Tài liệu Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục xây dựng và sử dụng mô hình với phần mềm coach trong dạy học “dao động điện từ” – vật lí 12 nhằm bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề của học sinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 VŨ XUÂN NAM XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG MÔ HÌNH VỚI PHẦN MỀM COACH TRONG DẠY HỌC “DAO ĐỘNG ĐIỆN TỪ”- VẬT LÍ 12 NHẰM BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI, 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 VŨ XUÂN NAM XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG MÔ HÌNH VỚI PHẦN MỀM COACH TRONG DẠY HỌC “DAO ĐỘNG ĐIỆN TỪ”- VẬT LÍ 12 NHẰM BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH Chuyên ngành: Lí luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Vật lí Mã số : 8140111 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Anh Thuấn HÀ NỘI, 2018 LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm và giúp đỡ rất lớn từ quý thầy cô, đồng nghiệp và gia đình. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành của mình đến: Thầy giáo, TS. Nguyễn Anh Thuấn đã tận tình hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Học viên Nguyễn Thị Hạnh đã giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện nội dung này. Quý thầy cô trong Khoa Vật Lí trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2, Phòng Sau Đại học, quý thầy cô đã tận tình giảng dạy, chỉ dẫn tôi trong suốt quá trình học tập tại trƣờng và nghiên cứu hoàn thành luận văn này. Ban Giám hiệu, các thầy cô và các em học sinh lớp 12A5 trƣờng Trung học phổ thông Thuận Thành số 3 - Huyện Thuận thành - Tỉnh Bắc Ninh đã tạo điều kiện thuận lợi, đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn. Cuối cùng, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn gia đình, ngƣời thân, bạn bè, đồng nghiệp đã dành tình cảm, động viên và giúp đỡ tôi trong thời gian dài học tập, nghiên cứu, thực nghiệm và hoàn thành luận văn này. Bắc Ninh, tháng 4 năm 2018 Tác giả luận văn Vũ Xuân Nam LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực, chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ một công trình của các tác giả nào khác. Bắc Ninh, tháng 4 năm 2018 Tác giả luận văn Vũ Xuân Nam MỤC LỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN DANH MỤC HÌNH DANH MỤC BẢNG MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ .......................................................................................... 6 1.1. NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ................................................ 6 1.1.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề ......................................... 6 1.1.2. Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề ........................................... 6 1.1.3. Biện pháp bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề ....................... 8 1.2. DẠY HỌC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ..................... 10 1.2.1. Tiến trình xây dựng kiến thức theo con đường lí thuyết của kiểu dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề ............................................... 12 1.2.2. Tiến trình xây dựng kiến thức theo con đường thực nghiệm của kiểu dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề ....................................... 14 1.3. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG MÔ HÌNH VỚI PHẦN MỀM COACH TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ ................................................................... 16 1.3.1. Xây dựng mô hình với phần mềm coach trong dạy học vật lí ... 16 1.3.2. Sử dụng mô hình với phần mềm coach trong dạy học vật lí ..... 19 1.4. THỰC TRẠNG VIỆC SỬ DỤNG MÔ HÌNH TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ............................... 21 1.5. KẾT LUẬN CHƢƠNG 1.................................................................. 23 CHƢƠNG 2. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG CÁC MÔ HÌNH TRONG DẠY HỌC “DAO ĐỘNG ĐIỆN TỪ” – VẬT LÍ 12 ............................................ 24 2.1. MỤC TIÊU TRONG DẠY HỌC “DAO ĐỘNG ĐIỆN TỪ”- VẬT LÍ 12 ............................................................................................................. 24 2.2. CÁC MÔ HÌNH CẦN SỬ DỤNG TRONG DẠY HỌC “DAO ĐỘNG ĐIỆN TỪ”- VẬT LÍ 12 ............................................................... 24 2.3. XÂY DỰNG MÔ HÌNH TRONG DẠY HỌC “DAO ĐỘNG ĐIỆN TỪ”- VẬT LÍ 12 ...................................................................................... 25 2.3.1. Mô hình dao động điện từ trong mạch LC ................................ 25 2.3.2. Mô hình sự biến đổi năng lượng trong mạch dao động ............ 28 2.3.3. Mô hình dao động điện từ tắt dần ............................................. 33 2.3.4. Mô hình dao động cưỡng bức, cộng hưởng ............................. 38 2.4. CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC “DAO ĐỘNG ĐIỆN TỪ”- VẬT LÍ 12 ................................................................................................................. 44 2.5. SOẠN THẢO TIẾN TRÌNH DẠY HỌC “DAO ĐỘNG ĐIỆN TỪ”VẬT LÍ 12................................................................................................ 48 2.5.1. Sơ đồ tiến trình xây dựng kiến thức “Dao động điện từ” – Vật lí 12 ......................................................................................................... 48 2.5.2. Ý tưởng sư phạm ........................................................................ 55 2.5.3. Tiến trình dạy học cụ thể ........................................................... 55 2.6. KẾT LUẬN CHƢƠNG 2.................................................................. 61 CHƢƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................................ 62 3.1. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............ 62 3.2. ĐỐI TƢỢNG THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ..................................... 62 3.3. KẾ HOẠCH THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM....................................... 62 3.4. NỘI DUNG THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ....................................... 63 3.5. DIỄN BIẾN THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ....................................... 63 3.6. PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................................................................................................. 70 3.7. KẾT LUẬN CHƢƠNG 3.................................................................. 73 KẾT LUẬN CHUNG..................................................................................... 74 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN Chữ viết tắt Nội dung DH Dạy học DHPH Dạy học phát hiện GQVĐ Giải quyết vấn đề GV Giáo viên HS Học sinh HĐ Hoạt động TN Thí nghiệm THPT Trung học phổ thông TNSP Thực nghiệm sƣ phạm TH Trƣờng hợp VĐ Vấn đề DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Sơ đồ khái quát tiến trình xây dựng kiến thức theo kiểu dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề ......................................................................... 10 Hình 1.2. Sơ đồ khái quát tiến trình xây dựng kiến thức theo ........................ 13 con đƣờng lí thuyết của kiểu dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề............. 13 Hình 1.3. Sơ đồ khái quát tiến trình xây dựng kiến thức theo ........................ 15 con đƣờng thực nghiệm của kiểu dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề ...... 15 Hình 1.4. Xây dựng mô hình dao động điện từ trong mạch LC...................... 18 nhờ phần mềm Coach ...................................................................................... 18 Hình 1.5. Gán các giá trị ban đầu trong mềm Coach ...................................... 18 Hình 1.6. Bảng số liệu (q-t),(i-t) sau khi vận hành mô hình ........................... 19 Hình 1.7. Đồ thị lí thuyết (q-t),(i-t) sau khi vận hành mô hình ....................... 19 Hình 2.1. Xây dựng mô hình dao động điện từ trong mạch LC...................... 26 nhờ phần mềm Coach ...................................................................................... 26 Hình 2.2. Gán các giá trị ban đầu q’ và u0 trong mềm Coach ......................... 26 Hình 2.3. Bảng số liệu (q-t),(i-t) sau khi vận hành mô hình ........................... 27 Hình 2.4. Đồ thị lí thuyết (q-t),(i-t) sau khi vận hành mô hình ....................... 27 Hình 2.5. Đồ thị (q-t),(i-t) sau khi khớp hàm nhờ phần mềm Coach .............. 28 Hình 2.6. Xây dựng mô hình sự biến đổi năng lƣợng trong mạch dao động nhờ phần mềm Coach ...................................................................................... 29 Hình 2.7. Gán các giá trị ban đầu trong mềm Coach ...................................... 30 Hình 2.8. Bảng số liệu (wc-t),(wl-t),(w-t) sau khi vận hành mô hình .............. 30 Hình 2.9. Đồ thị lí thuyết (wc-t),(wl-t),(w-t) sau khi vận hành mô hình ......... 31 Hình 2.10. Đồ thị (wc -t),(wl -t),(w-t) sau khi khớp hàm................................. 32 nhờ phần mềm Coach ...................................................................................... 32 Hình 2.11. Xây dựng mô hình dao động điện từ nhờ phần mềm Coach ........ 34 Hình 2.12. Gán các giá trị ban đầu q’ và u0 trong mềm Coach ....................... 34 Hình 2.13. Bảng số liệu (q-t),(i-t) trong dao điện từ tắt dần sau khi ............... 35 vận hành mô hình............................................................................................. 35 Hình 2.14. Đồ thị lí thuyết (q-t),(i-t) trong dao động điện từ tắt dần sau khi vận hành mô hình............................................................................................. 35 Hình 2.15. Đồ thị (q-t) sau khi cắt và khớp hàm nhờ phần mềm Coach......... 36 Hình 2.16. Tiến hành thí nghiệm dao động điện từ tắt dần ............................. 37 nhờ dao động kí điện từ ................................................................................... 37 Hình 2.17. Kết quả thí nghiệm dao động điện từ tắt dần nhờ ......................... 37 máy dao động kí điện từ .................................................................................. 37 Hình 2.18. Xây dựng mô hình dao động điện từ cộng hƣởng,cƣỡng bức ....... 39 nhờ phần mềm Coach ...................................................................................... 39 Hình 2.19. Gán các giá trị ban đầu trong mềm Coach .................................... 39 Hình 2.20. Bảng số liệu (q-t),(i-t) sau khi vận hành mô hình ......................... 40 Hình 2.21. Đồ thị lí thuyết (q-t),(i-t) trong dao động điện từ cƣỡng bức sau khi vận hành mô hình............................................................................................. 40 Hình 2.22. Đồ thị (q-t) trong dao động điện từ cƣỡng bức nhờ tính năng cắt và khớp hàm trong phần mềm Coach ................................................................... 41 Hình 2.23. Vận hành mô hình đƣa ra đồ thị (u-t) và (i-t) đồng pha nhờ phần mềm Coach ...................................................................................................... 42 Hình 2.24. Bố trí lắp đặt mạch điện trong dao động cƣỡng bức,cộng hƣởng nhờ dao động kí điện từ ................................................................................... 43 Hình 2.25. Kết quả cộng hƣởng trong mạch dao động cƣỡng bức nhờ .......... 43 máy dao động kí điện từ .................................................................................. 43 Hình 3.1. Giáo viên trình chiếu cho học sinh xem video thí nghiệm mạch dao động mắc với dao động kí điện tử ................................................................... 64 Hình 3.2. Các nhóm thảo luận thiết kế ý tƣởng mô hình viết trên giấy .......... 68 Hình 3.3. Học sinh thảo luận trong nhóm đề xuất phƣơng án và cách tiến hành thí nghiệm dao động điện từ tắt dần và điều kiện xảy ra cộng hƣởng ....................... 69 Hình 3.4. Giáo viên cho học sinh xem video thí nghiệm thật dao động điện từ tắt dần và điều kiện xảy ra cộng hƣởng .............................................................. 69 Hình 3.5. Đồ thị biểu thị mối liên hệ giữa các thành tố, biểu hiện năng lực ở từng HS với từng mức độ khác nhau ............................................................... 72 DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Bảng mô tả các thành phần, tiêu chí và chỉ báo mức độ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề.................................................................................8 Bảng 2.1. Bảng tiêu chí đánh giá năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học “Dao động điện từ” – vật lí 12 ......................................................................... 48 Bảng 3.1. Kế hoạch thực nghiệm sƣ phạm......................................................62 Bảng 3.2. Kết quả đánh giá bồi dƣỡng HS GQVĐ theo từng tiêu chí và mức độ trong quá trình TNSP một số kiến thức về “Dao động điện từ” – Vật lí 12 ......................................................................................................................... 72 1 MỞ ĐẦU 1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Hiện nay công nghệ thông tin đƣợc ứng dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, công nghệ thông tin đã góp một phần không nhỏ trong công cuộc công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nƣớc. Trong lĩnh vực giáo dục, các điều kiện để có thể áp dụng công nghệ thông tin tƣơng đối đầy đủ; ở các trƣờng THPT về cơ sở vật chất thiết bị đã đƣợc cải thiện một cách rõ rệt.Tuy nhiên,việc sử dụng thí nghiệm trong dạy học đang gặp nhiều khó khăn, do nhiều nguyên nhân khác nhau, phần nào đã ảnh hƣởng đến chất lƣợng của việc dạy học vật lí ở trƣờng phổ thông hiện nay. Trong chƣơng trình vật lí phổ thông có nhiều hiện tƣợng, quá trình vật lí phức tạp mà thực tế không phải mọi quá trình xảy ra đều dễ quan sát bằng mắt thƣờng vì diễn biến các quá trình xảy ra quá nhanh hay quá chậm. Điều đó gây khó khăn trong việc nghiên cứu tìm ra quy luật của chúng. Một trong các giải pháp có thể hỗ trợ cho việc nghiên cứu các quá trình đó có hiệu quả hơn là sử dụng máy vi tính để mô phỏng quá trình đó,nghĩa là hiển thị hiện tƣợng, quá trình nghiên cứu trên màn hình, làm cho quá trình đó nhanh lên hay chậm đi, dừng lại từng giai đoạn để giúp ta nghiên cứu dễ dàng. Nhƣ vậy mô phỏng giúp ta minh họa một cách trực quan các hiện tƣợng,quá trình vật lí. Để giải quyết một vấn đề nào đó đặt ra trong bài học vật lí, giáo viên và học sinh sử dụng một số tiên đề hay kết luận lí thuyết(có thể mô tả bằng phƣơng trình vật lí), tiến hành các suy luận lí thuyết trên đó, nhƣng do công cụ toán học còn thiếu nên không thể đạt tới đích. Do vậy, ở đây cần có sự hỗ trợ của máy vi tính và phần mềm để có thể ra kết quả. Kết quả mà máy tính đƣa ra không phải đƣợc phát biểu “bằng lời” (dƣới dạng văn bản) mà biểu thị dƣới dạng số, bảng biểu, đồ thị hay các hình ảnh động. Các dạng đó cho ta 2 biết tồn tại các mối quan hệ mới, có tính qui luật trong hiện tƣợng, quá trình vật lí đang nghiên cứu. Trong dạy học “Dao động điện từ ” thì việc sử dụng mô hìnhlà một lợi thế vì trong bài dạy có nhiều hiện tƣợng, quá trình vật lí phức tạp mà thực tế không thể quan sát bằng mắt thƣờng đƣợc và việc sử dụng mô hình nhờ máy vi tính giúp học sinh có con đƣờng nhận thức mới. Hiện nay có rất nhiều các phần mềm có tính năng nói trên, tuy nhiên với đề tài này chúng tôi lựa chọn và sử dụng phần mềm Coach, với mong muốn đóng góp một phần nhỏ trong việc đổi mới phƣơng pháp dạy và học nhằm nâng cao chất lƣợng dạy và học ở cấp THPT,chúng tôi chọn đề tài“Xây dựng và sử dụng mô hình với phần mềm Coach trong dạy học “Dao động điện từ” – vật lí 12 nhằm bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề của học sinh” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ của mình. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI Xây dựng mô hình dùng phần mềm coach đáp ứng các yêu cầu về mặt khoa học kĩ thuật, về mặt khoa học sƣ phạm và sử dụng chúng trong dạy học “ Dao động điện từ”- vật lí 12 theo dạy học giải quyết vấn đề nhằm bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề của học sinh. 3. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI Nếu xây dựng các mô hình với phần mềm coach đáp ứng các yêu cầu về mặt khoa học kĩ thuật, về mặt khoa học sƣ phạm và sử dụng chúng trong dạy học “Dao động điện từ”- vật lí 12 theo dạy học giải quyết vấn đề thì sẽ bồi dƣỡng đƣợc năng lực giải quyết vấn đề của học sinh. 4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU Đối tƣợng nghiên cứu: 3 - Việc sử dụng phần mềm Coach trong dạy học “Dao động điện từ ”– vật lí 12 THPT theo định hƣớng dạy học giải quyết vấn đề. Phạm vi nghiên cứu: - Sử dụng phần mềm Coach xây dựng mô hình trong dạy học vật lí. - Phạm vi kiến thức về “Dao động điện từ” – vật lí 12 THPT. Phạm vi thực nghiệm sƣ phạm: - Trong một số trƣờng huyện Thuận Thành-Bắc Ninh. 5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI Để đạt đƣợc mục đích đề ra, đề tài có nhiệm vụ chủ yếu sau: - Nghiên cứu cơ sở lí luận về việc dạy học theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề của học sinh, đặc biệt là lí luận về xây dựng và sử dụng mô hình trong DHVL ở trƣờng phổ thông. - Nghiên cứu mục tiêu kiến thức, kĩ năng khi dạy học về “Dao động điện từ” - vật lí 12, để từ đó xác định các mô hình cần tiến hành trong dạy học các kiến thức đó. - Nghiên cứu thực tiễn sử dụng phần mềm trong dạy học vật lí ở phổ thông. - Nghiên cứu xây dựng các mô hình về “Dao động điện từ” để sử dụng trong dạy học các kiến thức này ở lớp 12 THPT. - Soạn thảo tiến trình dạy học các kiến thức về “Dao động điện từ”theo kiểu dạy học giải quyết vấn đề, trong đó sử dụng các mô hình đã xây dựng. - Thực nghiệm sƣ phạm nhằm đánh giá tính khả thi của tiến trình dạy học đã soạn thảo nói chung và các mô hình nói riêng. Đồng thời, thực nghiệm sƣ phạm cũng nhằm sơ bộ đánh giá hiệu quả của hoạt động dạy học 4 đã dự kiến đối với việc bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề của học sinh. Trên cơ sở đó, tiếp thu, hoàn thiện, bổ sung tiến trình dạy học trong giờ học về “Dao động điện từ”và hoàn thiện tiếp mô hình đã xây dựng. 6. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI Để thực hiện đƣợc các nhiệm vụ trên, tôi sử dụng một số phƣơng pháp nghiên cứu sau: - Nghiên cứu lý thuyết: Nghiên cứu sách, báo, các luận án, luận văn, khóa luận tốt nghiệp, chƣơng trình và SGK vật lí 12 để xây dựng cơ sở lí luận của đề tài và các căn cứ cho những đề xuất về tiến trình dạy học trong giờ học và các mô hình cần tiến hành. - Điều tra thực trạng dạy học phần kiến thức này ở trƣờng THPT với việc sử dụng phiếu điều tra, dự giờ, tham khảo giáo án, trao đổi với giáo viên, học sinh. - Nghiên cứu : Xây dựng các mô hình về “Dao động điện từ” - Thực nghiệm sƣ phạm ở trƣờng THPT về tiến trình dạy học đã soạn thảo. 7. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN Xây dựng đƣợc một số mô hình về “Dao động điện từ”để sử dụng cho quá trình dạy và học. Thiết kế tiến trình dạy học có sử dụng các mô hình đã xây dựng theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề của học sinh. 8. CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề của học sinh trong dạy học vật lí. 5 Chƣơng 2: Xây dựng và sử dụng các mô hình trong dạy học “ Dao động điện từ” – vật lí 12 Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm 6 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ 1.1. NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1.1.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề [8] Năng lực GQVĐ là khả năng của HS nhận ra các mâu thuẫn nhận thức trong các vấn đề học tập hoặc các vấn đề trong cuộc sống, và tìm ra đƣợc phƣơng pháp để giải quyết mâu thuẫn, vƣợt qua các khó khăn và trở ngại, từ đó HS tiếp thu đƣợc kiến thức, kĩ năng mới hoặc giải quyết đƣợc các vấn đề trong thực tiễn. 1.1.2. Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề [6] Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề gồm 04 năng lực thành phần là: Tìm hiểu vấn đề, đề xuất giải pháp, lập kế hoạch giải pháp, đánh giá và phản ánh giải pháp. Mỗi năng lực thành phần bao gồm một số tiêu chí của cá nhân khi làm việc độc lập hoặc khi làm việc nhóm trong quá trình GQVĐ Năng lực Mức độ Tiêu chí thành phần Mức 1 Mức 2 Mức 3 (1 điểm) (2 điểm) (3 điểm) a, Tìm hiểu 1. Phân tích Chƣa vấn đề biết Phân tích Phân tích tình huống, phân tích đƣợc đƣợc một số đƣợc nhiệm phát vấn đề hiện nhiệm vụ hoặc yếu tố của vụ hoặc tình tình huống đã nhiệm vụ hoặc huống đã cho cho để phát tình huống đã trong học tập hiện vấn đề cho nhƣng một chƣa đầy đủ cách logic và đầy 7 đủ 2. Phát biểu Chƣa vấn đề phát Phát biểu vấn Phát biểu vấn biểu thành vấn đề với một số đề phù hợp đề thông tin rời với nhiệm vụ rạc, chƣa đầy hoặc đủ tình huống đã cho một cách logic đầy đủ 3. Xác định Chỉ ra một số Đƣa ra một số Đƣa ra đầy thông tin và thông tin ban thông tin phù đủ thông tin mối liên hệ đầu giữa thông tin ít liên hợp với mục phù hợp với các quan đến mục tiêu của nhiệm mục tiêu của tiêu của nhiệm vụ, hoặc tình nhiệm vụ, vụ, hoặc tình huống đã đặt hoặc tình huống đã cho ra nhƣng chƣa huống đã đặt và không giải xác định đƣợc ra và xác định thích gì thêm mối liên hệ đƣợc mối liên giữa các thông hệ giữa các tin đó. b, Đề giải pháp xuất 4. Đề xuất Chƣa đề xuất Đề xuất giải Đề xuất giải giải pháp đƣợc giải pháp pháp GQVĐ c, Lập pháp GQVĐ pháp GQVĐ chƣa hợp lí hợp lí kế 5. Lập kế Chƣa lập đƣợc Lập đƣợc kế Lập đƣợc kế hoạch và thực hoạch hiện thông tin đó giải GQVĐ kế GQVĐ hoạch hoạch GQVĐ hoạch GQVĐ còn chƣa hợp lí 8 6. Thực hiện Chƣa thực Thực hiện Thực hiện tốt hoạch hiện đƣợc kế chƣa tốt kế kế kế GQVĐ hoạch GQVĐ hoạch GQVĐ hoạch GQVĐ(sáng tạo và hợp lí) d, Đánh giá 7. Tự đánh Chƣa biết tự Biết đánh giá Biết đánh giá và phản ánh giá kết quả đánh giá giải giải giải pháp và rút ra kết pháp luận tình dụng huống mới kết luận ra kết luận chƣa đầy đủ luận vào pháp GQVĐ GQVĐ và rút GQVĐ và rút và rút ra kết ra 8. Vận dụng Chƣa pháp giải vận Vận dụng Vận dụng tốt đƣợc trong trong những huống tình huống chƣa tốt đầy đủ tình trong tình mới huống mới mới Bảng 1.2. Bảng mô tả các thành phần, tiêu chí và chỉ báo mức độ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề Bảng mô tả các thành phần tiêu chí và chỉ báo mức độ đánh giá năng lực GQVĐ với 8 tiêu chí ứng với các năng lực thành phần, để đánh giá mức độ tiêu chí. 1.1.3. Biện pháp bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề [8] Để rèn luyện và bồi dƣỡng năng lực phát hiện và GQVĐ cho HS, cần chú ý đến các biện pháp sau: - Làm cho HS hiểu về quy trình GQVĐ. - Hƣớng dẫn HS phƣơng pháp chung để GQVĐ, thông qua sử dụng phƣơng pháp dạy học GQVĐ. - Tạo hứng thú cho HS thông qua các tình huống có vấn đề dƣới các