Më ®Çu
B¶o hiÓm lµ mét dÞch vô tµi chÝnh rÊt ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng,
ngµnh kinh doanh b¶o hiÓm ®· cã vÞ trÝ kh¸ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
ë c¸c níc kinh tÕ ph¸t triÓn ngµnh kinh doanh b¶o hiÓm ®ãng gãp tõ 5% tíi 10%
GDP cña c¸c níc ®ã.
Tõ khi nÒn kinh tÕ níc ta chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ
thÞ trêng, ngµnh kinh doanh b¶o hiÓm còng cã sù ph¸t triÓn vît bËc. Sù t¨ng trëng
cña ngµnh b¶o hiÓm ®¹t b×nh qu©n 40%/ n¨m trong nh÷ng n¨m 1990 - 1995 vµ tõ
1996 - 2000 ®¹t møc ®é t¨ng trëng 25%. Còng tõ khi chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ë níc
ta, c¸c c«ng ty, doanh nghiÖp, c¸c c¬ së s¶n xuÊt tõ ®îc bao cÊp chuyÓn thµnh tù
tóc, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tµi s¶n vµ qu¸ tr×nh kinh doanh cña m×nh do ®ã nÕu x¶y
ra sù tæn thÊt lín cã thÓ ®i ®Õn ph¸ s¶n.
Trong ®êi sèng, lao ®éng còng nh s¶n xuÊt kinh doanh dï ®· chó ý ng¨n ngõa
®Ò phßng vµ h¹n chÕ rñi ro tæn thÊt nhng rñi ro cã thÓ x¶y ra bÊt kú lóc nµo vµ bÊt
cø ë ®©u. Ho¶ ho¹n còng lµ mét rñi ro cã t¸c h¹i ghª gím ®Õn con ngêi. Con ngêi
còng ®· t×m ra nhiÒu biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng thiÖt h¹i do ho¶ ho¹n g©y ra nh:
lËp ®éi cøu ho¶, l¾p ®Æt hÖ thèng b×nh chèng ch¸y, tham gia B¶o hiÓm ho¶ ho¹n...
trong ®ã b¶o hiÓm ®îc xem lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt. B¶o hiÓm ra ®êi cïng víi
sù ph¸t triÓn cña x· héi, ®· trë thµnh tËp qu¸n phôc vô cho c¸c nhu cÇu cña con ngêi vµ ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng h¬n vÒ c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm, mét trong sè ®ã
cã nghiÖp vô B¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ gi¸n ®o¹n kinh doanh.
ë ViÖt Nam b¶o hiÓm ho¶ ho¹n lµ nghiÖp vô kh¸ míi mÎ ®îc triÓn khai tõ
cuèi n¨m 1989 nhng nã ®· sím chøng tá ®îc tÇm quan träng cña m×nh trong c¸c
ho¹t ®éng b¶o hiÓm. §©y lµ lo¹i h×nh hÕt søc phong phó vµ phøc t¹p do ®èi tîng ¸p
dông cña lo¹i h×nh nµy rÊt phong phó, ®a d¹ng vµ lµ nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín. V×
vËy, nghiÖp vô B¶o hiÓm ho¶ ho¹n cÇn ph¶i ¸p dông nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n
chÝnh x¸c ®èi víi tõng lo¹i tµi s¶n, tõng ®¬n vÞ rñi ro vµ ®ßi hái tÝnh kü thuËt cao
trong c¸c c«ng ®o¹n vµ trong c¸ch tÝnh phÝ.
1
§©y còng lµ mèi quan t©m lín ®Õn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. VÊn ®Ò
nghiªn cøu, c¶i tiÕn, ¸p dông vµ triÓn khai c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm míi ®ang trë
thµnh mét trong nh÷ng chiÕn lîc quan träng mµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm sö dông ®Ó
c¹nh tranh trªn thÞ trêng.
§èi víi nh÷ng c¸n bé b¶o hiÓm còng nh nh÷ng ai ®ang nghiªn cøu, häc tËp
trªn lÜnh vùc nµy, nghiÖp vô B¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ b¶o hiÓm Gi¸n ®o¹n kinh doanh
®· kh«ng cßn xa l¹. Tuy nhiªn lµm thÕ nµo ®Ó hiÓu thÊu ®¸o têng tËn c¬ së lý luËn
vµ thùc tÕ triÓn khai lo¹i h×nh nµy cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam mµ vÉn ®¸p
øng nhu cÇu ngµy cµng ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña c¸c doanh nghiÖp vµ mäi ngêi d©n
lµ c©u hái lín ®Æt ra víi tÊt c¶ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. ChÝnh
v× vËy, em lùa chän “vÊn ®Ò B¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ Gi¸n ®o¹n kinh doanh” lµm
®Ò tµi nghiªn cøu. Môc ®Ých cña ®Ò tµi nh»m tËp hîp hÖ thèng ho¸ c¸c nguyªn t¾c
lý luËn ®îc ¸p dông chung trong hai lo¹i h×nh B¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ gi¸n ®o¹n
kinh doanh sau ch¸y.
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, kÕt cÊu ®Ò tµi ®îc chia thµnh 4 ch¬ng bao
gåm:
Ch¬ng I: Sù cÇn thiÕt vµ lÞch sö ph¸t triÓn cña B¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ gi¸n
®o¹n kinh doanh.
Ch¬ng II: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña B¶o hiÓm ho¶ ho¹n
Ch¬ng III: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n cña b¶o hiÓm Gi¸n ®o¹n kinh doanh
Ch¬ng IV: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ ho¹t
®éng kinh doanh b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ gi¸n ®o¹n kinh doanh ë C«ng ty B¶o
hiÓm Hµ Néi
Trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn ®Ò tµi nµy em nhËn ®îc sù gióp ®ì tËn
t×nh thiÕt thùc cña thÇy gi¸o PGS -TS Hå Sü Sµ vµ mét sè c¸n bé c«ng t¸c t¹i
phßng B¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ phßng Rñi ro kü thuËt thuéc c«ng ty b¶o hiÓm Hµ
Néi. Em xin ch©n thµnh bµy tá lßng c¶m ¬n vÒ sù gióp ®ì quý b¸u ®ã.
Bµi viÕt ch¾c ch¾n sÏ kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt trong biªn
tËp còng nh trong tr×nh bµy. RÊt mong sù gãp ý vµ phª b×nh cña nh÷ng ai quan t©m
®Õn ®Ò tµi nµy.
2
3
Ch¬ng I.
Sù cÇn thiÕt vµ lÞch sö ph¸t triÓn cña B¶o hiÓm ho¶
ho¹n vµ gi¸n ®o¹n kinh doanh
I. Sù cÇn thiÕt cña B¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ gi¸n ®o¹n kinh doanh
Trong cuéc sèng lao ®éng còng nh s¶n xuÊt kinh doanh con ngêi ta ®· chó ý
ng¨n ngõa ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt nhng rñi ro vÉn x¶y ra ë bÊt kú lóc nµo vµ bÊt
kú ë ®©u. Ho¶ ho¹n cã t¸c h¹i ghª gím ®èi víi con ngêi, do vËy con ngêi ®·
nghiªn cøu vµ t×m ra nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó ®Ò phßng, ng¨n ngõa, h¹n chÕ, kh¾c phôc
nh÷ng hËu qu¶ ®ã. Tuy nhiªn, rñi ro ho¶ ho¹n n»m ngoµi sù kiÓm so¸t cña con ngêi, mçi khi x¶y ra rñi ro ho¶ ho¹n nã ®Ó l¹i hËu qu¶ rÊt lín ¶nh hëng rÊt xÊu ®Õn
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¶ tÝnh m¹ng con ngêi mµ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ,
ng¨n ngõa th«ng thêng kh«ng thÓ kh¾c phôc nçi. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p h÷u
hiÖu lµ b¶o hiÓm, cô thÓ h¬n nöa lµ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n, nã san sÏ rñi ro cho nhiÒu
ngêi do ®ã, tõ rñi ro lín cã thÓ biÕn thµnh nh÷ng rñi ro nhá gióp cho c¸c doanh
nghiÖp ch¼ng may gÆp rñi ro tæn thÊt gi¶m ®îc g¸nh nÆng.
Ho¶ ho¹n x¶y ra lµ do nhiÒu nguyªn nh©n. C¸c nguyªn nh©n ch¸y cã thÓ lµ:
S¬ suÊt khi dïng löa, sù cè ®iÖn, vi ph¹m néi quy phßng ch¸y, trÎ em nghÞch löa
g©y ch¸y, sù cè thiÕt bÞ kü thuËt, ®èt do m©u thuÉn c¸ nh©n, tai n¹n giao th«ng, ®èt
ph¸ ho¹i, say rîu ®èt... Trong c¸c nguyªn nh©n ®ã phÇn lín lµ do con ngêi g©y nªn
vµ hËu qu¶ cña nã ®Ó l¹i kh«ng chØ lµ nh÷ng thiÖt h¹i vÒ ngêi vµ tµi s¶n mµ cßn lµm
mÊt æn ®Þnh trËt tù x· héi. Hµng n¨m theo thèng kª thÕ giíi cã kho¶ng 5 triÖu vô
ch¸y lín nhá g©y thiÖt h¹i hµng tr¨m tû ®« la. C¸c vô ho¶ ho¹n kh«ng chØ x¶y ra ë
c¸c níc cã nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn mµ cßn ë c¶ nh÷ng níc cã nÒn c«ng nghiÖp
ph¸t triÓn nh: Anh, Ph¸p, Mû...
Níc ta lµ mét níc nghÌo, song c¸c vô ch¸y x¶y ra còng nhiÒu g©y thiÖt h¹i
lín ®Õn con ngêi, tµi s¶n, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¶ sù ph¸t triÓn cña ®Êt
níc.
Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ngµy cµng ph¸t triÓn th× nhu cÇu tËp trung vËt
t, hµng ho¸ ngµy cµng lín, quy tr×nh c«ng nghÖ ngµy cµng phøc t¹p vµ nh÷ng lo¹i
m¸y mãc hiÖn ®¹i sÏ ®îc phæ biÕn h¬n. Trong khi ®ã, khoa häc kü thuËt vÒ an toµn
thêng ®i sau, nguån vèn sö dông cho c¸c biÖn ph¸p an toµn thêng rÊt thÊp so víi
®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt, thªm vµo ®ã ®iÒu kiÖn tù nhiªn ngµy cµng kh¾c nghiÖt ®·
khiÕn cho kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro ®· cao l¹i cµng cao h¬n, møc ®é thiÖt h¹i vÒ ngêi
vµ cña cµng nghiªm träng h¬n.
4
ChØ tÝnh riªng ho¶ ho¹n, mçi n¨m ë níc ta ®· x¶y ra hµng ngh×n vô, lµm chÕt
vµ bÞ th¬ng hµng tr¨m ngêi, thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n hµng chôc tû ®ång. Cã nh÷ng vô
ch¸y ®· lµm thiªu huû hµng tr¨m nãc nhµ, toµn bé khu chî hoÆc c¶ mét c¬ së s¶n
xuÊt kinh doanh hµng chôc tû ®ång lµm cho hµng ngh×n ngêi kh«ng cã nhµ ë, hµng
ngh×n hé kinh doanh ph¶i ®iªu ®øng v× mÊt hÕt hµng ho¸, tiÒn cña kh«ng cßn chæ
®Ó kinh doanh hoÆc lµm cho hµng tr¨m c«ng nh©n kh«ng cã n¬i ®Ó lµm viÖc. Mét
sè vô ch¸y trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y g©y thiÖt h¹i lín nh:
Ngµy 05/02/1993: C«ng ty DÖt Nha Trang bÞ ch¸y lµm thiªu huû 3700m 2 Nhµ
xëng, kho tµng, 350 tÊn b«ng, 46 tÊn v¶i vµ 11039 chiÕc ¸o.
Ngµy22/07/1993: C«ng ty liªn doanh s¶n xuÊt giÇy HiÖp Hng thµnh phè Hå
ChÝ Minh bÞ ch¸y, thiÖt h¹i 14 tû ®ång.
Ngµy 14/07/1994: Ch¸y chî §ång Xu©n, thiÖt h¹i íc tÝnh 147 tû ®ång.
Ngµy 18/01/1996: Ch¸y C«ng ty GiÇy Th¸i B×nh ë S«ng BÐ thiÖt h¹i íc tÝnh 7
tû ®ång.
Ngµy 09/07/1997: ch¸y xÝ nghiÖp s¶n xuÊt l«ng vò thµnh phè Hå ChÝ Minh
thiÖt h¹i íc tÝnh 8 tû ®ång.
Ngµy 15/09/1998: ch¸y nhµ m¸y Giµy §ång Nai thiÖt h¹i íc tÝnh 12 tû ®ång...
ChÝnh v× vËy, ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó h¹n chÕ thiÖt h¹i do ho¶ ho¹n
g©y ra. Rñi ro ho¶ ho¹n g©y ra lµ kh«ng lêng tríc ®îc. NÕu x¶y ra ch¸y lín th× ®¬n
vÞ ph¶i ®¬ng ®Çu víi rÊt nhiÒu khã kh¨n ®Ó x©y dùng, kh«i phôc l¹i kinh tÕ vµ thËm
chÝ cã thÓ ph¸ s¶n.
Lµm sao ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o ®îc vèn s¶n xuÊt kinh doanh, ®¶m b¶o ®êi sèng
c«ng ¨n, viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, lµm sao ®Ó æn ®Þnh ®îc nhanh chãng vµ tiÕp
tôc ho¹t ®éng sau khi x¶y ra ho¶ ho¹n? Thùc tÕ ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p ®îc sö dông
nh: ¸p dông c¸c biÖn ph¸p an toµn trong s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t tu©n thñ nh÷ng néi
quy, quy ®Þnh vÒ an toµn; thµnh lËp quü dù tr÷ ®Ó ®Ò phßng ho¶ ho¹n; sö dông b×nh
chèng ch¸y ë c¸c c«ng ty, khu c«ng céng... Tríc ®©y ë níc ta cã mét vµi c«ng ty
b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ho¹t ®éng t¹i miÒn nam trong thêi kú Ph¸p thuéc song sau n¨m
1975 do c¬ chÕ bao cÊp, Nhµ níc ®øng ra bï ®¾p mäi thiÖt h¹i, ®¶m b¶o tµi chÝnh
cho c¸c doanh nghiÖp khi kh«ng may gÆp rñi ro nªn b¶o hiÓm nãi chung vµ b¶o
hiÓm ho¶ ho¹n nãi riªng kh«ng cã c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ
5
chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù chñ vÒ tµi chÝnh, th×
tham gia b¶o hiÓm tµi s¶n mµ cô thÓ lµ B¶o hiÓm ho¶ ho¹n vÉn lµ ph¬ng ¸n tèi u.
Theo quy t¾c B¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®îc sö dông hiÖn nay ë c¸c c«ng ty b¶o
hiÓm trong níc, ngêi tham gia b¶o hiÓm cã thÓ ®¨ng ký b¶o hiÓm cho nh÷ng tµi
s¶n nh: nhµ cöa, trang thiÕt bÞ, hµng ho¸, nguyªn vËt liÖu cña m×nh... ngoµi ch¸y lµ
rñi ro chÝnh hä cßn cã thÓ ®¨ng ký cho c¸c rñi ro phô nh næ, gi«ng b·o, ®éng ®Êt,
lò lôt, níc ch¶y hay rß rØ, trµn tõ bÓ chøa ®êng èng hoÆc thiÕt bÞ chöa ch¸y, xe cé
hay c¸c sóc vËt ®©m vµo... trong trêng hîp x¶y ra tæn thÊt, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm sÏ
båi thêng cho nh÷ng thiÖt h¹i trùc tiÕp bëi c¸c nguyªn nh©n kÓ trªn vµ c¶ nh÷ng
chi phÝ cÇn thiÕt hîp lý nh»m h¹n chÕ tæn thÊt tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm trong vµ sau
khi ch¸y.
Tuy nhiªn, ch¸y kh«ng chØ g©y thiÖt h¹i trùc tiÕp ®Õn con ngêi vµ tµi s¶n mµ
cßn ®Ó l¹i nh÷ng tæn thÊt hËu qu¶ khæng lå cho c¸c doanh nghiÖp. Trªn thùc tÕ sau
khi ch¸y ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh«ng thÓ ph¸t triÓn theo kÕ ho¹ch kinh doanh ®Æt ra,
c¸c doanh nghiÖp sÏ mÊt kho¶n lîi nhuËn do nhµ xëng hay m¸y mãc thiÕt bÞ h h¹i,
®Ó tr¸nh bÞ ph¸ s¶n hä ph¶i tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p kh«i phôc l¹i s¶n xuÊt, bªn
c¹nh viÖc chi tr¶ tiÒn l¬ng cho c¸n bé c«ng nh©n vµ c¸c kho¶n chi phÝ cè ®Þnh nh
tiÒn thuª nhµ xëng, khÊu hao, ®iÖn níc, l·i suÊt ng©n hµng... c¸c doanh nghiÖp cßn
ph¶i chi phÝ cho viÖc thuª thªm c«ng nh©n, lµm viÖc thªm giê ®Ó hoµn tÊt c¸c ®¬n
®Æt hµng cßn tån ®äng... Râ rµng c¸c kho¶n chi phÝ nµy kh«ng ®îc båi thêng theo
§¬n b¶o hiÓm ho¶ ho¹n.
6
§Ó ®¸p øng ®îc c¸c kho¶n chi phÝ kÓ trªn, nhiÒu doanh nghiÖp ®· sö dông c¸c
quü dù tr÷ hoÆc vay vèn tõ ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc cho vay kh¸c, song c¸c ph¬ng
ph¸p nµy hoµn toµn bÞ thô ®éng. Mét biÖn ph¸p hiÖn nay ®ang ®îc ¸p dông cã hiÖu
qu¶ ®ã lµ tham gia b¶o hiÓm, cô thÓ lµ b¶o hiÓm Gi¸n ®o¹n kinh doanh. Víi lo¹i
h×nh b¶o hiÓm nµy, c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ ®îc båi thêng tµi chÝnh cho c¸c
kho¶n chi nãi trªn mµ cßn ®îc bï ®¾p phÇn lîi nhuËn rßng bÞ mÊt mµ lÏ ra hä ®¹t
®îc nÕu hä kh«ng x¶y ra rñi ro tæn thÊt.
Nh vËy, cã thÓ nãi r»ng cïng víi B¶o hiÓm ho¶ ho¹n, b¶o hiÓm Gi¸n ®o¹n
kinh doanh ®· gãp phÇn lµm h¹n chÕ tíi møc tèi thiÓu nh÷ng hËu qu¶ ¶nh hëng cña
c¸c rñi ro tíi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp.
B»ng viÖc ®ãng nh÷ng kho¶n phÝ rÊt nhá, thêng lµ mét vµi phÇn ngh×n cña gi¸
trÞ tµi s¶n, ngêi ®îc b¶o hiÓm cã thÓ ®Çu t tèi ®a vµ triÖt ®Ó vèn nhµn rçi cho ph¸t
triÓn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, bëi hä kh«ng ph¶i trÝch lËp quü dù phßng
trong trêng hîp x¶y ra rñi ro. Vµ quan träng h¬n, bªn c¹nh viÖc ®îc båi thêng khi
x¶y ra rñi ro tæn thÊt, hä cã ®îc mét t©m lý an t©m khi hä tiÕn hµnh c«ng viÖc kinh
doanh cña m×nh. Tham gia b¶o hiÓm c¸c doanh nghiÖp cßn ®îc c¸c c«ng ty b¶o
hiÓm t vÊn vÒ c¸c biÖn ph¸p phßng tr¸nh tæn thÊt, t¨ng cêng phßng ch¸y ch÷a ch¸y
vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý rñi ro nh»m ®¶m b¶o sù an toµn cao nhÊt.
Bªn c¹nh viÖc mang l¹i lîi Ých trªn cho c¸c doanh nghiÖp, B¶o hiÓm ho¶ ho¹n
vµ gi¸n ®o¹n kinh doanh còng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ x· héi. Bëi v× th«ng qua viÖc híng dÉn c¸c doanh nghiÖp thùc
hiÖn c¸c biÖn ph¸p an toµn, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®· gãp phÇn h¹n chÕ nh÷ng tæn
thÊt, tai n¹n gióp cho c¸c kh¸ch hµng cña hä cã ®iÒu kiÖn thóc ®Èy mì réng s¶n
xuÊt nh mong muèn. MÆt kh¸c, mét phÇn kh«ng nhá nguån phÝ b¶o hiÓm thu ®îc
tõ hai lo¹i h×nh nµy ®îc c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch Nhµ níc ®Ó
chÝnh phñ sö dông vµo c¸c môc ®Ých phôc vô x· héi.
Qua ®ã ta thÊy, b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ b¶o hiÓm Gi¸n ®o¹n kinh doanh cã t¸c
dông rÊt to lín ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ cña mäi ngêi d©n vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt
níc. Nã cã t¸c dông ®Ò phßng h¹n chÕ c¸c rñi ro x¶y ra, tr¸nh g©y thiÖt h¹i lín.
B¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ b¶o hiÓm Gi¸n ®o¹n kinh doanh cßn gãp phÇn vµo viÖc b¶o
vÖ trËt tù an toµn x· héi vµ sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ph¸t triÓn ®Êt níc.
II. LÞch sö ph¸t triÓn cña B¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ gi¸n ®o¹n kinh doanh.
7
HiÖp héi B¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®Çu tiªn ra ®êi ë §øc n¨m 1591 cã tªn lµ
Feuercasse sau ®ã mét thêi gian ng¾n ®· xuÊt hiÖn mét vµi tæ chøc kh¸c nhng
kh«ng ®Ó l¹i dÊu Ên g× lín.
M·i ®Õn n¨m 1666, sau khi chøng kiÕn mét ®¸m ch¸y ë thñ ®« London, ngêi
d©n Anh míi nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña viÖc thiÕt lËp hÖ thèng phßng ch¸y
ch÷a ch¸y vµ båi thêng cho nh÷ng ngêi bÞ thiÖt h¹i. ®¸m ch¸y lín kÐo dµi 7 ngµy 8
®ªm ®· ®Ó l¹i mét tæn thÊt rÊt lín, thiªu huû toµn bé 13200 ng«i nhµ, 87 nhµ thê
trong ®ã cã c¶ trô së cña Lloy’s vµ nhµ thê Saint Paul, thiªu huû gÇn nh toµn bé
thµnh phè, ®· kÝch thÝch sù ra ®êi cña b¶o hiÓm ch¸y ®Çu tiªn ë níc Anh.
§Õn n¨m 1667, v¨n phßng B¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®Çu tiªn ë níc Anh ®îc thµnh
lËp víi tªn gäi rÊt ®¬n gi¶n lµ: “The Fire office”. Ba n¨m sau ®ã mét v¨n phßng
c¹nh tranh kh¸c lµ: “The Friendly Societty” còng ®îc thµnh lËp. Hai v¨n phßng nµy
®Òu do t nh©n s¸ng lËp ra ®Ó b¶o vÖ nhµ cöa, tµi s¶n tho¸t khái th¶m ho¹ ch¸y. mét
sè c«ng ty kh¸c còng theo ®ã ra ®êi, ®¸ng chó ý lµ c«ng ty: “ Hand in hand ” n¨m
1696 vµ “ Sun Fire office ” n¨m 1710 vµ vÉn ho¹t ®éng cho ®Õn nay.
ë Mü, c«ng ty b¶o hiÓm ®Çu tiªn tiÕn hµnh thµnh c«ng B¶o hiÓm ho¶ ho¹n lµ
mét c«ng ty t¬ng hç do Benjamim Frankin vµ mét sè thµnh viªn kh¸c s¸ng lËp n¨m
1752, mang tªn lµ: Philadelphia Contribution chuyªn B¶o hiÓm ho¶ ho¹n cho nhµ
cöa. C«ng ty b¶o hiÓm cæ phÇn ®Çu tiªn ë Mü lµ c«ng ty The Insuarance Company
of North American thµnh lËp n¨m 1792.
§Õn nay trªn kh¾p thÕ giíi, B¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ ®·
trë thµnh nghiÖp vô truyÒn thèng víi sè phÝ thu ®îc hµng n¨m rÊt cao. ë NhËt
doanh thu phÝ b¶o hiÓm lµ1017008 triÖu yªn, chiÕm kho¶ng 15,5% doanh thu phÝ
b¶o hiÓm phi nh©n thä.
8
B¶o hiÓm Gi¸n ®o¹n kinh doanh ra ®êi muén h¬n nhiÒu so víi B¶o hiÓm ho¶
ho¹n. Cho ®Õn nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 20, ë níc Anh c¸c c«ng ty b¶o hiÓm mÆc dï
bÞ sù thóc Ðp cña ChÝnh Phñ vµ yªu cÇu cña c¸c nhµ s¶n xuÊt, vÉn cha tiÕn hµnh bÊt
cø lo¹i h×nh b¶o hiÓm tæn thÊt hËu qu¶ nµo. §ã lµ do sù phøc t¹p trong viÖc ph©n
tÝch c¸c chi phÝ tµi chÝnh, x¸c ®Þnh ph¹m vÞ b¶o hiÓm trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ chÝnh
trÞ cha æn ®Þnh. M·i tíi h¬n 80 n¨m sau sù ra ®êi cña hai nguyªn t¾c: Herry Booth
and Commercial Union(1923) vµ Polikoff Ltd v.North British and
Mercantile(1936) 55 LIL Rep.279 míi thùc sù ®Æt nÒn mãng cho b¶o hiÓm Gi¸n
®o¹n kinh doanh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. N¨m 1985, Giao dÞch cña b¶o hiÓm Gi¸n
®o¹n kinh doanh míi xu¸t hiÖn ë Uû ban tæn thÊt do hËu qu¶, mét bé phËn trong
Uû ban cña B¶o hiÓm ho¶ ho¹n. Uû ban nµy lµ n¬i ®Çu tiªn cho ra ®êi b¶n mÉu vÒ
§¬n b¶o hiÓm Gi¸n ®o¹n kinh doanh. MÉu ®¬n nµy ®îc th«ng qua bëi tÊt c¶ c¸c
nhµ b¶o hiÓm vµ ®· ®îc sö dông thö nghiÖm ë mét sè níc. Vµo th¸ng 10/1989,
hiÖp héi nh÷ng nhµ b¶o hiÓm níc Anh (ABI) ®· xem xÐt l¹i mÉu §¬n b¶o hiÓm
Gi¸n ®o¹n kinh doanh nhng chØ söa ch÷a nhá trong néi dung ®¬n vµ c¸ch tr×nh bµy,
kh«ng thay ®æi vÒ ph¹m vi b¶o hiÓm. Sau khi thay ®æi, th¸ng 3/1991, §¬n b¶o
hiÓm Gi¸n ®o¹n kinh doanh ®îc chÝnh thøc ph¸t hµnh. MÉu §¬n b¶o hiÓm Gi¸n
®o¹n kinh doanh ®· ®îc sö dông trong vµi n¨m, nã ®· kh¼ng ®Þnh ®îc nh÷ng ®iÓm
tÝch cùc cña nã, mÉu ®¬n nµy ®· cung cÊp mét lîng th«ng tin lín vÒ t×nh h×nh ho¹t
®éng cña doanh nghiÖp, x¸c ®Þnh ®îc thêi h¹n båi thêng còng nh nªu râ vÒ quyÒn
h¹n, tr¸ch nhiÖm cña ngêi ®îc b¶o hiÓm vµ ngêi b¶o hiÓm. Sù söa ch÷a ®ã gÇn nh
kh«ng ¶nh hëng g× vÒ mÉu ®¬n.
ë ViÖt Nam, nghiÖp vô B¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®îc triÓn khai tõ cuèi n¨m 1989,
theo quyÕt ®Þnh sè 06/TC-Q§ ngµy 17/01/1989 cña Bé tµi chÝnh. B¶o hiÓm ho¶
ho¹n ®· ®îc tiÕn hµnh ë hÇu hÕt 61 tØnh thµnh trong c¶ níc. Tuy nhiªn tµi s¶n ®îc
tham gia b¶o hiÓm míi chØ lµ con sè nhá bÐ cña c¶ níc. Vµ B¶o ViÖt còng chØ míi
b¶o hiÓm chñ yÕu lµ c¸c kho x¨ng, dÇu, cßn phÇn lín c¸c tµi s¶n cña c¸c nhµ m¸y,
xÝ nghiÖp kh¸ch s¹n, chî... trÞ gi¸ hµng tû ®ång vÉn cha ®îc b¶o hiÓm hÕt.
Th«ng t sè 82/TC-CN ngµy 31/12/1991 cña Bé tµi chÝnh híng dÉn thùc hiÖn
chØ thÞ 332 H§BT, vÒ viÖc b¶o toµn vèn kinh doanh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ
níc ghi râ: “ c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i mua b¶o hiÓm tµi s¶n ®Ó t¹o nguån bï ®¾p
cho c¸c thiÖt h¹i ë c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t¹i ViÖt Nam. Kho¶n chi vÒ b¶o hiÓm ( phÝ
b¶o hiÓm) ®îc h¹ch to¸n vµo gi¸ thµnh hoÆc chi phÝ lu th«ng cña doanh nghiÖp.
Nhµ níc sÎ kh«ng ghi gi¶m vèn cho trêng hîp tµi s¶n bÞ tæn thÊt v× nh÷ng rñi ro
mµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong níc ®· tiÕn hµnh triÓn khai nh÷ng lo¹i h×nh b¶o
hiÓm t¬ng tù...”
9
Nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm vµ còng t¹o ra sù c¹nh tranh
lµnh m¹nh tÝch cùc trong thÞ trêng b¶o hiÓm vµ ®ång thêi t¨ng cêng sù qu¶n lý cña
Nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ®Ó thóc ®Èy sù nghiÖp ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi, ChÝnh Phñ ®· cã nghÞ ®Þnh 100/CP ngµy 18/12/1993 vÒ viÖc kinh
doanh b¶o hiÓm theo ®ã hµng lo¹t c«ng ty b¶o hiÓm ®· ®îc Bé tµi chÝnh cho phÐp
thµnh lËp t¹o ra sù c¹nh tranh gay g¾t trong ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. ThÞ trêng b¶o hiÓm níc ta hiÖn nay ®· cã sù biÕn ®éng lín, sù c¹nh tranh ngµy cµng
diÔn ra gay g¾t h¬n c¶ ®èi víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong vµ ngoµi níc. NghiÖp vô
B¶o hiÓm ho¶ ho¹n sÏ lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc dÞch vô mµ c¸c nhµ b¶o hiÓm
trong vµ ngoµi níc ®Æc biÖt quan t©m.
Khi míi triÓn khai nghiÖp vô, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm chØ b¶o hiÓm cho hËu qu¶
do ch¸y g©y ra. Nhng do yªu cÇu cña ngêi tham gia b¶o hiÓm, c¸c c«ng ty b¶o
hiÓm cã thÓ b¶o hiÓm cho nh÷ng thiÖt h¹i gi¸n tiÕp g©y nªn tõ nh÷ng rñi ro ®îc b¶o
hiÓm th«ng qua hîp ®ång b¶o hiÓm phèi hîp.
10
Ch¬ng II
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña B¶o hiÓm ho¶ ho¹n
I. Néi dung c¬ b¶n cña B¶o hiÓm ho¶ ho¹n
1. Nh÷ng kh¸i niªm c¬ b¶n cña B¶o hiÓm ho¶ ho¹n
§Ó thÊy ®îc c¸c vÊn ®Ò cña B¶o hiÓm ho¶ ho¹n, tríc hÕt cÇn ph¶i hiÓu ®îc
mét sè kh¸i niÖm cã liªn quan theo quy ®Þnh chung cña quy t¾c b¶o hiÓm ho¶ ho¹n
vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt cña bé tµi chÝnh ban hµnh theo quyÕt ®Þnh 142/TCQB ngµy
2/5/1991 sau ®©y:
a. B¶o hiÓm ho¶ ho¹n: lµ mét lo¹i h×nh b¶o hiÓm tµi s¶n nh»m ¸p dông ®èi víi c¸c
®¬n vÞ xÝ nghiÖp, c¸c nhµ m¸y,... thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ
Quèc d©n. Gi¸ trÞ B¶o hiÓm ho¶ ho¹n thêng rÊt lín, khi rñi ro x¶y ra tæn thÊt kh«ng
chØ lµ mét ®¬n vÞ nhá mµ cã khi lµ ®èi víi toµn bé tµi s¶n.
b. Ch¸y: lµ ph¶n øng ho¸ häc cã to¶ nhiÖt vµ ph¸t ra ¸nh s¸ng.
c. Ho¶ ho¹n: lµ ch¸y x¶y ra kh«ng kiÓm so¸t ®îc ngoµi nguån löa chuyªn dïng
g©y thiÖt h¹i cho tµi s¶n vµ ngêi ë xung quanh.
d. §¬n vÞ rñi ro: lµ nhãm tµi s¶n t¸ch biÖt khái nhãm tµi s¶n kh¸c víi kho¶ng c¸ch
kh«ng cho phÐp löa tõ nhãm nµy lan sang nhãm kh¸c (tuy nhiªn kho¶ng c¸ch gÇn
nhÊt kh«ng díi 12m ).
§¬n vÞ rñi ro cã thÓ lµ mét hay mét nhãm ng«i nhµ hoÆc kho b·i ngoµi trêi
trong mét khu vùc kh«ng bÞ t¸ch rêi nhau bëi c¸c kho¶ng trèng hoÆc c¸c cÊu tróc
x©y dùng, chèng ch¸y nhng l¹i t¸ch rêi c¸c ng«i nhµ kh¸c vÒ kh«ng gian.
Ng«i nhµ ®îc coi lµ rêi nhau vÒ kh«ng gian khi kho¶ng trèng ph©n c¸ch gi÷a
hai khèi nhµ Ýt nhÊt b»ng chiÒu cao cña ng«i nhµ cao h¬n kho¶ng c¸ch tèi thiÓu
quy ®Þnh.
Kho¶ng c¸ch tèi thiÓu quy ®Þnh mµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm thêng dïng ®Ó triÓn
khai nghiÖp vô B¶o hiÓm ho¶ ho¹n nh sau:
- Gi÷a c¸c kho b·i ngoµi trêi cã chøa nguyªn vËt liÖu dÔ ch¸y lµ 20m.
- Gi÷a c¸c ng«i nhµ trong ®ã cã chøa hay gia c«ng c¸c vËt liÖu dÔ ch¸y víi c¸c
ng«i nhµ kh¸c lµ 15m.
11
- C¸c ®èi tîng kh¸c lµ 10m.
Têng ng¨n c¸ch ®¬n vÞ rñi ro lµ cÊu tróc x©y dùng ®Ó ph©n chia ng«i nhµ
thµnh tõng ®¬n vÞ rñi ro. Do ý nghÜa vÒ mÆt kü thuËt chèng ch¸y vµ kü thuËt b¶o
hiÓm ®Æt ra ®èi víi c¸c lo¹i têng nµy cao h¬n so víi têng chèng ch¸y. C¸c têng
ng¨n c¸ch nµy ph¶i lµ têng chÞu ch¸y cÊp F 180A vµ chÞu ®îc 4.000Nm víi nhiÖt
®é lín h¬n 1000 ®é C.
e. Tæn thÊt toµn bé:
- Tæn thÊt toµn bé thùc tÕ: lµ tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm bÞ ph¸ huû hoÆc bÞ h háng hoµn
toµn hoÆc sè lîng cßn nguyªn nhng gi¸ trÞ kh«ng cßn g×.
- Tæn thÊt toµn bé íc tÝnh: lµ tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm bÞ ph¸ huû hoÆc h háng ®Õn
møc nÕu söa ch÷a phôc håi th× chi phÝ söa ch÷a phôc håi b»ng hoÆc lín h¬n sè tiÒn
b¶o hiÓm.
2. §Æc ®iÓm cña ch¸y vµ B¶o hiÓm ho¶ ho¹n
B¶o hiÓm ho¶ ho¹n thuéc lo¹i h×nh b¶o hiÓm tµi s¶n nh»m ¸p dông ®èi víi c¸c
nhµ m¸y, xÝ nghiÖp kh¸ch s¹n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, gi¸ trÞ ®îc b¶o hiÓm
thêng rÊt lín khi rñi ro x¶y ra th× tæn thÊt kh«ng chØ lµ mét ®¬n vÞ nhá mµ cã khi lµ
toµn bé tµi s¶n.
Do ®ã b¶o hiÓm ho¶ ho¹n cã c¸c ®Æc ®iÓm sau:
- Ho¶ ho¹n lµ ch¸y x¶y ra kh«ng kiÓm so¸t ®îc ngoµi ngän löa chuyªn dïng vµ
g©y thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n vµ nh÷ng ngêi xung quanh.
- Ho¶ ho¹n lan rÊt nhanh, ho¶ ho¹n thùc chÊt lµ ph¶n øng ho¸ häc cã to¶ nhiÖt vµ
ph¸t s¸ng.
- Ho¶ ho¹n cã thÓ kiÓm so¸t ®îc nÕu con ngêi cã biÖn ph¸p ®Ò phßng vµ nhanh
chãng xö lý b»ng c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu kh¸c nhau. ChÝnh v× vËy mµ c«ng t¸c ®Ò
phßng vµ h¹n chÕ tæn thÊt trong nghiÖp vô nµy rÊt quan träng.
- C¸c lo¹i tµi s¶n kh¸c nhau cã thÓ x¶y ra ho¶ ho¹n ë møc ®é kh¸c nhau vµ thêi
®iÓm kh¸c nhau.
- Ho¹t ®éng cña nghiÖp vô B¶o hiÓm ho¶ ho¹n mang tÝnh kü thu¹t cao, ®Æc ®iÓm
nµy ®îc thÓ hiÖn râ qua c¸ch x¸c ®Þnh vµ ph©n chia c¸c ®¬n vÞ rñi ro, c¸ch tÝnh phÝ
c«ng t¸c gi¸m ®Þnh, ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt.
12
V× b¶o hiÓm ho¶ ho¹n cã c¸c ®Æc ®iÓm nh trªn nªn viÖc c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt
kinh doanh tham gia b¶o hiÓm lµ tÊt yÕu, cã nh vËy míi æn ®Þnh ®îc kinh doanh vµ
b¶o toµn ®ång vèn.
B¶o hiÓm ho¶ ho¹n chÝnh lµ sù b¶o trî cho nh÷ng tæn thÊt trùc tiÕp do ho¶
ho¹n g©y nªn. Ngoµi ra trong thùc tÕ khi x¶y ra ho¶ ho¹n cã thÓ ph¸t sinh c¸c tæn
thÊt gi¸n tiÕp, c¸c tæn thÊt g©y ra cho tµi s¶n cña ngêi thø ba vµ thuéc tr¸ch nhiÖm
cña ngêi b¶o hiÓm nh thiÖt h¹i vÒ kinh doanh, thiÖt h¹i g©y ra cho ngêi thø ba...
3. §èi tîng cña B¶o hiÓm ho¶ ho¹n
§èi tîng cña B¶o hiÓm ho¶ ho¹n bao gåm nh÷ng tµi s¶n cã kh¶ n¨ng gÆp rñi
ro ch¸y, thuéc quyÒn së h÷u vµ qu¶n lý hîp ph¸p cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh
doanh, dÞch vô, c¸c tæ chøc, c¸ nh©n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong x· héi.
C¸c c«ng ty b¶o hiÓm thêng chia c¸c ®èi tîng cña b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ra nh
sau:
- C«ng tr×nh x©y dùng, vËt kiÕn tróc ®· ®a vµo sö dông (trõ ®Êt ®ai).
- M¸y mãc thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn lao ®éng phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh.
- S¶n xuÊt vËt t, hµng ho¸ dù tr÷ trong kho.
- Nguyªn vËt liÖu, s¶n phÈm dë dang, thµnh phÈm vµ thµnh phÈm trªn d©y chuyÒn
s¶n xuÊt.
- Nhµ cöa d©n dông
- C¸c nhµ hµng, kh¸ch s¹n
- Chî vµ siªu thÞ
- C¸c hÖ thèng kho tµng
- Tµi s¶n cña hai ngµnh n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp. §èi víi ®èi tîng nµy thêng
c¸c c«ng ty b¶o hiÓm rÊt hiÓm khi nhËn b¶o hiÓm v× rÊt khã cã thÓ qu¶n lý vµ kiÓm
so¸t rñi ro.
ViÖc ph©n lo¹i nh trªn gióp cho c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý rñi
ro ®îc chÝnh x¸c h¬n, tÝnh phÝ b¶o hiÓm chÝnh x¸c vµ phï hîp h¬n. ®Æc biÖt gióp
cho chñ tµi s¶n vµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm x¸c ®Þnh ph¬ng ¸n phßng ch¸y ch÷a ch¸y
cã hiÖu qu¶.
4. Nh÷ng rñi ro ®îc B¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ nh÷ng rñi ro lo¹i trõ
13
4.1. Rñi ro ®îc b¶o hiÓm
Rñi ro lµ nh÷ng sù cè kh«ng ch¾c ch¾n x¶y ra nhng cã thÓ g©y h háng, thiÖt
h¹i cho ®èi tîng ®îc b¶o hiÓm. Trong B¶o hiÓm ho¶ ho¹n, rñi ro ®îc b¶o hiÓm bao
gåm:
a. Rñi ro c¬ b¶n
Rñi ro c¬ b¶n bao gåm: ch¸y, næ, sÐt.
- Ch¸y: ®îc quy ®Þnh cã g©y ra tæn thÊt, cã ngän löa, cã sù tù ph¸ huû nhng ngo¹i
trõ nguyªn nh©n g©y ra ch¸y lµ ®éng ®Êt, nói löa phun hoÆc c¸c biÕn ®éng kh¸c
cña thiªn nhiªn vµ c¸c thiÖt h¹i g©y ra do tµi s¶n tù to¶ nhiÖt hoÆc chÞu t¸c ®éng
cña qu¸ tr×nh xö lý cã dïng nhiÖt. Ngoµi ra, bÊt kú thiÖt h¹i nµo g©y nªn bëi hoÆc
do hËu qu¶ cña viÖc ®èt rõng, bôi c©y, ®ång cá, hoÆc ®èt ch¸y víi môc ®Ých lµm
s¹ch ruéng ®ång, ®Êt ®ai dï lµ ngÉu nhiªn g©y ra còng kh«ng ®îc båi thêng.
- SÐt: chØ cã t¸c ®éng cña tia chíp vµ tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm. ChØ cã nh÷ng thiÖt h¹i
trùc tiÕp do tia sÐt g©y ra hoÆc lµm biÕn d¹ng hoÆc g©y ra ho¶ ho¹n cho tµi s¶n ®ã
míi ®îc båi thêng.
- Næ: lµ hiªn tîng ch¸y x¶y ra cùc nhanh, t¹o ra hoÆc gi¶i phãng mét ¸p lùc lín
kÌm theo mét tiÕng ®éng m¹nh, ph¸t sinh bëi sù gi¶n në nhanh vµ m¹nh cña c¸c
chÊt láng, chÊt r¾n vµ chÊt khÝ. C¸c rñi ro nµy chØ ®îc b¶o hiÓm trong trêng hîp næ
nåi h¬i vµ h¬i ®èt phôc vô sinh ho¹t.
Ngoµi ra, cßn c¸c thiÖt h¹i vËt chÊt kh«ng ph¶i do ch¸y trùc tiÕp g©y nªn nh:
+ ThiÖt h¹i tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm do ph¬ng tiÖn hoÆc do biÖn ph¸p cøu ch¸y g©y ra
nh ®æ têng hoÆc rµo ch¾n do ®éi cøu ho¶ hoÆc c¸c ph¬ng tiÖn cña hä g©y ra trong
qu¸ tr×nh ch÷a ch¸y.
+ ThiÖt h¹i tµi s¶n do mÊt c¾p trong khi ho¶ ho¹n mµ ngêi b¶o hiÓm kh«ng minh
chøng ®îc lµ mÊt c¾p.
Nh÷ng rñi ro nµy ®îc gäi lµ rñi ro më réng kh«ng tÝnh phÝ.
b. Rñi ro phô
Bªn c¹nh c¸c rñi ro c¬ b¶n, cßn cã c¸c rñi ro ®Æc biÖt, ®éc lËp kh«ng n»m
trong rñi ro ch¸y nhng cã thÓ lùa chän ®Ó b¶o hiÓm cïng víi B¶o hiÓm ho¶ ho¹n
nhê viÖc më réng ®èi tîng b¶o hiÓm. ChØ cã b¶o hiÓm cho nh÷ng rñi ro c¬ b¶n míi
cã thÓ b¶o hiÓm cho nh÷ng rñi ro phô. Nh÷ng rñi ro phô bao gåm:
14
- M¸y bay vµ c¸c ph¬ng tiÖn hµng kh«ng hoÆc c¸c tµi s¶n cña c¸c ph¬ng tiÖn ®ã
r¬i.
- §éng ®Êt nói löa phun bao gåm c¶ lôt vµ níc biÓn trµn do hËu qu¶ cña ®éng ®Êt
vµ nói löa phun.
- Gi«ng b·o, lò lôt, ma ®¸.
- Vì hay trµn níc tõ bÓ chøa níc, thiÕt bÞ chøa níc hay ®êng èng dÉn níc nhng
lo¹i trõ tµi s¶n bÞ ph¸ huû hay h h¹i do níc ch¶y, rß rØ tõ hÖ thèng thiÕt bÞ phßng
ch¸y ch÷a ch¸y tù ®éng.
- G©y rèi, ®×nh c«ng, b·i c«ng, sa th¶i.
4.2. Nh÷ng rñi ro kh«ng ®îc b¶o hiÓm
§©y lµ lo¹i rñi ro ph¶i ®îc cô thÓ ho¸ trong v¨n b¶n, hîp ®ång v× phÇn lo¹i
trõ thêng hay g©y ra tranh chÊp gi÷a ngêi tham gia víi ngêi b¶o hiÓm do liªn quan
®Õn quyÒn lîi cña mçi bªn. Nh÷ng rñi ro lo¹i trõ ®îc c¸c c«ng ty b¶o hiÓm quy
®Þnh nh sau:
- C¸c thiÖt hai do næi lo¹n, lao ®éng d©n sù, quÇn chóng næi dËy, b·i c«ng, sa th¶i
c«ng nh©n viªn chøc, chiÕn tranh x©m lîc, c¸c hµnh ®éng thï ®Þch cña níc ngoµi,
chiÕn sù næi lo¹n, néi chiÕn khëi nghÜa, c¸ch m¹ng binh biÕn, b¹o ®éng, ®¶o chÝnh,
khñng bè...
- Nh÷ng rñi ro do ho¹t ®éng cè ý hoÆc ®ång lo· cña ngêi ®îc b¶o hiÓm.
- BÊt kú tæn thÊt nµo trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp mµ nguyªn nh©n g©y ra cã liªn quan
®Õn phãng x¹ vµ c¸c tÝnh chÊt thuéc phãng x¹.
- Nh÷ng thiÖt h¹i vÒ tiÒn b¹c, kim lo¹i quý, ®¸ quý, chøng kho¸n, th b¶o l·nh, tem
phiÕu, tµi liÖu, b¶n th¶o sæ s¸ch kinh doanh, b¶n mÉu, v¨n b»ng, khu«n mÉu, b¶n
vÏ, tµi liÖu thiÕt kÕ... trõ khi ®îc x¸c ®Þnh cô thÓ lµ chóng ®îc b¶o hiÓm theo §¬n
b¶o hiÓm ho¶ ho¹n.
- Nh÷ng tæn thÊt hµng ho¸ nhËn uû th¸c hay ký göi trõ khi nh÷ng hµng ho¸ nµy
®îc x¸c nhËn trong GiÊy chøng nhËn lµ ®îc b¶o hiÓm vµ nép thªm phÝ theo tû lÖ
quy ®Þnh.
- Nh÷ng thiÖt h¹i vÒ ngêi, ®éng vËt hay thùc vËt sèng.
15
- Nh÷ng thiÖt h¹i cã tÝnh chÊt hËu qu¶ x¶y ra sau ho¶ ho¹n díi bÊt kú h×nh thøc
nµo, cô thÓ: gi¸n ®o¹n kinh doanh, mÊt thu nhËp, « nhiÔm m«i trêng.
- Nh÷ng thiÖt h¹i do chÊt næ trõ x¨ng dÇu.
- Nh÷ng tµi s¶n bÞ mÊt c¾p, bÞ cíp trong khi x¶y ra ho¶ ho¹n.
- Nh÷ng thiÖt h¹i g©y ra cho ngêi thø ba.
- Nh÷ng thiÖt h¹i thuéc ph¹m vi møc miÔn thêng. Møc miÔn thêng ®îc c¸c c«ng
ty b¶o hiÓm trªn thÕ giíi quy ®Þnh nh sau: møc miÔn båi thêng b¾t buéc lµ 2% so
víi tiÒn b¶o hiÓm nhng tèi thiÓu kh«ng díi 1000$/vô, tèi ®a kh«ng qu¸ 2000$/vô.
Tuy vËy, nh÷ng thiÖt h¹i vÒ thuª nhµ còng ®îc b¶o hiÓm ho¶ ho¹n båi thêng
nhng ph¶i cã giÊy tê hîp lÖ.
5. Gi¸ trÞ b¶o hiÓm vµ sè tiÒn b¶o hiÓm
5.1. Gi¸ trÞ b¶o hiÓm
§Ó x¸c ®Þnh ®îc sè tiÒn b¶o hiÓm tríc hÕt cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®îc gi¸ trÞ b¶o
hiÓm. Gi¸ trÞ b¶o hiÓm lµ gi¸ trÞ cña tµi s¶n cÇn ®îc b¶o hiÓm. Gi¸ trÞ nµy cã thÓ lµ
gi¸ trÞ thùc tÕ hoÆc gi¸ trÞ mua míi cña tµi s¶n.
Gi¸ trÞ mua míi cña tµi s¶n ®îc x¸c ®Þnh t¹i thêi ®iÓm khi tµi s¶n ®ã b¾t ®Çu
®a vµo sö dông, ho¹t ®éng.
Gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi s¶n b¶o hiÓm lµ gi¸ trÞ ®îc x¸c ®Þnh, ®¸nh gi¸ t¹i thêi
®iÓm mua b¶o hiÓm.
§èi tîng b¶o hiÓm ho¶ ho¹n rÊt réng vµ phøc t¹p, mçi ®èi tîng t¹i mét thêi
®iÓm cã gi¸ trÞ kh¸c nhau. Tuy nhiªn, phÇn lín tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm ho¶ ho¹n cã
gi¸ trÞ rÊt lín nh: Nhµ cöa, c«ng tr×nh, m¸y mãc thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn vËn t¶i, hµng
ho¸ vËt t trong kho, thiÕt bÞ v¨n phßng, c¸c tr¹m x¨ng dÇu, c©y x¨ng ...cho nªn khi
x¸c ®inh gi¸ trÞ b¶o hiÓm ph¶i tuú thuéc vµo tõng lo¹i tµi s¶n, th«ng thêng ngêi ta
sö dông c¸c lo¹i gi¸ trÞ sau ®©y:
- Gi¸ trÞ míi (gi¸ trÞ ban ®Çu): lµ gi¸ trÞ cña tµi s¶n t¹i thêi ®iÓm mua míi hoÆc t¹i
thêi ®iÓm b¾t ®Çu ®em vµo sö dông . Gi¸ trÞ míi bao gåm: nguyªn gi¸ + chi phÝ vËn
chuyÓn + chi phÝ l¾p ®Æt ch¹y thö.
16
- Gi¸ trÞ thùc tÕ: gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi s¶n ®îc ®¸nh gi¸ t¹i thêi ®iÓm ngêi sö dông,
ngêi së h÷u tham gia tham gia cho tµi s¶n ®ã.
Tuy nhiªn, trong b¶o hiÓm ho¶ ho¹n thêng chØ b¶o hiÓm theo gi¸ trÞ cßn l¹i.
Khi tÝnh gi¸ trÞ b¶o hiÓm trong b¶o hiÓm ho¶ ho¹n cã nhiÒu lo¹i tµi s¶n kh«ng
thùc hiÖn ®îc bëi v× nã lµ v« gi¸, vÝ dô nh: c«ng tr×nh kiÕn tróc, viÖn b¶o tµng, vËt
kû niÖm, vËt chøng lÞch sö... §Æc biÖt cã mét sè lo¹i tµi s¶n lµ hµng ho¸ lu trö trong
c¸c kho biÕn ®éng liªn tôc theo thêi gian.
Tuy vËy, cã thÓ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña mét sè tµi s¶n nh sau:
- Gi¸ trÞ b¶o hiÓm cña ng«i nhµ ( nhµ xëng, v¨n phßng, nhµ ë) ®îc x¸c ®Þnh theo
gi¸ trÞ míi hoÆc gi¸ trÞ cßn l¹i.
+ Gi¸ trÞ míi: lµ gi¸ trÞ míi x©y cña ng«i nhµ bao gåm c¶ chi phÝ kh¶o s¸t thiÕt kÕ
®Ó x©y dùng ng«i nhµ ®ã.
+ Gi¸ trÞ cßn l¹i: lµ gi¸ trÞ míi trõ ®i hao mßn do sö dông theo thêi gian.
- Gi¸ trÞ b¶o hiÓm cña m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c¸c lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh kh¸c ®îc x¸c
®Þnh trªn c¬ së mua míi ( bao gåm c¶ chi phÝ v©n chuyÓn l¾p ®Æt nÕu cã) hoÆc gi¸
trÞ cßn l¹i cña m¸y mãc thiªt bÞ hoÆc tµi s¶n cè ®Þnh ®ã.
Th«ng thêng c¸c c«ng ty b¶o hiÓm sö dông gi¸ trÞ cßn l¹i khi m¸y mãc thiªt
bÞ hoÆc tµi s¶n cè ®Þnh ®îc b¶o hiÓm ®· ®em sö dông trong mét thêi gian nhÊt
®Þnh.
- Gi¸ trÞ b¶o hiÓm cña thµnh phÈm vµ b¸n thµnh phÈm ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së gi¸
thµnh s¶n xuÊt.
- Gi¸ trÞ b¶o hiÓm cña hµng ho¸ mua vÒ ®ang ®Ó trong kho, cöa hµng ®îc x¸c ®Þnh
theo gi¸ mua céng víi chi phÝ vËn chuyÓn.
5.2. Sè tiÒn b¶o hiÓm
Trong ho¹t ®éng c«ng ty b¶o hiÓm chØ båi thêng b»ng tiÒn mµ kh«ng båi thêng b»ng hiÖn vËt. V× vËy, ®èi víi mçi ®¬n vÞ b¶o hiÓm ®Òu ph¶i ghi sè tiÒn b¶o
hiÓm,trong mçi hîp ®ång b¶o hiÓm còng kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp ®Õn sè tiÒn b¶o
hiÓm, ®©y lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó tÝnh phÝ vµ lµ c¬ së cho viÖc båi th êng cña ngêi b¶o
hiÓm khi xÈy ra tæn thÊt.
17
Sè tiÒn b¶o hiÓm lµ giíi h¹n båi thêng tèi ®a cña ngêi b¶o hiÓm trong trêng
hîp tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm bÞ tæn thÊt toµn bé. V× vËy, x¸c ®Þnh chÝnh x¸c sè tiÒn b¶o
hiÓm cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng, c¬ së x¸c ®Þnh sè tiÒn b¶o hiÓm lµ gi¸ trÞ b¶o
hiÓm.
Nãi chung, sè tiÒn b¶o hiÓm do c«ng ty b¶o hiÓm vµ ngêi tham gia b¶o b¶o
hiÓm tho¶ thuËn víi nhau. Tuy nhiªn, ph¶i dùa trªn c¬ së kiÓm tra ®èi tîng b¶o
hiÓm cña ngêi ®îc b¶o hiÓm vµ c¸c giÊy tê sæ s¸ch cã liªn quan.
Sè tiÒn b¶o hiÓm cã thÓ cao thÊp kh¸c nhau tuú thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè, sè
tiÒn b¶o hiÓm cã thÓ cao h¬n hoÆc b»ng hoÆc thÊp h¬n gi¸ trÞ tµi s¶n nhng vÒ
nguyªn t¾c, khi x¸c ®Þnh sè tiÒn b¶o hiÓm ph¶i c¨n cø vµo gi¸ trÞ b¶o hiÓm. Tuy
vËy, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm thêng quy ®Þnh: sè tiÒn b¶o hiÓm kh«ng ®îc vît qu¸
10% gi¸ trÞ b¶o hiÓm. Cßn nÕu b¶o hiÓm theo sù tho¶ thuËn th× ph¶i ghi râ trong
hîp ®ång sè tiÒn b¶o hiÓm b»ng bao nhiªu % gi¸ trÞ cña tµi s¶n ®Ó khi båi thêng
tæn thÊt bé phËn th× ¸p dông nguyªn t¾c båi thêng theo tû lÖ.
Trong b¶o hiÓm ho¶ ho¹n cÇn lu ý r»ng khi nhËn b¶o hiÓm th× kh«ng chÊp
nhËn theo kiÓu chän ®iÓm, kh«ng chÊp nhËn chØ b¶o hiÓm cho nh÷ng bé phËn tµi
s¶n, nh÷ng c«ng ®o¹n s¶n xuÊt cã nhiÒu rñi ro nhÊt v× ®iÒu ®ã th¬ng g©y bÊt lîi cho
ngêi b¶o hiÓm. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm thêng b¶o hiÓm toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n song
còng cã thÓ b¶o hiÓm 50% gi¸ trÞ tµi s¶n ®ã.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, quy m« s¶n xuÊt kinh doanh cã xu híng ngµy
cµng më réng do ®ã sè lîng hµng vµ gi¸ trÞ tµi s¶n còng ®îc t¨ng lªn. MÆt kh¸c, tµi
s¶n cña mçi nhãm thêng xuyªn biÕn ®éng hoÆc cã nh÷ng lo¹i tµi s¶n rÊt khã x¸c
®Þnh gi¸ trÞ. Nh vËy, viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ b¶o hiÓm trong trêng hîp nµy rÊt phøc
t¹p. V× vËy, khi x¸c ®Þnh sè tiÒn b¶o hiÓm cã thÓ sö dông hai chØ tiªu ®ã lµ: b¶o
hiÓm theo gi¸ trÞ trung b×nh hoÆc b¶o hiÓm theo gi¸ trÞ tèi ®a.
NÕu b¶o hiÓm theo gi¸ trÞ trung b×nh: Ngêi ®îc b¶o hiÓm ph¶i íc tÝnh vµ th«ng
b¸o cho ngêi b¶o hiÓm biÕt gi¸ trÞ sè hµng ho¸ trung b×nh cã trong kho, trong cöa
hµng. Trong thêi gian b¶o hiÓm gi¸ trÞ trung b×nh nµy ®îc coi lµ sè tiÒn b¶o hiÓm.
Khi tæn thÊt x¶y ra thuéc ph¹m vÞ b¶o hiÓm, ngêi b¶o hiÓm båi thêng thiÖt h¹i
thùc tÕ nhng kh«ng vît qu¸ gi¸ trÞ trung b×nh ®· ®îc khai b¸o.
18
NÕu b¶o hiÓm theo gi¸ trÞ tèi ®a: th× ngêi ®îc b¶o hiÓm íc tÝnh vµ th«ng b¸o cho
ngêi b¶o hiÓm biÕt gi¸ trÞ sè lîng hµng ho¸ tèi ®a cã thÓ ®¹t vµo mét thêi ®iÓm nµo
®ã trong thêi gian b¶o hiÓm. PhÝ b¶o hiÓm ®îc tÝnh trªn c¬ së gi¸ trÞ tèi ®a nhng
chØ thu tríc 75% . Khi tæn thÊt x¶y ra thuéc ph¹m vÞ b¶o hiÓm, ngêi b¶o hiÓm båi
thêng thiÖt h¹i thùc tÕ nhng kh«ng vît qu¸ gi¸ trÞ tèi ®a ®· khai b¸o. §Çu mçi
th¸ng, mçi quý( tuú theo tho¶ thuËn cña mçi bªn), ngêi ®îc b¶o hiÓm th«ng b¸o
cho ngêi b¶o hiÓm sè hµng ho¸ tèi ®a thùc cã trong th¸ng, trong quý tríc ®ã ®Ó ngêi b¶o hiÓm tiÖn theo giái gi¸m s¸t. Cuèi thêi h¹n b¶o hiÓm trªn c¬ së c¸c gi¸ trÞ ®·
®îc th«ng b¸o, ngêi b¶o hiÓm tÝnh gi¸ trÞ sè hµng ho¸ tèi ®a b×nh qu©n cña c¶ thêi
h¹n b¶o hiÓm vµ tÝnh l¹i phÝ b¶o hiÓm. NÕu phÝ b¶o hiÓm tÝnh ®îc trªn c¬ së sè gi¸
trÞ tèi ®a b×nh qu©n cña c¶ thêi h¹n b¶o hiÓm lín h¬n sè phÝ ®· nép th× ngêi ®îc
b¶o hiÓm tr¶ thªm cho ngêi b¶o hiÓm sè phÝ cßn thiÕu.
Trong thêi gian b¶o hiÓm, tæn thÊt thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm ®îc ngêi b¶o hiÓm
båi thêng vµ sè tiÒn båi thêng vît qu¸ gi¸ trÞ tèi ®a b×nh qu©n th× phÝ b¶o hiÓm ®îc
tÝnh dùa vµo sè tiÒn båi thêng ®· tr¶( trong trêng hîp nµy sè tiÒn båi thêng ®îc coi
lµ sè tiÒn b¶o hiÓm).
ViÖc ¸p dông b¶o hiÓm theo gi¸ trÞ tèi ®a rÊt phøc t¹p ®ßi hái ngêi b¶o hiÓm
ph¶i biÕt gi¸ trÞ hµng ho¸ tham gia b¶o hiÓm, theo giái chÆt chÏ sè hµng ho¸ ®ã
trong suèt thêi gian b¶o hiÓm. Nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín ngêi b¶o hiÓm khã cã
thÓ t¸i b¶o hiÓm v× tÝnh phÝ phøc t¹p vµ khã kh¨n.
Ngîc l¹i, b¶o hiÓm theo gi¸ trÞ trung b×nh l¹i ®¬n gi¶n dÓ theo dâi ®ång thêi
cã lîi vÒ tÝnh phÝ b¶o hiÓm. NÕu mét lo¹i hµng ho¸ ®îc b¶o hiÓm gi¸ trÞ Ýt biÕn
®éng trªn thÞ trêng th× ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy rÊt thuËn tiÖn.
NÕu tham gia b¶o hiÓm ®· nhiÒu n¨m, th× viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tèi ®a c¨n cø
vµo sè liÖu cña nhiÒu n¨m tríc ®ã. ViÖc ngêi ®îc b¶o hiÓm tham gia víi sè tiÒn nµo
lµ do hai bªn tho¶ thuËn nhng tuú theo lo¹i tµi s¶n mµ ngêi b¶o hiÓm híng dÉn cho
ngêi tham gia cïng x¸c ®Þnh ®Ó hä thÊy ®îc c¸ch tÝnh to¸n vµ tÝnh hîp lý mµ m×nh
tham gia, tr¸nh hiÖn tîng tranh c·i phiÒn hµ.
19
Nh vËy, hai chØ tiªu trªn ®îc tho¶ thuËn tríc khi ký kÕt hîp ®ång. Ngêi tham
gia b¶o hiÓm cã thÓ la chän mét trong hai chØ tiªu lµm sè tiÒn b¶o hiÓm, thÕ nhng
viÖc chän chØ tiªu nµo còng ®Òu liªn quan ®Õn phÝ b¶o hiÓm, vµ ngêi tham gia ph¶i
chÊp nhËn tÝnh phÝ theo tõng chØ tiªu nµy. Tuy vËy, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm thêng b¶o
hiÓm theo gi¸ trÞ trung b×nh, do c¸ch tÝnh ®¬n gi¶n, Ýt ph¶i theo dâi, thuËn lîi cho
viÖc tÝnh phÝ vµ thu phÝ. Cßn b¶o hiÓm theo gi¸ trÞ tèi ®a rÊt phøc t¹p trong viÖc
®iÒu chØnh vµ thu, tr¶ l¹i phÝ ë ®Çu, cuèi th¸ng, quý, ®ßi hái nhµ b¶o hiÓm ph¶i thêng xuyªn theo dâi gi¸ trÞ hµng ho¸ trong suèt thêi gian b¶o hiÓm. Do vËy ngêi
b¶o hiÓm thêng khuyÕn khÝch b¶o hiÓm theo gi¸ trÞ trung b×nh.
CÇn lu ý r»ng, dï b¶o hiÓm theo h×nh thøc nµo th× sè tiÒn båi thêng còng
kh«ng vît qu¸ sè tiÒn b¶o hiÓm. NÕu ph¶i båi thêng lµm nhiÒu lÇn th× tæng sè tiÒn
båi thêng trong tÊt c¶ c¸c lÇn kh«ng ®îc vît qu¸ sè tiÒn b¶o hiÓm. Mçi lÇn båi thêng sè tiÒn b¶o hiÓm l¹i gi¶m ®i mét Ýt ngang b»ng víi sè tiÒn b¶o hiÓm ®· tr¶.
Muèn kh«i phôc l¹i sè tiÒn b¶o hiÓm lªn ngang b»ng sè tiÒn b¶o hiÓm ban ®Çu,
ngêi ®îc b¶o hiÓm ph¶i nép phÝ bæ sung t¬ng øng víi sè tiÒn b¶o hiÓm t¨ng thªm
vµ tû lÖ víi kho¶ng thêi gian cßn l¹i cña b¶o hiÓm. NÕu ngêi tham gia kh«ng kh«i
phôc l¹i sè tiÒn b¶o hiÓm th× trong mçi lÇn tæn thÊt sau sè tiÒn b¶o hiÓm tèi ®a sÏ
kh«ng vît qu¸ sè tiÒn b¶o hiÓm cßn l¹i sau khi ®· trõ ®Þ tÊt c¶ c¸c kho¶n båi thêng
®· tr¶ cho ®Õn thêi ®iÓm ®ã.
6. Nguyªn t¾c chung, c¸c yÕu tè ¶nh hëng vµ ph¬ng ph¸p tÝnh phÝ B¶o hiÓm
ho¶ ho¹n
6.1. Nguyªn t¾c chung
PhÝ b¶o hiÓm lµ kho¶n tiÒn mµ ngêi tham gia b¶o hiÓm nép cho c¬ qua b¶o
hiÓm ®Ó b¶o hiÓm cho nh÷ng rñi ro mµ hä tham gia. PhÝ b¶o hiÓm chÝnh lµ gi¸ c¶
dÞch vô b¶o hiÓm. Do vËy, viÖc tÝnh to¸n møc phÝ phï hîp víi yªu cÇu kh¸ch hµng,
võa ®¶m b¶o ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i lµ mét vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n. Tríc khi
®a ra møc phÝ, c«ng ty cÇn c©n nh¾c kû v× ®©y lµ mét yÕu tè c¬ b¶n cña c¹ch tranh.
20
- Xem thêm -