Tài liệu Lựa chọn bài tập phát triển sức nhanh nâng cao thành tích chạy 100m cho nữ đội tuyển điền kinh trường thpt bình xuyên – vĩnh phúc

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC THỂ CHẤT LƯU THỊ QUYÊN LỰA CHỌN BÀI TẬP PHÁT TRIỂN SỨC NHANH NÂNG CAO THÀNH TÍCH CHẠY 100M CHO NỮ ĐỘI TUYỂN ĐIỀN KINH TRƯỜNG THPT BÌNH XUYÊN – VĨNH PHÚC KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC HÀ NỘI, 5/2018 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC THỂ CHẤT LƯU THỊ QUYÊN LỰA CHỌN BÀI TẬP PHÁT TRIỂN SỨC NHANH NÂNG CAO THÀNH TÍCH CHẠY 100M CHO NỮ ĐỘI TUYỂN ĐIỀN KINH TRƯỜNG THPT BÌNH XUYÊN – VĨNH PHÚC KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngành học: Giáo dục Thể chất Cán bộ hướng dẫn ThS. DƯƠNG VĂN VĨ HÀ NỘI, 5/2018 LỜI CAM ĐOAN Tên tôi là: LƯU THỊ QUYÊN Sinh viên lớp K40 GDTC, trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. Tôi xin cam đoan đề tài này là của riêng tôi, chưa được bảo vệ trước hội đồng khoa học nào. Toàn bộ những vấn đề đưa ra bàn luận, nghiên cứu đều mang tính thời sự, cấp thiết và đúng với thực tế khách quan của trường THPT Bình Xuyên – Vĩnh Phúc. Hà Nội, tháng 5 năm 2018 Sinh viên Lưu Thị Quyên DANH MỤC VIẾT TẮT Đ : Điểm ĐC : Đối chứng ĐHSP : Đại học sư phạm GDTC : Giáo dục thể chất HLV : Huấn luyện viên N : Số người (s) : Giây STN : Sau thực nghiệm STT : Số thứ tự TD : Thể dục TDTT : Thể dục thể thao TĐC : Tốc độ cao TN : Thực nghiệm TT : Thể thao TTN : Trước thực nghiệm THPT : Trung học phổ thông VĐV : Vận động viên XPC : Xuất phát cao XPT : Xuất phát thấp MỤC LỤC Trang ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ..................... 4 1.1. Những quan điểm của Đảng và Nhà nước về công tác GDTC trong trường học ................................................................................................. 4 1.2. Mục tiêu, nhiệm vụ và vai trò của GDTC trong trường học...................... 5 1.2.1. Mục tiêu của giáo dục thể chất trong trường học ................................... 5 1.2.2. Nhiệm vụ của giáo dục thể chất trong trường học .................................. 6 1.2.3. Vai trò của giáo dục thể chất trong trường học....................................... 6 1.3. Nội dung và các giai đoạn huấn luyện điền kinh ....................................... 7 1.3.1. Nội dung huấn luyện điền kinh ............................................................... 7 1.3.2. Các giai đoạn huấn luyện điền kinh ........................................................ 7 1.4. Sức nhanh và các biểu hiện của sức nhanh. ............................................ 11 1.4.1 Đặc điểm sức nhanh ............................................................................... 11 1.4.2. Cơ sở sinh lý của sức nhanh.................................................................. 13 1.5. Phương pháp rèn luyện sức nhanh ........................................................... 16 1.5.1. Phương pháp rèn luyện sức nhanh phản ứng vận động đơn giản ......... 16 1.5.2. Phương pháp rèn luyện sức nhanh phản ứng phức tạp ......................... 17 1.5.3. Phương pháp rèn luyện sức nhanh tần số động tác .............................. 17 1.5.4. Mối quan hệ giữa các tố chất thể lực trong việc nâng cao thành tích chạy 100m ............................................................................................... 18 1.6. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh THPT ............................................... 21 1.6.1. Đặc điểm tâm lý của học sinh THPT .................................................... 21 1.6.2. Đặc điểm sinh lý của học sinh THPT ................................................... 22 CHƯƠNG 2. NHIỆM VỤ, PHƯƠNG PHÁP, TỔ CHỨC NGHIÊNCỨU....................................................................................... 24 2.1. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................... 24 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 24 2.2.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu ......................................... 24 2.2.2. Phương pháp phỏng vấn ........................................................................ 25 2.2.3. Phương pháp quan sát sư phạm............................................................. 25 2.2.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm............................................................. 26 2.2.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ...................................................... 26 2.2.6. Phương pháp toán học thống kê ............................................................ 27 2.3. Tổ chức nghiên cứu .................................................................................. 28 2.3.1. Thời gian nghiên cứu ............................................................................ 28 2.3.2. Địa điểm nghiên cứu ............................................................................. 29 2.3.3. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 29 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................... 30 3.1. Đánh giá thực trạng công tác GDTC và sự phát triển sức nhanh trong chạy 100m của nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Bình Xuyên – Vĩnh Phúc ........................................................................................................ 30 3.1.1. Thực trạng công tác GDTC trường THPT Bình Xuyên – Vĩnh Phúc ...........30 3.1.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên TDTT trường THPT Bình Xuyên – Vĩnh Phúc ................................................................................................................ 30 3.1.3. Thực trạng cơ sở vật chất phục vụ công tác GDTC .............................. 31 3.1.4. Thực trạng sử dụng bài tập phát triển sức nhanh của nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Bình Xuyên – Vĩnh Phúc ................................................. 32 3.2. Lựa chọn, ứng dụng và đánh giá hiệu quả bài tập phát triển sức nhanh nâng cao thành tích chạy 100m cho nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Bình Xuyên – Vĩnh Phúc ............................................................ 34 3.2.1. Lựa chọn bài tập phát triển sức nhanh nâng cao thành tích chạy 100m cho nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Bình Xuyên – Vĩnh Phúc ....................... 34 3.2.2. Ứng dụng và đánh giá hiệu quả bài tập phát triển sức nhanh trong chạy 100m cho nữ đội tuyển trường Bình Xuyên – Vĩnh Phúc ..................... 39 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 46 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC BIỂU BẢNG Số biểu bảng Bảng 3.1 Nội dung Trang Thực trạng đội ngũ giáo viên TDTT trường THPT Bình 28 Xuyên – Vĩnh Phúc Bảng 3.2 Thực trạng cơ sở vật chất phục vụ cho công tác GDTC 29 Bảng 3.3 Bài tập phát triển sức nhanh chạy 100m đang được 30 trường Bình Xuyên – Vĩnh Phúc áp dụng Bảng 3.4 Kết quả phỏng vấn lựa chọn bài tập phát triển sức nhanh 32 (n=10) Bảng 3.5 Kết quả phỏng vấn lựa chọn các test đánh giá sức nhanh 35 chạy 100m cho nữ đội tuyển điền kinh (n=10) Bảng 3.6 Kết quả các test kiểm tra trước thực nghiệm của 2 nhóm ( = 37 =8) Bảng 3.7 Tiến trình thực nghiệm 38 Bảng 3.8 Kết quả các test kiểm tra sau thực nghiệm của 2 nhóm 39 ( = =8) Biểu đồ 3.1 Biểu diễn kết quả chạy 30m XPT TTN và STN(s) 40 Biểu đố 3.2 Biểu diễn kết quả chạy 60m XPT TTN và STN(s) 40 Biểu đồ 3.4 Biểu diễn kết quả chạy 100m XPT TTN và STN(s) 41 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của đất nước, Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng vị trí của công tác TDTT đối với thế hệ trẻ và xem đó là động lực quan trọng và khẳng định cần phải có chính sách chăm sóc, giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ Việt Nam phát triển hài hòa về các mặt thể chất, tinh thần, trí tuệ và đạo đức. Sức khỏe được xem như một bộ phận cấu thành trong nền văn hóa, đó là một mặt quan trọng trong chất lượng đời sống, là nguồn tài sản quý báu của mỗi quốc gia, là sản phẩm phản ánh một cách khách quan thành tựu trong mọi lĩnh vực khoa học. Trong đó có sự đóng góp quan trọng của ngành TDTT nói chung và khoa học TDTT nói riêng. Hòa chung với sự phát triển về mọi mặt của đất nước, nền TDTT nước ta cũng không ngừng phát triển và khẳng định được vị thế trong khu vực. Ngày nay cùng với sự phát triển như vũ bão của các ngành khoa học, như khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, thì khoa học thể dục thể thao cũng phát triển rực rỡ thành tích của các môn thể thao cũng ngày càng phát triển. TDTT có vai trò quan trọng trong giáo dục, bởi nó là hoạt động có tác dụng nhiều mặt tới thể chất và tinh thần của con người. Nhận thức rõ được tầm quan trọng của TDTT, trong những năm gần đây Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến phong trào TDTT như: Đầu tư trang thiết bị, dụng cụ tập luyện và thi đấu thể thao. Thành lập và huấn luyện các đội tuyển nhằm phát triển thể thao thành tích cao. Dưới sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, hầu hết các môn thể thao đã được đưa vào các trường từ cấp mầm non đến bậc đại học với nội dung và hình thức phong phú, đa dạng như: Thể dục nhịp điệu, Bóng chuyền, Bóng rổ, Cầu lông, Điền kinh, Thể dục. Trong đó, Điền kinh là môn thể thao có tác dụng phát triển các tố chất thể lực cho con người như: Sức nhanh, sức mạnh, sức bền, khả năng phối hợp vận động; giáo dục năng lực thực hành, ý thức kỷ luật, tính tự giác tích cực và ý chí vươn lên cho người học. Ngoài ra, 2 môn điền kinh còn là một nội dung cơ bản không thể thiếu của hầu hết các chương trình giảng dạy của các trường phổ thông, trung cấp, cao đẳng và đại học. Trong môn điền kinh, chạy 100m là môn được nhà trường đặc biệt quan tâm. Tập luyện và thi đấu chạy 100m đòi hỏi vận động viên phải hội tụ đầy đủ các tố chất thể lực và khả năng phối hợp vận động. Trong đó, việc phát triển sức nhanh là rất quan trọng và là khâu then chốt vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến thành tích môn chạy 100m. Qua quá trình theo dõi, tìm hiểu về quá trình học tập và tập luyện của các em nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Bình Xuyên – Vĩnh Phúc, tôi thấy hiệu quả chưa được cao, đặc biệt là sức nhanh trong chạy 100m. Trong quá trình nghiên cứu tài liệu chúng tôi được biết môn chạy 100m đã có một số tác giả nghiên cứu như: Nguyễn Thị Mến (K33) khóa luận tốt nghiệp năm 2011, Lê Thị Kim Thuý (K36) khóa luận tốt nghiệp năm 2014, Lâm Đức Thuận (K33) Khoá luận tốt nghiệp… Tuy nhiên, chưa có tác giả nào nghiên cứu sức nhanh nhằm nâng cao thành tích chạy 100m cho nữ đội tuyển điền kinh Trường THPT Bình Xuyên – Vĩnh Phúc. Xuất phát từ những vấn đề trên chúng tôi mạnh dạn đi sâu nghiên cứu đề tài: “Lựa chọn bài tập phát triển sức nhanh nâng cao thành tích chạy 100m cho nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Bình Xuyên – Vĩnh phúc ” * Mục đích nghiên cứu Lựa chọn được bài tập phát triển sức nhanh nâng cao thành tích chạy 100m cho nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Bình Xuyên – Vĩnh Phúc để ứng dụng vào giảng dạy và góp phần nâng cao thành tích chạy 100m. * Giả thuyết khoa học Nếu đề tài nghiên cứu về lựa chọn bài tập phát triển sức nhanh nâng cao thành tích chạy 100m cho nữ đội tuyển trường THPT Bình Xuyên – Vĩnh Phúc thành công thì sẽ giúp cho nữ đội tuyển điền kinh trường Bình Xuyên – 3 Vĩnh Phúc đạt thành tích cao trong tập luyện và thi đấu các giải trong và ngoài trường. 4 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ NƯỚC VỀ GDTC TRONG THỂ THAO TRƯỜNG HỌC Ngay từ những ngày đầu thành lập nước Bác Hồ đã phát động lời kêu gọi toàn dân tập thể dục. Bác luôn cho rằng việc rèn luyện TDTT là rất cần thiết đối với mọi người dân và đặc biệt là lực lượng vũ trang. Bác đã nói: “ Mỗi một người dân yếu ớt là làm cho cả nước yếu ớt một phần, mỗi người dân khỏe mạnh là góp phần làm cả nước khỏe mạnh. Vậy nên tập thể dục bồi dưỡng sức khỏe là bổn phận của mỗi người dân yêu nước.[10] Lời kêu gọi của Bác đã được toàn Đảng, toàn dân hưởng ứng và thực hiện. Các hoạt động thể thao được phát triển mạnh mẽ cả về chiều sâu và chiều rộng. Thấy rõ được những lợi ích to lớn mà việc rèn luyện TDTT mang lại nên trong hiến pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 tại điều 41 đã quy định: “Nhà nước thống nhất quản lý sự nghiệp phát triển thể dục thể thao, quy định chế độ giáo dục thể chất bắt buộc trong trường học, khuyến khích và giúp đỡ phát triển các hình thức thể dục thể thao tự nguyện của nhân dân, tạo điều kiện để không ngừng mở rộng các hoạt động thể dục thể thao chuyên nghiệp, bồi dưỡng các tài năng thể thao”.[6] Chỉ thị số 17-CT/TW của Ban Bí thư (khóa IX) về phát triển TDTT đến năm 2010. Sau 8 năm thực hiện Chỉ thị 36-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khoá VII) và 4 năm thực hiện Thông tri 03-TT/TW của Bộ Chính trị (khoá VIII), sự nghiệp thể dục thể thao nước ta đã có bước phát triển đáng khích lệ, góp phần tích cực vào thành tựu chung của công cuộc đổi mới và phát triển kinh tế - xã hội. Thể dục thể thao quần chúng được mở rộng trong các đối tượng và địa bàn với nhiều hình thức phong phú, đã có 13% dân số 5 thường xuyên luyện tập thể dục thể thao. Thể dục thể thao trường học được chú trọng hơn. Thành tích các môn thể thao được nâng cao, nhiều môn đạt thứ hạng cao tại các Đại hội thể thao Đông - Nam Á (SEA Games) và một vài môn đạt trình độ chung của châu Á. Công tác tổ chức và quản lý ngành thể dục thể thao được tăng cường một bước quan trọng. Cơ sở vật chất thể dục thể thao bước đầu được đầu tư nâng cấp và xây dựng mới. Quan hệ quốc tế về thể thao được mở rộng[1]. Luật Giáo dục được Quốc hội khóa IX Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 2/12/1998 và pháp lệnh TDTT được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua tháng 9/2000 quy định:“Nhà nước coi trọng TDTT trong trường học nhằm phát triển và hoàn thiện thể chất cho tầng lớp thanh niên nhi đồng. GDTC là nội dung giáo dục bắt buộc đối với học sinh, sinh viên được thực hiện trong hệ thống giáo dục quốc dân từ mầm non đến đại học. TDTT trường học bao gồm việc tiến hành chương trình GDTC bắt buộc và tổ chức TDTT ngoại khóa cho người học. Nhà nước khuyến khích và tạo điều kiện cho học sinh được tập TDTT phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và điều kiện từng nơi. GDTC là một bộ phận quan trọng để thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện, góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”.[9] 1.2. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ VÀ VAI TRÒ CỦA GDTC TRONG TRƯỜNG HỌC 1.2.1. Mục tiêu của giáo dục thể chất trong trường học Nhằm thực hiện được mục tiêu của nền giáo dục quốc dân thì GDTC trong trường học có mục tiêu chính là giúp người học nắm vững kiến thức, kỹ năng vận động cơ bản, nâng cao ý thức và năng lực TDTT của học sinh. Hình thành phẩm chất đạo đức tốt góp phần phát triển hài hòa về thể chất và nhân 6 cách cho người học. Tránh xa các tệ nạn xã hội và bồi dưỡng tài năng thể thao cho đất nước. Hình thành và phát triển con người mới, con người XHCN, sẵn sàng tham gia chiến đấu, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc 1.2.2. Nhiệm vụ của giáo dục thể chất trong trường học Để đạt được mục tiêu của nền giáo dục nước nhà thì giáo dục thể chất trong trường học phải thực hiện những nhiệm vụ sau: Phát triển cân đối hình thái và chức năng cơ thể người học theo lứa tuổi, trình độ vận động, phát triển toàn diện năng lực thể chất, tăng cường sức khỏe và khả năng chống đỡ lại các tác nhân có hại của môi trường bên ngoài với cơ thể. Hình thành và hoàn thiện cho người học những kỹ năng, kỹ xảo vận động trong cuộc sống và ứng dụng vào các môn thể thao cơ bản, đồng thời trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản về sử dụng phương tiện và phương pháp tập luyện thể thao. Hình thành cho người học những thói quen giữ gìn vệ sinh, rèn luyện thân thể thường xuyên, giáo dục phẩm chất đạo đức, ý chí, tính tập thể, tinh thần đoàn kết, ý thức tổ chức kỷ luật…. 1.2.3. Vai trò của giáo dục thể chất trong trường học Mục tiêu của nền giáo dục nước ta đặt ra phải đào tạo ra những con người phát triển toàn diện về các mặt: đức, trí, thể, mỹ. Nên bên cạnh công tác giáo dục văn hóa thì GDTC cũng chiếm một vị trí quan trọng. Nó là một tiền đề giúp người học có đủ sức khỏe, tinh thần thoải mái, sảng khoái để tiếp thu kiến thức của các môn khác. GDTC trường học là cơ sở, nền tảng của TDTT quốc dân. Đây là một chiến lược quan trọng và có tác dụng lâu dài vì lực lượng học sinh, sinh viên là lực lượng rất đông đảo và nhiệt tình trong việc tham gia tập luyện TDTT. Phong trào TDTT trong học sinh, sinh viên phát triển sẽ kéo theo phong trào 7 thể thao quần chúng phát triển và đây cũng là cơ sở để tuyển chọn, bồi dưỡng các tài năng thể thao tiến đến thể thao thành tích cao. GDTC trong trường học làm phong phú đời sống văn hóa, tinh thần của người học. Nó là cầu nối để người học giao lưu, học hỏi, đoàn kết lại với nhau. Nó khích lệ lòng tự tin, dũng cảm của bản thân người học có khát khao khẳng định bản thân mình. GDTC trong trường học là yếu tố cơ bản để chuẩn bị cho lao động sản xuất và sẵn sàng bảo vệ tổ quốc. Vì kết quả hoạt động GDTC nên trình độ hoạt động thể lực của người học sẽ được nâng cao. Đó là cơ sở để tiếp thu các thao tác lao động và giải quyết các nhiệm vụ mà thực tiễn đòi hỏi người lao động và giải quyết các kỹ xảo vận động hoàn thiện. GDTC còn giúp các em rèn luyện ý chí, tinh thần vượt khó, lòng tự tôn dân tộc, từ đó sẵn sàng tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 1.3. NỘI DUNG VÀ CÁC GIAI ĐOẠN HUẤN LUYỆN ĐIỀN KINH 1.3.1. Nội dung huấn luyện điền kinh Nội dung huấn luyện thể thao nói chung và điền kinh nói riêng là quá 1trình huấn luyện về các mặt: Thể lực, kỹ - chiến thuật, đạo đức, ý chí, tâm lý và lý luận. Tất cả các mặt này đều có mối liên quan chặt chẽ với nhau và tạo thành một quá trình thống nhất của việc hoàn thiện thể thao cho vận động viên điền kinh. Quá trình này được thực hiện thông qua việc sử dụng các phương tiện, phương pháp huấn luyện chung, huấn luyện chuyên môn và các hình thức khác nhau của lượng vận động trong tập luyện và thi đấu. 1.3.2. Các giai đoạn huấn luyện điền kinh Trong quá trình huấn luyện điền kinh nói chung và huấn luyện chạy cự ly ngắn nói riêng đều có 4 giai đoạn: + Giai đoạn huấn luyện ban đầu. + Giai đoạn chuyên môn hóa ban đầu. 8 + Giai đoạn chuyên môn hóa sâu. + Giai đoạn hoàn thiện thể thao. Mỗi giai đoạn đảm bảo các chức năng và nhiệm vụ riêng đáp ứng với nhu cầu và mục đích huấn luyện cho vận động viên. * Giai đoạn huấn luyện ban đầu Nhiệm vụ chủ yếu của giai đoạn này là phát triển thể lực toàn diện của các em, dạy cho các em những bài tập khác nhau, gây cho chúng sự ham thích thể thao đặc biệt là điền kinh. Trong giai đoạn huấn luyện này phương pháp trò chơi chiếm ưu thế vì nó không chỉ dùng để phát triển tốc độ mà còn để tăng cường sức mạnh, khả năng phối hợp vận động và sức bền. Trong giai đoạn huấn luyện ban đầu còn có các bài tập nhằm phát triển tổng hợp các tố chất thể lực của vận động viên. Kết thúc giai đoạn huấn luyện ban đầu, những em có chỉ số kiểm tra tốt sẽ được chuyển tiếp vào giai đoạn tiếp theo. * Giai đoạn chuyên môn hóa ban đầu Nhiệm vụ chủ yếu của giai đoạn này là: huấn luyện thể thao toàn diện, nâng cao mức độ chịu đựng chung của cơ thể, tạo được vốn kỹ năng của vận động, tăng tri thức để hình thành những nền tảng ban đầu của tài năng thể thao. Đặc điểm của giai đoạn này là sử dụng rộng rãi các phương pháp, phương tiện huấn luyện, song có tính tới đặc thù của chạy ngắn. Để huấn luyện tốc độ ở giai đoạn này không nên cho các em chạy với tốc độ cực đại quá nhiều. Tập chạy trong các điều kiện khó khăn (chạy trên bậc cầu thang, chạy trên dốc, chạy trên cát) luân phiên với chạy trong điều kiện bình thường. Cần nhớ rằng điều quan trọng khi huấn luyện sức nhanh là tình trạng hưng phấn tối ưu của hệ thần kinh trung ương, khi mà vận động viên chưa bị mệt mỏi bởi những hoạt động trước đó. Vì vậy, các hoạt động tốc độ cần được áp dụng ngay sau phần khởi động. 9 Để huấn luyện tốc độ có thể sử dụng các môn bóng (bóng đá, bóng rổ, bóng ném) đòi hỏi phải sử dụng sức nhanh trong các tình huống thay đổi. Trong những năm chuyên môn hóa ban đầu cần đặc biệt thận trọng tuân thủ giới hạn cường độ của lượng vận động vì lúc này là lúc cơ thể các em đang phát triển. * Giai đoạn chuyên môn hóa sâu Đặc điểm của giai đoạn này là tính chuyên môn hóa được thể hiện rõ hơn. Tỷ trọng huấn luyện chuyên môn về thể lực, kỹ thuật, tâm lý được tăng lên đáng kể. Khối lượng và cường độ của các phương tiện huấn luyện chủ yếu tăng nhiều so với giai đoạn trước. Với mục đích hoàn thiện trình độ huấn luyện về thể lực, kỹ thuật của vận động viên chạy ngắn, vẫn nên đa dạng hóa các phương tiện huấn luyện và tỉ trọng tích hợp, đa dạng hóa điều kiện thực hiện chúng và vị trí tiến hành tập luyện. Đây là giai đoạn vận động viên tập luyện thể thao tích cực nhất đồng thời bộc lộ khả năng thể thao và đạt trình độ điêu luyện về thể thao. Trong quá trình tập luyện thể hiện rõ đặc điểm của chuyên môn hóa sâu như: Thể lực, kỹ thuật - chiến thuật, tâm lý cũng như được nâng lên đáng kể nhờ tăng khối lượng đào tạo chung và cả khối lượng các bài tập đào tạo chuyên môn cũng như các bài tập thi đấu. Tổng khối lượng và cường độ tăng nhiều hơn so với giai đoạn trước, khối lượng các cuộc kiểm tra thi đấu cũng tăng lên rõ rệt và trở thành nội dung không thể thiếu được trong kế hoạch huấn luyện. Hệ thống tập luyện và thi đấu ngày càng trở nên cá biệt hóa, đào tạo thể thao phần lớn gắn liền với thành tích thể thao. Do đó, đòi hỏi vận động viên phải dành nhiều thời gian và công sức, dồn nhiều tâm trí để tập luyện và thực hiện chế độ sinh hoạt phù hợp, có kế hoạch để đạt được thành tích cao nhất. 10 * Giai đoạn hoàn thiện thể thao Ở giai đoạn này lượng vận động trong huấn luyện tương ứng với thi đấu càng lớn và việc tuân thủ theo nguyên tắc thích hợp càng nghiêm ngặt thì thành tích càng cao. Vì vậy, cần đặc biệt thận trọng đến mối quan hệ giữa khối lượng và cường độ của lượng vận động trong huấn luyện. Việc huấn luyện chạy ngắn đẳng cấp cao khác với huấn luyện cấp thấp hơn cả về nhiệm vụ, nội dung và sự phân chia lượng vận động. Khi bắt đầu lập kế hoạch huấn luyện cần phân tích và làm rõ những mặt mạnh, mặt yếu trong thi đấu của vận động viên, những khâu còn yếu trong huấn luyện thể lực và kỹ thuật, lượng vận động khác nhau của chu kỳ năm. Tất cả những tài liệu này cho phép huấn luyện viên lựa chọn thận trọng hơn các phương tiện huấn luyện (để sửa chữa những khuyết điểm) khối lượng và cường độ trong chu kỳ huấn luyện nhiều năm. Qua nghiên cứu các nhà lý luận chuyên nghành điền kinh khẳng định rằng: Giai đoạn huấn luyện ban đầu là giai đoạn làm cơ sở, nền tảng và giai đoạn chuyên môn hóa ban đầu là giai đoạn huấn luyện cơ bản trong quá trình huấn luyện. Bởi vì giai đoạn huấn luyện ban đầu là huấn luyện kỹ năng khéo léo phối hợp động tác phát triển sức nhanh, nắm được kỹ thuật sơ bộ, còn giai đoạn chuyên môn hóa ban đầu là giảng dạy kỹ thuật phát triển sức mạnh của động tác và tốc độ chạy, tăng sức mạnh tốc độ. Tăng cường sức khỏe và rèn luyện sự bền bỉ dẻo dai của cơ thể. Trong chạy 100m yêu cầu có các tố chất sức nhanh, sức mạnh tốc độ, sức bền tốc độ. Trong đó, sức nhanh đóng vai trò quyết định đối với thành tích chạy cự ly 100m, các tố chất này có mối quan hệ hữu cơ với nhau, tố chất này củng cố cho tố chất kia phát triển. Nếu như thiếu đi một trong ba yếu tố trên thì ảnh hưởng không nhỏ đến việc nâng cao thành tích chạy 100m. + Tố chất sức nhanh giúp đạt được tốc độ trong khi chạy. 11 + Tố chất sức mạnh tốc độ giúp cho mỗi bước chạy có lực đạp ở chân sau, tăng khả năng thực hiện động tác hiệu quả. + Tố chất sức bền tốc độ giúp duy trì được tốc độ trên toàn cự ly chạy 100m. 1.4. SỨC NHANH VÀ CÁC BIỂU HIỆN CỦA SỨC NHANH Sức nhanh là khả năng thực hiện động tác trong thời gian ngắn nhất ở một điều kiện nhất định. Người ta phân biệt ba hình thức biểu hiện sức nhanh như sau: + Thời gian tiềm tàng của phản ứng vận động. + Tốc độ động tác. + Tần số động tác. Các hình thức đơn giản của sức nhanh tương đối độc lập với nhau. Đặc biệt những chỉ số về thời gian phản ứng vận động hầu như không tương quan với tốc độ động tác. Những hình thức kể trên là thể hiện các năng lực tốc độ khác nhau. Trong thực tiễn thì sức nhanh được biểu hiện tổng hợp. Thí dụ: thành tích chạy ngắn phụ thuộc vào thời gian phản ứng vận động, tốc độ động tác đơn và tần số bước chạy. Trong động tác có sự phối hợp phức tạp thì tốc độ không chỉ phụ thuộc vào sức nhanh mà còn phụ thuộc vào nhiều nhân tố khác. Thí dụ: trong chạy thì tốc độ phụ thuộc vào độ dài bước chạy và tần số của bước, còn bước chạy lại phụ thuộc vào độ dài chi dưới và lúc đạp sau. Vì vậy, tốc độ động tác hoàn chỉnh biểu hiện gián tiếp sức nhanh của con người cho nên trong khi phân tích đánh giá sức nhanh của con người phải căn cứ vào mức độ phát triển của từng hình thức đơn giản của nó. 1.4.1. Đặc điểm sức nhanh Sức nhanh là một tố chất thể lực để tiến hành các hành vi vận động trong thời gian ngắn nhất trong các điều kiện quy định. 12 Sức nhanh động tác là một trong những cơ sở quyết định thành tích trong nhiều môn thể thao có chu kỳ. Trong các môn thể thao có chu kì, sức nhanh động tác cũng đặc biệt quan trọng đối với toàn bộ hoặc đối với các tình huống từng phần trong các môn chạy cự ly ngắn, cũng như trong giai đoạn tăng tốc và xuất phát trong đua thuyền, đua ca nô và bơi. Các tiền đề quan trọng cho sức nhanh là tính linh hoạt của các quá trình thần kinh, sức mạnh - nhanh, khả năng kéo căng kéo giãn, tính đàn hồi và khả năng thả lỏng của các cơ, ý chí tinh thần và cơ chế sinh hóa. * Tính linh hoạt của các quá trình thần kinh Chỉ khi nào thay đổi một cách nhanh nhất giữa hưng phấn và ức chế trong những sự điều hòa tương ứng của hệ thần kinh cơ, kết hợp dùng lực tốt nhất thì mới có thể đạt được một tốc độ động tác cao và tần số động tác tối đa. * Năng lực sức mạnh nhanh Là tỉ lệ sức mạnh - nhanh, trong sức nhanh phản ứng đặc biệt trong sự tăng tốc cao, lúc xuất phát và khả năng nhanh chóng đạt tốc độ cao, như trong chạy cự ly ngắn, đua xe đạp cự ly ngắn, đua thuyền, đua ca nô và trong phần lớn các môn bóng. Về phương diện sinh hóa, sinh lý sức nhanh phụ thuộc một cách đặc biệt vào các nguồn dự trữ năng lượng ATP trong cơ và mức độ của sự huy động năng lượng hóa học ở dạng yếm khí. * Tính đàn hồi đàn hồi của cơ Khả năng kéo dãn, tính đàn hồi và khả năng thả lỏng của cơ hoạt động thay đổi nhau trong các bài tập sức nhanh. Nếu các tính chất này không được phát triển đầy đủ thì không thể đạt được biên độ động tác cần thiết và các cơ đồng vận phải khắc phục một lực cản rất lớn trong quá trình thực hiện động tác đặc biệt ở những điểm tiếp của động tác. Do đó, các bài tập kéo dãn và thả lỏng phải luôn luôn là thành phần của huấn luyện nhằm phát triển sức nhanh.