Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại ban qlda đầu tư xây dựng huyện lập thạch (luận văn thạc sĩ)

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO BỘ XÂY DỰNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC HÀ NỘI NGUYỄN THẾ DŨNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG TẠI BAN QLDA ĐẦU TƯ XÂY DỰNG HUYỆN LẬP THẠCH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐÔ THỊ VÀ CÔNG TRÌNH Hà Nội – 2019 BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO BỘ XÂY DỰNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC HÀ NỘI NGUYỄN THẾ DŨNG KHÓA: 2017 - 2019 HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG TẠI BAN QLDA ĐẦU TƯ XÂY DỰNG HUYỆN LẬP THẠCH Chuyên ngành: Quản lý đô thị và công trình Mã số : 60.58.01.06 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐÔ THỊ VÀ CÔNG TRÌNH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS LÊ VĂN KIỀU Hà Nội – 2019 MỤC LỤC Lời cảm ơn Lời cam đoan Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt Danh mục hình, sơ đồ, đồ thị Danh mục các bảng, biểu MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 * Lý do chọn đề tài: ....................................................................................... 1 * Mục đích nghiên cứu:................................................................................. 2 * Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:............................................................. 2 * Phương pháp nghiên cứu: .......................................................................... 2 * Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài: .................................................. 3 * Cấu trúc luận văn: ...................................................................................... 3 NỘI DUNG....................................................................................................... 4 CHƯƠNG I. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG TẠI BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG HUYỆN LẬP THẠCH. ................................................................................... 4 1.1. Tình hình đầu tư xây dựng các công trình trên địa bàn huyện Lập Thạch trong những năm vừa qua. ............................................................. 4 1.1.1. Giới thiệu về Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Lập Thạch. ........................................................................................................ 4 1.1.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của huyện Lập Thạch trong những năm qua. ......................................................................................... 8 1.1.3. Tình hình đầu tư xây dựng các công trình trên địa bàn huyện Lập Thạch. ...................................................................................................... 19 1.2. Thực trạng công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng các công trình tại Ban Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Lập Thạch. 20 1.2.1. Tổng quan về công tác quản lý chi phí tại Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Lập Thạch. ............................................................... 20 1.2.2. Quản lý chi phí trong giai đoạn chuẩn bị dự án. ........................... 21 1.2.3. Quản lý chi phí trong giai đoạn thực hiện dự án........................... 29 Nội dung điều chỉnh:........................................................................................ 31 1.2.4. Quản lý chi phí trong giai đoạn kết thúc xây dựng, đưa công trình của dự án vào khai thác sử dụng. ............................................................ 37 1.3. Những kết quả đạt được và hạn chế trong công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Lập Thạch. ..... 40 1.3.1. Những kết quả đã đạt được. .......................................................... 40 1.3.2. Những tồn tại, hạn chế. ................................................................. 41 1.3.3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế. ..................................... 44 CHƯƠNG II. CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ PHÁP LÝ VỀ QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG. ......................................................................... 47 2.1. Cơ sở khoa học. ...................................................................................... 47 2.1.1. Công trình xây dựng và đặc điểm của công trình xây dựng. ........ 47 2.1.2. Khái niệm về chi phí đầu tư xây dựng. ......................................... 48 2.1.3. Nội dung chi phí đầu tư xây dựng. ................................................ 48 2.1.4. Khái niệm quản lý chi phí đầu tư xây dựng. ................................. 48 2.1.5. Nội dung công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng. .................... 49 2.1.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi phí đầu tư xây dựng....... 49 2.2. Cơ sở pháp lý. ......................................................................................... 50 2.2.1. Các quy định của Nhà nước về quản lý chi phí đầu tư xây dựng. ...... 50 2.2.2. Các quy định của tỉnh Vĩnh Phúc về quản lý chi phí đầu tư xây dựng. ........................................................................................................ 64 CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG HUYỆN LẬP THẠCH .......................................... 74 3.1. Định hướng phát triển kinh tế - xã hội của huyện Lập Thạch đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. ............................................................. 74 3.1.1. Quan điểm phát triển ..................................................................... 74 3.1.2. Mục tiêu phát triển ........................................................................ 74 3.1.3. Các giải pháp phát triển chủ yếu ................................................... 75 3.1.4. Tầm nhìn xây dựng huyện Lập Thạch và phụ cận đến 2025 tầm nhìn đến 2030 .......................................................................................... 78 3.2. Quan điểm kiểm soát chi phí đầu tư xây dựng. .................................. 79 3.2.1. Khái niệm ...................................................................................... 79 3.2.2. Vai trò............................................................................................ 79 3.2.3. Mục đích và yêu cầu của việc kiểm soát chi phí .......................... 80 3.2.4. Điều kiện cần thiết để thực hiện quá trình kiểm soát chi phí ........ 80 3.2.5. Nội dung kiểm soát chi phí đầu tư xây dựng công trình ............... 81 3.3. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi phí tại Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng. ................................................................................. 81 3.3.1. Hoàn thiện công tác quản lý chi phí trong giai đoạn chuẩn bị dự án ................................................................................................................. 81 3.3.2. Hoàn thiện công tác quản lý chi phí trong giai đoạn thực hiện dự án. ............................................................................................................ 82 3.3.3. Hoàn thiện trong giai đoạn kết thúc xây dựng, đưa công trình của dự án vào khai thác sử dụng .................................................................... 84 3.3.4. Nâng cao năng lực, hiệu quả của các cá nhân, tổ chức tham gia chủ yếu trong công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình.............. 85 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 88 Kết luận ........................................................................................................... 88 Kiến nghị ........................................................................................................ 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 0 LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo trường Đại học Kiến Trúc Hà Nội, Khoa sau đại học, Khoa Quản lý đô thị và Công trình trường Đại học Kiến Trúc Hà Nội, UBND huyện Lập Thạch đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành tốt chương trình cao học và bản Luận văn tốt nghiệp này. Xin chân thành cảm ơn thầy giáo hướng dẫn khoa học PGS.Lê Văn Kiều đã tận tình hướng dẫn trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành tốt bản Luận văn này. Xin trân thành cảm ơn các giáo sư, tiến sỹ cùng toàn thể các thầy cô giáo của khoa Sau đại học cũng như của Trường đã truyền đạt cho tôi những kiến thức và kinh nghiệm quý báu trong suốt thời gian học tập và làm luận văn tốt nghiệp tại trường. Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè, đồng nghiệp đã động viên giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Hà Nội, năm 2019 Nguyễn Thế Dũng LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các số liệu khoa học, kết quả nghiên cứu của Luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Thế Dũng DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT Viết tắt Cụm từ viết tắt CĐT Chủ đầu tư QLDA Quản lý dự án UBND Ủy ban nhân dân QLĐT Quản lý đô thị BTCT Bê tông cốt thép DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ Số hiệu hình Tên hình Trang Sơ đồ 1.1 Cơ cấu tổ chức của Ban QLDA đầu tư xây dựng 7 Sơ đồ 1.2 Vị trí và mối liên hệ vùng huyện Lập Thạch 8 Biểu đồ 1.3 Biểu đồ tỷ trọng các ngành kinh tế huyện Lập Thạch 12 Biểu đồ 1.4 Biểu đồ tăng trưởng giá trị sản xuất các ngành 16 DANH MỤC BẢNG, BIỂU Số hiệu hình Tên bảng, biểu Trang Bảng 1.1 Tổng mức đầu tư được duyệt của dự án Cầu Phú Hậu thuộc tuyến đường nối từ nút giao Văn Quán – Cầu Phú Hậu – QL2 – Việt Trì 23 Tổng mức đầu tư được duyệt của dự án Tuyến ĐT.307 – Ngọc Mỹ - Quang Sơn – QL2C, huyện Lập Thạch 27 Bảng 1.3 Tổng mức đầu tư điều chỉnh của dự án Sân vận động huyện Lập Thạch (giai đoạn 1) 30 Bảng 1.4 Dự toán xây dựng điều chỉnh của dự án: Đường giao thông liên xã huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc. Tuyến: TL305 đi đường 24m cầu Bì La trung tâm thị trấn Lập Thạch 33 Dự toán xây dựng điều chỉnh của dự án: Cải tạo, nâng cấp đường giao thông huyện Lập Thạch. Tuyến: Bàn Giản đi Liên Hòa 35 Bảng 1.2 Bảng 1.5 1 MỞ ĐẦU *Lý do chọn đề tài: Lập Thạch có cấu tạo địa tầng rất cổ. Khu vực xung quanh núi Sáng và các xã Quang Sơn, Hợp Lý, Bắc Bình, Liễn Sơn ở hữu ngạn sông Phó Đáy có diện tích hàng chục km2 có tuổi đại nguyên sinh. Như vậy, huyện Lập Thạch nằm trên một địa tầng rất vững vàng, rất cổ xưa, nơi trẻ nhất cũng cách ngày nay trên 200 triệu năm. Từ địa tầng đó đã xuất hiện hai thành tạo magma xâm nhập đáng kể là khối núi Sáng và các khối núi khác nằm hai bên bờ sông Phó Đáy. Huyện có vị trí rất thuận lợi: Cách sân bay quốc tế Nội Bài 60Km; Có tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai và tuyến đường bộ cao tốc Hà Nội - Lào Cai. Có nhiều danh lam thắng cảnh, khu du lịch nổi tiếng. Huyện Lập Thạch là trung tâm kinh tế - chính trị - văn hóa và khoa học kỹ thuật của tỉnh trong tương lai. Để đáp ứng nhu cầu phát triển đó, huyện Lập Thạch hiện đang rất chú trọng đầu tư vào cơ sở hạ tầng như đường xá, trường trạm, các cụm công nghiệp.v..v.. và yêu cầu cấp thiết đặt ra là trong quá trình tiến hành xây dựng các công trình không những cần phải đảm bảo chất lượng mà còn phải tiết kiệm tối đa các chi phí, nhằm tiết kiệm ngân sách nhà nước, tránh lãng phí. Vì vậy, việc tính đúng, tính đủ các loại chi phí xây dựng và áp dụng các biện pháp quản lý chi phí xây dựng rất cần được coi trọng. Thực tế cho thấy phương thức quản lý cùng với kinh nghiệm, năng lực quản lý chi phí dự án nhìn chung còn có những hạn chế nhất định: Kinh nghiệm quản lý chi phí, sự thiếu hụt lực lượng chuyên gia tư vấn quản lý chi phí, kỹ năng làm việc theo nhóm thấp… cùng với những bất cập trong việc xác định vị thế quyền hạn và trách nhiệm của các ban quản lý dự án dang là một thách thức với các đơn vị quản lý. Việc lựa chọn mô hình quản lý chi phí hay phương thức quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình đã có nhiều ý kiến phân tích, đề xuất, nhưng để 2 giải quyết một cách tổng quan và phát huy hiệu quả thì còn nhiều vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu để bổ sung hoàn chỉnh nhằm phù hợp với thực tế và xu hướng phát triển. Từ thực tiễn nêu trên, để góp phần sử dụng tiết kiệm chi phí xây dựng dự án, đạt hiệu quả cao, tránh thất thoát vốn ngân sách nhà nước và lựa chọn được phương thức quản lý chi phí phù hợp với thực thế và xu hướng phát triển. Tác giả lựa chọn đề tài luận văn tốt nghiệp là “Hoàn thiện công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban QLDA Đầu tư xây dựng huyện Lập Thạch”. *Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng các công trình trên địa bàn huyện Lập Thạch; kết hợp với nghiên cứu trên phương diện lý thuyết về vấn đề này để đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác Quản lý chi phí đầu tư xây dựng các công trình tại Ban QLDA Đầu tư xây dựng huyện Lập Thạch. *Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: Công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình. - Phạm vi nghiên cứu:Công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban QLDA Đầu tư xây dựng huyện Lập Thạch, thời gian trong vòng 5 năm (2011 - 2016). *Phương pháp nghiên cứu: Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học sau đây: - Phương pháp thu thập dữ liệu; kế thừa tài liệu, kết quả đã nghiên cứu; - Phương pháp điều tra khảo sát thực địa, xử lý thông tin; - Phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh, tiếp cận hệ thống; - Phương pháp đúc rút kinh nghiệm, đề xuất giải pháp mới và một số phương pháp kết hợp khác. 3 *Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài: Góp phần hoàn thiện công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình trên địa bàn huyện Lập Thạch, tại Ban quản lý dự án Xây dựng đô thị Lào Cai trong giai đoạn tới. * Cấu trúc luận văn: Ngoài phần mở đầu, phụ lục, phần kết luận, phụ lục tham khảo... luận văn gồm 3 chương sau đây: - Chương 1: Thực trạng công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựngtại Ban QLDA Đầu tư xây dựng huyện Lập Thạch. - Chương 2: Cơ sở khoa học và pháp lý về công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng các công trình. - Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban QLDA Đầu tư xây dựng huyện Lập Thạch. 4 NỘI DUNG CHƯƠNG I. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG TẠI BAN QLDA ĐẦU TƯ XÂY DỰNG HUYỆN LẬP THẠCH. 1.1. Tình hình đầu tư xây dựng các công trình trên địa bàn huyện Lập Thạch trong những năm vừa qua. 1.1.1. Giới thiệu về Ban QLDA Đầu tư xây dựng huyện Lập Thạch. a. Giới thiệu chung: Ban QLDA đầu tư xây dựng được thành lập năm 2003 theo quyết định số 144/QĐ-SXD ngày 26/11/2008 của UBND huyện Lập Thạch. Tiền thân là Ban QLDA GPMB & PTQĐ. Được thành lập năm 2003 với nhiệm vụ chính là quản lý xây dựng các dự án thuộc nguồn vốn ngân sách. Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng (sau đây gọi tắt là Ban) là đơn vị trực thuộc UBND huyện Lập Thạch, thực hiện chức năng quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình tại huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc và các dự án khác do UBND huyện Lập Thạch làm chủ đầu tư; - Ban chịu sự quản lý trực tiếp và toàn diện của UBND huyện Lập Thạch, chịu trách nhiệm trước Pháp luật và Chủ đầu tư theo chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn được giao; - Ban có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng để hoạt động, kinh phí hoạt động của Ban được lấy từ kinh phí đầu tư xây dựng các công trình theo quy định của nhà nước; - Trụ sở Ban quản lý dự án đặt tại UBND huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc. b. Nhiệm vụ của Ban QLDA đầu tư xây dựng 5 - Lập kế hoạch hàng năm về thực hiện quản lý các dự ánđầu tư xây dựng các công trình do UBND huyện Lập Thạchlàm chủ đầu tư để sở trình UBND tỉnh phê duyệt; - Tổ chức lập báo cáo đầu tư, lập dự án đầu tư, lập báo cáo kinh tế-kỹ thuật; - Tổ chức thực hiện công tác bồi thường giải phóng mặt bằng thuộc trách nhiệm của chủ đầu tư; - Tổ chức thi tuyển thiết kế kiến trúc ( Nếu có); - Tổ chức trình cấp có thẩm quyền thẩm định dự án đầu tư, báo cáo kinh tế-kỹ thuật; - Tổ chức thẩm tra thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công, dự toán xây dựng công trình; - Tổ chức lựa chọn nhà thầu trong hoạt động xây dựng; - Tổ chức quản lý chất lượng, khối lượng, tiến độ, chi phí xây dựng; - Tổ chức đảm bảo an toàn, vệ sinh môi trường của công trình; - Giám sát thi công xây dựng các công trình theo quy định; - Tổ chức lập định mức, đơn giá xây dựng công trình; - Tổ chức kiểm tra chất lượng vật liệu, kiểm định chất lượng công trình theo yêu cầu của chủ đầu tư ( Nếu có); - Tổ chức kiểm tra và chứng nhận sự phù hợp về chất lượng công trình (Nếu có); - Tổ chức nghiệm thu, thanh toán, quyết toán hợp đồng; thanh toán, quyết toán vốn đầu tư xây dựng công trình; - Tổ chức nghiệm thu, bàn giao công trình; - Tổ chức khởi công, khánh thành, tuyên truyền quảng cáo (Nếu có); - Tổ chức thực hiện các công việc quản lý khác do UBND huyện Lập Thạchgiao; 6 - Thực hiện công tác báo cáo theo quy định và yêu cầu của UBND huyện Lập Thạch. c. Trách nhiệm của Ban QLDA đầu tư xây dựng Chịu trách nhiệm trước pháp luật và UBND huyện Lập Thạchtheo quy định về tính chính xác, hợp lý của khối lượng, chất lượng, tiến độ, an toàn công trình, chi phí xây dựng, giá trị thanh toán và những trách nhiệm khác theo chức năng nhiệm vụ được giao. d. Quyền hạn của Ban QLDA đầu tư xây dựng - Ký kết các hợp đồng tư vấn, thi công xây dựng với các nhà thầu đảm bảo đúng quy định hiện hành; - Thanh, quyết toán cho các nhà thầu theo tiến độ hợp đồng hoặc theo biên bản nghiệm thu đảm bảo đúng quy định hiện hành. - Tự chủ về tài chính trên cơ sở dự toán chi cho hoạt động Ban được cấp có thẩm quyền phê duyệt theo quy định. - Tự chủ về quản lý, sử dụng biên chế do UBND huyện Lập Thạchquyết định tuyển dụng. Ký kết hợp đồng lao động đối với cán bộ theo quy định. e. Cơ cấu tổ chức của Ban * Lãnh đạo Ban: Một Trưởng ban và không quá ba Phó ban - Trưởng phó Ban do thi tuyển theo luật công chức và theo quy định của UBND huyện, Trưởng ban là người đứng đầu Ban, chịu trách nhiệm trước Chủ tịch UBND huyện và trước Pháp luật về những lĩnh vực hoạt động của Ban quản lý dự án theo chức năng nhiệm vụ, quyền hạn được giao. - Phó ban, là người giúp việc cho Trưởng ban thực hiện một số nhiệm vụ do Trưởng ban phân công, thay mặt Trưởng ban điều hành một số công việc khi được Trưởng ban đi vắng uỷ quyền. * Các phòng chuyên môn thuộc Ban QLDA: 7 - Phòng Kế toán – Tổng hợp: là Phòng tham mưu chính công tác tổ chức lao động và tiền lương; công tác quản lý thu chi hoạt động của Ban; công tác hành chính và quản lý lưu trữ; công tác hành chính, quản trị, văn phòng; thực hiện công tác Báo cáo tổng hợp, thi đua, khen thưởng, kỷ luật. - Phòng quản lý dự án: là Phòng tổng hợp, tham mưu chính trong giai đoạn chuẩn bị thực hiện dự án các thủ tục đầu tư, công tác lựa chọn nhà thầu; công tác thanh quyết toán; công tác quản lý chất lượng - tiến độ - giá thành theo hợp đồng. - Phòng giám sát: là Phòng tham mưu chính trong công tác quản lý kỹ thuật, chất lượng - tiến độ - giá thành của dự án tại hiện trường; công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư thuộc trách nhiệm của Chủ đầu tư; công tác an toàn lao động, phòng chống cháy nổ, vệ sinh môi trường. Sơ đồ 1.1: Cơ cấu tổ chức của Ban QLDA đầu tư xây dựng Trưởng Ban Phó Ban 1 Phó Ban 2 Phó Ban 3 Phòng QLDA Phòng Giám Sát Phòng Kế toán Tổng hợp * Lãnh đạo Phòng gồm Trưởng phòng và không quá hai Phó phòng. Trưởng phòng, Phó phòng do Chủ tịch UBND huyện quyết định bổ nhiệm. * Trưởng phòng là người đứng đầu Phòng, chịu trách nhiệm trước pháp luật, Chủ tịch UBND huyện, Trưởng ban theo nhiệm vụ được giao. 8 * Phó phòng, là người giúp việc cho Trưởng phòng theo sự phân công của Trưởng phòng. * Tổng số cán bộ CNV là 40 người, trong đó trình độ đại học và trên đại học có 38người, cao đẳng là 2 người . Chi bộ Đảng trực thuộc Đảng bộ UBND huyện Lập Thạch gồm có 35 đảng viên. Công đoàn trực thuộc UBND huyện Lập Thạchgồm 40 đoàn viên. Phân đoàn thanh niên trực thuộc Chi đoàn UBND huyện Lập Thạchgồm 25 đoàn viên. 1.1.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của huyện Lập Thạch trong những năm qua. * Vị thế, vị trí, đặc điểm địa hình và điều kiện tự nhiên a. Vị trí, vị thế: Sơ đồ 1.2. Vị trí và mối liên hệ vùng của huyện Lập Thạch[19] 9 1. Vị trí địa lý Lập Thạch là huyện miền núi nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh Vĩnh Phúc, cách tỉnh lỵ Vĩnh Yên 20km, nằm ở vị trí từ 105°30′ đến 105°45′ kinh độ Đông và 21°10′ đến 21°30′ vĩ Bắc. Có vị trí địa lý như sau: + Phía Bắc giáp huyện Sơn Dương tỉnh Tuyên Quang và dãy núi Tam Đảo. + Phía Đông giáp huyện Tam Đảo và huyện Tam Dương. + Phía Tây giáp huyện Sông Lô và huyện Việt Trì tỉnh Phú Thọ. + Phía Nam giáp huyện Vĩnh Tường và một phần tỉnh Phú Thọ. Tổng diện tích tự nhiên 173,10 km2, dân số trung bình năm 2010 là 118.772 người, mật độ dân số 686 người/km2. Toàn huyện có 20 đơn vị hành chính gồm 2 thị trấn và 18 xã. 2. Đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên 2.1. Địa hình Lập Thạch có cấu tạo địa tầng rất cổ. Khu vực xung quanh núi Sáng và các xã Quang Sơn, Hợp Lý, Bắc Bình, Liễn Sơn ở hữu ngạn sông Phó Đáy có diện tích hàng chục km2 có tuổi đại nguyên sinh. Như vậy, huyện Lập Thạch nằm trên một địa tầng rất vững vàng, rất cổ xưa, nơi trẻ nhất cũng cách ngày nay trên 200 triệu năm. Từ địa tầng đó đã xuất hiện hai thành tạo magma xâm nhập đáng kể là khối núi Sáng và các khối núi khác nằm hai bên bờ sông Phó Đáy. Địa bàn huyện có thể chia thành 3 tiểu vùng: - Tiểu vùng miền núi bao gồm 9 xã, thị trấn (Quang Sơn, Ngọc Mỹ, Hợp Lý, Bắc Bình, Vân Trục, Xuân Hòa, Thái Hòa, Liễn Sơn, TT Hoa Sơn), với tổng diện tích tự nhiên là 93,73 km2, chiếm 54,15% diện tích tự nhiên toàn huyện. Địa hình tiểu vùng này thường bị chia cắt bởi độ dốc khá lớn (từ cấp II đến cấp IV), hướng dốc chính từ Bắc xuống Nam. Độ cao trung bình so với mực nước biển từ 200-300m. Tiểu vùng này đất đai có độ phì khá, khả 10 năng phát triển rừng còn khá lớn. Điều kiện địa hình và đất đai thích hợp với các loại cây ăn quả, cây công nghiệp, cây lâm nghiệp, và chăn nuôi gia súc. - Tiểu vùng trũng ven sông, bao gồm 3 xã (Sơn Đông, Triệu Đề, Đồng ích), với tổng diện tích tự nhiên 27,94 km2, chiếm 16,14% diện tích tự nhiên toàn huyện. Tiểu vùng này đa phần là đất lúa 1 vụ, thường bị ngập úng vào mùa mưa, thích hợp cho việc vừa cấy lúa vừa nuôi trồng thủy sản. - Tiểu vùng giữa, bao gồm 8 xã thị trấn (TT Lập Thạch, Liên Hòa, Bàn Giản, Xuân Lôi, Tử Du, Tiên Lữ, Đình Chu, Văn Quán), với tổng diện tích tự nhiên 51,43 km2, chiếm 29,71% diện tích tự nhiên toàn huyện. Tiểu vùng này thường có một số ít đồi thấp xen lẫn với đồng ruộng, độ dốc cấp II đến cấp III. Tiểu vùng này đất trồng cây hàng năm (lúa, màu) chiếm chủ yếu do vậy đây là vùng chủ lực sản xuất lương thực cũng như rau màu hàng hóa để phục vụ nội huyện và các địa phương lân cận. Địa hình Lập Thạch khá phức tạp, thấp dần từ Bắc xuống Nam, ruộng đất xen kẽ những dãy đồi thấp. Độ cao phổ biến từ 11 – 30 m là huyện thuộc vùng núi thấp, nhiều sông suối. Địa hình bị chia cắt đa dạng, dốc dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam. 2.2. Khí hậu, thời tiết Lập Thạch thuộc vùng khí hậu nhiệt đới gió, nhiệt độ trung bình từ 22°C, số giờ nắng trung bình trong năm là 1.450 đến 1.550 giờ, lượng mưa trung bình 1.500-1.800 mm/năm, độ ẩm trung bình khoảng 84%. Khí hậu Lập Thạch được chia làm 4 mùa rõ rệt. Mưa nhiều vào mùa khô gây úng lụt vùng trũng do nước từ các dãy núi lớn, như Tam Đảo, và từ sông Lô, sông Đáy trút vào đồng chiêm, nhiều khi tràn ngập ra cả đường liên huyện, liên xã gây ngập lụp một số cụm dân cư tại các xã. Mùa đông khí hậu khô hanh thậm chí gây hạn hán tại nhiều vùng đồi, núi trên địa bàn huyện. 2.3. Tài nguyên nước, sông ngòi - Tài nguyên nước mặt 11 Phía Nam và phía Đông huyện Lập Thạch có sông Phó Đáy ngăn cách huyện Vĩnh Tường và huyện Tam Dương với tổng lưu lượng khá lớn. Ngoài ra, huyện còn có hệ thống các ao hồ phục vụ cho hoạt động sản xuất và sinh hoạt trên địa bàn. Tuy nhiên lượng nước chủ yếu tập trung vào mùa mưa, mùa khô chỉ chiếm 10% tổng lượng dòng chảy. - Tài nguyên nước ngầm Theo đánh giá của nhiều chuyên gia và qua điều tra ở một số xã cho thấy nguồn nước ngầm của huyện rất hạn chế, trữ lượng không lớn và sâu, hàm lượng ion canxi và ôxit sắt trong nước ngầm tương đối lớn do đó việc khai thác rất khó khăn. - Đánh giá tài nguyên nước Nguồn nước của huyện được đánh giá là phong phú dồi dào, tuy nhiên phân bố không đều trong năm. Về mùa khô vẫn có thời điểm thiếu nước. Để đảm bảo hài hoà nguồn nước cho phát triển kinh tế cần quan tâm xây dựng thêm những công trình điều tiết và có biện pháp khai thác nước ngầm bổ sung mới đảm bảo cho sản xuất và sinh hoạt. 2.4. Tài nguyên khoáng sản Trên địa bàn có các loại khoáng sản sau: - Nhóm khoáng sản nhiên liệu: có than bùn ở Văn Quán đã được khai thác làm phân bón và chất đốt. - Nhóm khoáng sản kim loại gồm Barit, đồng, vàng, thiếc, sắt đã phát hiện có trên địa bàn. - Nhóm vật liệu xây dựng gồm: + Cát sỏi lòng sông Phó Đáy thuộc loại thạch anh, silic có độ cứng cao, độ bám dích liên kết tốt. + Cát sỏi bậc thềm ở vùng Văn Quán, Xuân Lôi, Triệu Đề có trữ lượng lớn. Tuy nhiên cát sỏi này vẫn còn bị lẫn sét, bột, không tốt như ở lòng sông nên chưa được khai thác.