Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng tại ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng huyện lập thạch (luận văn thạc sĩ)

MỤC LỤC Lời cảm ơn Lời cam đoan Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt Danh mục hình, sơ đồ, đồ thị Danh mục các bảng, biểu MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 * Lý do chọn đề tài: ....................................................................................... 1 * Mục đích nghiên cứu:................................................................................. 2 * Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:............................................................. 2 * Phƣơng pháp nghiên cứu: .......................................................................... 2 * Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài: .................................................. 3 * Cấu trúc luận văn: ...................................................................................... 3 NỘI DUNG....................................................................................................... 4 CHƢƠNG I. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐẦU TƢ XÂY DỰNG TẠI BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG HUYỆN LẬP THẠCH. ................................................................................... 4 1.1. Tình hình đầu tƣ xây dựng các công trình trên địa bàn huyện Lập Thạch trong những năm vừa qua. ............................................................. 4 1.1.1. Giới thiệu về Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng huyện Lập Thạch. ........................................................................................................ 4 1.1.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của huyện Lập Thạch trong những năm qua. ......................................................................................... 8 1.1.3. Tình hình đầu tƣ xây dựng các công trình trên địa bàn huyện Lập Thạch. ...................................................................................................... 19 1.2. Thực trạng công tác quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng các công trình tại Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng huyện Lập Thạch. ........ 20 1.2.1. Tổng quan về công tác quản lý chi phí tại Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng huyện Lập Thạch. ............................................................... 20 1.2.2. Quản lý chi phí trong giai đoạn chuẩn bị dự án. ........................... 21 1.2.3. Quản lý chi phí trong giai đoạn thực hiện dự án........................... 30 Nội dung điều chỉnh:........................................................................................ 31 1.2.4. Quản lý chi phí trong giai đoạn kết thúc xây dựng, đƣa công trình của dự án vào khai thác sử dụng. ............................................................ 37 1.3. Những kết quả đạt đƣợc và hạn chế trong công tác quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng tại Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng huyện Lập Thạch. ..................................................................................................................... 40 1.3.1. Những kết quả đã đạt đƣợc. .......................................................... 40 1.3.2. Những tồn tại, hạn chế. ................................................................. 41 1.3.3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế. ..................................... 44 CHƢƠNG II. CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ PHÁP LÝ VỀ QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐẦU TƢ XÂY DỰNG. ......................................................................... 47 2.1. Cơ sở khoa học. ...................................................................................... 47 2.1.1. Công trình xây dựng và đặc điểm của công trình xây dựng. ........ 47 2.1.2. Khái niệm về chi phí đầu tƣ xây dựng. ......................................... 48 2.1.3. Nội dung chi phí đầu tƣ xây dựng. ................................................ 48 2.1.4. Khái niệm quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng. ............................. 48 2.1.5. Nội dung công tác quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng. .................... 49 2.1.6. Các nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng....... 49 2.2. Cơ sở pháp lý. ......................................................................................... 50 2.2.1. Các quy định của Nhà nƣớc về quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng. ...... 50 2.2.2. Các quy định của tỉnh Vĩnh Phúc về quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng. ........................................................................................................ 64 CHƢƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐẦU TƢ XÂY DỰNG BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG HUYỆN LẬP THẠCH .......................................... 74 3.1. Định hƣớng phát triển kinh tế - xã hội của huyện Lập Thạch đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. ............................................................. 74 3.1.1. Quan điểm phát triển ..................................................................... 74 3.1.2. Mục tiêu phát triển ........................................................................ 74 3.1.3. Các giải pháp phát triển chủ yếu ................................................... 75 3.1.4. Tầm nhìn xây dựng huyện Lập Thạch và phụ cận đến 2025 tầm nhìn đến 2030 .......................................................................................... 78 3.2. Quan điểm kiểm soát chi phí đầu tƣ xây dựng. .................................. 79 3.2.1. Khái niệm ...................................................................................... 79 3.2.2. Vai trò............................................................................................ 79 3.2.3. Mục đích và yêu cầu của việc kiểm soát chi phí .......................... 80 3.2.4. Điều kiện cần thiết để thực hiện quá trình kiểm soát chi phí ........ 80 3.2.5. Nội dung kiểm soát chi phí đầu tƣ xây dựng công trì nh............... 81 3.3. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi phí tại Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng. ................................................................................. 81 3.3.1. Hoàn thiện công tác quản lý chi phí trong giai đoạn chuẩn bị dự án ................................................................................................................. 81 3.3.2. Hoàn thiện công tác quản lý chi phí trong giai đoạn thực hiện dự án. ............................................................................................................ 82 3.3.3. Hoàn thiện trong giai đoạn kết thúc xây dựng, đƣa công trình của dự án vào khai thác sử dụng .................................................................... 84 3.3.4. Nâng cao năng lực, hiệu quả của các cá nhân, tổ chức tham gia chủ yếu trong công tác quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng công trình.............. 85 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 88 Kết luận ................................................................................................... 88 Kiến nghị ................................................................................................. 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 0 LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo trƣờng Đại học Kiến Trúc Hà Nội, Khoa sau đại học, Khoa Quản lý đô thị và Công trình trƣờng Đại học Kiến Trúc Hà Nội, UBND huyện Lập Thạch đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành tốt chƣơng trình cao học và bản Luận văn tốt nghiệp này. Xin chân thành cảm ơn thầy giáo hƣớng dẫn khoa học PGS. Lê Văn Kiều đã tận tình hƣớng dẫn trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành tốt bản Luận văn này. Xin trân thành cảm ơn các giáo sƣ, tiến sỹ cùng toàn thể các thầy cô giáo của khoa Sau đại học cũng nhƣ của Trƣờng đã truyền đạt cho tôi những kiến thức và kinh nghiệm quý báu trong suốt thời gian học tập và làm luận văn tốt nghiệp tại trƣờng. Xin chân thành cảm ơn gia đình, ngƣời thân và bạn bè, đồng nghiệp đã động viên giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Hà Nội, năm 2019 Nguyễn Thế Dũng LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các số liệu khoa học, kết quả nghiên cứu của Luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Thế Dũng DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT Viết tắt Cụm từ viết tắt CĐT Chủ đầu tƣ QLDA Quản lý dự án UBND Ủy ban nhân dân QLĐT Quản lý đô thị BTCT Bê tông cốt thép DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ Số hiệu hình Tên hình Trang Sơ đồ 1.1 Cơ cấu tổ chức của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng 7 Sơ đồ 1.2 Vị trí và mối liên hệ vùng huyện Lập Thạch 8 Biểu đồ 1.3 Biểu đồ tỷ trọng các ngành kinh tế huyện Lập Thạch 12 Biểu đồ 1.4 Biểu đồ tăng trưởng giá trị sản xuất các ngành 16 DANH MỤC BẢNG, BIỂU Số hiệu hình Tên bảng, biểu Trang Bảng 1.1 Tổng mức đầu tư được duyệt của dự án Cầu Phú Hậu thuộc tuyến đường nối từ nút giao Văn Quán – Cầu Phú Hậu – QL2 – Việt Trì 23 Tổng mức đầu tư được duyệt của dự án Tuyến ĐT.307 – Ngọc Mỹ - Quang Sơn – QL2C, huyện Lập Thạch 27 Bảng 1.3 Tổng mức đầu tư điều chỉnh của dự án Sân vận động huyện Lập Thạch (giai đoạn 1) 30 Bảng 1.4 Dự toán xây dựng điều chỉnh của dự án: Đường giao thông liên xã huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc. Tuyến: TL305 đi đường 24m cầu Bì La trung tâm thị trấn Lập Thạch 33 Dự toán xây dựng điều chỉnh của dự án: Cải tạo, nâng cấp đường giao thông huyện Lập Thạch. Tuyến: Bàn Giản đi Liên Hòa 35 Bảng 1.2 Bảng 1.5 1 MỞ ĐẦU * Lý do chọn đề tài: Lập Thạch có cấu tạo địa tầng rất cổ. Khu vực xung quanh núi Sáng và các xã Quang Sơn, Hợp Lý, Bắc Bình, Liễn Sơn ở hữu ngạn sông Phó Đáy có diện tích hàng chục km2 có tuổi đại nguyên sinh. Nhƣ vậy, huyện Lập Thạch nằm trên một địa tầng rất vững vàng, rất cổ xƣa, nơi trẻ nhất cũng cách ngày nay trên 200 triệu năm. Từ địa tầng đó đã xuất hiện hai thành tạo magma xâm nhập đáng kể là khối núi Sáng và các khối núi khác nằm hai bên bờ sông Phó Đáy. Huyện có vị trí rất thuận lợi: Cách sân bay quốc tế Nội Bài 60Km; Có tuyến đƣờng sắt Hà Nội - Lào Cai và tuyến đƣờng bộ cao tốc Hà Nội - Lào Cai. Có nhiều danh lam thắng cảnh, khu du lịch nổi tiếng. Huyện Lập Thạch là trung tâm kinh tế - chính trị - văn hóa và khoa học kỹ thuật của tỉnh trong tƣơng lai. Để đáp ứng nhu cầu phát triển đó, huyện Lập Thạch hiện đang rất chú trọng đầu tƣ vào cơ sở hạ tầng nhƣ đƣờng xá, trƣờng trạm, các cụm công nghiệp.v..v.. và yêu cầu cấp thiết đặt ra là trong quá trình tiến hành xây dựng các công trình không những cần phải đảm bảo chất lƣợng mà còn phải tiết kiệm tối đa các chi phí, nhằm tiết kiệm ngân sách nhà nƣớc, tránh lãng phí. Vì vậy, việc tính đúng, tính đủ các loại chi phí xây dựng và áp dụng các biện pháp quản lý chi phí xây dựng rất cần đƣợc coi trọng. Thực tế cho thấy phƣơng thức quản lý cùng với kinh nghiệm, năng lực quản lý chi phí dự án nhìn chung còn có những hạn chế nhất định: Kinh nghiệm quản lý chi phí, sự thiếu hụt lực lƣợng chuyên gia tƣ vấn quản lý chi phí, kỹ năng làm việc theo nhóm thấp… cùng với những bất cập trong việc xác định vị thế quyền hạn và trách nhiệm của các ban quản lý dự án dang là một thách thức với các đơn vị quản lý. Việc lựa chọn mô hình quản lý chi phí hay phƣơng thức quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng công trình đã có nhiều ý kiến phân tích, đề xuất, nhƣng để 2 giải quyết một cách tổng quan và phát huy hiệu quả thì còn nhiều vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu để bổ sung hoàn chỉnh nhằm phù hợp với thực tế và xu hƣớng phát triển. Từ thực tiễn nêu trên, để góp phần sử dụng tiết kiệm chi phí xây dựng dự án, đạt hiệu quả cao, tránh thất thoát vốn ngân sách nhà nƣớc và lựa chọn đƣợc phƣơng thức quản lý chi phí phù hợp với thực thế và xu hƣớng phát triển. Tác giả lựa chọn đề tài luận văn tốt nghiệp là “Hoàn thiện công tác quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng tại Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng huyện Lập Thạch”. * Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng các công trình trên địa bàn huyện Lập Thạch; kết hợp với nghiên cứu trên phƣơng diện lý thuyết về vấn đề này để đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác Quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng các công trì nh tại Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng huyện Lập Thạch. * Đối tƣợng vàphạm vi nghiên cứu: - Đối tƣợng nghiên cứu: Công tác quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng công trình. - Phạm vi nghiên cứu: Công tác quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng tại Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng huyện Lập Thạch, thời gian trong vòng 5 năm (2011 - 2016). * Phƣơng pháp nghiên cứu: Đề tài sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu khoa học sau đây: - Phƣơng pháp thu thập dữ liệu; kế thừa tài liệu, kết quả đã nghiên cứu; - Phƣơng pháp điều tra khảo sát thực địa, xử lý thông tin; - Phƣơng pháp phân tích tổng hợp, so sánh, tiếp cận hệ thống; - Phƣơng pháp đúc rút kinh nghiệm, đề xuất giải pháp mới và một số phƣơng pháp kết hợp khác. 3 * Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài: Góp phần hoàn thiện công tác quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng công trình trên địa bàn huyện Lập Thạch, tại Ban quản lý dự án Xây dựng đô thị Lào Cai trong giai đoạn tới. * Cấu trúc luận văn: Ngoài phần mở đầu, phụ lục, phần kết luận, phụ lục tham khảo... luận văn gồm 3 chƣơng sau đây: - Chương 1: Thực trạng công tác quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng tại Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng huyện Lập Thạch. - Chương 2: Cơ sở khoa học và pháp lý về công tác quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng các công trình. - Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng tại Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng huyện Lập Thạch. 4 NỘI DUNG CHƢƠNG I. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐẦU TƢ XÂY DỰNG TẠI BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG HUYỆN LẬP THẠCH. 1.1. Tình hình đầu tƣ xây dựng các công trình trên địa bàn huyện Lập Thạch trong những năm vừa qua. 1.1.1. Giới thiệu về Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng huyện Lập Thạch. a. Giới thiệu chung: Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng đƣợc thành lập năm 2003 theo quyết định số 144/QĐ-SXD ngày 26/11/2008 của UBND huyện Lập Thạch. Tiền thân là Ban QLDA GPMB & PTQĐ. Đƣợc thành lập năm 2003 với nhiệm vụ chính là quản lý xây dựng các dự án thuộc nguồn vốn ngân sách. Ban quản lý dự án đầu tƣ xây dựng (sau đây gọi tắt là Ban) là đơn vị trực thuộc UBND huyện Lập Thạch, thực hiện chức năng quản lý dự án đầu tƣ xây dựng các công trình tại huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc và các dự án khác do UBND huyện Lập Thạch làm chủ đầu tƣ; - Ban chịu sự quản lý trực tiếp và toàn diện của UBND huyện Lập Thạch, chịu trách nhiệm trƣớc Pháp luật và Chủ đầu tƣ theo chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn đƣợc giao; - Ban có tƣ cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng để hoạt động, kinh phí hoạt động của Ban đƣợc lấy từ kinh phí đầu tƣ xây dựng các công trì nh theo quy định của nhà nƣớc; - Trụ sở Ban quản lý dự án đặt tại UBND huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc. b. Nhiệm vụ của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng 5 - Lập kế hoạch hàng năm về thực hiện quản lý các dự án đầu tƣ xây dựng các công trì nh do UBND huyện Lập Thạch làm chủ đầu tƣ để sở trình UBND tỉnh phê duyệt; - Tổ chức lập báo cáo đầu tƣ, lập dự án đầu tƣ, lập báo cáo kinh tế-kỹ thuật; - Tổ chức thực hiện công tác bồi thƣờng giải phóng mặt bằng thuộc trách nhiệm của chủ đầu tƣ; - Tổ chức thi tuyển thiết kế kiến trúc ( Nếu có); - Tổ chức trình cấp có thẩm quyền thẩm định dự án đầu tƣ, báo cáo kinh tế - kỹ thuật; - Tổ chức thẩm tra thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công, dự toán xây dựng công trình; - Tổ chức lựa chọn nhà thầu trong hoạt động xây dựng; - Tổ chức quản lý chất lƣợng, khối lƣợng, tiến độ, chi phí xây dựng; - Tổ chức đảm bảo an toàn, vệ sinh môi trƣờng của công trình; - Giám sát thi công xây dựng các công trình theo quy định; - Tổ chức lập định mức, đơn giá xây dựng công trình; - Tổ chức kiểm tra chất lƣợng vật liệu, kiểm định chất lƣợng công trình theo yêu cầu của chủ đầu tƣ ( Nếu có); - Tổ chức kiểm tra và chứng nhận sự phù hợp về chất lƣợng công trình (Nếu có); - Tổ chức nghiệm thu, thanh toán, quyết toán hợp đồng; thanh toán, quyết toán vốn đầu tƣ xây dựng công trình; - Tổ chức nghiệm thu, bàn giao công trình; - Tổ chức khởi công, khánh thành, tuyên truyền quảng cáo (Nếu có); - Tổ chức thực hiện các công việc quản lý khác do UBND huyện Lập Thạch giao; 6 - Thực hiện công tác báo cáo theo quy định và yêu cầu của UBND huyện Lập Thạch. c. Trách nhiệm của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng Chịu trách nhiệm trƣớc pháp luật và UBND huyện Lập Thạch theo quy định về tính chính xác, hợp lý của khối lƣợng, chất lƣợng, tiến độ, an toàn công trình, chi phí xây dựng, giá trị thanh toán và những trách nhiệm khác theo chức năng nhiệm vụ đƣợc giao. d. Quyền hạn của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng - Ký kết các hợp đồng tƣ vấn, thi công xây dựng với các nhà thầu đảm bảo đúng quy định hiện hành; - Thanh, quyết toán cho các nhà thầu theo tiến độ hợp đồng hoặc theo biên bản nghiệm thu đảm bảo đúng quy định hiện hành. - Tự chủ về tài chính trên cơ sở dự toán chi cho hoạt động Ban đƣợc cấp có thẩm quyền phê duyệt theo quy định. - Tự chủ về quản lý, sử dụng biên chế do UBND huyện Lập Thạch quyết định tuyển dụng. Ký kết hợp đồng lao động đối với cán bộ theo quy định. e. Cơ cấu tổ chức của Ban * Lãnh đạo Ban: Một Trƣởng ban và không quá ba Phó ban - Trƣởng phó Ban do thi tuyển theo luật công chức và theo quy định của UBND huyện, Trƣởng ban là ngƣời đứng đầu Ban, chịu trách nhiệm trƣớc Chủ tịch UBND huyện và trƣớc Pháp luật về những lĩnh vực hoạt động của Ban quản lý dự án theo chức năng nhiệm vụ, quyền hạn đƣợc giao. - Phó ban, là ngƣời giúp việc cho Trƣởng ban thực hiện một số nhiệm vụ do Trƣởng ban phân công, thay mặt Trƣởng ban điều hành một số công việc khi đƣợc Trƣởng ban đi vắng uỷ quyền. * Các phòng chuyên môn thuộc Ban QLDA: 7 - Phòng Kế toán – Tổng hợp: là Phòng tham mƣu chính công tác tổ chức lao động và tiền lƣơng; công tác quản lý thu chi hoạt động của Ban; công tác hành chính và quản lý lƣu trữ; công tác hành chính, quản trị, văn phòng; thực hiện công tác Báo cáo tổng hợp, thi đua, khen thƣởng, kỷ luật. - Phòng quản lý dự án: là Phòng tổng hợp, tham mƣu chính trong giai đoạn chuẩn bị thực hiện dự án các thủ tục đầu tƣ, công tác lựa chọn nhà thầu; công tác thanh quyết toán; công tác quản lý chất lƣợng - tiến độ - giáthành theo hợp đồng. - Phòng giám sát: là Phòng tham mƣu chính trong công tác quản lý kỹ thuật, chất lƣợng - tiến độ - giáthành của dự án tại hiện trƣờng; công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ thuộc trách nhiệm của Chủ đầu tƣ; công tác an toàn lao động, phòng chống cháy nổ, vệ sinh môi trƣờng. Sơ đồ 1.1: Cơ cấu tổ chức của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng Trƣởng Ban PhóBan 1 PhóBan 2 PhóBan 3 Phòng QLDA Phòng Giám Sát Phòng Kế toán Tổng hợp * Lãnh đạo Phòng gồm Trƣởng phòng và không quá hai Phó phòng. Trƣởng phòng, Phóphòng do Chủ tịch UBND huyện quyết định bổ nhiệm. * Trƣởng phòng là ngƣời đứng đầu Phòng, chịu trách nhiệm trƣớc pháp luật, Chủ tịch UBND huyện, Trƣởng ban theo nhiệm vụ đƣợc giao. 8 * Phó phòng, là ngƣời giúp việc cho Trƣởng phòng theo sự phân công của Trƣởng phòng. * Tổng số cán bộ CNV là40 ngƣời, trong đó trình độ đại học và trên đại học có 38 ngƣời, cao đẳng là 2 ngƣời . Chi bộ Đảng trực thuộc Đảng bộ UBND huyện Lập Thạch gồm có 35 đảng viên. Công đoàn trực thuộc UBND huyện Lập Thạch gồm 40 đoàn viên. Phân đoàn thanh niên trực thuộc Chi đoàn UBND huyện Lập Thạch gồm 25 đoàn viên. 1.1.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của huyện Lập Thạch trong những năm qua. * Vị thế, vị trí, đặc điểm địa hình và điều kiện tự nhiên a. Vị trí, vị thế: Sơ đồ 1.2. Vị trí và mối liên hệ vùng của huyện Lập Thạch [19] 9 1. Vị trí địa lý Lập Thạch là huyện miền núi nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh Vĩnh Phúc, cách tỉnh lỵ Vĩnh Yên 20km, nằm ở vị trí từ 105°30′ đến 105°45′ kinh độ Đông và 21°10′ đến 21°30′ vĩ Bắc. Có vị trí địa lý nhƣ sau: + Phía Bắc giáp huyện Sơn Dƣơng tỉnh Tuyên Quang và dãy núi Tam Đảo. + Phía Đông giáp huyện Tam Đảo và huyện Tam Dƣơng. + Phía Tây giáp huyện Sông Lô và huyện Việt Trì tỉnh Phú Thọ. + Phía Nam giáp huyện Vĩnh Tƣờng và một phần tỉnh Phú Thọ. Tổng diện tích tự nhiên 173,10 km2, dân số trung bình năm 2010 là 118.772 ngƣời, mật độ dân số 686 ngƣời/km2. Toàn huyện có 20 đơn vị hành chính gồm 2 thị trấn và 18 xã. 2. Đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên 2.1. Địa hình Lập Thạch có cấu tạo địa tầng rất cổ. Khu vực xung quanh núi Sáng và các xã Quang Sơn, Hợp Lý, Bắc Bình, Liễn Sơn ở hữu ngạn sông Phó Đáy có diện tích hàng chục km2 có tuổi đại nguyên sinh. Nhƣ vậy, huyện Lập Thạch nằm trên một địa tầng rất vững vàng, rất cổ xƣa, nơi trẻ nhất cũng cách ngày nay trên 200 triệu năm. Từ địa tầng đó đã xuất hiện hai thành tạo magma xâm nhập đáng kể là khối núi Sáng và các khối núi khác nằm hai bên bờ sông Phó Đáy. Địa bàn huyện có thể chia thành 3 tiểu vùng: - Tiểu vùng miền núi bao gồm 9 xã, thị trấn (Quang Sơn, Ngọc Mỹ, Hợp Lý, Bắc Bình, Vân Trục, Xuân Hòa, Thái Hòa, Liễn Sơn, TT Hoa Sơn), với tổng diện tích tự nhiên là 93,73 km2, chiếm 54,15% diện tích tự nhiên toàn huyện. Địa hình tiểu vùng này thƣờng bị chia cắt bởi độ dốc khá lớn (từ cấp II đến cấp IV), hƣớng dốc chính từ Bắc xuống Nam. Độ cao trung bình so với mực nƣớc biển từ 200-300m. Tiểu vùng này đất đai có độ phì khá, khả 10 năng phát triển rừng còn khá lớn. Điều kiện địa hình và đất đai thích hợp với các loại cây ăn quả, cây công nghiệp, cây lâm nghiệp, và chăn nuôi gia súc. - Tiểu vùng trũng ven sông, bao gồm 3 xã (Sơn Đông, Triệu Đề, Đồng ích), với tổng diện tích tự nhiên 27,94 km2, chiếm 16,14% diện tích tự nhiên toàn huyện. Tiểu vùng này đa phần là đất lúa 1 vụ, thƣờng bị ngập úng vào mùa mƣa, thích hợp cho việc vừa cấy lúa vừa nuôi trồng thủy sản. - Tiểu vùng giữa, bao gồm 8 xã thị trấn (TT Lập Thạch, Liên Hòa, Bàn Giản, Xuân Lôi, Tử Du, Tiên Lữ, Đình Chu, Văn Quán), với tổng diện tích tự nhiên 51,43 km2, chiếm 29,71% diện tích tự nhiên toàn huyện. Tiểu vùng này thƣờng có một số ít đồi thấp xen lẫn với đồng ruộng, độ dốc cấp II đến cấp III. Tiểu vùng này đất trồng cây hàng năm (lúa, màu) chiếm chủ yếu do vậy đây là vùng chủ lực sản xuất lƣơng thực cũng nhƣ rau màu hàng hóa để phục vụ nội huyện và các địa phƣơng lân cận. Địa hình Lập Thạch khá phức tạp, thấp dần từ Bắc xuống Nam, ruộng đất xen kẽ những dãy đồi thấp. Độ cao phổ biến từ 11 – 30 m là huyện thuộc vùng núi thấp, nhiều sông suối. Địa hình bị chia cắt đa dạng, dốc dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam. 2.2. Khí hậu, thời tiết Lập Thạch thuộc vùng khí hậu nhiệt đới gió, nhiệt độ trung bình từ 22°C, số giờ nắng trung bình trong năm là 1.450 đến 1.550 giờ, lƣợng mƣa trung bình 1.500-1.800 mm/năm, độ ẩm trung bình khoảng 84%. Khí hậu Lập Thạch đƣợc chia làm 4 mùa rõ rệt. Mƣa nhiều vào mùa khô gây úng lụt vùng trũng do nƣớc từ các dãy núi lớn, nhƣ Tam Đảo, và từ sông Lô, sông Đáy trút vào đồng chiêm, nhiều khi tràn ngập ra cả đƣờng liên huyện, liên xã gây ngập lụp một số cụm dân cƣ tại các xã. Mùa đông khí hậu khô hanh thậm chí gây hạn hán tại nhiều vùng đồi, núi trên địa bàn huyện. 2.3. Tài nguyên nƣớc, sông ngòi - Tài nguyên nƣớc mặt 11 Phía Nam và phía Đông huyện Lập Thạch có sông Phó Đáy ngăn cách huyện Vĩnh Tƣờng và huyện Tam Dƣơng với tổng lƣu lƣợng khá lớn. Ngoài ra, huyện còn có hệ thống các ao hồ phục vụ cho hoạt động sản xuất và sinh hoạt trên địa bàn. Tuy nhiên lƣợng nƣớc chủ yếu tập trung vào mùa mƣa, mùa khô chỉ chiếm 10% tổng lƣợng dòng chảy. - Tài nguyên nƣớc ngầm Theo đánh giá của nhiều chuyên gia và qua điều tra ở một số xã cho thấy nguồn nƣớc ngầm của huyện rất hạn chế, trữ lƣợng không lớn và sâu, hàm lƣợng ion canxi và ôxit sắt trong nƣớc ngầm tƣơng đối lớn do đó việc khai thác rất khó khăn. - Đánh giá tài nguyên nƣớc Nguồn nƣớc của huyện đƣợc đánh giá là phong phú dồi dào, tuy nhiên phân bố không đều trong năm. Về mùa khô vẫn có thời điểm thiếu nƣớc. Để đảm bảo hài hoà nguồn nƣớc cho phát triển kinh tế cần quan tâm xây dựng thêm những công trình điều tiết và có biện pháp khai thác nƣớc ngầm bổ sung mới đảm bảo cho sản xuất và sinh hoạt. 2.4. Tài nguyên khoáng sản Trên địa bàn có các loại khoáng sản sau: - Nhóm khoáng sản nhiên liệu: có than bùn ở Văn Quán đã đƣợc khai thác làm phân bón và chất đốt. - Nhóm khoáng sản kim loại gồm Barit, đồng, vàng, thiếc, sắt đã phát hiện có trên địa bàn. - Nhóm vật liệu xây dựng gồm: + Cát sỏi lòng sông Phó Đáy thuộc loại thạch anh, silic có độ cứng cao, độ bám dích liên kết tốt. + Cát sỏi bậc thềm ở vùng Văn Quán, Xuân Lôi, Triệu Đề có trữ lƣợng lớn. Tuy nhiên cát sỏi này vẫn còn bị lẫn sét, bột, không tốt nhƣ ở lòng sông nên chƣa đƣợc khai thác. 12 + Đá xây dựng ở Quang Sơn. Theo khảo sát, đánh giá sơ bộ của các nhà địa chất thì trên địa bàn Lập Thạch có khá nhiều loại tài nguyên khoáng sản nhƣng đa phần chƣa có chƣơng trình nào điều tra, thăm dò một cách kỹ lƣỡng để đƣa vào khai thác sử dụng một cách có hiệu quả. 2.5. Tài nguyên rừng và cảnh quan thiên nhiên - Tài nguyên rừng Theo số liệu thống kê đất đai đến năm 2009 đất lâm nghiệp có rừng toàn huyện là 3551,42 ha, chiếm 20,52% tổng diện tích tự nhiên. Trong những năm gần đây, đƣợc sự hỗ trợ của các chƣơng trình, dự án trồng rừng phủ xanh đất trống đồi núi trọc đã đƣợc ngƣời dân hƣởng ứng tham gia nhiều đến việc trồng rừng, kết hợp với phát triển kinh tế vƣờn đồi, do đó thảm thực vật rừng ngày càng phát triển. Về động vật: do rừng tự nhiên bị khai thác và chủ yếu hiện nay là rừng trồng nên động vật rừng còn lại không nhiều, gần đây động vật rừng đang phát triển trở lại, tuy nhiên số lƣợng các loài thú không nhiều. - Cảnh quan thiên nhiên: Lập Thạch có nhiều cảnh quan thiên nhiên có tiềm năng phát triển du lịch sinh thái và du lịch nghỉ dƣỡng: - Cụm du lịch Sơn Đông - Đình Chu – Văn Quán – Xuân Lôi: Cụm di tích này gắn liền với đền thờ Tả tƣớng quốc Trần Nguyên Hãn, đền thờ thày giáo Đỗ Khắc Chung, làng tiến sỹ, chùa Am xã Sơn Đông gắn với làng văn hóa Đình - Văn Quán có đình Ngõa, rừng Thề là nơi tụ nghĩa của Trần Nguyên Hãn – Xuân Lôi (Kẻ Lối) gắn liền với truyền thuyết Trần Nguyên Hãn với ngƣời con gái Xuân Lôi (bà Chúa Lối, đền thờ Tam Thánh (Trần Hƣng Đạo), chùa Giã Khách ở Xuân Lôi. - Cụm du lịch Bản Giản – Triệu Đề – Vân Trục. 13 Ngoài ra trên địa bàn huyện còn có những cảnh quan thiên nhiên tƣơi đẹp, thơ mộng hấp dẫn khách du lịch nhƣ khu hồ Vân Trục với những cánh rừng nguyên sinh. 2.6. Tài nguyên nhân văn Lập Thạch là vùng đất cổ kính nhất của tỉnh Vĩnh Phúc, là nơi sinh tụ của ngƣời Việt cổ. Có tên từ thế kỷ XIII, là nơi sản sinh ra nhiều anh hùng và danh nhân văn hoá làm phong phú thêm cho lịch sử phát triển của huyện, của tỉnh Vĩnh Phúc qua các thời kỳ chống ngoại xâm và xây dựng đất nƣớc. Những dấu ấn tín ngƣỡng nguyên thủy của cƣ dân bản địa qua trƣờng kỳ lịch sử hiện nay đang đƣợc ngày càng tái hiện lại. Trên địa bàn huyện có trên 151 di tích lịch sử văn hóa ở khắp các xã, thị trấn, trong đó có 100 đỡnh chựa, 14 miếu, 24 đền, 06 nhà thờ họ, 07 các di tích khác nhƣ lăng mộ, điếm. Có 48 di tích lịch sử văn hóa trong đó có 12 di tích đó đƣợc xếp hạng cấp quốc gia và 31 di tích xếp hạng cấp tỉnh. Tuy nhiên, để khai thác, phát huy có hiệu quả các tiềm năng này cần phải đầu tƣ một cách thích đáng cho cơ sở hạ tầng mà trƣớc tiên là đƣờng giao thông, điện, nƣớc, tôn tạo lại các công trình và quan trọng nhất là cần phải có biện pháp quảng bá thu hút khách du lịch trong nƣớc cũng nhƣ quốc tế. 2.7. Tài nguyên đất đai Đất canh tác của huyện Lập Thạch gồm 3 nhóm chính: - Nhóm đất phù sa ven sông Lô, sông Phó Đáy , chiếm 7,25% tổng diện tích tự nhiên), tập trung ở những xã phía Nam và một số xã phía Đông của huyện. - Nhóm đất bạc màu trên phù sa cổ có sản phẩm feralit, chiếm khoảng 9,46% tổng diện tích tự nhiên, tập trung ở phía Nam và giữa huyện; - Đất đồi núi: Chiếm khoảng 24,86% tổng diện tích tự nhiên, tập trung ở phía Bắc và giữa huyện;