§¹i häc quèc gia Hµ néi
Khoa luËt
----------------------------------
V-¬ng ViÖt §øc
hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
Chuyªn ngµnh : LuËt kinh tÕ
M· sè : 50515
LuËn v¨n th¹c sÜ khoa häc luËt
Ng-êi h-íng dÉn khoa häc
TiÕn sÜ nguyÔn Am HiÓu
Hµ néi 2002
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
Môc lôC
Trang
PhÇn më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
1
2. Môc ®Ých, ®èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
3
3. Cë së ph-¬ng ph¸p luËn vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
3
4. §ãng gãp khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi
3
5. C¬ cÊu cña luËn v¨n
4
Chu¬ng I: nhËn thøc chung vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
1.1.Kh¸i niÖm Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
1.1.1. Kh¸i niÖm chung vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm
5
1.1.2. Kh¸i niÖm Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
7
1.2.ý nghÜa, vai trß cña hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
11
1.3. QuyÒn b¶o hiÓm tµi s¶n
13
1.4. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ph¸p luËt ®iÒu chØnh
vÒ hîp ®ång b¶o hiÓm ta× s¶n
17
Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng ph¸p luËt vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
2.1.Chñ thÓ Hîp ®ång b¶o hiÓm vµ nh÷ng ng-êi liªn quan
2.1.1.Doanh nghiÖp b¶o hiÓm
24
2.1.2.Bªn mua b¶o hiÓm
24
2.2.H×nh thøc cña Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
25
2.3.HiÖu lùc cña hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
2.3.1.Hîp ®ång b¶o hiÓm cã hiÖu lùc
27
2.3.2.Hîp ®ång b¶o hiÓm v« hiÖu
29
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
2.4.QuyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn
2.4.1.NghÜa vô cña c¸c bªn
32
2.4.2.QuyÒn cña c¸c bªn
36
2.5.ChuyÓn nh-îng Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
2.5.1.§iÒu kiÖn ®Ó Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n cã thÓ ®-îc chuyÓn nh-îng
38
2.5.2.Thêi ®iÓm tån t¹i quyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm
vµ nguyªn t¾c chuyÓn nh-îng hîp ®ång
42
2.6.ChuyÓn giao Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
50
2.7.Gi¶i quyÕt tranh chÊp hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
51
®Æc tr-ng ph¸p lý c¬ b¶n cña Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
2.8.Giíi h¹n quyÒn lîi b¶o hiÓm theo gi¸ trÞ tµi s¶n
2.8.1.Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh sè tiÒn b¶o hiÓm
52
2.8.2.Gi¸ trÞ b¶o hiÓm, gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi s¶n b¶o hiÓm
54
2.9.Hîp ®ång b¶o hiÓm trïng
56
2.10.Tæn thÊt vµ ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt trong b¶o hiÓm tµi s¶n
2.10.1.Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i tæn thÊt
59
2.10.2.Tr¸ch nhiÖm ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt
64
2.11.Gi¶i quyÕt båi th-êng trong b¶o hiÓm tµi s¶n
2.11.1.Nguyªn t¾c båi th-êng
65
2.11.2.H×nh thøc båi th-êng
68
2.12.Nguyªn t¾c thÕ quyÒn hîp ph¸p cña Doanh nghiÖp b¶o hiÓm
2.12.1.Doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã quyÒn nh©n danh chÝnh m×nh trùc tiÕp
truy ®ßi ng-êi thøc ba g©y thiÖt h¹i
2.12.2.Thêi ®iÓm ph¸t sinh quyÒn thÕ quyÒn hîp ph¸p
cña Doanh nghiÖp b¶o hiÓm
2.12.3.Giíi h¹n cña quyÒn thÕ quyÒn hîp ph¸p
truy ®ßi ng-êi thø ba g©y thiÖt h¹i
2.12.4.C¨n cø x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña ng-êi thø ba
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
70
71
74
75
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
Ch-¬ng III: Mét sè nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ hoµn thiÖn ph¸p luËt
vÒ hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
3.1. NhËn xÐt chung
78
3.2. Mét sè vÊn ®Ò cô thÓ vµ kiÕn nghÞ hoµn thiÖn
3.2.1. Sù ph©n biÖt H§KT - H§DS
81
3.2.2. Ng-êi ®¹i diÖn giao kÕt vµ c¸ch thøc ký kÕt hîp ®ång
85
3.2.3. B»ng chøng giao kÕt hîp ®ång, b»ng chøng chÊp nhËn b¶o hiÓm
88
3.2.4. Thêi ®iÓm ph¸t sinh hiÖu lùc cña Hîp ®ång b¶o hiÓm
89
3.2.5. Néi dung hîp ®ång b¶o hiÓm liªn quan ®Õn
"§iÒu kho¶n lo¹i trõ tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm" t¹i §iÒu 16 LuËt KDBH
91
3.2.6. NghÜa vô cung cÊp th«ng tin vµ gi¶i thÝch hîp ®ång
95
3.2.7. Qui ®Þnh vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm trïng t¹i §iÒu 44 LuËt KDBH
96
3.2.8. Qui ®Þnh vÒ quyÒn thÕ quyÒn hîp ph¸p cña Doanh nghiÖp b¶o hiÓm
98
PhÇn kÕt luËn
102
Tµi liÖu tham kh¶o
104
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
PhÇn më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi.
Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù
ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. Kinh doanh b¶o hiÓm ®-îc coi lµ tÊm l¸
ch¾n kinh tÕ cho c¸c c¸ nh©n, tæ chøc kh¾c phôc nh÷ng thiÖt h¹i, rñi ro nh»m æn
®Þnh ®êi sèng kinh tÕ x· héi, ®ång thêi thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ th«ng qua
chøc n¨ng trung gian tµi chÝnh ®Çu t- cho nÒn kinh tÕ.
Kinh doanh b¶o hiÓm liªn quan tíi nh÷ng mèi quan hÖ ®Æc biÖt gi÷a
Doanh nghiÖp b¶o hiÓm vµ ng-êi tham gia b¶o hiÓm, thÓ hiÖn b»ng h×nh thøc
ph¸p lý lµ Hîp ®ång b¶o hiÓm. Ngoµi nh÷ng ®Æc tr-ng ph¸p lý chung mµ tÊt c¶
c¸c lo¹i hîp ®ång ®Òu cã, Hîp ®ång b¶o hiÓm cßn cã mét sè ®Æc tr-ng riªng,
xuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt ®Æc biÖt thuéc lÜnh vùc dÞch vô tµi chÝnh, x¸c lËp vµ ®iÒu
chØnh c¸c quan hÖ tµi chÝnh ph¸t sinh gi÷a c¸c chñ thÓ trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh,
ph©n phèi vµ sö dông quÜ b¶o hiÓm th-¬ng m¹i. C¸c tho¶ thuËn trong Hîp ®ång
b¶o hiÓm g¾n víi c¸c sù kiÖn rñi ro bÊt ngê trong t-¬ng lai, ®-îc thùc hiÖn ng-îc
víi chu tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh b×nh th-êng, ë ®ã Bªn mua b¶o hiÓm khi ®· tr¶
tr-íc phÝ b¶o hiÓm th× chØ nhËn ®-îc cam kÕt b¶o hiÓm cña doanh nghiÖp b¶o
hiÓm, cã vÎ nh- v« h×nh, vµ kh«ng thÓ ®Þnh tr-íc ®-îc chÊt l-îng. ViÖc mua b¸n
s¶n phÈm b¶o hiÓm kh«ng mang tÝnh "ngang gi¸". Ng-êi mua th× ph¶i tr¶ tiÒn
ngay (phÝ b¶o hiÓm) nh-ng l¹i kh«ng nhËn ®-îc ngay t¹i thêi ®iÓm ®ã c¸c cam
kÕt tµi chÝnh cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm. C¸c cam kÕt nµy chØ ®-îc thùc hiÖn khi
x¶y ra nh÷ng sù kiÖn nhÊt ®Þnh trong hîp ®ång (b¶o hiÓm nh©n thä); hoÆc khi
x¶y ra nh÷ng rñi ro bÊt ngê, g©y thiÖt h¹i vÒ ng-êi vµ tµi s¶n, hay lµm ph¸t sinh
tr¸ch nhiÖm cña Bªn mua b¶o hiÓm.
Hîp ®ång b¶o hiÓm lµ h×nh thøc ph¸p lý quan träng, x¸c lËp vµ ®¶m b¶o
quyÒn lîi cña c¸c bªn tham gia quan hÖ hîp ®ång, ®Æc biÖt lµ b¶o vÖ quyÒn lîi
cña Bªn mua b¶o hiÓm trong tr-êng hîp kh«ng may gÆp nh÷ng sù cè, rñi ro thiÖt
h¹i trong cuéc sèng. Quan hÖ Hîp ®ång b¶o hiÓm lu«n lµ ®èi t-îng ®Æc biÖt quan
träng ®-îc ph¸p luËt ®iÒu chØnh. C¸c n-íc trªn thÕ giíi, mÆc dï ®· cã luËt chung
vÒ Hîp ®ång nh-ng hÇu hÕt c¸c n-íc ®Òu ®-a vµo LuËt b¶o hiÓm c¸c qui ®Þnh vÒ
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
1
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
Hîp ®ång b¶o hiÓm, hoÆc cã luËt riªng vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm ( nh- Céng hoµ
liªn bang §øc, Ph¸p, óc, Philipine, Trung Quèc..). HiÖn nay, ph¸p luËt ViÖt nam
®· cã nhiÒu v¨n b¶n ®iÒu chØnh vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm - ngoµi c¸c qui ®Þnh ph¸p
luËt chung vÒ hîp ®ång kinh tÕ, hîp ®ång d©n sù, Hîp ®ång b¶o hiÓm ®· ®-îc
qui ®Þnh cô thÓ trong Bé luËt d©n sù, Bé luËt hµng h¶i, vµ LuËt kinh doanh b¶o
hiÓm. V× vËy, viÖc nghiªn cøu, lý gi¶i c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm
lµ cÇn thiÕt.
Nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm lµ vÊn ®Ò ®-îc
nhiÒu nhµ nghiªn cøu n-íc ngoµi rÊt quan t©m, tõ l©u ë ViÖt nam ®· cã nhiÒu
c«ng tr×nh, bµi viÕt vÒ lÜnh vùc nµy. Còng ®· cã mét sè luËn v¨n Th¹c sü cã ®Ò
cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn Hîp ®ång b¶o hiÓm nh-:
+ Tr-¬ng Hång H¶i - Ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm ë ViÖt Nam thùc
tr¹ng vµ ph-¬ng h-íng hoµn thiÖn -luËn v¨n th¹c sü luËt häc -1997;
+ NguyÔn ThÞ Thu Hµ - Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm theo
quy ®Þnh cña BLDS ViÖt nam - luËn v¨n th¹c sü luËt häc 1999;
+ Th¸i V¨n C¸ch - Thùc tr¹ng ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm, ph-¬ng
h-íng hoµn thiÖn - luËn v¨n th¹c sü luËt häc 2001;
+ NguyÔn Anh Tó - Mét sè vÊn ®Ò ph¸p lý vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm - luËn
v¨n th¹c sü luËt häc 2001.
+ Hoµng Träng Huy - mét sè vÊn ®Ò ph¸p lý vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm theo
LuËt KDBH - LuËn v¨n th¹c sü luËt häc 2002.
C¸c c«ng tr×nh nµy chñ yÕu tËp trung nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý
chung vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm, mµ ch-a nghiªn cøu tõng lo¹i Hîp ®ång b¶o hiÓm
cô thÓ. Do tÝnh chÊt ®Æc thï vµ phøc t¹p cña hîp ®ång thuéc lÜnh vùc dÞch vô tµi
chÝnh, nhiÒu vÊn ®Ò ph¸p lý vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm cÇn tiÕp tôc ®-îc nghiªn
cøu, ®Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay, sau khi LuËt KDBH ®-îc ban hµnh, víi
xu h-íng héi nhËp quèc tÕ vµ ph¸t triÓn ®a d¹ng ho¸ thÞ tr-êng, c¸c s¶n phÈm
b¶o hiÓm ngµy cµng phong phó (hiÖn nay ®· cã trªn 100 s¶n phÈm b¶o hiÓm c¶
nh©n thä vµ phi nh©n thä ®-îc ¸p dông trªn thÞ tr-êng); ®èi t-îng cña Hîp ®ång
b¶o hiÓm rÊt ®a d¹ng trong mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi.
B¶o hiÓm tµi s¶n lµ mét lÜnh vùc réng lín chiÕm ®a sè c¸c s¶n phÈm b¶o
hiÓm vµ còng chiÕm thÞ phÇn quan träng trong ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm,
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
2
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
ngµy cµng ®ãng vai trß tÊt yÕu quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng x·
héi vµ mäi lÜnh vùc cña s¶n xuÊt kinh doanh, nhÊt lµ trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t
triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng. ChÝnh v× vËy, t«i ®· chän ®Ò tµi " Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi
s¶n" lµm ®Ò tµi luËn v¨n th¹c sü luËt häc.
2. Môc ®Ých, ®èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu.
Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ lµm s¸ng tá c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý ®Æc
thï liªn quan ®Õn Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n, ph©n biÖt víi c¸c Hîp ®ång b¶o
hiÓm kh¸c nh- Hîp ®ång b¶o hiÓm con ng-êi vµ Hîp ®ång b¶o hiÓm tr¸ch
nhiÖm d©n sù trong kinh doanh b¶o hiÓm. Trªn c¬ së ®èi chiÕu, liªn hÖ víi thùc
tiÔn giao kÕt, thùc hiÖn Hîp ®ång b¶o hiÓm ë ViÖt nam, còng nh- nguyªn lý, tËp
qu¸n b¶o hiÓm vµ kinh nghiÖm lËp ph¸p cña c¸c n-íc trªn thÕ giíi ®Ó ®-a ra
nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ nh»m tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt vÒ Hîp
®ång b¶o hiÓm tµi s¶n.
§èi t-îng nghiªn cøu vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ c¸c vÊn ®Ò
ph¸p lý chung, ®Æc thï cña Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n.
C¨n cø ph¸p lý dùa trªn c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt chung vÒ hîp ®ång kinh tÕ,
hîp ®ång d©n sù vµ c¸c quy ®Þnh cô thÓ ®iÒu chØnh vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm trong
LuËt KDBH, BLDS vµ BLHH ViÖt nam.
3. C¬ së ph-¬ng ph¸p luËn vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu.
C¬ së ph-¬ng ph¸p luËn cña luËn v¨n lµ quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c Lª
Nin, quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta vÒ kinh doanh b¶o hiÓm.
Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu lµ chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch
sö, trªn c¬ së nghiªn cøu, ph©n tÝch c¸c tµi liÖu ph¸p lý liªn quan, kÕt hîp vµ tæng
hîp thùc tiÔn, so s¸nh, ®èi chiÕu vµ tham kh¶o kinh nghiÖm cña c¸c n-íc trªn thÕ
giíi ®Ó rót ra kÕt luËn.
4. Nh÷ng ®ãng gãp khoa häc vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n.
Trªn c¬ së tËp trung nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý chung vµ ®Æc thï cña
Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nguyªn lý vµ thùc tiÔn cña ho¹t
®éng kinh doanh b¶o hiÓm víi sù ®iÒu chØnh vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ph¸p luËt
thùc ®Þnh vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm ë ViÖt nam, luËn v¨n ®· cã nh÷ng ®ãng gãp
nh-:
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
3
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
- Nghiªn cøu vµ ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý chung vµ ®Æc thï cña Hîp
®ång b¶o hiÓm tµi s¶n;
- §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸p luËt ®iÒu chØnh vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n.
ChØ ra nh÷ng tån t¹i, xung ®ét vµ tÝnh phøc t¹p, ®an xen cña hÖ thèng v¨n b¶n
ph¸p lô©t thùe ®Þnh vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n, còng nh- c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý
®Æc thï cña b¶o hiÓm tµi s¶n cÇn ®-îc tiÕp tôc nghiªn cøu, ®iÒu chØnh vµ h-íng
dÉn thèng nhÊt;
- Trªn c¬ së ®ã, luËn v¨n ®· cã nh÷ng ®Ò xuÊt vµ kiÕn nghÞ cô thÓ nh»m
bæ sung, hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n.
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn v¨n cã thÓ ®ãng gãp vµo viÖc nghiªn cøu
hoµn thiÖn c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt ®iÒu chØnh vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm, ®ång thêi lµ
tµi liÖu tham kh¶o cã gi¸ trÞ trong qu¸ tr×nh giao kÕt, thùc hiÖn Hîp ®ång b¶o
hiÓm tµi s¶n, còng nh- trong viÖc ¸p dông ph¸p luËt vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm ë
ViÖt nam, h¹n chÕ nh÷ng tranh chÊp x¶y ra.
5. C¬ cÊu cña luËn v¨n.
Ngoµi Lêi nãi ®Çu vµ phÇn KÕt luËn, Néi dung ®-îc chia lµm 3 Ch-¬ng:
Ch-¬ng I:
NhËn thøc chung vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm.tµi s¶n.
Ch-¬ng II:
Thùc tr¹ng ph¸p luËt ®iÒu chØnh vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n.
Ch-¬ng III: Mét sè nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ hoµn thiÖn ph¸p luËt
vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n.
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
4
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
Ch-¬ng I
NhËn thøc chung vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
1.1. Kh¸i niÖm Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n.
1.1.1. Kh¸i niÖm chung vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm
LuËt KDBH ®· ®-a ra ®Þnh nghÜa chung vµ kh¸i qu¸t vÒ Hîp ®ång b¶o
hiÓm, theo ®ã “ Hîp ®ång b¶o hiÓm lµ sù tho¶ thuËn gi÷a Bªn mua b¶o hiÓm vµ
doanh nghiÖp b¶o hiÓm, theo ®ã Bªn mua b¶o hiÓm ph¶i ®ãng phÝ b¶o hiÓm,
doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i tr¶ tiÒn b¶o hiÓm cho ng-êi thô h-ëng hoÆc båi
th-êng cho ng-êi ®-îc b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm" (§iÒu 12).
§Þnh nghÜa trªn cho thÊy ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña Hîp ®ång b¶o hiÓm, ®ã lµ
viÖc ghi nhËn sù tho¶ thuËn vµ thùc hiÖn cam kÕt cña c¸c bªn g¾n víi viÖc x¶y ra
mét "sù kiÖn b¶o hiÓm". Theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt nam, "sù kiÖn b¶o
hiÓm" ®-îc ®Þnh nghÜa lµ “ sù kiÖn kh¸ch quan do c¸c bªn tho¶ thuËn hoÆc ph¸p
luËt qui ®Þnh mµ khi sù kiÖn ®ã x¶y ra th× doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i tr¶ tiÒn
b¶o hiÓm cho ng-êi thô h-ëng hoÆc båi th-êng cho ng-êi ®-îc b¶o hiÓm" (§iÒu
3.10 LuËt KDBH).
VÒ nguyªn lý kü thuËt cña b¶o hiÓm th-¬ng m¹i, kh¸i niÖm cña Hîp ®ång
b¶o hiÓm, còng nh- b¶n chÊt cña nã g¾n liÒn víi c¸c sù kiÖn rñi ro x¶y ra g©y
tæn thÊt, thiÖt h¹i ®Õn quyÒn lîi, kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña Bªn mua b¶o hiÓm, vµ v×
nh»m t×m kiÕm mét cam kÕt hç trî vÒ tµi chÝnh tõ phÝa Doanh nghiÖp b¶o hiÓm
®Ó nh»m bï ®¾p nh÷ng quyÒn lîi bÞ thiÖt h¹i cña Bªn mua b¶o hiÓm mµ Hîp
®ång b¶o hiÓm ®-îc thiÕt lËp. Theo ®ã, Hîp ®ång b¶o hiÓm chÝnh lµ tho¶ thuËn
chuyÓn giao rñi ro gi÷a Bªn mua b¶o hiÓm cho bªn b¶o hiÓm, b»ng viÖc Bªn mua
b¶o hiÓm tr¶ cho bªn b¶o hiÓm mét sè tiÒn gäi lµ phÝ b¶o hiÓm, coi nh- lµ gi¸
cña rñi ro, ®Ó ®æi lÊy mét cam kÕt ®¶m b¶o vÒ tµi chÝnh cã ®iÒu kiÖn, g¾n víi mét
t×nh huèng nhÊt ®Þnh trong tr-êng hîp Bªn mua b¶o hiÓm ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng
tæn thÊt vÒ tµi chÝnh do sù kiÖn rñi ro ®-îc b¶o hiÓm ®ã g©y ra.
Nh- vËy, "Sù kiÖn b¶o hiÓm" theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt nam ®-îc
hiÓu bao hµm hai néi dung: Thø nhÊt, x¶y ra nh÷ng rñi ro cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm.
§ã lµ nh÷ng rñi ro x¶y ra kh¸ch quan; mang tÝnh ngÉu nhiªn vµ bÊt ngê; kh«ng
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
5
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
biÕt tr-íc ®-îc vÒ kh¶ n¨ng x¶y ra, vÒ thêi gian x¶y ra rñi ro, còng nh- hËu qu¶
khi x¶y ra rñi ro ®ã. Rñi ro ®ã ph¶i cã tÝnh chÊt hîp ph¸p, phï hîp trËt tù c«ng
céng vµ ®¹o ®øc x· héi [22; tr7,8]. Thø hai, c¸c rñi ro ®-îc b¶o hiÓm ®ã ph¶i
g©y thiÖt h¹i cho Bªn mua b¶o hiÓm, hay nãi c¸ch kh¸c Bªn mua b¶o hiÓm ph¶i
g¸nh chÞu tæn thÊt tµi chÝnh hoÆc ph¸t sinh/hay gia t¨ng tr¸ch nhiÖm khi nguyªn
nh©n cña tæn thÊt/thiÖt h¹i do c¸c rñi ro ®-îc b¶o hiÓm ®ã g©y ra, khi ®ã míi
ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm tr¶ tiÒn/båi th-êng b¶o hiÓm cña bªn b¶o hiÓm[18; §iÒu 2
vµ 23; tr3].
MÆc dï khi ®Ò cËp ®Õn kh¸i niÖm vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm, ph¸p luËt ViÖt
nam chØ chó träng qui ®Þnh viÖc x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm (®-îc hiÓu lµ viÖc x¶y
nh÷ng sù kiÖn rñi ro kh¸ch quan) g©y thiÖt h¹i cho Bªn mua b¶o hiÓm, mµ ®·
kh«ng ®Ò cËp ®Õn néi dung quan träng vµ ®Æc tr-ng cña kinh doanh b¶o hiÓm, ®ã
lµ nh÷ng rñi ro ®ã khi x¶y ra sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp lªn ®èi t-îng nµo? hay "®èi
t-îng" nµo míi thùc sù ë trong t×nh tr¹ng chÞu sù ®e do¹ vµ bÞ tæn thÊt trùc tiÕp
bëi nh÷ng rñi ro ®-îc b¶o hiÓm b¶o hiÓm g©y ra, mµ hËu qu¶ cña nh÷ng tæn thÊt
nµy míi ¶nh h-ëng, g©y thiÖt h¹i trùc tiÕp ®Õn quyÒn lîi cña Bªn mua b¶o hiÓm?
V× vËy, vÊn ®Ò nµy cÇn ph¶i ®-îc nhËn thøc khi xem xÐt ®Õn kh¸i niÖm
Hîp ®ång b¶o hiÓm. VÒ nguyªn lý b¶o hiÓm, còng nh- qui ®Þnh cña ph¸p luËt th×
®ã chÝnh lµ "®èi t-îng b¶o hiÓm" lµ nh÷ng ®èi t-îng cã kh¶ n¨ng bÞ tæn thÊt vËt
chÊt, chÞu sù ®e do¹ trùc tiÕp bëi c¸c rñi ro cã thÓ x¶y ra ( rñi ro thiªn tai bÊt kh¶
kh¸ng, ch¸y næ, èm ®au, bÖnh tËt..). §èi t-îng b¶o hiÓm bao gåm nhiÒu lo¹i, cã
thÓ lµ “ con ng-êi, tµi s¶n, tr¸ch nhiÖm d©n sù vµ c¸c ®èi t-îng kh¸c theo qui
®Þnh cña ph¸p luËt” (§iÒu 573 BLDS). V× môc ®Ých cung cÊp ®¶m b¶o tµi chÝnh
cho quyÒn lîi cña Bªn mua b¶o hiÓm cã thÓ bÞ thiÖt h¹i do c¸c ®èi t-îng b¶o
hiÓm nµy bÞ tæn thÊt ( ph¸t sinh chi phÝ kh¾c phôc thiÖt h¹i, chi phÝ nh»m kh«i
phôc, t¸i t¹o l¹i ®èi t-îng b¶o hiÓm... ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng vµ ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh) mµ Hîp ®ång b¶o hiÓm ®-îc ký kÕt.
Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cho phÐp kh¸i qu¸t ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña Hîp
®ång b¶o hiÓm, ®ã lµ cam kÕt vµ tho¶ thuËn cña c¸c bªn trong hîp ®ång g¾n víi
c¸c sù kiÖn ngÉu nhiªn mang tÝnh may rñi (kh«ng ch¾c ch¾n) nh-ng kh«ng ph¶i
lµ h×nh thøc ®¸nh b¹c hay c¸ c-îc. ViÖc thùc hiÖn Hîp ®ång b¶o hiÓm chÝnh lµ
gi¶i quyÕt hËu qu¶ cña rñi ro, hîp ®ång mang tÝnh may rñi do kh«ng thÓ x¸c
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
6
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
®Þnh tr-íc ®-îc hiÖu qu¶ khi ký kÕt, nghÜa lµ viÖc thùc hiÖn hîp ®ång cña mét
bªn - doanh nghiÖp b¶o hiÓm phô thuéc vµo viÖc cã xuÊt hiÖn c¸c sù kiÖn ngÉu
nhiªn mang tÝnh may rñi hay kh«ng. ChØ khi xuÊt hiÖn ®iÒu ®ã míi x¸c ®Þnh
®-îc hiÖu qu¶ cña hîp ®ång tõ viÖc tr¶ tiÒn cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Trong
khi ®ã, h×nh thøc ®¸nh b¹c hay c¸ c-îc còng ®-îc coi lµ cã tÝnh chÊt may rñi, ®ã
lµ tÝnh may rñi cña mét sù kiÖn kh«ng ch¾c ch¾n vÒ kh¶ n¨ng x¶y ra hoÆc kh«ng
ch¾c ch¾n vÒ thêi ®iÓm x¶y ra. Nh-ng, th«ng qua h×nh thøc ®¸nh b¹c, c¸c bªn
®Òu cã dù ®Þnh (môc ®Ých) vÒ lîi Ých thu ®-îc th«ng qua sù may rñi ®ã; c¸c bªn
t×m c¸ch ®¹t ®-îc vËn may, sù giµu cã nh»m t¨ng tµi s¶n mét c¸ch kh«ng c«ng
b»ng. Cßn trong Hîp ®ång b¶o hiÓm, c¸c bªn t×m kiÕm (m-u cÇu) kh¶ n¨ng ®Ó
ph©n phèi nh÷ng tæn thÊt cã thÓ x¶y ra do sù kh«ng may m¾n; c¸c bªn t×m
c¸ch tr¸nh ®iÒu bÊt h¹nh, san sÎ rñi ro, nh»m lµm c©n b»ng tµi s¶n. Môc ®Ých
cña b¶o hiÓm lµ bï ®¾p tµi chÝnh ®Ó kh¾c phôc thiÖt h¹i, nh»m kh«i phôc l¹i t×nh
tr¹nh tµi chÝnh cña Bªn mua b¶o hiÓm nh- ban ®Çu khi ch-a bÞ tæn thÊt. VÒ
nguyªn t¾c, th× sù ®Òn bï nµy chØ cã thÓ b»ng mµ kh«ng thÓ tèt h¬n tr¹ng th¸i
ban ®Çu cña ®èi t-îng b¶o hiÓm khi ch-a bÞ tæn thÊt, Bªn mua b¶o hiÓm kh«ng
thÓ ®-îc h-ëng lîi th«ng qua viÖc ký kÕt Hîp ®ång b¶o hiÓm. §©y còng lµ néi
dung c¬ b¶n cña nguyªn t¾c båi th-êng ¸p dông trong Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi
s¶n.
1.1.2. Kh¸i niÖm Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n.
Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n lµ mét lo¹i Hîp ®ång b¶o hiÓm, cã ®èi t-îng
b¶o hiÓm lµ tµi s¶n. Ph¸p luËt ViÖt Nam cã sù ph©n lo¹i Hîp ®ång b¶o hiÓm
t-¬ng øng theo ®èi t-îng b¶o hiÓm kh¸c nhau, lµ con ng-êi, tµi s¶n hay tr¸ch
nhiÖm d©n sù. Theo qui ®Þnh cña LuËt KDBH th× "§èi t-îng cña Hîp ®ång b¶o
hiÓm tµi s¶n lµ tµi s¶n, bao gåm vËt cã thùc, tiÒn, giÊy tê trÞ gi¸ ®-îc b»ng tiÒn
vµ c¸c quyÒn tµi s¶n" (§iÒu 40).
XuÊt ph¸t tõ ®èi t-îng b¶o hiÓm lµ tµi s¶n mµ Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
®-îc ph©n biÖt víi c¸c lo¹i Hîp ®ång b¶o hiÓm kh¸c nh-: Hîp ®ång b¶o hiÓm
con ng-êi, cã ®èi t-îng b¶o hiÓm lµ tuæi thä, tÝnh m¹ng, søc khoÎ vµ tai n¹n con
ng-êi (§iÒu 31.1 LuËt KDBH); vµ Hîp ®ång b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cã ®èi
t-îng b¶o hiÓm lµ tr¸ch nhiÖm d©n sù cña ng-êi ®-îc b¶o hiÓm ®èi víi ng-êi thø
ba theo qui ®Þnh ph¸p luËt, cã thÓ lµ tr¸ch nhiÖm d©n sù ph¸t sinh theo hîp hîp
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
7
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
®ång hoÆc tr¸ch nhiÖm d©n sù ph¸t sinh ngoµi hîp ®ång (§iÒu 52 LuËt KDBH).
§èi t-îng b¶o hiÓm lµ c¨n cø chñ yÕu vµ c¬ b¶n nhÊt ®Ó ph©n lo¹i Hîp ®ång b¶o
hiÓm, thÓ hiÖn vµ ph©n biÖt c¸c ®Æc tr-ng, nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tõng lo¹i Hîp
®ång b¶o hiÓm b¶o hiÓm. Do ®ã Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n cã nhiÒu nguyªn t¾c
®Æc thï kh¸c víi c¸c lo¹i Hîp ®ång b¶o hiÓm con ng-êi hay tr¸ch nhiÖm d©n sù.
Tr-íc khi ph©n tÝch c¸c ®Æc thï cña Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n th× cÇn
ph¶i x¸c ®Þnh râ ®èi t-îng b¶o hiÓm cña hîp ®ång bao gåm nh÷ng tµi s¶n g×, hay
nh÷ng tµi s¶n nµo theo quan niÖm vÒ tµi s¶n cña ph¸p luËt thùc ®Þnh ViÖt nam cã
thÓ trë thµnh ®èi t-îng b¶o hiÓm cña Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n.
Trë l¹i qui ®Þnh t¹i §iÒu 40 LuËt KDBH vÒ ®èi t-îng cña Hîp ®ång b¶o
hiÓm tµi s¶n viÖn dÉn ë trªn cho thÊy, ph¹m vi ®èi t-îng tµi s¶n b¶o hiÓm theo
qui ®Þnh cña LuËt KDBH ®-îc ®Þnh nghÜa rÊt réng, bao gåm tÊt c¶ c¸c ®èi t-îng
®-îc coi lµ tµi s¶n theo qui ®Þnh cña §iÒu 172 BLDS. Nh- vËy, cã ph¶i tÊt c¶
c¸c lo¹i tµi s¶n bao gåm vËt cã thùc, tiÒn, giÊy tê trÞ gi¸ ®-îc b»ng tiÒn vµ c¸c
quyÒn tµi s¶n ®Òu cã thÓ lµ ®èi t-îng b¶o hiÓm theo quy ®Þnh cña §iÒu 40 LuËt
KDBH hay kh«ng? Nghiªn cøu c¸c qui ®Þnh ph¸p lý vÒ tµi s¶n trong BLDS cho
thÊy:
- Tµi s¶n lµ ®èi t-îng cña chÕ ®Þnh quyÒn së h÷u vµ lµ kh¸ch thÓ cña phÇn
lín nh÷ng quan hÖ ph¸p luËt d©n sù, mµ theo ®ã, BLDS cã rÊt nhiÒu tiªu chÝ ®Ó
ph©n lo¹i tµi s¶n theo b¶n chÊt, tÝnh n¨ng sö dông vµ gi¸ trÞ kinh tÕ kh¸c nhau cña
chóng. VËt cã thùc, lµ mét bé phËn cña thÕ giíi vËt chÊt, tån t¹i h÷u h×nh mµ con
ng-êi cã thÓ chiÕm gi÷ ®-îc, cã lîi Ých cho con ng-êi, ®-îc ®-a vµo giao dÞch
d©n sù nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu tiªu dïng, kinh doanh cña con ng-êi; TiÒn víi
tÝnh chÊt lµ ph-¬ng tiÖn thanh to¸n, cÊt tr÷, ®¹i diÖn cho chñ quyÒn quèc gia; tiÒn
®-îc sö dông vµ ®Þnh ®o¹t tu©n thñ nghiªm ngÆt nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt
tµi chÝnh, ng©n hµng; GiÊy tê trÞ gi¸ ®-îc b»ng tiÒn ®-îc hiÓu vµ bao gåm: cæ
phiÕu, kú phiÕu, c«ng phiÕu, c«ng tr¸i, sÐc, tÝn phiÕu, sæ tiÕt kiÖm, giÊy uû nhiÖm
chi...; vµ C¸c quyÒn tµi s¶n lµ nh÷ng quyÒn g¾n liÒn víi tµi s¶n mµ khi thùc hiÖn
c¸c quyÒn ®ã chñ së h÷u sÏ cã ®-îc mét tµi s¶n, ®ã lµ quyÒn ®ßi nî, quyÒn së
h÷u ®èi víi ph¸t minh, s¸ng chÕ, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, nh·n hiÖu hµng ho¸,
quyÒn t¸c gi¶. C¸c quyÒn nµy ph¶i cã gi¸ trÞ ®-îc b»ng tiÒn vµ cã thÓ chuyÓn
giao trong giao l-u d©n sù.
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
8
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
- Trªn c¬ së ®ã, BLDS ph©n lo¹i c¸c tµi s¶n thµnh: ®éng s¶n vµ bÊt ®éng
s¶n (§iÒu 181); hoa lîi vµ lîi tøc (§iÒu 182); vËt chÝnh vµ vËt phô (§iÒu 183);
vËt chia ®-îc vµ vËt kh«ng chia ®-îc (§iÒu 184); vËt tiªu hao vµ vËt kh«ng tiªu
hao (§iÒu 185); vËt cïng lo¹i vµ vËt ®Æc ®Þnh (§iÒu 186); vËt ®ång bé (§iÒu 187)
vµ quyÒn tµi s¶n (§iÒu 188).
Nh- vËy, tµi s¶n theo qui ®Þnh cña BLDS bao gåm rÊt nhiÒu lo¹i, cã thÓ
biÓu hiÖn ë d-íi d¹ng mét h×nh th¸i vËt chÊt nhÊt ®Þnh mµ ta cã thÓ cÇm n¾m vµ
c¶m nhËn b»ng gi¸c quan cña m×nh gäi lµ tµi s¶n h÷u h×nh (nhµ cöa, ph-¬ng tiÖn,
vËn chuyÓn, hoa mµu, vËt nu«i...); HoÆc, kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt, kh«ng thÓ
®-îc nhËn biÕt b»ng gi¸c quan tiÕp xóc, mµ ph¶i th«ng qua nh÷ng ý niÖm vÒ
nh÷ng mèi quan hÖ ph¸p luËt gi÷a ng-êi cã quyÒn khai th¸c lîi Ých cña tµi s¶n vµ
ng-êi thø ba [ 34; Tr 72], gäi lµ tµi s¶n v« h×nh (ch¼ng h¹n nh- c¸c quyÒn vÒ tµi
s¶n, quyÒn ®ßi nî, ph¸t minh s¸ng chÕ, lîi thÕ trong kinh doanh...).
Trong quan hÖ ph¸p luËt Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n, mÆc dï theo ph¹m vi
qui ®Þnh cña LuËt KDBH, th× vÒ nguyªn t¾c "tµi s¶n" lµ ®èi t-îng b¶o hiÓm ph¶i
®-îc hiÓu vµ bao gåm c¸c lo¹i tµi s¶n theo ®Þnh nghÜa vµ c¸ch ph©n lo¹i trªn cña
BLDS. Tuy nhiªn, do ®Æc thï cña lÜnh vùc kinh doanh b¶o hiÓm, mµ kh«ng h¼n
tÊt c¶ c¸c lo¹i tµi s¶n theo ®Þnh nghÜa cña BLDS còng ®Òu cã thÓ trë thµnh ®èi
t-îng b¶o hiÓm, do:
- ViÖc ph©n biÖt vµ ph©n lo¹i c¸c lo¹i tµi s¶n trong BLDS kh«ng chØ hiÓu
theo nghÜa ph©n lo¹i th«ng th-êng vÒ chñng lo¹i, h×nh d¸ng, kÝch cì cña c¸c lo¹i
tµi s¶n, mµ vÊn ®Ò quan träng lµ ph©n biÖt c¸c chÕ ®é ph¸p lý riªng ®èi víi tõng
lo¹i tµi s¶n, víi ý nghÜa ph¸p lý quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng cña
quyÒn së h÷u còng nh- x¸c ®Þnh kh¸ch thÓ cña c¸c quan hÖ ph¸p luËt d©n sù nh-:
c¸c quy ®Þnh vÒ cÇm cè, thÕ chÊp; c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn chuyÓn quyÒn së
h÷u (mua, b¸n, tÆng cho... tµi s¶n); còng nh- c¸c quan hÖ vÒ "nghÜa vô vµ
H§DS", c¸c quan hÖ vÒ thõa kÕ tµi s¶n; c¸c quan hÖ vÒ së h÷u trÝ tuÖ vµ chuyÓn
giao c«ng nghÖ...Ngoµi ra, chÕ ®é ph¸p lý vÒ tµi s¶n cßn ®-îc nghiªn cøu bëi
nhiÒu ngµnh luËt kh¸c, liªn quan ®Õn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ kinh doanh vµ
thµnh lËp doanh nghiÖp; x¸c ®Þnh tµi s¶n nî, cã vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña mét
chñ thÓ nµo ®ã...
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
9
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
- Trong khi ®ã, do ®Æc thï cña Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n, mµ ®èi t-îng
b¶o hiÓm lµ tµi s¶n ph¶i ®¶m b¶o c¸c yÕu tè: cã kh¶ n¨ng bÞ tæn thÊt vËt chÊt do
nh÷ng rñi ro tai n¹n bÊt ngê g©y ra; thiÖt h¹i cña tµi s¶n ph¶i quy ra ®-îc b»ng
tiÒn, hay nãi c¸ch kh¸c, tµi s¶n ®ã ph¶i cã thùc vµ cã thÓ quy ra ®-îc b»ng tiÒn.
Nh- vËy, th«ng th-êng tµi s¶n lµ ®èi t-îng b¶o hiÓm th× tµi s¶n ®ã ph¶i lµ tµi
s¶n cã thùc, tµi s¶n h÷u h×nh cã kh¶ n¨ng bÞ tæn thÊt vËt chÊt do ngo¹i lùc t¸c
®éng ( bÞ h- háng, tæn thÊt do tai n¹n, thiªn tai, ch¸y, næ...). §èi víi c¸c tµi s¶n
hay c¸c quyÒn tµi s¶n v« h×nh kh«ng thÓ bÞ thiÖt h¹i bëi ngo¹i lùc vËt chÊt t¸c
®éng, mµ th«ng th-êng nã bÞ tæn thÊt, thiÖt h¹i bëi c¸c rñi ro vÒ ph¸p lý (tranh
chÊp, vi ph¹m nghÜa vô, vi ph¹m b¶n quyÒn, hÕt thêi hiÖu...), víi hËu qu¶ trùc
tiÕp lµ sù vi ph¹m, h¹n chÕ hoÆc t-íc mÊt quyÒn tµi s¶n cña mét chñ thÓ... V×
vËy, vÒ nguyªn t¾c kh«ng thÓ trë thµnh ®èi t-îng b¶o hiÓm. Tuy nhiªn nã l¹i cã
thÓ trë thµnh quyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm cña mét chñ thÓ, nÕu tµi s¶n h÷u
h×nh g¾n víi nã lµ ®èi t-îng b¶o hiÓm cña mét Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n.
Trong ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm, tµi s¶n lµ ®èi t-îng b¶o hiÓm cã
thÓ lµ c¸c tµi s¶n hiÖn cã hoÆc c¸c lîi Ých g¾n liÒn víi tµi s¶n, ph¸t sinh trong
qu¸ tr×nh sö dông, khai th¸c tµi s¶n (hoa mµu, lîi tøc, l·i -íc tÝnh cña hµng ho¸;
c-íc vËn chuyÓn; l·i trong kinh doanh...). Theo ®ã, c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm tµi
s¶n th-êng ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së ph©n nhãm tµi s¶n hoÆc ph©n lo¹i rñi ro
theo ®Æc tÝnh vËt lý nhÊt ®Þnh cña tµi s¶n, nh-: Tµi s¶n lµ nh÷ng sinh vËt sèng
(vËt nu«i, c©y trång); Tµi s¶n ®ang trong thêi kú h×nh thµnh (x©y dùng, l¾p ®Æt,
chÕ t¹o...); Tµi s¶n ®ang trong qu¸ tr×nh khai th¸c, sö dông (nhµ x-ëng, m¸y
mãc, trang thiÕt bÞ, ®å dïng c¸ nh©n...); Tµi s¶n ®ang n»m trong kho quü
(nguyªn, nhiªn vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm, thµnh phÈm, tiÒn mÆt); Tµi s¶n ®ang
trªn ®-êng vËn chuyÓn (hµng ho¸, tiÒn b¹c...).
Ngoµi ra, do nh÷ng nhãm rñi ro tiÓu biÓu g©y tæn thÊt cho tµi s¶n mµ
nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi ph©n thµnh b¶o hiÓm tµi s¶n trong lÜnh vùc hµng h¶i vµ
lÜnh vùc b¶o hiÓm phi hµng h¶i. B¶o hiÓm hµng h¶i do nh÷ng ®Æc tr-ng cña
nh÷ng rñi ro tæn thÊt ph¸t sinh trong ho¹t ®éng hµng haØ, liªn quan ®Õn quyÒn lîi
b¶o hiÓm cña nhiÒu chñ thÓ ë c¸c quèc gia kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh hµnh h¶i,
giao l-u bu«n b¸n quèc tÕ, mµ kü thuËt b¶o hiÓm ®-îc quèc tÕ ho¸ rÊt cao, chÞu
sù chi phèi cña luËt ph¸p vµ tËp qu¸n hµng h¶i quèc tÕ. V× vËy, b¶o hiÓm tµi s¶n
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
10
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
trong lÜnh vùc hµng h¶i cã nhiÒu nguyªn t¾c vµ ®Æc thï riªng so víi c¸c qui ®Þnh
b¶o hiÓm tµi s¶n trong lÜnh vùc phi hµng h¶i - chñ yÕu chÞu sù ®iÒu chØnh cña
ph¸p luËt trong n-íc, mang tÝnh ®èi néi. Ph¸p luËt cña ViÖt nam ®· dµnh c¶ néi
dung Ch-¬ng XVI BLHH ViÖt nam (1990) ®Ó qui ®Þnh vÒ Hîp ®ång b¶o hiÓm
hµng h¶i, theo ®ã ®èi t-îng tµi s¶n trong b¶o hiÓm hµng h¶i cã thÓ lµ bÊt kú
quyÒn lîi vËt chÊt nµo liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng hµng h¶i mµ cã thÓ quy ra
tiÒn, bao gåm: tÇu biÓn, hµng ho¸, tiÒn c-íc vËn chuyÓn, tiÒn c«ng vËn chuyÓn
hµnh kh¸ch, tiÒn thuª tÇu, tiÒn thuª - mua tÇu, tiÒn l·i -íc tÝnh cña hµng ho¸,
c¸c kho¶n hoa hång, chi phÝ tæn thÊt chung, c¸c kho¶n tiÒn ®-îc b¶o ®¶m b»ng
tÇu, hµng ho¸ hoÆc tiÒn c-íc vËn chuyÓn. Ngoµi ra, ®èi t-îng b¶o hiÓm hµng h¶i
cßn cã thÓ lµ tÇu ®ang ®ãng (§iÒu 201 BLHH).
ë ViÖt Nam hiÖn nay, c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm tµi s¶n ph¸t triÓn rÊt ®a
d¹ng, bao gåm nhiÒu lo¹i nh-: B¶o hiÓm hµng ho¸ vËn chuyÓn ®-êng bé, ®-êng
biÓn, ®-êng s«ng, ®-êng s¾t vµ ®-êng hµng kh«ng; B¶o hiÓm th©n tµu biÓn; B¶o
hiÓm vËt chÊt xe c¬ giíi; B¶o hiÓm th©n m¸y bay;B¶o hiÓm ch¸y næ; B¶o hiÓm
x©y dùng vµ l¾p ®Æt;B¶o hiÓm dÇu khÝ; B¶o hiÓm n«ng nghiÖp (c©y trång vµ vËt
nu«i); B¶o hiÓm tÝn dông vµ rñi ro tµi chÝnh; B¶o hiÓm gi¸n ®o¹n kinh doanh...
Nh- vËy, cho dï LuËt KDBH x¸c ®Þnh ph¹m vi kh¸i niÖm tµi s¶n lµ ®èi
t-îng b¶o hiÓm t-¬ng tù nh- ®Þnh nghÜa vÒ tµi s¶n theo qui ®Þnh cña BLDS,
nh-ng vÒ nguyªn lý nghiÖp vô b¶o hiÓm th× tµi s¶n lµ ®èi t-îng cña Hîp ®ång
b¶o hiÓm chØ cã thÓ lµ nh÷ng tµi s¶n cã thùc h÷u h×nh, cã thÓ lµ tµi s¶n hiÖn cã
hoÆc c¸c lîi Ých g¾n liÒn víi tµi s¶n ®ã; cã kh¶ n¨ng bÞ tæn thÊt vËt chÊt do nh÷ng
rñi ro tai n¹n bÊt ngê g©y ra; thiÖt h¹i cña tµi s¶n ph¶i quy ra ®-îc b»ng tiÒn. §èi
víi c¸c tµi s¶n hay c¸c quyÒn tµi s¶n v« h×nh kh«ng ®¾p øng ®-îc c¸c yªu cÇu
nµy, v× vËy kh«ng thÓ trë thµnh ®èi t-îng b¶o hiÓm cña Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi
s¶n.
1.2. ý nghÜa, vai trß cña Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n
Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n ®-îc thiÕt lËp nh»m cung cÊp sù ®¶m b¶o vÒ
tµi chÝnh cho nh÷ng quyÒn lîi cña Bªn mua b¶o hiÓm cã thÓ bÞ thiÖt h¹i ph¸t sinh
trùc tiÕp tõ viÖc ®èi t-îng tµi s¶n b¶o hiÓm cã thÓ bÞ h- háng hay tæn thÊt bëi
viÖc x¶y ra mét sù kiÖn b¶o hiÓm.
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
11
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
§èi t-îng mµ Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n trùc tiÕp b¶o vÖ kh«ng ph¶i lµ
tµi s¶n (víi t- c¸ch lµ ®èi t-îng b¶o hiÓm), mµ lµ quyÒn lîi tµi chÝnh mµ Bªn mua
b¶o hiÓm cã trong ®èi t-îng tµi s¶n ®ã b¶o hiÓm. QuyÒn lîi ®ã sÏ ®-îc ®¶m b¶o
nÕu tµi s¶n ®ã an toµn kh«ng bÞ tæn thÊt, vµ ng-îc l¹i, chñ thÓ ®ã sÏ ph¶i chÞu
thiÖt h¹i nÕu tµi s¶n ®ã bÞ rñi ro tæn thÊt. V× vËy, víi mong muèn b¶o ®¶m cho
quyÒn lîi ®ã vµ nh»m gi¶m nhÑ thÖt h¹i tµi chÝnh trong tr-êng hîp tµi s¶n bÞ tæn
thÊt, mµ Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n ®-îc thiÕt lËp.
Thùc tÕ, trong Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n víi rñi ro ch¸y cho mét ng«i
nhµ, th× mÆc dï ng«i nhµ ®ã chÝnh lµ ®èi t-îng tµi s¶n b¶o hiÓm, lµ ®èi t-îng trùc
tiÕp bÞ ®e do¹ vµ bÞ tæn thÊt, ph¸ huû khi x¶y ra ch¸y, nh-ng b¶n chÊt vµ vai trß
cña Hîp ®ång b¶o hiÓm ®-îc cÊp ra kh«ng ph¶i lµ b¶o hiÓm hay b¶o vÖ trùc tiÕp
cho b¶n th©n ng«i nhµ hay c¸c vËt liÖu t¹o lªn ng«i nhµ ®ã (®èi t-îng b¶o hiÓm),
mµ Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n cung cÊp sù b¶o vÖ cho quyÒn lîi cña Bªn mua
b¶o hiÓm cã trong ng«i nhµ ®ã. DÞch vô " b¶o hiÓm" ®-îc cung cÊp th«ng qua
Hîp ®ång b¶o hiÓm kh«ng ®ång nghÜa víi nh÷ng h×nh thøc "b¶o hiÓm, b¶o vÖ"
trùc tiÕp kh¸c nh-: ®eo d©y b¶o hiÓm th× sÏ kh«ng bÞ ng·; ®éi mò b¶o hiÓm th×
sÏ b¶o vÖ trùc tiÕp cho c¸i ®Çu kh«ng bÞ chÊn th-¬ng khi ®i xe m¸y; hoÆc l¾p
thiÕt bÞ b¸o ch¸y, thiÕt bÞ dËp ch¸y tù ®éng cã thÓ lµm cho ng«i nhµ kh«ng bÞ
ch¸y, h¹n chÕ kh¶ n¨ng bÞ ch¸y. Khi mét Hîp ®ång b¶o hiÓm cÊp ra, nã kh«ng
thÓ cung cÊp hay ®-îc sö dông nh- lµ mét ph-¬ng tiÖn trùc tiÕp b¶o vÖ cho ng«i
nhµ khái bÞ ch¸y nh- c¸c thiÕt bÞ b¶o hiÓm trªn (thùc tÕ ng«i nhµ cã thÓ bÞ ch¸y
bÊt cø khi nµo nÕu kh«ng ®-îc b¶o qu¶n ch¨m sãc, còng nh- thùc hiÖn tèt c¸c
biÖn ph¸p phßng ch¸y, ch÷a ch¸y...), b¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña Hîp ®ång b¶o
hiÓm trong tr-êng hîp nµy sÏ cung cÊp ®¶m b¶o tµi chÝnh cho Bªn mua b¶o
hiÓm ®Ó cã thÓ gi¶i quyÕt, kh¾c phôc hËu qu¶, thiÖt h¹i sau khi ch¸y, söa ch÷a l¹i
hay x©y ng«i nhµ míi. Chøc n¨ng b¶o vÖ tµi s¶n th«ng qua viÖc giao kÕt Hîp
®ång b¶o hiÓm chØ ®-îc thÓ hiÖn mét c¸ch gi¸n tiÕp qua viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn
ph¸p ®Ò phßng vµ h¹n chÕ tæn thÊt cña Doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Doanh nghiÖp
b¶o hiÓm cã thÓ khuyÕn nghÞ cho Bªn mua b¶o hiÓm ¸p dông c¸c biÖn ph¸p
phßng tr¸nh ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho tµi s¶n, còng nh- trùc tiÕp cung cÊp c¸c dÞch
vô hç trî, trang bÞ c¸c ph-¬ng tiÖn phßng tr¸nh lµm gi¶m thiÓu kh¶ n¨ng x¶y ra
tæn thÊt cho ®èi t-îng tµi s¶n.
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
12
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
BÊt cø thêi ®iÓm nµo, sù an toµn cña tµi s¶n còng bÞ ®e do¹ bëi c¸c yÕu tè
ruØ ro tiÒm Èn bëi c¸c hiÖn t-îng thiªn tai bÊt kh¶ kh¸ng nh- b·o tè, lò lôt, ®éng
®Êt, nói löa..còng cã thÓ lµ do rñi ro do tai n¹n hay lçi bÊt cÈn cña con ng-êi nhc¸c hiÖn t-îng ch¸y, næ, ®©m va, ch×m ®¾m...g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i rÊt nghiªm
träng. Vô ch¸y Trung t©m th-¬ng m¹i Sµi gßn (ITC) x¶y ra ngµy 29/10/2002
g©y thiÖt h¹i th¶m khèc vÒ ng-êi vµ hµng chôc tû ®ång vÒ tµi s¶n, hay vô ch¸y
gÇn ®©y nhÊt, ngµy 02/11/2002 t¹i C«ng ty s¶n xuÊt mò b¶o hiÓm xe m¸y Amoro
ë Gia l©m, Hµ néi víi thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n trªn 5 tû ®ång lµ minh chøng râ rµng
nhÊt vÒ sù bÊt cÈn cña con ng-êi dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ thiÖt h¹i kh«n l-êng cho
®êi sèng, kinh tÕ x· héi. V× vËy, B¶o hiÓm tµi s¶n cã vai trß rÊt quan träng trong
nÒn kinh tÕ, th«ng qua viÖc tr¶ tiÒn båi th-êng, cung cÊp sù trî gióp h÷u hiÖu vÒ
tµi chÝnh cho Bªn mua b¶o hiÓm tr-íc nh÷ng rñi ro tæn thÊt, nhanh chãng kh¾c
phôc hËu qu¶, æn ®Þnh ®êi sèng, s¶n xuÊt kinh doanh. Víi sù ph¸t triÓn, më réng
®a d¹ng c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm tµi s¶n hiÖn nay nh-; b¶o hiÓm hµng ho¸ vËn
chuyÓn ®-êng bé, ®-êng biÓn, ®-êng s«ng, ®-êng s¾t vµ ®-êng hµng kh«ng; b¶o
hiÓm th©n tµu biÓn; b¶o hiÓm vËt chÊt xe c¬ giíi; b¶o hiÓm th©n m¸y bay; b¶o
hiÓm ch¸y næ; b¶o hiÓm nhµ t- nh©n; b¶o hiÓm x©y dùng vµ l¾p ®Æt; b¶o hiÓm
dÇu khÝ; b¶o hiÓm n«ng nghiÖp (c©y trång vµ vËt nu«i); b¶o hiÓm tÝn dông vµ rñi
ro tµi chÝnh; b¶o hiÓm gi¸n ®o¹n kinh doanh... B¶o hiÓm tµi s¶n ngµy cµng thÓ
hiÖn vai trß quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu trong mäi lÜnh vùc ®êi sèng x· héi,
s¶n xuÊt, kinh doanh.
1.3. QuyÒn b¶o hiÓm tµi s¶n.
QuyÒn b¶o hiÓm tµi s¶n cña mét chñ thÓ ph¸t sinh tõ sù tån t¹i mét quyÒn
lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm cña chñ thÓ ®ã cã trong ®èi t-îng tµi s¶n b¶o hiÓm.
QuyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c chung c¬
b¶n vµ quan träng nhÊt cña b¶o hiÓm th-¬ng m¹i, ®ã lµ nh÷ng quyÒn lîi mµ mét
chñ thÓ cã trong ®èi t-îng b¶o hiÓm, v× b¶o vÖ cho quyÒn lîi nµy mµ Hîp ®ång
b¶o hiÓm ®-îc thiÕt lËp. QuyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm cña mét chñ thÓ cã thÓ
®-îc hiÓu kh¸i qu¸t lµ quyÒn lîi hîp ph¸p ®-îc b¶o hiÓm, ph¸t sinh tõ mèi
quan hÖ tµi chÝnh (financial relationship) ®-îc c«ng nhËn bëi luËt ph¸p gi÷a
chñ thÓ ®ã vµ ®èi t-îng b¶o hiÓm [22, tr135]. Tõ ®ã cho thÊy mét sè yÕu tè c¬
b¶n cña quyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm, ®ã lµ:
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
13
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
- Ph¶i tån t¹i mét tµi s¶n, quyÒn, lîi Ých, cuéc sèng hay tr¸ch nhiÖm cã thÓ
®-îc b¶o hiÓm; vµ nh÷ng tµi s¶n, quyÒn, lîi Ých, cuéc sèng hay tr¸ch nhiÖm ®ã
ph¶i lµ ®èi t-îng cña mét b¶o hiÓm;
- Ng-êi ®-îc b¶o hiÓm ph¶i cã mèi quan hÖ víi ®èi t-îng b¶o hiÓm ®ã, vµ
ng-êi ®-îc b¶o hiÓm sÏ cã lîi tõ sù an toµn cña ®èi t-îng b¶o hiÓm, vµ ph¶i
g¸nh chÞu thiÖt h¹i nÕu ®èi t-îng b¶o hiÓm ®ã bÞ tæn thÊt;
- Mèi quan hÖ gi÷a ng-êi ®-îc b¶o hiÓm vµ ®èi t-îng b¶o hiÓm ph¶i lµ
hîp ph¸p, ®-îc ph¸p luËt c«ng nhËn.
§Ó hiÓu râ h¬n vÊn ®Ò nµy, cã thÓ tham chiÕu qui ®Þnh vÒ quyÒn lîi cã thÓ
®-îc b¶o hiÓm trong LuËt b¶o hiÓm hµng h¶i Anh 1906 “ 1. Theo qui ®Þnh cña
luËt nµy, ng-êi cã quyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm lµ ng-êi liªn quan ®Õn mét
hµnh tr×nh ®-êng biÓn. 2. Mét ng-êi ®-îc coi lµ liªn quan ®Õn mét hµnh tr×nh
®-êng biÓn khi ng-êi Êy cã liªn quan hîp ph¸p vµ c«ng b»ng ®èi víi hµnh tr×nh
hoÆc bÊt cø tµi s¶n cã thÓ b¶o hiÓm nµo chÞu rñi ro trong hµnh tr×nh ®ã, mµ theo
®ã ng-êi Êy cã thÓ h-ëng lîi nÕu tµi s¶n cã thÓ b¶o hiÓm Êy ®-îc an toµn hay vÒ
®-îc ®Õn bÕn ®óng h¹n, hoÆc cã thÓ bÞ thiÖt h¹i nÕu tµi s¶n ®ã bÞ tæn thÊt hay tæn
h¹i, hay bÞ cÇm gi÷ hoÆc cã thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng tæn thÊt ®ã” (§iÒu 5).
BÊt kú mét tµi s¶n nµo, g¾n liÒn víi sù tån t¹i cña nã, lµ c¸c quan hÖ vÒ
quyÒn lîi tµi chÝnh hîp ph¸p mµ mét chñ thÓ cã trong tµi s¶n ®ã. §iÒu nµy thÓ
hiÖn quyÒn lîi cña chñ thÓ ®ã sÏ ®-îc ®¶m b¶o nÕu tµi s¶n ®ã an toµn kh«ng bÞ
tæn thÊt, vµ ng-îc l¹i, chñ thÓ ®ã sÏ ph¶i chÞu thiÖt h¹i nÕu tµi s¶n ®ã bÞ rñi ro tæn
thÊt. Môc ®Ých cña viÖc thiÕt lËp mét Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n lµ nh»m b¶o
®¶m vµ b¶o vÖ cho nh÷ng quyÒn lîi tµi chÝnh cña mét chñ thÓ cã trong ®èi t-îng
tµi s¶n b¶o hiÓm, vµ v× môc ®Ých nµy mµ Hîp ®ång b¶o hiÓm ®ã tån t¹i. Do ®ã,
bÊt kú ai cã mét quyÒn lîi tµi chÝnh, hay nãi c¸ch kh¸c, cã mét quyÒn lîi cã thÓ
®-îc b¶o hiÓm trong ®èi t-îng lµ tµi s¶n th× ®Òu cã thÓ yªu cÇu giao kÕt Hîp
®ång b¶o hiÓm tµi s¶n ®Ó ®¶m b¶o cho nh÷ng quyÒn lîi ®ã. QuyÒn lîi cã thÓ
®-îc b¶o hiÓm cña mét chñ thÓ lµ quyÒn lîi ®ang tån t¹i, cã thùc; còng cã thÓ
cßn ph«i thai (®ang b¾t ®Çu) h×nh thµnh trªn c¬ së sù tån t¹i cña quyÒn lîi cã
thùc; hoÆc bÊt kú sù kú väng vÒ quyÒn lîi nµo mµ nÕu tµi s¶n ®ã cßn an toµn, cßn
tån t¹i (kh«ng bÞ tæn thÊt) th× sÏ ph¸t sinh quyÒn lîi ®ã.
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
14
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
Theo qui ®Þnh cña LuËt KDBH, quyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm trong Hîp
®ång b¶o hiÓm tµi s¶n thÓ hiÖn vµ ph¸t sinh tõ mèi quan hÖ vÒ quyÒn së h÷u,
chiÕm h÷u, sö dông vµ quyÒn tµi s¶n mµ Bªn mua b¶o hiÓm cã trong ®èi t-îng
tµi s¶n b¶o hiÓm (Kho¶n 9 §iÒu 3). QuyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm trong b¶o
hiÓm tµi s¶n kh«ng nh÷ng g¾n liÒn vµ ph¸t sinh tõ mèi quan hÖ tµi chÝnh hîp
ph¸p tõ tµi s¶n ®ã, mµ cßn bÞ giíi h¹n bëi gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi s¶n, còng nh- bÞ
giíi h¹n bëi lîi Ých tµi chÝnh mµ ng-êi ®ã cã thÓ ®-îc h-ëng nÕu tµi s¶n ®ã
kh«ng bÞ tæn thÊt. §©y lµ nguyªn t¾c quan träng vµ xuyªn suèt ¸p dông trong
Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n, mét ng-êi kh«ng thÓ ®-îc h-ëng lîi h¬n nh÷ng thiÖt
h¹i mµ anh ta cã thÓ ph¶i chÞu khi ®èi t-îng tµi s¶n b¶o hiÓm bÞ tæn thÊt.
Theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt, giao kÕt Hîp ®ång b¶o hiÓm sÏ kh«ng cã
hiÖu lùc nÕu bªn mua b¶o hiÓm kh«ng cã quyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm (§iÒu
22.1 LuËt KDBH). Sù tån t¹i quyÒn lîi cã thÓ ®ù¬c b¶o hiÓm trong ®èi t-îng b¶o
hiÓm cña bªn mua b¶o hiÓm ®Ó ®¶m b¶o hîp ®ång kh«ng bÞ v« hiÖu lµ nguyªn
t¾c c¬ b¶n cu¶ giao kÕt Hîp ®ång b¶o hiÓm. QuyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm
trong Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n tr-íc tiªn ph¸t sinh tõ mèi quan hÖ së h÷u ®èi
t-îng b¶o hiÓm. Ngoµi ra, cßn cã c¸c mèi quan hÖ hîp ph¸p vµ quan hÖ tµi chÝnh
kh¸c - víi tÝch chÊt lµ c¸c quan hÖ ph¸i sinh tõ quyÒn së h÷u tµi s¶n. V× thÕ, Hîp
®ång b¶o hiÓm tµi s¶n cã thÓ do ng-êi chñ së h÷u trùc tiÕp ký kÕt, vµ ®ång thêi lµ
ng-êi ®-îc b¶o hiÓm nÕu chñ së h÷u thùc hiÖn ®Çy ®ñ quyÒn n¨ng cña chñ së
h÷u trong viÖc chiÕm h÷u, khai th¸c sö dông tµi s¶n ®ã. Tuy nhiªn, trong tr-êng
hîp chñ së h÷u giao tµi s¶n cho ng-êi kh¸c chiÕm h÷u, sö dông, th× nh÷ng ng-êi
nµy - v× tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña hä trong viÖc chiÕm h÷u, sö dông tµi s¶n
®ã, còng ph¸t sinh mét quyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm ®èi víi tµi s¶n ®ã, vµ v×
vËy sÏ lµ ng-êi trùc tiÕp ®øng ra ký kÕt vµ lµ ng-êi ®-îc b¶o hiÓm trong quan hÖ
Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n. Tãm l¹i, trong qu¸ tr×nh tµi s¶n ®-îc dÞch chuyÓn
trong giao l-u tÕ d©n sù th× bÊt kú mét chñ thÓ nµo cã mèi quan hÖ vÒ lîi Ých tµi
chÝnh liªn quan trùc tiÕp ®Õn tµi s¶n ®ã th× ®Òu ph¸t sinh mét quyÒn lîi cã thÓ
®-îc b¶o hiÓm, vµ cã quyÒn ký kÕt Hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n ®Ó b¶o ®¶m cho
quyÒn lîi hîp ph¸p ®ã, hä còng chÝnh lµ ng-êi ®-îc b¶o hiÓm. Xin dÉn chiÕu
mét sè quan hÖ tiªu biÓu:
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
15
LuËn v¨n Th¹c sÜ khoa häc LuËt
- Quan hÖ ®ång së h÷u: thÓ hiÖn mét ng-êi cã mét phÇn quyÒn lîi trong
khèi tµi s¶n, tuy nhiªn hä ®-îc cãi lµ cã quyÒn b¶o hiÓm toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n ®ã
(chø kh«ng chØ lµ giêi h¹n bëi quyÒn lîi thùc tÕ cã cña anh ta). Nh-ng, ®iÒu nµy
kh«ng cã nghÜa lµ anh ta sÏ ®-îc h-ëng tÊt c¶ quyÒn lîi b¶o hiÓm khi tµi s¶n ®ã
bÞ tæn thÊt, mµ chØ ®-îc h-ëng quyÒn lîi t-¬ng øng víi phÇn quyÒn lîi cã trong
tµi s¶n b¶o hiÓm. Trong tr-êng hîp nµy ph¸p luËt xem xÐt anh ta nh- lµ ng-êi
®-îc uû th¸c (Trustee) tr«ng nom tµi s¶n cho nh÷ng ng-êi ®ång së h÷u kh¸c.
- Quan hÖ cÇm cè: Khi mét tµi s¶n ®-îc ®-a ra cÇm cè bëi mét bªn, th× vÒ
nguyªn t¾c bªn nhËn cÇm cè cã quyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm ®èi víi tµi s¶n ®ã
ph¸t sinh tõ nghÜa vô ph¶i b¶o qu¶n, gi÷ g×n tµi s¶n ®ã nh- lµ tµi s¶n cña chÝnh
m×nh vµ ph¶i båi th-êng thiÖt h¹i cho bªn ®em cÇm cè nÕu lµm mÊt m¸t hoÆc hháng tµi s¶n ®ã (§iÒu 334 Kho¶n 1 vµ Kho¶n 5 BLDS).
- Quan hÖ uû th¸c tr«ng gi÷ tµi s¶n th× bªn nhËn uû th¸c cã quyÒn lîi cã
thÓ ®-îc b¶o hiÓm ®èi víi tµi s¶n ®-îc uû th¸c ph¸t sinh tõ viÖc g¸nh v¸c tr¸ch
nhiÖm tr«ng nom, qu¶n lý tµi s¶n ®ã; Trong quan hÖ cÇm, gi÷ hîp ph¸p tµi s¶n ®Ó
thùc hiÖn mét c«ng viÖc nµo ®ã, ch¼ng h¹n chñ hiÖu giÆt lµ, dÞch vô söa ch÷a,
chñ hiÖu gia c«ng vµng b¹c ®Òu cã quyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm ®èi víi tµi s¶n
®ã ph¸t sinh tõ tr¸ch nhiÖm ph¶i ch¨m sãc b¶o qu¶n mét c¸ch hîp lý ®èi víi tµi
s¶n nh- thÓ hä chÝnh lµ ng-êi së h÷u tµi s¶n ®ã.
Nh- vËy, quyÒn tham gia b¶o hiÓm tµi s¶n cña mét chñ thÓ ph¸t sinh trªn
c¬ së tån t¹i mét quyÒn lîi cã thÓ ®-îc b¶o hiÓm cña mét chñ thÓ ®ã ®èi víi tµi
s¶n, kh«ng chØ ph¸t sinh trùc tiÕp tõ quyÒn n¨ng cña chñ së h÷u trong viÖc chiÕm
h÷u, sö dông vµ c¸c quyÒn tµi s¶n cña chñ së h÷u ®èi víi tµi s¶n, mµ cßn ph¸t
sinh tõ c¸c mèi quan hÖ tµi chÝnh hîp ph¸p kh¸c trong qu¸ tr×nh tµi s¶n ®-îc sö
dông trong giao l-u kinh tÕ d©n sù, trong quan hÖ thùc hiÖn nghÜa vô d©n sù vµ
quan hÖ hîp ®ång d©n sù.
Trong b¶o hiÓm tµi s¶n, do ®Æc thï cña ®èi t-îng tµi s¶n b¶o hiÓm vµ c¸c
mèi quan hÖ ph¸p lý vµ lîi Ých tµi chÝnh cã liªn quan ®Õn tµi s¶n, mµ quyÒn tham
gia b¶o hiÓm tµi s¶n cña mét chñ thÓ ®-îc x¸c ®Þnh vµ ph¸t sinh trªn nh÷ng c¨n
cø kh¸c biÖt so víi quyÒn tham gia b¶o hiÓm con ng-êi vµ quyÒn tham gia b¶o
hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù.
V-¬ng ViÖt §øc - Kho¸ 1999-2002
16
- Xem thêm -
.PDF 
112 
9 
98 
