Tài liệu Hoàn thiện kế toán tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại công ty tnhh hoàng long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC ---------------------------- HOÀNG THỊ HẢI VÂN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP HOÀN THIỆN KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY TNHH HOÀNG LONG Chuyên ngành: Kế toán tổng hợp Sơn La, năm 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC --------------------------- HOÀNG THỊ HẢI VÂN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP HOÀN THIỆN KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY TNHH HOÀNG LONG GV hƣớng dẫn: ThS. Nguyễn Thị Phƣơng Thảo Lớp : K55 Đại học Kế toán Hệ : chính quy Sơn La, năm 2018 MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 1. Lí do lựa chọn vấn đề ...........................................................................................1 2. Mục tiêu của đề tài ................................................................................................1 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ........................................................2 4. Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài ......................................................................2 5. Kết cấu của khóa luận ...........................................................................................3 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM XÂY LẮP TRONG DOANH NGHIỆP XÂY LẮP........................................................................................................................4 1.1 Khái quát về kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong Doanh nghiệp xây lắp ...............................................................................................4 1.1.1 Đặc điểm của sản xuất xây lắp và ảnh hƣởng đến công tác hạch toán kế toán trong doanh nghiệp ...................................................................................................4 1.1.1.1 Đặc điểm của sản phẩm xây lắp ..................................................................4 1.1.1.2 Đặc điểm tổ chức hoạt động xây lắp ............................................................4 1.1.1.3 Yêu cầu quản lý chi phí sản xuất và giá thành trong các doanh nghiệp xây lắp..............................................................................................................................5 1.1.1.4 Nhiệm vụ của kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp xây lắp ................................................................................6 1.1.2 Chi phí sản xuất và phân loại chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây lắp ...7 1.1.2.1 Chi phí sản xuất và đối tƣợng tập hợp chi phí sản xuất ................................7 1.1.2.2 Phân loại chi phí sản xuất .............................................................................7 1.1.2.3 Các phƣơng pháp tập hợp và phân bổ chi phí sản xuất ................................9 1.1.3 Giá thành trong doanh nghiệp xây lắp ...........................................................11 1.1.3.1 Giá thành và đối tƣợng tính giá thành sản phẩm ........................................11 1.1.3.2 Phân loại giá thành sản phẩm .....................................................................12 1.1.3.3 Các phƣơng pháp tính giá thành sản phẩm xây lắp ....................................13 1.1.4 Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm ............................14 1.1.5 Sản phẩm dở dang và các phƣơng pháp đánh giá sản phẩm dở dang ...........15 1.2 Kế toán tập hợp chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây lắp ..........................17 1.2.1 Kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp .......................................................17 1.2.1.1 Chứng từ và tài khoản sử dụng ...................................................................17 1.2.1.2 Phƣơng pháp hạch toán, sổ và báo cáo kế toán ..........................................18 1.2.2 Kế toán chi phí nhân công trực tiếp ...............................................................21 1.2.2.1 Chứng từ và tài khoản sử dụng ...................................................................21 1.2.2.2 Phƣơng pháp hạch toán, sổ và báo cáo kế toán ..........................................22 1.2.3 Kế toán chi phí sử dụng máy thi công ...........................................................24 1.2.3.1 Chứng từ và tài khoản sử dụng ...................................................................24 1.2.3.2 Phƣơng pháp hạch toán, sổ và báo cáo kế toán ..........................................25 1.2.4 Kế toán chi phí sản xuất chung ......................................................................29 1.2.4.1 Chứng từ và tài khoản sử dụng ...................................................................29 1.2.4.2 Phƣơng pháp hạch toán, sổ và báo cáo kế toán ..........................................30 1.3 Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất, đánh giá sản phẩm dở dang và tính giá thành sản phẩm .......................................................................................................35 1.3.1 Các phƣơng pháp đánh giá sản phẩm dở dang ..............................................35 1.3.2 Chứng từ và tài khoản sử dụng ......................................................................36 1.3.3 Phƣơng pháp hạch toán, sổ và báo cáo kế toán .............................................37 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY TNHH HOÀNG LONG .........40 2.1 Giới thiệu chung về Công ty TNHH Hoàng Long ...........................................40 2.1.1 Vài nét về quá trình hình thành và phát triển của Công ty TNHH Hoàng Long ........................................................................................................................40 2.1.2 Bộ máy quản lý tại Công ty TNHH Hoàng Long ..........................................42 2.1.3 Đặc điểm công tác kế toán của công ty .........................................................44 2.1.3.1 Đặc điểm chung ..........................................................................................44 2.1.3.2 Đặc điểm bộ máy kế toán ...........................................................................45 2.1.4 Đặc điểm kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành tại Công ty TNHH Hoàng Long ................................................................................................47 2.2 Kế toán tập hợp chi phí sản xuất tại Công ty TNHH Hoàng Long ..................47 2.2.1 Kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp .......................................................50 2.2.1.1 Chứng từ và tài khoản sử dụng ...................................................................50 2.2.2 Kế toán chi phí nhân công trực tiếp ...............................................................56 2.2.2.1 Chứng từ và tài khoản sử dụng ...................................................................56 2.2.3 Kế toán chi phí sử dụng máy thi công ...........................................................65 2.2.3.1 Chứng từ và tài khoản sử dụng ...................................................................65 2.3 Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất, đánh giá sản phẩm dở dang và tính giá thành sản phẩm .......................................................................................................87 2.3.1 Chứng từ và tài khoản sử dụng ......................................................................87 2.3.2 Phƣơng pháp hạch toán, sổ và báo cáo kế toán .............................................87 CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY TNHH HOÀNG LONG ...................................................................94 3.1 Đánh giá công tác kế toán tập hợp hợp chi phí sản xuất và tính giá thành tại Công ty TNHH Hoàng Long ..................................................................................94 3.1.1 Ƣu điểm .........................................................................................................94 3.1.2. Hạn chế và nguyên nhân ...............................................................................97 3.2 Giải pháp hoàn thiện kế toán tập hợp hợp chi phí sản xuất và tính giá thành tại Công ty TNHH Hoàng Long ................................................................................100 3.2.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện kế toán tập hợp hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm .....................................................................................................100 3.2.2 Một số giải pháp hoàn thiện công tác kế toán tập hợp hợp chi phí sản xuất và tính giá thành tại Công ty TNHH Hoàng Long ....................................................102 3.2.3 Một số kiến nghị với Nhà nƣớc và công ty nhằm hoàn thiện công tác kế toán tại Công ty TNHH Hoàng Long ...........................................................................105 3.2.3.1 Kiến nghị với Nhà nƣớc về chế độ kế toán hiện hành (Thông tƣ 200 ban hành ngày 22/12/2014 của Bộ Tài chính) .............................................................105 3.2.3.2 Một số kiến nghị với Công ty TNHH Hoàng Long về quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh và công tác kế toán ................ Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN ................................................................................................................107 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................108 BẢNG CÁC CHỮ VIẾT TẮT CPSX Chi phí sản xuất CP Chi phí DN Doanh nghiệp GTGT Giá trị gia tăng HMCT Hạng mục công trình NVL Nguyên vật liệu SX Sản xuất SP Sản phẩm SXKD Sản xuất kinh doanh TK Tài khoản TĐC Tái định cƣ TNHH Trách nhiệm hữu hạn TSCĐ Tài sản cố định VNĐ Việt Nam Đồng DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1 Trình tự hạch toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp .....................................20 Sơ đồ 1.2 Sơ đồ trình tự ghi sổ chi phí nguyên vật liệu trực tiếp theo hình thức nhật ký chung .............................................................................................................................21 Sơ đồ 1.3 Sơ đồ hạch toán chi phí nhân công trực tiếp .................................................23 Sơ đồ 1.4 Sơ đồ trình tự ghi sổ chi phí nhân công trực tiếp theo hình thức nhật ký chung, ............................................................................................................................24 Sơ đồ 1.5 Sơ đồ hạch toán chi phí sử dụng máy thi công .............................................27 Sơ đồ 1.6 Sơ đồ trình tự ghi sổ chi phí sử dụng máy thi công theo hình thức nhật ký chung. ............................................................................................................................28 Sơ đồ 1.7 Sơ đồ hạch toán chi phí sản xuất chung ........................................................34 Sơ đồ 1.8 Sơ đồ trình tự ghi sổ chi phí sản xuất chung theo hình thức nhật ký chung .34 Sơ đồ 1.9 Sơ đồ hạch toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm..........38 Sơ đồ 1.10 Sơ đồ trình tự ghi sổ tổng hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo hình thức nhật ký chung ........................................................................................38 Sơ đồ 2.1 Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý của Công ty TNHH Hoàng Long .................43 Sơ đồ 2.2 Tổ chức bộ máy kế toán tại Công ty TNHH Hoàng Long ............................46 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1 Ngành nghề kinh doanh của Công ty TNHH Hoàng Long ............................40 Bảng 2.2: Bảng tổng hợp dự toán chi phí xây dựng của công trình ..............................49 Biểu số 01: Hóa đơn GTGT số 0001593 .......................................................................51 Biểu số 02: Phiếu chi số 002067 ...................................................................................52 Biểu số 03: Sổ Nhật ký chung .......................................................................................53 Biểu số 04: Sổ Cái TK 621 ............................................................................................54 Biểu số 05: Sổ chi tiết TK 621 ......................................................................................55 Biểu số 06 . Bảng chấm công công nhân trực tiếp tháng 9/2016 ..................................57 Biểu số 07. Bảng thanh toán lƣơng công nhân trực tiếp tháng 9/2016 .........................58 Biểu số 08. Sổ nhật ký chung ........................................................................................60 Biểu số 09. Sổ cái TK 622 .............................................................................................62 Biểu số 10: Sổ chi tiết TK 622 ......................................................................................63 Biểu số 11: Hóa đơn GTGT số 0432465 .......................................................................66 Biếu số 12: Bảng chấm công bộ phận lái xe, lái máy tháng 11/2016 ..........................67 Biểu số 13: Bảng thanh toán lƣơng gián tiếp tháng 11/2016 ........................................69 Biểu số 14. Hóa đơn GTGT số 0052695 .......................................................................72 Biểu số 15: Hóa đơn GTGT số 0002810 .......................................................................74 Biểu số 16: Phiếu chi số 002079 ...................................................................................75 Biểu số 17. Sổ nhật ký chung TK 623 ...........................................................................75 Biểu số 18. Sổ cái TK 623 .............................................................................................78 Biểu số 19. Hóa đơn GTGT (tiền điện) số 0079253. ....................................................81 Biểu số 20. Bảng trích khấu hao TSCĐ ........................................................................83 Biểu số 21. Sổ nhật ký chung TK 627 ...........................................................................84 Biểu số 22. Sổ cái TK 627 .............................................................................................86 Biểu số 23. Phiếu kết chuyển chi phí ............................................................................88 Biểu số 24. Sổ nhật ký chung ........................................................................................89 Biểu số 25. Sổ cái TK 154 .............................................................................................91 Biểu số 26. Bảng tính giá thành.....................................................................................93 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do lựa chọn vấn đề Xây dựng là một ngành sản xuất vật chất tạo ra cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền kinh tế quốc dân. Sản phẩm ngành xây dựng không chỉ đơn thuần là những công trình có giá trị lớn, thời gian sử dụng lâu dài, có ý nghĩa về mặt kinh tế mà còn là những công trình có tính thẩm mỹ cao thể hiện phong cách, lối sống của dân tộc đồng thời có ý nghĩa quan trọng về văn hóa – xã hội. Ở nƣớc ta hiện nay ngành xây dựng đã và đang là ngành kinh tế mũi nhọn và là một trong những mục tiêu mang tính chiến lƣợc, lâu dài của Đảng và Nhà nƣớc. Việc đầu tƣ xây dựng hạ tầng ngày càng phát triển điều đó có ý nghĩa số vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản cũng tăng. Vấn đê đặt ra là làm sao để quản lý và sử dụng vốn một cách hiệu quả, khắc phục tình trạng lãng phí, thất thoát vốn trong điều kiện sản xuất kinh doanh xây lắp phải trải qua nhiều giai đoạn thiết kế, lập dự toán, thi công, nghiệm thu..., thời gian kéo dài. Mặt khác, sản phẩm của ngành xây lắp là những công trình, hạng mục công trình có giá trị lớn, thời gian thi công kéo dài nên công tác toán tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm rất phức tạp. Trong phạm vi toàn bộ nền kinh tế việc hạ giá thành sản phẩm của doanh nghiệp sản xuất sẽ đem lại tiết kiệm cho xã hội, tăng tích lũy cho nền kinh tế, tăng nguồn thu ngân sách nhà nƣớc. Vậy vấn đề tiết kiệm chi phí sản xuất và hạ giá thành sản phẩm không chỉ là vấn đề của doanh nghiệp mà còn là của xã hội. Xuất phát từ đó, Công ty TNHH Hoàng Long là một doanh nghiệp đã và đang phát triển về nhiều mặt, Công ty không ngừng đầu tƣ chiều sâu, lấy chất lƣợng sản phẩm làm mục tiêu hàng đầu, hạ giá thành và giá bán. Một trong những công cụ quản lý đã tạo nên thành công ở Công ty TNHH Hoàng Long là công tác kế toán nói chung và kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm nói riêng. Nhận thức đƣợc tầm quan trọng đó của công tác kế toán tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm em đã chọn đề tài với tên: “Hoàn thiện kế toán tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại Công ty TNHH Hoàng Long”. 2. Mục tiêu của đề tài Nghiên cứu cơ sở lý luận chung về kế toán tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp. 1 Phân tích thực trạng công tác kế toán tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Hoàng Long. Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kế toán tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Hoàng Long. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 3.1 Đối tƣợng nghiên cứu Nghiên cứu những vấn đề lý luận chung về kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm cũng nhƣ thực trạng kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại Công ty TNHH Hoàng Long. 3.2 Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu: tập trung nghiên cứu thực trạng kế toán tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại Công ty TNHH Hoàng Long - Phiêng Ban I, thị trấn Bắc Yên, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La. Nguồn tài liệu sử dụng là các thông tin và số liệu thực tế phát sinh từ tháng 9 đến tháng 11 năm 2016 đã thu thập trong quá trình thực tập tại Công ty TNHH Hoàng Long. Từ đó làm luận cứ để hoàn thiện kế toán tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài 4.1 Phƣơng pháp thu thập số liệu Phƣơng pháp chọn mẫu: Trong một năm công ty tiến hành thi công rất nhiều công trình, hạng mục công trình nên tác giả chọn ngẫu nhiên một công trình “Đƣờng nội bộ điểm TĐC Tà Lành, Bản Mõm Bò xã Chiềng Sại huyện Bắc Yên” làm nội dung nghiên cứu. Các số liệu về nghiệp vụ kinh tế phát sinh từ tháng 9 đến tháng 11 của công trình tác giả cũng chỉ chọn một số nghiệp vụ để tiến hành phân tích cho mỗi khoản mục chi phí của công trình. Phƣơng pháp tổng hợp tài liệu: Trên cơ sở các Báo cáo tài chính, các sổ sách kế toán và các tài liệu khác thu thập đƣợc tiến hành xử lý số liệu, và đƣa ra nhận định về tình hình cụ thể của Công ty TNHH Hoàng Long. Từ đó đề xuất các giải pháp và kiến nghị. Phƣơng pháp phỏng vấn: Phỏng vấn bằng miệng về các vấn đề liên quan tới công tác kế toán với cán bộ quản lý, kế toán viên, nhân viên Công ty để nắm bắt, hiểu biết sâu sắc hơn về đơn vị. 2 4.2 Phƣơng pháp xử lý số liệu - Phƣơng pháp so sánh: Căn cứ vào những số liệu thu thập đƣợc tiến hành so sánh giữa kế hoạch và thực tế, giữa dự toán và quyết toán để từ đó đƣa ra những kết luận về tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. - Phƣơng pháp phân tích: Từ những dữ liệu thu thập đƣợc tiến hành phân tích và tìm ra những điểm mạnh, hạn chế trong công tác hạch toán chi phí xây lắp của doanh nghiệp. 5. Kết cấu của khóa luận Nội dung của khóa luận ngoài phần Mở đầu và phần Kết luận, bao gồm 3 chƣơng: Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về kế toán tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm xây lắp trong doanh nghiệp. Chƣơng 2. Thực trạng công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Hoàng Long. Chƣơng 3. Giải pháp và kiến nghị hoàn thiện công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Hoàng Long. 3 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM XÂY LẮP TRONG DOANH NGHIỆP 1.1 Khái quát về kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong Doanh nghiệp 1.1.1 Đặc điểm của sản xuất xây lắp và ảnh hƣởng đến công tác hạch toán kế toán trong doanh nghiệp 1.1.1.1 Đặc điểm của sản phẩm xây lắp Sản phẩm xây lắp là những công trình, vật kiến trúc có quy mô lớn, kết cấu phức tạp, mang tính đơn chiếc, thời gian sản xuất xây lắp lâu dài. Do vậy việc tổ chức quản lý và hạch toán nhất thiết phải có các dự toán thiết kế, thi công. Sản phẩm xây lắp hoàn thành không thể nhập kho mà đƣợc tiêu thụ theo giá dự toán hoặc giá thỏa thuận với chủ đầu tƣ từ trƣớc, do đó tính chất hàng hóa của sản phẩm không đƣợc thể hiện rõ. Sản phẩm xây lắp cố định tại nơi sản xuất và phân bổ trên nhiều vùng lãnh thổ còn các điều kiện sản xuất (xe, máy, phƣơng tiện, thiết bị thi công, ngƣời lao động ...) phải di chuyển theo địa điểm của công trình xây lắp. Đặc điểm này làm cho công tác sản xuất thiếu tính ổn định, đòi hỏi có tính lƣu động cao, đồng thời gây nhiều khó khăn phức tạp cho công tác quản lý chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm. Thời gian sử dụng sản phẩm xây lắp lâu dài đòi hỏi chất lƣợng công trình phải đảm bảo. Đặc điểm này đòi hỏi công tác kế toán phải đƣợc tổ chức tốt để đảm bảo chất lƣợng sản phẩm đạt nhƣ dự toán, thiết kế ban đầu, tạo điều kiện cho việc bàn giao công trình, ghi nhận doanh thu và thu hồi vốn. 1.1.1.2 Đặc điểm tổ chức hoạt động xây lắp Hoạt động xây lắp đƣợc diễn ra dƣới điều kiện sản xuất thiếu tính ổn định, luôn biến đổi theo địa điểm và giai đoạn thi công. Do vậy, doanh nghiệp thƣờng phải thay đổi, lựa chọn phƣơng án tổ chức thi công thích hợp cả về mặt thi công đến tiến độ. Chu kỳ sản xuất kéo dài, dễ gặp phải rủi ro ngẫu nhiên theo thời gian nhƣ hao mòn vô hình, thiên tai ... Do vậy, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này cần tổ chức sản xuất hợp lý, đẩy nhanh tiến độ thi công là điều kiện quan trọng để tránh những tổn thất, rủi ro và ứ đọng vốn trong đầu tƣ kinh doanh. Quá trình sản xuất diễn ra trong một phạm vi hẹp với số lƣợng công nhân lớn và vật liệu nhiều. Đòi hỏi tổ chức công tác xây lắp phải có sự phối hợp đồng bộ và chặt 4 chẽ giữa các bộ phận và giai đoạn công việc. Sản xuất xây dựng cơ bản thƣờng diễn ra ngoài trời, chịu tác động trực tiếp bởi điều kiện môi trƣờng, thiên nhiên. Trong điều kiện thời tiết không thuận lợi ảnh hƣởng đến chất lƣợng thi công, có thể sẽ phát sinh các thiệt hại do ngừng sản xuất hay do phải phá đi, làm lại. Vì vậy doanh nghiệp cần có kế hoạch điều độ, phù hợp sao cho có thể tiết kiệm chi phí, hạ giá thành. Tổ chức sản xuất trong các doanh nghiệp xây lắp ở nƣớc ta phổ biến là theo phƣơng thức khoán gọn các công trình, hạng mục công trình, khối lƣợng hoặc các công việc cho các đơn vị trong nội bộ doanh nghiệp. Trong giá khoán gọn không chỉ có tiền lƣơng mà còn có đủ các chi phí về vật liệu, công cụ dụng cụ thi công, chi phí chung của bộ phận nhận khoán. Việc giao khoán trên sẽ giúp cho việc nâng cao trách nhiệm trong quản lý xây dựng của các đội xây dựng, xí nghiệp tiết kiệm chi phí và đẩy nhanh tiến độ thi công. 1.1.1.3 Yêu cầu quản lý chi phí sản xuất và giá thành trong các doanh nghiệp xây lắp Do đặc thù của ngành xây lắp và của sản phẩm xây lắp làm cho việc quản lý đầu tƣ xây dựng cơ bản là một quá trình khó khăn phức tạp hơn những ngành sản xuất vật chất khác. Hầu nhƣ các công trình xây dựng đều đƣa ra đấu thầu để lựa chọn những nhà thầu có khả năng đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, mỹ thuật và chi phí thấp nhất nên giá thành quyết toán đã đƣợc xác định trƣớc, đấy chính là “doanh thu” của đơn vị xây lắp. Xuất phát từ công thức: Lợi nhuận = Doanh thu – chi phí. Trong điều kiện doanh thu đã đƣợc xác định trƣớc thì lợi nhuận của doanh nghiệp chỉ còn phụ thuộc yếu tố chi phí. Vì vậy “quản lý chi phí” là yêu cầu hàng đầu trong các DN xây lắp cũng nhƣ bất kỳ một DN nào khác. Để xác định tổng mức vốn đầu tƣ, giá thành dự toán cho từng công trình, hạng mục công trình. Để đảm bảo thi công đúng tiến độ, đúng thiết kế kỹ thuật, đảm bảo chất lƣợng công trình với chi phí hợp lý thì các DN xây lắp phải có biện pháp quản lý chi phí sản xuất và tính giá thành xây lắp chặt chẽ. Mặt khác tiết kiệm chi phí, hạ giá thành luôn là một trong các mục tiêu phấn đấu của bất kỳ một DN nào. Để thực hiện mục tiêu đó DN đã phải sử dụng nhiều biện pháp khác nhau, trong đó biện pháp quản lý bằng công cụ kế toán mà cụ thể là kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành giữ vai trò then chốt. 5 1.1.1.4 Nhiệm vụ của kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp xây lắp Do đặc thù của ngành xây dựng cơ bản và của sản phẩm xây dựng nên việc quản lý về đầu tƣ xây dựng rất khó khăn phức tạp, trong đó tiết kiệm chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm là một trong những mối quan tâm hàng đầu, là nhiệm vụ hết sức quan trọng của doanh nghiệp. Hiện nay, trong lĩnh vực xây dựng cơ bản chủ yếu áp dụng cơ chế đấu thầu, giao nhận thầu xây dựng. Vì vậy, để trúng thầu, đƣợc nhận thầu thi công thì doanh nghiệp phải xây dựng đƣợc giá thầu hợp lý, dựa trên cơ sở đã định mức đơn giá xây dựng cơ bản do Nhà nƣớc ban hành, trên cơ sở giá thị trƣờng và khả năng của bản thân doanh nghiệp. Mặt khác, phải đảm bảo kinh doanh có lãi. Để thực hiện các yêu cầu đòi hỏi trên thì cần phải tăng cƣờng công tác quản lý kinh tế nói chung, quản lý chi phí giá thành nói riêng, trong đó trọng tâm là công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành, đảm bảo phát huy tối đa tác dụng của công cụ kế toán đối với quản lý sản xuất. Trƣớc yêu cầu đó, nhiệm vụ chủ yếu đặt ra cho kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp là: - Phản ánh đầy đủ, kịp thời toàn bộ chi phí sản xuất thực tế phát sinh. - Kiểm tra tình hình thực hiện các định mức chi phí vật tƣ, chi phí nhân công, chi phí sử dụng máy thi công và các chi phí dự toán khác, phát hiện kịp thời các khoản chênh lệch so với định mức, các chi phí khác ngoài kế hoạch, các khoản thiệt hại, mất mát, hƣ hỏng … trong sản xuất để đề xuất những biện pháp ngăn chặn kịp thời. - Tính toán hợp lý giá thành công tác xây lắp, các sản phẩm lao vụ hoàn thành của doanh nghiệp. - Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch giá thành của doanh nghiệp theo từng công trình, hạng mục công trình từng loại sản phẩm lao vụ, vạch ra khả năng và các biện pháp hạ giá thành một cách hợp lý và có hiệu quả. - Xác định đúng đắn và bàn giao thanh toán kịp thời khối lƣợng công tác xây dựng đã hoàn thành. Định kỳ kiểm kê và đánh giá khối lƣợng thi công dở dang theo nguyên tắc quy định. - Đánh giá đúng đắn kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh ở từng công trình, hạng mục công trình, từng bộ phận thi công tổ đội sản xuất … trong từng thời kỳ nhất định, kịp thời lập báo cáo về chi phí sản xuất, tính giá thành công trình xây lắp, cung 6 cấp chính xác kịp thời các thông tin hữu dụng về chi phí sản xuất và giá thành phục vụ cho yêu cầu quản lý của lãnh đạo doanh nghiệp. 1.1.2 Chi phí sản xuất và phân loại chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây lắp 1.1.2.1 Chi phí sản xuất và đối tượng tập hợp chi phí sản xuất Khái niệm: Chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ hao phí về lao động sống, lao động vật hóa cần thiết cho quá trình sản xuất kinh doanh mà doanh nghiệp phải chi ra để tiến hành các hoạt động sản xuất trong một kỳ kinh doanh. Đối tƣợng tập hợp chi phí sản xuất chính là phạm vi giới hạn chi phí sản xuất xây lắp để tập hợp các chi phí sản xuất, có thể là nơi phát sinh chi phí (phân xƣởng, bộ phận) hoặc có thể là đối tƣợng chịu chi phí (sản phẩm, nhóm sản phẩm, đơn đặt hàng). Trong các DN xây lắp với tính chất phức tạp của công nghệ và sản phẩm sản xuất mang tính chất đơn chiếc, có cấu tạo vật chất riêng, mỗi công trình, hạng mục công trình có dự toán thiết kế thi công riêng nên đối tƣợng hạch toán chi phí sản xuất có thể là công trình, hạng mục công trình hoặc đơn đặt hàng, bộ phận thi công hay từng giai đoạn công việc. Tuy nhiên trên thực tế các DN thƣờng hạch toán chi phí theo công trình, hạng mục công trình. 1.1.2.2 Phân loại chi phí sản xuất *) Phân loại chi phí theo yếu tố chi phí Theo cách phân loại này, căn cứ vào tính chất, nội dung kinh tế của chi phí sản xuất để chia ra các yếu tố chi phí, mỗi yếu tố chi phí bao gồm những chi phí có cùng nội dung kinh tế, không xét đến công dụng cụ thể, nội dung phát sinh. Đối với doanh nghiệp xây lắp, toàn bộ chi phí phát sinh trong kỳ đƣợc chia ra thành các yếu tố: - Yếu tố chi phí nguyên vật liệu: bao gồm toàn bộ giá trị nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, phụ tùng thay thế, công cụ, dụng cụ, thiết bị xây dựng cơ bản … sử dụng vào sản xuất kinh doanh (loại trừ giá trị vật liệu dùng không hết nhập lại kho và phế liệu thu hồi). Yếu tố chi phí nhiên liệu, động lực sử dụng vào quá trình sản xuất kinh doanh trong kỳ (trừ số dùng không hết nhập lại kho và phế liệu thu hồi). - Yếu tố chi phí tiền lƣơng và các khoản phụ cấp lƣơng: phản ánh tổng số tiền lƣơng và phụ cấp mang tính chất lƣơng phải trả cho toàn bộ công nhân viên. - Yếu tố chi phí bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, kinh phí công đoàn, bảo hiểm thất nghiệp: phản ánh phần bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, kinh phí công đoàn, bảo 7 hiểm thất nghiệp trích theo tỷ lệ quy định trên tổng số tiền lƣơng và phụ cấp lƣơng phải trả công nhân viên. - Yếu tố chi phí khấu hao tài sản cố định: phản ánh tổng số khấu hao tào sản cố định phải trích trong kỳ của tất cả tài sản cố định sử dụng cho sản xuất kinh doanh trong kỳ. - Yếu tố chi phí dịch vụ mua ngoài: phản ánh toàn bộ chi phí dịch vụ mua ngoài dùng vào sản xuất kinh doanh. Yếu tố chi phí khác bằng tiền: phản ánh toàn bộ chi phí khác bằng tiền chƣa phản ánh ở các yếu tố trên dùng vào hoạt động sản xuất kinh doanh trong kỳ. *) Phân loại chi phí theo khoản mục chi phí Chi phí sản xuất sản phẩm xây lắp đƣợc chia ra thành 4 khoản mục sau: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Gồm toàn bộ chi phí vật liệu chính, vật liệu phụ dùng trực tiếp vào việc xây dựng, lắp đặt công trình, hạng mục công trình. Chi phí nhân công trực tiếp: Gồm chi phí tiền lƣơng, phụ cấp lƣơng phải trả cho công nhân trực tiếp xây dựng, lắp đặt các công trình và công nhân phục vụ thi công các công trình (kể cả công nhân thực hiện viếc vận chuyển, bốc dỡ các vật tƣ trong phạm vi mặt bằng xây lắp và công nhân chuẩn bị thi công, thu dọn hiện trƣờng). Khoản mục này không bao gồm các khoản trích theo tiền lƣơng của công nhân trực tiếp xây lắp. Chi phí sử dụng máy trong thi công: Gồm toàn bộ chi phí liên quan đến sử dụng máy trong thi công để xây dựng, lắp đặt công trình. Khoản mục này không bao gồm các khoản mục trích theo tiền lƣơng của công nhân điều khiển và phục vụ máy trong thi công. Chi phí sản xuất chung: Gồm toàn bộ các chi phí phát sinh trong tổ đội xây dựng hoặc xí nghiệp xây dựng nhƣ: chi phí nhân viên quản lý, chi phí vật liệu, dụng cụ, chi phí khấu hao TSCĐ, chi phí dịch vụ mua mua ngoài và các chi phí khác bằng tiền phục vụ cho việc quản lý đội, xí nghiệp. Đƣợc hạch toán vào khoản mục này còn bao gồm: các khoản trích theo tiền lƣơng và tiền ăn ca của công nhân sản xuất và công nhân điều khiển máy thi công. Chi phí sản xuất chung đƣợc phân bổ đều cho các công trình, hạng mục công trình. Ngoài ra khi tính toàn bộ chỉ tiêu giá thành (giá thành đầy đủ) thì chỉ tiêu giá thành còn bao gồm các khoản mục chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp. 8 *) Các cách phân loại chi phí khác Ngoài hai cách phân loại trên, phục vụ cho công tác quản lý và công tác kế toán, chi phí sản xuất, kinh doanh còn có thể phân loại theo những tiêu thức khác nhƣ : Căn cứ vào chức năng của chi phí đối với hoạt động sản xuất kinh doanh : bao gồm chi phí hoạt động sản xuất kinh doanh, chi phí hoạt động tài chính, chi phí hoạt động bất thƣờng. Căn cứ vào các mối quan hệ giữa chi phí sản xuất kinh doanh với khối lƣợng công việc đã hoành thành, chi phí sẽ đƣợc chia ra thành hai loại: chi phí cố định và chi phí biến đổi. Căn cứ vào cách thức kết cấu chi phí thì mọi chi phí sản xuất kinh doanh đƣợc chia ra thành hai chi phí là chi phí thời kỳ và chi phí sản phẩm. Mỗi cách phân loại chi phí sản xuất này đƣợc đáp ứng cho mục đích quản lý hạch toán kiểm tra, kiểm soát chi phí phát sinh ở các góc độ khác nhau. Vì vậy các cách phân loại chi phí đều tồn tại, bổ sung cho nhau và giữ vai trò nhất định trong quản lý toàn bộ chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong từng thời kỳ nhất định. 1.1.2.3 Các phương pháp tập hợp và phân bổ chi phí sản xuất *) Các phƣơng pháp tập hợp chi phí sản xuất: - Phƣơng pháp trực tiếp: Đƣợc áp dụng đối với những chi phí trực tiếp. Chi phí trực tiếp là chi phí chỉ liên quan đến một đối tƣợng tập hợp chi phí sản xuất. Khi có chi phí phát sinh thì thì căn cứ vào các chứng từ gốc ta tập hợp chi phí cho từng đối tƣợng sản xuất. Trƣờng hợp DN xác định đối tƣợng tập hợp chi phí là công trình (HMCT) thì hàng tháng căn cứ vào các chi phí phát sinh có liên quan đến công trình (HMCT) đó. - Phƣơng pháp hạch toán theo đơn đặt hàng: Toàn bộ các chi phí phát sinh đến đơn đặt hàng nào thì đƣợc hạch toán tập hợp riêng cho đơn đặt hàng đó. Khi đơn đặt hàng hoàn thành thì tổng số chi phí phát sinh từ khi khởi công đén khi hoàn thành đƣợc hạch toán riêng theo đơn đặt hàng, đó là giá thành thực tế của đơn đặt hàng, - Phƣơng pháp hạch toán theo từng bộ phận xây lắp: Các bộ phận sản xuất xây lắp nhƣ công trƣờng của các đội thi công, các tổ sản xuất thƣờng thực hiện theo phƣơng pháp này. Theo phƣơng pháp này các đội có thể nhận khoán một khối lƣợng xây lắp nhất định theo hợp đồng khoán gọn. Do đó việc hạch toán chi phí phát sinh theo từng bộ phận sản xuất phù hợp với khối lƣợng 9 *) Các phƣơng pháp phân bổ chi phí sản xuất trong xây lắp Một cách tổng quát: Mức phân Tổng chi phí cần phân bổ bổ cho từng đối = tƣợng Tổng tiêu thức dùng để phân × Tiêu thức phân bổ cho từng đối tƣợng bổ Kế toán căn cứ vào chứng từ gốc để phân bổ chi phí sản xuất trực tiếp đến từng đối tƣợng liên quan. Tuy nhiên trong trƣờng hợp chi phí sản xuất liên quan đến nhiều đối tƣợng mà kế toán không tách ra đƣợc cho các đối tƣợng thì phải dùng một trong các phƣơng pháp phân bổ theo một số tiêu thức sau: - Phân bổ theo định mức tiêu hao: Phân bổ theo định mức tiêu hao đƣợc áp dụng cho việc tách chi phí nguyên vật liệu cho từng sản phẩm. DN phải xây dựng đƣợc đinh mức CPSX cho từng sản phẩm, làm cơ sở cho kế toán phân bổ chi phí. Kế toán phải tính tỷ lệ giữa hao phí của NVL chính dùng để sản xuất các loại sản phẩm so với định mức chi phí NVL chính dùng để sản xuất các loại sản phẩm đó. Rồi lấy tỷ lệ này nhân với định mức NVL chính của từng loại sản phẩm để có đƣợc chi phí NVL chính thực tế tính cho từng loại sản phẩm. Công thức: Mức phân bổ Tổng giá trị NVL chính thực tế × Khối lƣợng xuất sử dụng từng đối tƣợng Tổng khối lƣợng các đối tƣợng đƣợc xác định đƣợc xác định theo một tiêu thức theo một tiêu nhất định thức nhất định CP NVL chính cho từng đối = tƣợng - Phân bổ theo số giờ máy hoạt động: Phân bổ theo số giờ máy hoạt động đƣợc áp dụng cho việc tách chi phí NVL cho từng sản phẩm. Kế toán tính chi phí vật liệu phụ cho 1 giờ máy hoạt động và tính chi phí vật liệu phụ cho từng loại sản phẩm theo công thức sau: Chi phí vật liệu phụ cho từng loại = × Số giờ máy hoạt Chi phí 1 giờ máy sản phẩm đông cho từng sản phẩm 10 - Phân bổ theo chi phí nguyên vật liệu Cách phân bổ này thƣờng áp dụng cho việc tách chi phí tiền lƣơng của công nhân sản xuất và đƣợc tính theo công thức: Mức phân bổ CP tiền lƣơng của công nhân SX 1 Tổng tiền lƣơng của công nhân SX = × Chi phí NVL Tổng chi phí NVL của sản phẩm đó loại SP - Phân bổ theo tiền lƣơng công nhân sản xuất trực tiếp: Mức phân bổ CP sản xuất chung 1 loại SP Tổng chi phí sản xuất chung = × Tiền lƣơng của Tổng tiền lƣơng của công nhân SX công nhân SX SP đó 1.1.3 Giá thành trong doanh nghiệp xây lắp 1.1.3.1 Giá thành và đối tượng tính giá thành sản phẩm Giá thành sản phẩm xây lắp là biểu hiện bằng tiền toàn bộ hao phí về lao động sống, lao động vật hóa và các chi phí khác mà doanh nghiệp bỏ ra để hoàn thành khối lƣợng xây lắp công trình, hạng mục công trình theo quy định. Sản phẩm xây lắp có thể là khối lƣợng công việc hoặc giai đoạn công việc có dự toán riêng, có thể là công trình, hạng mục công trình đã hoàn thành toàn bộ. Khác với các DN sản xuất khác, giá thành sản phẩm xây lắp mang tính chất cá biệt, mỗi công trình, hạng mục công trình hay khối lƣợng xây lắp khi đã hoàn thành đều có giá thành riêng. Đối tƣợng tính giá thành trong các doanh nghiệp là các loại sản phẩm, công việc, lao vụ do doanh nghiệp sản xuất đã hoàn thành cần phải tính đƣợc tổng giá thành và giá thành đơn vị. Xác định đối tƣợng tính giá thành là công việc cần thiết đầu tiên trong toàn bộ công việc của kế toán, kế toán giá thành phải căn cứ vào đặc điểm sản xuất của doanh nghiệp đối với từng loại sản phẩm, lao vụ, tính chất sản xuất, cung cấp và sử dụng sản phẩm để xác định đối tƣợng tính giá thành thích hợp. Về mặt tổ chức sản xuất, nếu doanh nghiệp tổ chức sản xuất theo kiểu đơn chiếc thì từng loại sản phẩm, từng công việc là đối tƣợng tính giá thành. Trong những doanh nghiệp tổ chức sản xuất hàng loạt thì mỗi sản phẩm là đối tƣợng tính giá thành. 11 Còn đối với những doanh nghiệp tổ chức sản xuất theo khối lƣợng lớn thì mỗi loại sản phẩm là đối tƣợng tính giá thành. Công nghệ sản xuất cũng có ảnh hƣởng đến đối tƣợng tính giá thành. Quy trình công nghệ sản xuất giản đơn thì đối tƣợng tính giá thành chỉ là sản phẩm đã hoàn thành ở cuối quy trình công nghệ. Nếu sản phẩm có quy trình công nghệ phức tạp kiểu song song (lắp ráp) thì đối tƣợng tính giá thành là những sản phẩm đã lắp ráp hoàn chỉnh và có thể là từng bộ phận, từng chi tiết hoặc cụm chi tiết của sản phẩm. Ngoài ra đặc điểm tiêu thụ và sử dụng sản phẩm cũng có ảnh hƣởng đến đối tƣợng tính giá thành. Đối tƣợng kế toán tập hợp chi phí sản xuất và đối tƣợng tính giá thành là hai khái niện khác nhau nhƣng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Mối quan hệ này xuất phát từ mối quan hệ chi phí sản xuất và giá thành. Việc tập hợp chi phí sản xuất tạo điều kiện cho việc tập hợp số liệu tính giá thành sản phẩm. Việc xác định phƣơng pháp tính giá thành cũng xuất phát từ quan hệ tính giá thành đối với chi phí sản xuất nhƣ thế nào. 1.1.3.2 Phân loại giá thành sản phẩm *) Phân loại theo thời điểm tính giá thành và nguồn số liệu để tính giá thành Theo cách phân loại này thì chi phí đƣợc chia thành: Giá thành dự toán: là tổng chi phí dự toán để hoàn thành khối lƣợng xây lắp công trình, hạng mục công trình. Giá thành dự toán đƣợc xác định trên cơ sở các định mức kinh tế kỹ thuật và đơn giá của nhà nƣớc. Giá thành dự toán SP xây lắp = Giá trị dự toán của công trình - Lãi định mức hạng mục công trình Trong đó:  Lãi định mức trong XDCB đƣợc Nhà nƣớc quy định trong từng thời kỳ  Giá trị dự toán xây lắp đƣợc xác định dựa vào định mức đánh giá của các cơ quan có thẩm quyền và dựa trên mặt bằng gía cả của thị trƣờng Giá thành kế hoạch: là giá thành đƣợc xác định trên cơ sở những điều kiện cụ thể của DN về các định mức, đơn giá, các biện pháp thi công Giá thành kế hoạch = Giá trị dự toán sản phẩm SP xây lắp xây lắp - 12 Mức hạ giá thành Chênh lệch dự toán định mức +