Tài liệu Hướng dẫn đọc kết quả khí máu.

HƯỚNG DẪN ĐỌC KẾT QUẢ KHÍ MÁU Bs. Đỗ Ngọc Sơn Khí máu: Khái niệm cơ bản  Khí máu là gì? Một xét nghiệm máu để xác định tình trạng Toan/Kiềm và Ô xy hoá máu của một bệnh nhân  Các thông số khí máu:  Thông số đo được: pH, PCO2, PO2, SaO2  Thông số tính toán: HCO3-, BE Khí máu: Khái niệm cơ bản  Cân bằng Toan/Kiềm     pH bình thường của cơ thể 7.35 – 7.45 PaCO2: 35 – 45 mmHg HCO3: 22-26 mEq/L Cơ chế tạo cân bằng là nhờ:  Hệ đệm: hệ đệm bicarbonnat (ngoài TB); Hemoglobin và protein (trong TB)  Hô hấp - phổi thải CO2 (PaCO2)  Chuyển hoá – vai trò của thận (HCO3) Khí máu: Khái niệm cơ bản Các rối loạn toan kiềm chính: Toan hô hấp Kiềm hô hấp Toan chuyển hoá Kiềm chuyển hoá C©u hái ®Æt ra khi khi ®äc kÕt qu¶     Q1: BÖnh nh©n nhiÔm toan hay kiÒm? Q2: Do thµnh phÇn h« hÊp hay chuyÓn ho¸? Q3: Cßn bï hay mÊt bï? Q4: T×nh tr¹ng « xy ho¸ m¸u thÕ nµo? Các bước khi đọc khí máu B-íc 1: ChÈn ®o¸n t×nh tr¹ng toan - kiÒm dùa vµo pH: + pH = 7,4  B×nh th-êng + pH < 7,35  NhiÔm toan + pH > 7,45  NhiÔm kiÒm + 7,35  pH < 7,4  Cã xu h-íng nhiÔm toan + 7,4 < pH  7,45  Cã xu h-íng nhiÔm kiÒm Các bước khi đọc khí máu B-íc 2: X¸c ®Þnh liªn quan cña hÖ h« hÊp:  PaCO2 = chØ sè ®¸nh gi¸ liªn quan cña hÖ h« hÊp + PaCO2 b×nh th-êng = 35 – 45 mmHg  NÕu pH < 7,35; PaCO2 > 45 mmHg  Toan m¸u cã Ýt nhiÒu liªn quan ®Õn hÖ h« hÊp + NÕu pH < 7,35; PaCO2 trong giíi h¹n b×nh th-êng  Toan chuyÓn ho¸ Các bước khi đọc khí máu B-íc 3: X¸c ®Þnh liªn quan cña chuyÓn ho¸:  HCO3- lµ chØ sè ®¸nh gi¸ liªn quan cña chuyÓn ho¸ + HCO3- b×nh th-êng = 22 – 26 mmHg  NÕu pH < 7,35; HCO3- < 22 mmHg  cã Ýt nhiÒu liªn quan ®Õn chuyÓn ho¸ + NÕu pH < 7,35; HCO3- trong giíi h¹n b×nh th-êng  Toan h« hÊp Các bước khi đọc khí máu B-íc 4: ®¸nh gi¸ khả năng bï trõ  C¬ chÕ bï trõ: + Toan h« hÊp bï b»ng kiÒm chuyÓn ho¸ + Toan chuyÓn ho¸ bï b»ng kiÒm h« hÊp + KiÒm h« hÊp bï b»ng toan chuyÓn ho¸ + KiÒm chuyÓn hoá bï b»ng toan h« hÊp Các bước khi đọc khí máu B-íc 4: ®¸nh gi¸ khả năng bï trõ Møc ®é bï + Bï hoµn toµn  pH m¸u trë vÒ giíi h¹n b×nh th-êng + Bï mét phÇn: ®· thÊy dÊu hiÖu cña phản øng bï trõ nh-ng ch-a ®ñ thêi gian ®Ó pH trë vÒ b×nh th-êng + Kh«ng cã hiÖn t-îng bï qu¸ møc Các bước khi đọc khí máu Bước 6: Tình trạng ô xy hoá máu: PaO2 và SaO2: 60 < PaO2 < 80  giảm O2 hoá máu nhẹ  40 < PaO2 < 60  giảm O2 hoá máu TB  PaO2 < 40  giảm O2 hoá máu nặng  Công thức theo tuổi: PaO2 = 110 – 12 tuổi BN Ca lâm sàng 1 Bệnh nhân 52 tuổi vào cấp cứu với triệu chứng đau ngực. Khí máu lúc vào viện có kết quả như sau: pH 7,37; PaCO2 43 mmHg; HCO3 20 mEq/L; PaO2 98 mmHg; SaO2 98% 4/13/2015 HSRC MARCH 1999 12 Ca lâm sàng 1 Kết quả khí máu bình thường: pH 7,35 – 7,45; PCO2 35 – 45; PO2 95 – 100 4/13/2015 HSRC MARCH 1999 13 Ca lâm sàng 2 Bệnh nhân nam 16 tuổi được chuyển đến sau một tai nạn giao thông. Vào cấp cứu trong tình trạng đã được đặt NKQ và O2 100%. Khám nghi có gẫy xương chậu, chảy máu trong và đụng giập phổi. Tình trạng lúc vào: mạch = 130, HA = 90/50, Nhịp thở = 28. Kết quả khí máu: pH 7,25; PaCO2 65 mmHg; HCO3 21 mEq/L; PaO2 55 mmHg; SaO2 85% 4/13/2015 HSRC MARCH 1999 14 Ca lâm sàng 2 Đọc kết quả: pH nghiêng về chiều toan < 7.35, PaCO2 tăng (HH), HCO3 bình thường, PaO2 và SaO2 giảm rõ rệt Chẩn đoán: Toan hô hấp mất bù, giảm O2 máu: giảm Vt thứ phát - ? TDMF, ? ALI, ? ARDS Sau chấn thương bụng, giai đoạn I, II của sốc 4/13/2015 HSRC MARCH 1999 15 Ca lâm sàng 3 Bệnh nhân nữ 67 tuổi vào cấp cứu với lý do nôn liên tục trong 3 ngày. Khám: vã mồ hôi, nhịp thở = 16, nhịp tim = 124, HA = 135/88. Kết quả khí máu: pH 7.51; PaCO2 40 mm Hg; HCO3 33 mEq/L; PaO2 92 mmHg; SaO2 96% 4/13/2015 HSRC MARCH 1999 16 Ca lâm sàng 3 Đọc kết quả: Kiềm chuyển hoá cấp mất bù; O2 hoá máu bình thường: pH kiềm (7.35-7.45), PCO2 bình thường (35-45), HCO3 cao (22-26). Chẩn đoán: mất a xít do nôn nhiều 4/13/2015 HSRC MARCH 1999 17 Ca lâm sàng 4 BN nữ 36 tuổi vào cấp cứu vì khó thở tăng dần. Hỏi lại tiền sử thấy có dùng thuốc tránh thai mấy tháng gần đây. Khám tim = 110; HA = 140/80; NT = 44. Kết quả khí máu: pH = 7.50, PaCO2 = 29 mm Hg, HCO3 = 24 mEQ/L, PaO2 = 60 mm Hg SaO2 = 86% 4/13/2015 HSRC MARCH 1999 18 Ca lâm sàng 4 Kết quả khí máu: Kiềm hô hấp cấp, giảm O2 hoá máu - pH kiềm, PaCO2 thấp (kiềm), HCO3 bình thường, O2 và SaO2 giảm rõ rệt Chẩn đoán: TR tắc mạch phổi sau dùng thuốc tránh thai 4/13/2015 HSRC MARCH 1999 19 Ca lâm sàng 5 BN nữ 34 tuổi vào viện vì lơ mơ và suy kiệt. 3 ngày gần đây BN có triệu chứng “cảm cúm” và không ăn uống gì mấy ngày nay. Kết quả khí máu khi thở O2 qua mask (40%): pH 7.29, PaCO2 35 mmHg, HCO3 12 mEq/L, PaO2 198 mmHg SaO2 94% Đường mao mạch: cao 4/13/2015 HSRC MARCH 1999 20