr¶ c¸c trî cÊp BHXH
vµo bÊt cø thêi ®iÓm nµo vµ ë bÊt cø ®©u. Nãi c¸ch kh¸c, quü BHXH lu«n ë chÕ ®é
s½n sµng cã tiÒn ®Ó chi tr¶ c¸c trî cÊp BHXH ®Þnh kú hoÆc ®ét xuÊt. ChÝnh v× vËy,
phÇn cha dïng ®Õn cña quü BHXH míi ®îc gäi lµ phÇn nhµn rçi t¬ng ®èi (hoÆc t¹m
thêi). Do ®ã, mét nguyªn t¾c rÊt c¬ b¶n khi tæ chøc c¸c ho¹t ®éng ®Çu t cña quü
BHXH lµ dï ®Çu t quü vµo lÜnh vùc nµo, díi h×nh thøc nµo còng ph¶i ®¶m b¶o kh¶
n¨ng chuyÓn ®æi c¸c tµi s¶n ®Çu t thµnh tiÒn vµ cã thÓ thu håi ®îc dÔ dµng ®Ó chi tr¶
c¸c trî cÊp BHXH.
Nguyªn t¾c thø t: §¶m b¶o lîi Ých x· héi.
BHXH lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi quan träng cña Nhµ níc. Môc
®Ých cña BHXH lµ ®¶m b¶o thu nhËp cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, gãp phÇn
®¶m b¶o an sinh x· héi vµ môc ®Ých xa h¬n cña BHXH lµ nh»m gãp phÇn thóc ®Èy
kinh tÕ - x· héi ph¸t triÓn, n©ng cao møc sèng chung cña nh©n d©n. V× vËy, song
song víi c¸c yªu cÇu vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ nh»m t¨ng trëng quü, viÖc ®Çu t quü
BHXH ph¶i ®¹t hiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi. §Çu t quü BHXH ph¶i lu«n g¾n liÒn víi c¸c
chÝnh s¸ch vÒ x· héi nh d©n sè, lao ®éng, viÖc lµm. c¶i thiÖn m«i trêng lao ®éng vµ
m«i trêng sèng...ViÖc ®Çu t quü BHXH cÇn chó träng tíi c¸c dù ¸n phôc vô c«ng
céng vµ c¸c môc tiªu x· héi thùc sù, mÆc dï lîi nhuËn (hiÖu qu¶ kinh tÕ) ®Çu t cã
thÓ thÊp. C¸c dù ¸n ®Çu t ph¶i lµ ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ phôc vô
®«ng ®¶o ngêi lao ®éng, ph¶i nh»m môc ®Ých n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng ngêi
d©n. Do vËy quü BHXH cã thÓ ®îc ®Çu t vµo c¸c c«ng tr×nh d©n sinh, nhµ ë cho ngêi lao ®éng cã thu nhËp thÊp, tham gia vµo c¸c quü gi¶i quyÕt viÖc lµm, quü hç trî
d¹y nghÒ cho ngêi lao ®éng, quü hç trî xuÊt khÈu lao ®éng.
III. Vai trß cña c«ng t¸c thu BHXH
C«ng t¸c thu BHXH cã vai trß rÊt quan träng trong ho¹t ®éng cña ngµnh
BHXH, ®©y lµ c«ng t¸c träng t©m cña ho¹t ®éng BHXH.
1. Vai trß cña c«ng t¸c thu BHXH trong viÖc t¹o lËp quü.
C«ng t¸c thu ®îc triÓn khai vµ tiÕn hµnh t¹o ra mét quü tµi chÝnh ®Êy lµ quü
BHXH. Quü nµy t¹o ra ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tµi chÝnh chi tr¶ BHXH. C«ng t¸c thu
®îc tiÕn hµnh ®Òu ®Æn hµng th¸ng (theo quyÕt ®Þnh sè 902/Q§-BHXH ngµy
26/06/2007 cña tæng gi¸m ®èc BHXH ra quyÕt ®Þnh ban hµnh quy ®Þnh vÒ qu¶n lý
thu BHXH, BHYT b¾t buéc) ®èi víi tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c ®¬n vÞ cã sö dông lao
11
®éng sÏ gióp Nhµ níc trong viÖc gi¶m chi tõ ng©n s¸ch Nhµ níc trong viÖc chi tr¶
c¸c chÕ ®é BHXH. Do vËy c«ng t¸c thu cã vai trß rÊt lín ®èi víi nÒn kinh tÕ níc
nhµ. V× hµng n¨m kho¶n chi nµy tõ ng©n s¸ch Nhµ níc lµ rÊt lín. MÆt kh¸c, thu
nhanh, thu ®ñ ®· t¹o ra mét kho¶n tiÒn lín t¹m thêi nhµn rçi cha sö dông ®Õn, ®©y
còng lµ mét trong nh÷ng nguån tiÒn cho vay rÊt cã Ých ®èi víi ®Êt níc trong sù
nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ. Bëi nhiÒu c«ng tr×nh, h¹ng môc cña ®Êt níc muèn ®îc thi
c«ng th× ph¶i cã vèn mµ ngay lËp tøc Nhµ níc cha thÓ cung cÊp kÞp thêi.
2. C«ng t¸c thu trong viÖc t¹o lËp mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn trong BHXH.
Sù nghiÖp BHXH, bíc ®Çu ®îc luËt ph¸p ho¸ trong ch¬ng XII Bé luËt Lao
®éng vµ ®îc cô thÓ ho¸ b»ng ®iÒu lÖ BHXH ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh 12/CP
ngµy 26/01/1995 cña ChÝnh phñ vµ ®Æc biÖt c«ng t¸c BHXH ®· ®îc ban hµnh thµnh
luËt BHXH sè 71/2006/QH 11.
§iÒu luËt cã quy ®Þnh viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é hëng BHXH ph¶i dùa trªn c¬
së ®ãng vµ thêi gian ®ãng BHXH cña tõng ngêi. V× vËy thu BHXH ®ßi hái ph¶i ®îc
theo dâi, ghi chÐp kÕt qu¶ ®ãng cña tõng ngêi trong c¬ quan ®¬n vÞ, ®Ó lµm c¬ së
cho viÖc tÝnh møc hëng BHXH theo quy ®Þnh.
§©y lµ nh÷ng néi dung mang tÝnh nghiÖp vô chuyªn s©u vµ ®ßi hái sù chuÈn
x¸c cao, cô thÓ tõng ngêi lao ®éng trong tõng th¸ng vµ liªn tôc kÐo dµi trong nhiÒu
n¨m.
KÕt qu¶ thu BHXH lu«n g¾n liÒn víi nghiÖp vô chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH, do
®ã viÖc theo dâi, ghi chÐp kÕt qu¶ ®ãng BHXH ph¶i ®îc thùc hiÖn tõ ®¬n vÞ c¬ së
n¬i ngêi chñ sö dông lao ®éng, ngêi lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm ®ãng BHXH.
BHXH thµnh phè cã nhiÖm vô ®«n ®èc thu BHXH, ®ång thêi trùc tiÕp thanh
quyÕt to¸n vµ chi tr¶ c¸c chÕ ®é cho ngêi lao ®éng.§Ó cã c¨n cø thu BHXH, c«ng
t¸c nhgiÖp vô ph¶i c¨n cø vµo mÉu biÓu quy ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh. VÝ dô tªn ®¬n vÞ
sö dông lao ®éng, tæng sè lao ®éng ®ãng BHXH, tæng quü tiÒn l¬ng lµm c¨n cø
®ãng BHXH. Danh s¸ch, hä tªn, tuæi vµ møc tiÒn l¬ng cña tõng ngêi lao ®éng thuéc
quü tiÒn l¬ng cña tõng ®¬n vÞ ®Õn tõng ngêi lao ®éng. Trªn c¬ së danh s¸ch theo dâi
kÕt qu¶ ®ãng BHXH nãi trªn ®Ó ghi kÕt qu¶ ®ãng BHXH vµo sæ theo dâi cña tõng
ngêi, t¹o thµnh mèi quan hÖ ba bªn lµ ngêi lao ®éng, chñ sö dông lao ®éng vµ c¬
quan BHXH.
Mèi quan hÖ nµy cµng trë nªn kh¨ng khÝt khi c«ng t¸c thu BHXH tiÕn hµnh
®Òu ®Æn vµ nhiÖt t×nh. C«ng t¸c thu diÔn ra tèt ®· gãp phÇn b¶o vÖ quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng.
3. C«ng t¸c thu trong viÖc ®¶m b¶o c«ng b»ng trong BHXH.
12
Mét trong c¸c nguyªn t¾c cña BHXH kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi, ®ã lµ nguyªn
t¾c cã ®ãng cã hëng trong BHXH. Cã ®ãng gãp phÝ BHXH th× míi cã hëng c¸c chÕ
®é BHXH.
ChÝnh nhê sù theo dâi, ®«n ®èc thu cña c«ng t¸c thu ®· lµm c¬ së ®¶m b¶o
c«ng b»ng gi÷a cèng hiÕn vµ hëng thô vÒ BHXH. Còng chÝnh nhê sù theo dâi cÈn
thËn trong qu¸ tr×nh thu ®· gãp phÇn kh¾c phôc c¸c tiªu cùc trong gi¶i quyÕt chÕ ®é
chÝnh s¸ch BHXH.
13
CH¦¥NG II
THùC TR¹NG C¤NG T¸C THU BHXH T¹I
THµNH PHè H¶I D¦¥NG.
I. THùC TR¹NG T×NH H×NH THU BHXH ë BHXH TP H¶I D¦¥NG
1. Quy tr×nh thu BHXH.
Nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng ®Õn c«ng t¸c thu nh sau:
1.1 Ph©n cÊp thu thùc hiÖn theo nguyªn t¾c:
C¨n cø vµo sè lîng c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®· ®îc x¸c ®Þnh trªn ®Þa bµn,
BHXH tØnh tiÕn hµnh thùc hiÖn ph©n cÊp thu BHXH.
ViÖc ph©n cÊp thu BHXH ®îc quy ®Þnh nh sau:
* BHXH tØnh thu BHXH cña c¸c ®¬n vÞ cã trô së vµ tµi kho¶n t¹i tØnh bao
gåm:
- C¸c ®¬n vÞ thuéc Trung ¬ng qu¶n lý ®ãng trªn ®Þa bµn tØnh.
- C¸c ®¬n vÞ do tØnh trùc tiÕp qu¶n lý.
- C¸c ®¬n vÞ, tæ chøc quèc tÕ cã trªn ®Þa bµn tØnh, trõ trêng hîp ®iÒu íc quèc
tÕ mµ níc Céng hoµ XHCN ViÖt Nam ký kÕt hoÆc tham gia cã quy ®Þnh kh¸c.
- C¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã sö dông tõ 50 lao ®éng trë lªn.
Trêng hîp c¸c huyÖn thuéc tØnh kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô thu
BHXH cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh díi 50 lao ®éng hoÆc c¸c ®¬n vÞ
Trung ¬ng, ®¬n vÞ thuéc tØnh cã sè lao ®éng kh«ng nhiÒu, th× gi¸m ®èc B¶o hiÓm x·
héi tØnh quyÕt ®Þnh viÖc ph©n cÊp thu ®èi víi tõng ®¬n vÞ cô thÓ.
* BHXH huyÖn thu BHXH cña c¸c ®¬n vÞ cã trô së vµ tµi kho¶n t¹i huyÖn bao
gåm:
- C¸c ®¬n vÞ thuéc cÊp huyÖn trùc tiÕp qu¶n lý.
- C¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh sö dông tõ 10 lao ®éng ®Õn díi 50 lao
®éng.
- C¸c ®¬n vÞ kh¸c do BHXH tØnh giao nhiªm vô thu theo quyÕt ®Þnh ph©n cÊp
thu. Trêng hîp BHXH tØnh më réng ®èi tîng thu BHXH tù nguyÖn ®èi víi doanh
nghiÖp sö dông díi 10 lao ®éng ph¶i b¸o c¸o BHXH ViÖt Nam ®Ó tr×nh héi ®ång
qu¶n lý xem xÐt quyÕt ®Þnh.
1.2 LËp kÕ ho¹ch vµ giao kÕ ho¹ch thu BHXH, BHYT
- BHXH huyÖn c¨n cø vµo danh s¸ch lao ®éng quü l¬ng trÝch nép BHXH
cña c¸c ®¬n vÞ tham gia BHXH, BHYT do BHXH huyÖn qu¶n lý, thùc hiÖn kiÓm
tra ®èi chiÕu, tæng hîp vµ lËp 2 b¶n kÕ ho¹ch thu BHXH, BHYT n¨m sau (theo mÉu
sè 4-KHT) 01 b¶n lu t¹i BHXH huyÖn, 01 b¶n lu t¹i BHXH tØnh tríc ngµy 20/10.
14
- BHXH tØnh c¨n cø danh s¸ch lao ®éng, quü l¬ng trÝch nép BHXH cña c¸c
®¬n vÞ do BHXH tØnh trùc tiÕp thu, thùc hiÖn kiÓm tra ®èi chiÕu, lËp kÕ ho¹ch thu
BHXH, BHYT n¨m sau (theo mÉu 4-KHT). §ång thêi tæng hîp kÕ ho¹ch thu
BHXH, BHYT cña BHXH c¸c huyÖn lËp 02 b¶n (theo mÉu 5-KHT), 01 b¶n lu t¹i
tØnh, 01 b¶n göi BHXH ViÖt Nam tríc ngµy 31/10.
- BHXH ViÖt Nam c¨n cø t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch n¨m cña BHXH c¸c
®Þa ph¬ng vµ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, c¨n cø kÕ ho¹ch thu BHXH, BHYT
do BHXH c¸c tØnh vµ BHXH khèi lùc lîng vò trang lËp, giao sè kiÓm tra vÒ thu
BHXH, BHYT cho BHXH c¸c tØnh, BHXH Bé Quèc phßng, Bé C«ng an vµ Ban C¬
yÕu ChÝnh phñ tríc ngµy 15/11 hµng n¨m.
- C¨n cø sè kiÓm tra cña BHXH ViÖt Nam giao, BHXH tØnh ®èi chiÕu víi
t×nh h×nh trªn ®Þa bµn, BHXH khèi Lùc lîng vò trang ®èi chiÕu víi qu©n sè sÜ
trang, qu©n nh©n chuyªn nghiÖp hëng l¬ng, h¹ sÜ quan vµ binh sÜ hëng phô cÊp
®ang qu¶n lý nÕu cha phï hîp th× ph¶n ¸nh vÒ BHXH ViÖt Nam ®Ó xem xÐt ®iÒu
chØnh.
- BHXH ViÖt Nam tæng hîp sè thu BHXH, BHYT trªn toµn quèc t×nh Héi
®ång qu¶n lý BHXH ViÖt Nam phª duyÖt ®Ó giao dù to¸n thu BHXH, BHYT cho
BHXH tØnh vµ BHXH Lùc lîng vò trang trong vßng 1 n¨m sau.
- BHXH tØnh c¨n cø dù to¸n thu BHXH, BHYT cña BHXH ViÖt Nam giao,
tiÕn hµnh ph©n bæ dù to¸n thu BHX, BHYT cho c¸c ®¬n vÞ thuéc BHXH tØnh vµ
BHXH huyÖn tríc ngµy 15/01 cña n¨m kÕ ho¹ch.
2. T×nh h×nh thu BHXH tõ n¨m 2004 ®Õn n¨m 2006.
§Ó hiÓu thùc tr¹ng thu mét c¸ch toµn diÖn th× chuyªn ®Ò tËp trung vµo nh÷ng
néi dung sau ®©y:
- Qu¶n lý ®èi tîng tham gia.
- Qu¶n lý trÝch nép quü.
- Qu¶n lý tiÒn Thu.
B¶ng biÓu sè 1: B¶ng tæng hîp t×nh h×nh thu BHXH tõ n¨m 2004-2006
§¬n vÞ: §ång
N¨m
Sè
®¬n
vÞ
Sè lao
®éng
Tæng quü l¬ng
BHXH
thu
2004
2005
274
322
9.540
11.944
97.084.504.101
107.247.537.761
16.294.896.383
25.536.000.000
15
ph¶i
BHXH ®· thu
(%)
Thùc/
ph¶i
thu
16.973.850.399
27.762.145.709
104,1
108.7
(%)
§·
thu
n¨m
sau/
tríc
163.6
2006
428
18.157
207.984.799.100
43.891.551.402
46.963.960.001
107
277.6
Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt n¨m cña BHXH TP H¶i D¬ng.
2.1 Qu¶n lý ®èi tîng tham gia BHXH.
Qu¶n lý ®èi tîng tham gia BHXH lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt
cña nghiÖp vô thu BHXH. V× ®©y lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh nªn nguån quü BHXH
còng nh lµ viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cho ngêi lao ®éng cña BHXH.
Trong thêi gian qua BHXH TP H¶i D¬ng ®· më réng ®èi tîng tham gia BHXH ®Õn
ngêi lao ®éng trong tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc thuéc c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ trªn ®Þa bµn thµnh phè H¶i D¬ng. ViÖc më réng ®èi tîng tham gia BHXH
®· ®éng viªn ngêi lao ®éng yªn t©m lµm viÖc, thóc ®Èy thÞ trêng lao ®éng ph¸t
triÓn, ®ång thêi còng t¹o nªn sù c«ng b»ng trong s¶n xuÊt kinh doanh gi÷a c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ.
Tuy nhiªn, vÉn cã nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô ®ãng
BHXH lµ do c¸c nguyªn nh©n sau:
- C¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, thua lç nªn t×m mäi c¸ch trèn tr¸nh
®ãng BHXH.
- C¸c doanh nghiÖp chÞu sù chi phèi m¹nh mÏ cña quy luËt kinh tÕ thÞ trêng,
phÇn ®«ng doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®Òu cã quy m« s¶n xuÊt nhá, thiÕu æn
®Þnh. Lùc lîng lao ®éng thêng xuyªn thay ®æi, nh÷ng biÕn ®éng t¨ng, gi¶m thu nép
BHXH diÔn ra hµng ngµy. V× vËyviÖc theo dâi qu¶n lý ®èi tîng lao ®éng tham gia
BHXH hÕt søc khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ viÖc theo dâi cÊp phiÕu kh¸m ch÷a bÖnh lu«n
ph¶i ®iÒu chØnh. Nªn viÖc quyÕt to¸n, ®èi chiÕu thu, chi BHXH gÆp khã kh¨n. Hµng
n¨m sè lao ®éng t¨ng thªm kho¶ng 2000-2500 lao ®éng nhng sè lao ®éng tham gia
®ãng BHXH chØ t¨ng 15-20%. Trong khi ®ã lao ®éng th«i viÖc hëng trî cÊp mét lÇn
chiÕm h¬n 10% trong tæng sè lao ®éng t¨ng míi.
ViÖc ngêi lao ®éng ph¶i ®ãng toµn bé 20% phÝ BHXH vÉn x¶y ra ë mét sè
doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, ®©y lµ viÖc lµm tr¸i
víi quy ®Þnh. C¸c doanh nghiÖp trèn ®ãng BHXH b»ng c¸ch kh«ng ký kÕt hîp
®ång hoÆc ký kÕt hîp ®ång ng¾n h¹n díi 3 th¸ng víi ngêi lao ®éng.
ViÖc phèi hîp cña c¸c c¬ quan Nhµ níc trong viÖc kiÓm tra vµ gi¸m s¸t c¸c
®¬n vÞ sö dông lao ®éng cha thêng xuyªn dÉn ®Õn c¸c ®¬n vÞ cha thËt sù nghiªm
tóc. Sè lao ®éng tham gia mçi n¨m t¨ng nhiÒu nhng sè lao ®éng ®îc ®ãng BHXH
l¹i kh«ng t¬ng xøng.
2.2 Qu¶n lý quü l¬ng trÝch nép BHXH
Cïng víi viÖc qu¶n lý ®èi tîng tham gia BHXH th× vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn thiÕt
ph¶i t¨ng cêng c«ng t¸c kiÓm tra qu¶n lý quü l¬ng trÝch nép BHXH t¹i c¸c ®¬n vÞ
16
sö dông lao ®éng. Trong nh÷ng n¨m qua quü l¬ng trÝch ®ãng BHXH lu«n kh«ng
ngõng t¨ng ®iÒu ®ã lµ do sè lîng ngêi lao ®éng vµ l¬ng cña c«ng nh©n t¨ng lªn
kh«ng ®¸ng kÓ. Mét nguyªn nh©n kh¸c lµ do c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶
h¬n. NÕu n¨m 2004 tæng quü l¬ng lµ 97 tû th× ®Õn n¨m 2006 con sè nµy t¨ng vät
lªn 207 tû t¨ng gÊp 2,1 lÇn sau 3 n¨m. MÆc dï t¨ng cao nh vËy nhng con sè ®ã chØ
lµ t¬ng ®èi, v× cã nh÷ng ®¬n vÞ cßn trèn tr¸nh nghÜa vô nép BHXH cho ngêi lao
®éng nªn hä kh«ng khai hÕt quü tiÒn l¬ng ®ãng BHXH t¹i doanh nghiÖp.
§Ó tr¸nh t×nh tr¹ng doanh nghiÖp kh«ng khai b¸o ®óng vµ ®Çy ®ñ quü l¬ng
trÝch nép BHXH, BHXH TP H¶i D¬ng ®· tiÕn hµnh c«ng t¸c kiÓm tra t×nh h×nh lao
®éng vµ khai b¸o quü trÝch nép BHXH mét c¸ch thêng xuyªn h¬n. Tuy nhiªn vÊn
®Ò ®Æt ra lµ lµm sao t×m ra ®îc gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nhÊt ®Ó t×nh tr¹ng trªn kh«ng kÐo
dµi, g©y thiÖt thßi cho ngêi lao ®éng vµ bÊt lîi cho c¬ quan BHXH.
2.3 Qu¶n lý nguån thu BHXH
X¸c ®Þnh nguån thu BHXH lµ vÊn ®Ò quan träng cho nªn ngay sau khi ®i vµo
ho¹t ®éng, BHXH ViÖt Nam ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh 177/BHXH ngµy 30/12/1996
vÒ quy ®Þnh qu¶n lý thu BHXH. Theo ®ã nguån thu quü BHXH bao gåm:
- §ãng gãp cña c¸c ®èi tîng tham gia BHXH theo quy ®Þnh tai ®iÒu 36 cña
®iÒu lÖ BHXH ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh sè 12/CP ngµy 26/01/1995 cña ChÝnh
phñ.
- Ng©n s¸ch chuyÓn sang gåm cã:
+ Chi tr¶ cho c¸c ®èi tîng ®ang hëng c¸c chÕ ®é BHXH tríc ngµy ban
hµnh ®iÒu lÖ BHXH (cô thÓ NSNN chi tr¶ c¸c ®èi tîng hëng BHXH tríc
01/01/1995).
+ §ãng vµ hç trî thªm ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi
ngêi lao ®éng sau ngµy ban hµnh ®iÒu lÖ BHXH.
+ §ãng BHYT cho ngêi ®ang ®îc hëng c¸c chÕ ®é BHXH.
- TiÒn l·i, tiªn sinh lêi tõ viÖc thùc hiÖn ph¬ng ¸n b¶o hiÓm vµ ph¸t triÓn quü
BHXH.
- Thu tõ nguån tµi trî, viÖn trî quèc tÕ trong níc vµ quèc tÕ.
- GÝa trÞ tµi s¶n cña BHXH ®îc ®¸nh gi¸ theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ.
- Thu kh¸c.
Th«ng qua sè liÖu ë b¶ng biÓu sè 1 chóng ta cã thÓ thÊy ®îc viÖc qu¶n lý ®èi tîng tham gia BHXH b¾t buéc t¹i BHXH TP H¶i D¬ng theo ph©n cÊp qu¶n lý cã thÓ
nãi lµ chÆt chÏ th«ng qua viÖc rµ so¸t sè lîng lao ®éng t¹i mçi c¬ quan doanh
nghiÖp. Th«ng qua danh s¸ch lao ®éng ®îc lËp theo biÓu C45/TBH cña BHXH ViÖt
17
Nam víi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè lµm c¬ së vµ tÝnh to¸n møc ®ãng BHXH cña tõng c¸
nh©n vµ cña c¸c ®¬n vÞ, ®ång thêi lµm c¨n cø gèc cña tõng n¨m ®Ó ®iÒu chØnh t¨ng,
gi¶m gi÷a c¸c c¬ quan BHXH TP víi c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp vÒ sè lao ®éng,
tæng quü tiÒn l¬ng cÊp bËc lµm c¬ së ®Ó tÝnh to¸n phÝ BHXH ph¶i nép hµng th¸ng,
quý vµ tæng c¶ n¨m.
TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2006 sè tiÒn BHXH cßn bÞ nî ®äng lµ2.746.743.509, sè
®¬n vÞ nî ®äng lµ 84 ®¬n vÞ. Thùc tÕ cho thÊy viÖc nî ®äng phÝ BHXH ë c¸c doanh
nghiÖp chñ yÕu lµ do:
Sù rµng buéc vÒ ph¸p luËt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cha cã mét Bé LuËt hoµn
chØnh, do ®ã vÉn cã kÏ hë ®Ó chñ lao ®éng lîi dông trèn hoÆc lµm chËm trÔ trong
viÖc ®ãng phÝ BHXH theo quy ®Þnh. C¬ quan BHXH biÕt nhng kh«ng cã quyÒn xö
lý triÖt ®Ó mµ chØ cã quyÒn h¹n, tõ chèi viÖc thanh to¸n c¸c quyÒn lîi vÒ BHXH khi
c¸c ®¬n vÞ, doanh nghiÖp cha nép lÖ phÝ BHXH. §iÒu nµy sÏ chØ g©y thiÖt thßi cho
ngêi lao ®éng t¹i c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp nãi trªn khi quyÒn lîi cña hä bÞ ¶nh hëng trùc tiÕp. Theo ®iÒu 9 Ch¬ng II thuéc quy chÕ “Qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi
BHXH ViÖt Nam” kÌm theo quyÕt ®Þnh sè 02/2003/Q§-TT ngµy 02/01/2003 cña
Thñ tíng ChÝnh phñ quy ®Þnh th× “Trêng hîp c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng chËm
nép b¶o hiÓm tõ 30 ngµy trë lªn so víi quy ®Þnh, th× ngoµi viÖc ph¶i nép sè tiÒn
chËm nép vµ nép ph¹t hµnh chÝnh theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, cßn ph¶i nép sè tiÒn
ph¹p chËm nép theo møc l·i suÊt tiÒn vay qu¸ h¹n do ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam
quy ®Þnh t¹i thêi ®iÓm truy nép. §èi víi nh÷ng ®¬n vÞ cè t×nh vi pham hoÆc ch©y ×
th× BHXH ®îc quyÒn ®Ò nghÞ kho b¹c Nhµ níc, ng©n hµng n¬i ®¬n vÞ giao dÞch
trÝch tiÒn tõ tµi kho¶n cña ®¬n vÞ ®Ó nép ®ñ sè tiÒn ®ãng b¶o hiÓm x· héi vµ tiÒn
nép ph¹t chËm mµ kh«ng cã sù chÊp nhËn thanh to¸n cña ®¬n vÞ sö dông lao ®éng
(trõ c¸c ®¬n vÞ ®îc ChÝnh phñ, Thñ tíng ChÝnh phñ cho phÐp nép chËm)”. Tuy
nhiªn l·i suÊt mµ ng©n hµng Nhµ níc Ên ®Þnh thêng thÊp h¬n l·i suÊt mµ doanh
nghiÖp ®i vay, nªn c¸c doanh nghiÖp s½n sµng chÞu nép ph¹t ®Ó chiÕm dông sè tiÒn
®ãng phÝ BHXH nãi trªn ®Ó lµm vèn kinh doanh mµ kh«ng ph¶i thÕ chÊp hay chÞu
sù rµng buéc nµo kh¸c.
Nguyªn nh©n thø hai mµ kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp ®Õn ®ã lµ sù lµm ¨n, kinh
doanh thua lç, ngêi lao ®éng thiÕu viÖc lµm cña c¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ doanh
nghiÖp thuéc ngµnh x©y dùng, ngµnh c«ng nghiÖp...Trªn ®Þa bµn thµnh phè hiÖn
nay cã 12 doanh nghiÖp x©y dùng th× c¶ 12 doanh nghiÖp ®Òu nî ®äng mét sè lîng
lín phÝ BHXH lµ 700 triÖu ®ång. Gi¶i quyÕt viÖc kinh doanh thua lç, ngêi lao ®éng
kh«ng cã viÖc lµm, gi¶m thu nhËp kh«ng thuéc riªng tr¸ch nhiÖm cña hÖ thèng
18
BHXH mµ liªn quan ®Õn nhiÒu ngµnh, nhiÒu cÊp. QuyÒn lîi cña ngêi lao ®éng cßn
¶nh hëng ë viÖc khi ngêi lao ®éng ®· ®ãng ®ñ 5% cho chñ doanh nghiÖp nhng chñ
doanh nghiÖp l¹i cha nép ®ñ 15% cßn l¹i .
Nguyªn nh©n thø ba dÉn ®Õn viÖc nép chËm phÝ BHXH lµ sù chiÕm dông vèn
lÉn nhau cña c¸c doanh nghiÖp th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång kinh tÕ.
Trong c¬ chÕ thÞ trêng vµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp thêng tù bá vèn cña
m×nh ra ®Ó thùc hiÖn c¸c hîp ®ång kinh tÕ nhng ®Õn khi hoµn thµnh bªn A l¹i chËm
thanh to¸n ®ã lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn mét sè doanh nghiÖp chËm BHXH.
Ngoµi vÊn ®Ò nî ®äng phÝ BHXH cña c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp ®ãng trªn ®Þa
bµn TP H¶i D¬ng lµ viÖc khai th¸c thu BHXH ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc
doanh cã sö dông tõ 10 lao ®éng trë lªn vµ hîp ®ång tõ 3 th¸ng trë lªn ®Òu ph¶i
thùc hiÖn BHXH. HiÖn t¹i trªn ®Þa bµn TP H¶i D¬ng cã 195 doanh nghiÖp ngoµi
quèc doanh tham gia ®ãng BHXH nhng t×nh tr¹ng nî ®äng cña c¸c doanh nghiÖp
nµy tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2006 lµ 1,4 tû ®ång. NÕu tÝnh sè lîng doanh nghiÖp ph¶i
®ãng BHXH b¾t buéc cho ngêi lao ®éng th× con sè nµy sÏ cao h¬n nhiÒu.
Thùc tÕ cho thÊy doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cha thùc hiÖn BHXH ®èi víi ngêi
lao ®éng lµ do viÖc hîp ®ång gi÷a ngêi lao ®éng vµ chñ hîp ®ång lao ®éng hÇu hÕt
tho¶ thuËn b»ng miÖng hoÆc b»ng v¨n b¶n rÊt ®¬n gi¶n kh«ng theo quy ®Þnh, do
vËy sù thiÕu rµng buéc gi÷a chñ sö dông lao ®éng víi ngêi lao ®éng vÒ viÖc ®¶m
b¶o chÕ ®é BHXH.
Trong 3 n¨m qua BHXH TP H¶i D¬ng ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ chøc n¨ng qu¶n lý
vµ khai th¸c thu BHXH ®èi víi c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ vµ c¸c doanh nghiÖp trªn ®Þa
bµn theo ph©n cÊp cña BHXH tØnh H¶i D¬ng ®îc thÓ hiÖn sè liÖu thu n¨m sau lu«n
cao h¬n n¨m tríc ®iÒu ®ã thÓ hiÖn c«ng t¸c thu BHXH cña thµnh phè lµ cã hiÖu
qu¶. Song vÊn ®Ò nî ®äng phÝ BHXH vÉn lµ mét tån t¹i cÇn sím t×m ra híng gi¶i
quyÕt nh vËy míi ®¶m b¶o cho quü BHXH lu«n tån t¹i vµ ph¸t triÓn.
II. T×NH H×NH THùC HIÖN C¸C CHÕ §é T¹I BHXH TP H¶I D¦¥NG
1.
Chi tr¶ BHXH
Chi tr¶ BHXH bao gåm: chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH, chi qu¶n lý vµ chi kh¸c.
HiÖn nay chi tr¶ chÕ ®é ë BHXH thµnh phè ®îc chia thµnh hai phÇn t¬ng øng víi
hai nguån NSNN cÊp vµ quü BHXH ®¶m b¶o nh sau:
* Chi c¸c chÕ ®é BHXH tõ nguån NSNN cÊp: (§èi víi nh÷ng ngêi ®· nghØ viÖc
hëng hu trÝ vµ trî cÊp BHXH tríc 01/01/1995 hoÆc ®îc gi¶i quyÕt hu trÝ vµ trî cÊp
BHXH tõ 01/01/1995 trë ®i nhng do nguån NSNN cÊp theo quy ®Þnh).
- Chi hµng th¸ng:
+ L¬ng hu: qu©n ®éi, c«ng nh©n viªn chøc
19
+ Trî cÊp BHXH: ®èi tîng hëng chÕ ®é mÊt søc lao ®éng, tai n¹n lao ®éng
vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, ngêi phôc vô tai n¹n lao ®éng, ngêi hëng tuÊt(tuÊt c¬ b¶n vµ
tuÊt nu«i dìng), trî cÊp 91/CP.
- Trî cÊp mét lÇn:
+ Trî cÊp tuÊt ®èi víi ngêi hëng chÕ ®é hu (qu©n ®éi, c«ng nh©n viªn
chøc), mÊt søc lao ®éng, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp.
+ Mai t¸ng phÝ ®èi víi ngêi hëng chÕ ®é hu (qu©n ®éi, c«ng nh©n viªn
chøc), mÊt søc lao ®éng, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp.
- Chi ®ãng BHYT: Chi ®ãng BHYT cho c¸c ®èi tîng hëng chÕ ®é BHXH hµng
th¸ng (hu trÝ, mÊt søc lao ®éng, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp) ®îc tÝnh b»ng
3% tæng sè tiÒn l¬ng hu, trî cÊp (kh«ng tÝnh phô cÊp khu vùc)
- Trang cÊp dông cô phôc håi chøc n¨ng cho ngêi bÞ tai n¹n lao ®éng
- LÖ phÝ chi tr¶
- Chi kh¸c (nÕu cã)
* Chi c¸c chÕ ®é BHXH tõ nguån quü BHXH: (§èi víi nh÷ng ngêi nghØ viÖc hëng hu trÝ hoÆc trî cÊp BHXH tõ 01/01/1995 trë ®i).
- Chi hµng th¸ng:
+ L¬ng hu: qu©n ®éi, c«ng nh©n viªn chøc
+ Trî cÊp BHXH: ®èi tîng hëng chÕ ®é tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ
nghiÖp, ngêi phôc vô tai n¹n lao ®éng, c¸n bé x· phêng, ngêi hëng tuÊt c¬ b¶n, tuÊt
nu«i dìng.
- Trî cÊp mét lÇn
+ Trî cÊp theo ®iÒu 28, ®iÒu lÖ BHXH ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè
12/CP ngµy 26/01/1995 cña ChÝnh phñ.
+ Trî cÊp mét lÇn ®èi víi c¸n bé x·, phêng theo NghÞ ®Þnh sè
09/1998/N§-CP ngµy 23/01/1998 cña ChÝnh phñ.
+ Trî cÊp cho ngêi lao ®éng cã thêi gian ®ãng BHXH trªn 30 n¨m (theo
®iÒu 27 kho¶n 2, ®iÒu lÖ BHXH ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 12/CP ngµy
06/01/1995 cña ChÝnh phñ)
+ Trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp.
+ Trî cÊp tuÊt ®èi víi ngêi hëng chÕ ®é hu (qu©n ®éi, c«ng nh©n viªn
chøc), tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp.
+ Mai t¸ng phÝ ®èi víi ngêi hëng chÕ ®é hu (qu©n ®éi, c«ng nh©n viªn
chøc), tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, c¸n bé x·, phêng.
- Chi trî cÊp èm ®au, thai s¶n cho ngêi lao ®éng ®ang lµm viÖc.
20
- Xem thêm -
.DOC 
33 
93 
54 
