Tài liệu Hiệu lực pháp lý của đảo trong phân định biển theo pháp luật và thực tiễn quốc tế luận văn ths. luật 60 38 01

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ TUYẾT LÊ HIÖU LùC PH¸P Lý CñA §¶O TRONG PH¢N §ÞNH BIÓN THEO PH¸P LUËT Vµ THùC TIÔN QUèC TÕ LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ TUYẾT LÊ HIÖU LùC PH¸P Lý CñA §¶O TRONG PH¢N §ÞNH BIÓN THEO PH¸P LUËT Vµ THùC TIÔN QUèC TÕ Chuyên ngành: Luật Quốc tế Mã số: 60 38 01 08 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS NGUYỄN BÁ DIẾN HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Nguyễn Thị Tuyết Lê MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt Danh mục các hình ảnh MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: TỔNG QUAN VỀ ĐẢO, HIỆU LỰC CỦA ĐẢO VÀ VẤN ĐỀ PHÂN ĐỊNH BIỂN ........................................................... 7 1.1. Khái niệm đảo, quần đảo .................................................................. 7 1.1.1. Khái niệm đảo ..................................................................................... 7 1.1.2. Khái niệm quần đảo ............................................................................ 9 1.2. Các yếu tố tạo thành đảo, phân loại đảo ....................................... 10 1.2.1. Các yếu tố tạo thành đảo ................................................................... 10 1.2.2. Phân loại đảo và các loại cấu trúc trên biển ...................................... 21 1.3. Tổng quan về phân định biển và tranh chấp phân định biển ..... 30 1.3.1. Khái niệm phân định biển ................................................................. 30 1.3.2. Cơ sở pháp lý của phân định biển ..................................................... 31 1.3.3. Các phương pháp phân định biển...................................................... 43 1.3.4. Các hoàn cảnh hữu quan ảnh hưởng đến quá trình phân định biển ......... 45 Chương 2: QUY CHẾ PHÁP LÝ CỦA ĐẢO THEO QUY ĐỊNH CỦA LUẬT PHÁP QUỐC TẾ VÀ THỰC TIỄN QUỐC TẾ VỀ HIỆU LỰC PHÁP LÝ CỦA ĐẢO TRONG PHÂN ĐỊNH BIỂN..... 49 2.1. Khái niệm “quy chế pháp lý của đảo” và “hiệu lực pháp lý của đảo” trong phân định biển ...................................................... 49 2.1.1. Các định nghĩa................................................................................... 49 2.1.2. Ý nghĩa, vai trò của “hiệu lực pháp lý của đảo” trong phân định biển ...... 50 2.2. Quy chế pháp lý cụ thể của đảo theo quy định của C ng ước Luật Biển 1 2 ......................................................................... 51 2.2.1. Những v ng biển của đảo thuộc quốc gia ven biển .......................... 51 2.2.2. V ng biển của quốc gia quần đảo ..................................................... 56 2.2.3. V ng biển và quy chế pháp lý của các bãi cạn lúc nổi lúc chìm ...... 58 2.2.4. Quy chế của các đảo nhân tạo, thiết bị và công trình trên biển ........ 58 2.3. Các loại hiệu lực của đảo trong phân định biển ........................... 60 2.4. Thực tiễn quốc tế về hiệu lực pháp lý của đảo trong phân định biển........................................................................................... 64 2.4.1. Hiệu lực của đảo xem xét trong thực tiễn phân định giữa các nhóm quốc gia ................................................................................... 65 2.4.2. Hiệu lực của đảo trong phân định biển giữa các quốc gia có bờ biển tiếp liền hoặc đối diện ................................................................ 68 2.4.3. Hiệu lực của đảo trong phân định lãnh hải, v ng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa, thềm lục địa mở rộng ..................................... 70 2.4.4. Hiệu lực của đảo xem xét trong thực tiễn một số hiệp định phân định biển của các nước ...................................................................... 78 Chương 3: HIỆU LỰC CỦA ĐẢO TRONG PHÂN ĐỊNH BIỂN CỦA VIỆT NAM Ở BIỂN ĐÔNG ................................................. 80 3.1. Tổng quan về Biển Đ ng và vấn đề chủ quyền của Việt nam..... 80 3.1.1. Vị trí địa lý của Biển Đông ............................................................... 80 3.1.2. Vấn đề chủ quyền của Việt Nam trên Biển Đông............................. 82 3.2. Thực tiễn vấn đề hiệu lực đảo trong hoạt động phân định biển của Việt Nam với các quốc gia láng giềng ............................ 83 3.2.1. Phân định biển Việt Nam - Thái Lan ................................................ 83 3.2.2. Phân định biển Việt Nam - Indonesia ............................................... 85 3.2.3. Phân định biển Việt Nam - Trung Quốc ........................................... 86 3.3. Vai trò của vùng đảo Hoàng Sa và Trường Sa trong phân định Biển Đ ng ................................................................................ 93 3.3.1. Phạm vi địa lý của hai v ng đảo Hoàng Sa, Trường Sa ................... 93 3.3.2. Hiệu lực pháp lý của hai v ng đảo Hoàng Sa, Trường Sa ................ 94 3.3.3. Hiệu lực pháp lý của các thực thể thuộc hai v ng đảo Hoàng Sa, Trường Sa .................................................................................... 96 3.4. Định hướng và đề xuất cho Việt Nam liên quan đến vấn đề hiệu lực của đảo trong hoạch định các vùng biển ở Biển Đ ng ... 100 3.4.1. Đối với việc tiếp tục phân định các khu vực chồng lấn với các quốc gia láng giềng ......................................................................... 100 3.4.2. Đối với việc xác định hiệu lực của các thực thể thuộc hai v ng đảo Hoàng Sa và Trường Sa ........................................................... 104 KẾT LUẬN .................................................................................................. 106 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 108 DANH MỤC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT COC : Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông DOC : Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông năm 2002 EEZ : V ng đặc quyền kinh tế ICJ : Tòa án Công lý quốc tế ITLOS : Tòa án quốc tế về Luật biển UNCLOS : Công ước Luật biển của Liên hợp quốc năm 1982 DANH MỤC CÁC HÌNH Số hiệu Tên hình Trang Hình 2.1. Đường phân định lãnh hải giữa Bangladesh và Myanmar do ITLOS quyết định 73 Hình 3.1. Bản đồ đường phân định ranh giới biển Việt Nam – Thái Lan theo Hiệp định phân định năm 1997 84 Hình 3.2. Bản đồ đường phân định ranh giới thềm lục địa Việt Nam - Indonesia theo Hiệp định phân định năm 2003 85 Hình 3.3. Bản đồ đường phân định ranh giới thềm lục địa Việt Nam - Trung Quốc theo Hiệp định phân định năm 2000 88 Hình 3.4. V ng đảo Hoàng Sa và v ng đảo Trường Sa của Việt Nam trên Biển Đông 95 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đại dương bao la với nhiều nguồn tài nguyên phong phú chưa được khai thác. Do vậy, việc chiếm hữu một v ng biển rộng lớn có ý nghĩa rất to lớn đối với việc phục vụ phát triển kinh tế - kỹ thuật của các quốc gia. Theo UCLOS 1982, hiệu lực của các đảo là tác động do sự hiện diện của chúng để có được các v ngg biển bao quanh. Hiệu lực các đảo rất khác nhau trong phân định biển, để đánh giá hiệu lực của đảo chúng ta phải xem xét đến việc có thỏa mãn các yếu tố được quy định tại 03 khoản của Điều 121 UCLOS 1982, đặc biệt là yếu tố dân cư và khả năng phát triển kinh tế. Sự hiện diện của các đảo tại khu vực phân định tạo nên hoàn cảnh đặc biệt, việc tính hiệu lực cho các đảo t y từng trường hợp có khác nhau nhưng phải đáp ứng nguyên tắc công bằng. Từ đó phát sinh những xung đột về xác định chủ quyền quốc gia trên biển, các đảo trên biển. Hiện nay, tranh chấp về các đảo đang diễn ra ngày càng phổ biến và có tính chất căng thẳng dẫn đến leo thang xung đột gây ảnh hưởng đến quan hệ giữa các quốc gia, nó cũng là nguy cơ cho các cuộc chiến tranh lãnh thổ. Trong quá khứ, chúng ta đã biết đến các tranh chấp giữa Nga và Nhật đối với quần đảo Kuril, tranh chấp đảo Điếu Ngư (Senkaku) giữa Trung Quốc và Nhật. Việt Nam là một quốc gia ven biển với nhiều hòn đảo, v ng đảo lớn, nhỏ cũng đang nóng lên với tranh chấp tại V ng đảo Hoàng Sa, Trường Sa với các quốc gia như Trung Quốc, Philippines, Malaysia, Brunei và một thực thể quốc tế đặc biệt - Đài Loan. Do vậy, vấn đề hiệu lực pháp lý của đảo trong phân định biển theo pháp luật và thực tiễn quốc tế có tính cấp thiết để đóng góp các biện pháp hòa bình giải quyết các tranh chấp trên biển đang trở nên căng thẳng trên mọi trận tuyến từ ngoại giao, chính trị đến quân sự, pháp luật trong bối cảnh hiện nay. 1 Để xác định hiệu lực pháp lý của đảo trong phân định biển, chúng ta cần nghiên cứu và xác định những vấn đề sau: thế nào là đảo? Các trường hợp đảo được hưởng hiệu lực toàn phần, một phần hoặc bỏ qua hiệu lực trong phân định các v ng biển lãnh hải, tiếp giáp lãnh hải, đặc quyền kinh tế, thềm lục địa… Và phần quan trọng không thể bỏ qua là việc áp dụng những quy định của UCLOS 1982 trong thực tiễn phân xử quốc tế về hiệu lực của đảo trong các trường hợp phân định biển giữa các quốc gia. Những kiến thức về vấn đề này sẽ góp phần: Thứ nhất: khái quát quá trình hình thành và phát triển của pháp luật quốc tế về chế định đảo, hiệu lực pháp lý của đảo; thiết lập hệ luận cứ, luận chứng phản bác hiệu quả các luận điểm thiếu căn cứ pháp lý hoặc không có cơ sở theo pháp luật quốc tế trong việc xác định hiệu lực của đảo, công trình nhân tạo trong phân định biển mà Trung Quốc đang cố tình áp dụng sai để tạo ra các v ng biển thuộc chủ quyền rộng lớn thâu tóm Biển Đông. Thứ hai: nêu và phân tích các quyền và nghĩa vụ của Quốc gia ven bờ khi có sự hiện diện của đảo, xây dựng các công trình nhân tạo trong quá trình phân định các v ng biển. Thứ ba: từ các quy định của UNCLOS 1982, thực tiễn áp dụng vào các trường hợp phân định biển như thế nào? Trong đó, gần đây nhất là Phán quyết của Tòa Trọng tài ngày 12/7/2016 về về hiệu lực pháp lý đối với toàn bộ các thực thể thuộc quần đảo Trường Sa trong vụ Phillippin kiện Trung Quốc. Điều này chứng minh khi lập trường của các nước còn khác xa nhau thì UNCLOS 1982 sẽ là cơ sở pháp lý, là chuẩn mực để các bên đối chiếu, điều chỉnh lại yêu sách của mình cho ph hợp và giải quyết các bất đồng, tranh chấp trên biển. Thứ tư: tập hợp một số giải pháp, nguyên tắc trong quá trình giải quyết tranh chấp phân định biển. 2 2. Tình hình nghiên cứu Việc nghiên cứu hiệu lực pháp lý của đảo trong phân định biển được coi là then chốt nhằm cung cấp các lập luận để giải quyết các bất đồng giữa các quốc gia. Tuy nhiên, chưa có nhiều công trình nghiên cứu lớn về vấn đề này. Hiện nay, đã có một số bài báo, bài tham luận liên quan đến vấn đề này, cụ thể như sau: (i) của tác giả Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Bá Diến: Bài viết "Vấn đề phân định biển trong Luật Quốc tế hiện đại" đăng tải trên Tạp chí Khoa học ĐHQG, Kinh tế - Luật năm 2007; Bài viết “Quy chế pháp lý quốc tế chung về biển, đảo và những vấn đề cần áp dụng đối với Hoàng Sa, Trường Sa”, đăng tải trên Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học năm 2009; Bài Tham luận "Địa vị pháp lý của Đảo trong phân định Biển" tại Hội thảo Quốc gia về Biển Đông lần thứ hai vào năm 2011; (ii) của tác giả Nguyễn H ng Cường, "Nguyên tắc công bằng trong phân định thềm lục địa và các vùng biển trong Luật Quốc tế hiện đại", đăng tải trên Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, Luật học, năm 2014. Tuy nhiên, trong phạm vi là một bài báo hay một bài tham luận nên còn mang tính lẻ tẻ chưa có sự hệ thống và xâu chuỗi vấn đề hiệu lực của đảo trong phân định biển từ nguồn gốc, quá trình hình thành, phát triển để giúp những người quan tâm đến vần đề này có kiến thức một cách đầy đủ. Bên cạnh đó, các bài báo, bài tham luận chưa đi sâu vào thực tiễn vận dụng, giải thích các quy định trên tại các cơ quan tài phán quốc tế, các điều ước quốc tế song phương và pháp luật từng quốc gia về hiệu lực pháp lý của đảo, quần đảo và các thực thể khác trong phân định biển. Hơn nữa, các bài báo, bài tham luận này đã được viết từ lâu (năm 2007, 2009, 2011, 2014) nên chưa cập nhật các thông tin mới diễn ra trên thực tiễn. Do đó, đề tài sẽ nghiên cứu, rà soát lại và cập nhật quan điểm ph hợp chính xác nhất trên cơ sở những tri thức mới nhất về đảo, làm rõ hơn hiệu lực của đảo trong phân định biển theo pháp luật và thực tiễn quốc tế. 3 Đề tài sẽ tiếp thu, tổng hợp lại những kết quả đã được đúc rút, đồng thời tiếp tục tìm hiểu, đi sâu và phát triển những nội dung chưa được nghiên cứu, nghiên cứu đã cũ hoặc nghiên cứu chưa sâu nhằm đóng góp cho nền luật học Việt Nam trong lĩnh vực biển, đảo những tri thức mới nhất, chuẩn xác nhất, đầy đủ nhất, góp phần đấu tranh, bảo vệ chủ quyền của Việt Nam trên Biển Đông. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Luận văn chủ yếu nghiên cứu trên cơ sở các quy định của pháp luật quốc tế, trong đó chủ yếu là các quy định của Công ước Luật biển 1982; các quy định pháp luật của Việt Nam và các quốc gia hữu quan; thực tiễn áp dụng pháp luật quốc tế của các cơ quan tài phán quốc tế và sự giải thích trong các điều ước quốc tế; các công trình nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước về các vấn đề liên quan đến nội dung nghiên cứu của Luận văn. Phạm vi nghiên cứu của Luận văn bao gồm cả không gian lẫn thời gian theo sát mục tiêu nghiên cứu: từ lý luận đến thực tiễn; từ pháp luật quốc gia đến pháp luật quốc tế; từ trước đến sau khi hình thành Công ước Luật biển 1982; từ pháp luật đến các lĩnh vực khác như địa lý, lịch sử, quân sự… 4. Tính mới của đề tài Cho đến nay, các công trình nghiên cứu thường chú trọng đến khía cạnh quy chế pháp lý của đảo mà chưa chú trọng nhiều đến việc vận dụng quy chế pháp lý để xác định hiệu lực pháp lý của đảo trong phân định biển. Đề tài tập trung đi sâu nghiên cứu và xác định hiệu lực pháp lý của đảo một khía cạnh quan trọng nhưng từ trước đến nay chưa có công trình nghiên cứu sâu và chuyên biệt. Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở tổng hợp những tri thức đa ngành mới nhất, trong đó trọng tâm là tri thức pháp luật quốc tế trong và ngoài nước liên quan đến phạm vi, hiệu lực của đảo, quy chế pháp lý các v ng biển... Đề tài cũng sẽ dành phần lớn dung lượng để nghiên cứu về quy chế 4 pháp lý của các đảo nhân tạo, công trình, thiết bị trên biển theo pháp luật và thực tiễn quốc tế. Đây là vấn đề đã được đề cập từ lâu nhưng ít được quan tâm, nghiên cứu, cập nhật. Từ những nghiên cứu trên, đề tài cũng sẽ đề xuất giải pháp cụ thể, những bước đi cho Việt Nam trong việc hiện thực hóa quan điểm của mình trong vấn đề giải quyết tranh chấp liên quan đến hai v ng đảo Hoàng Sa, Trường Sa, bao gồm: giải pháp đàm phán, thương lượng; giải pháp trung gian, hòa giải; giải pháp sử dụng các thiết chế tài phán quốc tế; giải pháp tạm thời;... và các điều kiện đảm bảo nhằm thực thi hiệu quả các giải pháp trên. Bằng việc giải quyết những vấn đề trên, Luận văn là một công trình nghiên cứu khoa học nghiêm túc, có giá trị cả về lý luận và thực tiễn, góp phần bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. 5. Phương pháp nghiên cứu của Luận văn Để nghiên cứu thực hiện đề tài đã chọn, Luận văn được thể hiện trên cơ sở phương pháp luận của triết học Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, những quan điểm cơ bản của Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà nước ta, giữ vững lập trường chính trị và đường lối ngoại giao với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới với chủ trương hòa bình, hợp tác c ng phát triển, tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Luận văn đặc biệt sử dụng phương pháp so sánh luật học, tiếp cận dưới góc độ luật so sánh để làm sáng tỏ vấn đề. Ngoài ra, còn dựa trên sự kết hợp giữa phương pháp nghiên cứu từ cái chung đến cái riêng, phương pháp tích hợp liên ngành, phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp logic và lịch sử, đánh giá, diễn giải, dự báo, sử dụng số liệu thống kê,... Bên cạnh đó, Luận văn cũng kết hợp chặt chẽ giữa lý luận và thực tiễn trong quá trình nghiên cứu và giải quyết những vấn đề mà đề tài đặt ra 5 6. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn được bố trí kết cấu thành ba phần như sau: Chương 1. Tổng quan về Đảo, hiệu lực của Đảo và vấn đề phân định biển. Chương 2. Quy chế pháp lý của Đảo theo quy định của Luật Pháp Quốc tế và thực tiễn Quốc tế về hiệu lực pháp lý của Đảo trong phân định biển. Chương 3. Hiệu lực của Đảo trong phân định biển của Việt Nam ở Biển Đông. 6 Chương 1 TỔNG QUAN VỀ ĐẢO, HIỆU LỰC CỦA ĐẢO VÀ VẤN ĐỀ PHÂN ĐỊNH BIỂN 1.1. Khái niệm đảo, quần đảo 1.1.1. Khái niệm đảo Tồn tại rất nhiều các khái niệm về đảo trên các phương diện khoa học khác nhau. Một khái niệm đơn giản thì “Đảo hay hòn đảo là phần đất được bao quanh hoàn toàn bởi nước nhưng không phải là một lục địa; tuy vậy, không có một kích thước chuẩn nào để phân biệt giữa đảo và lục địa”. Về phương diện khoa học địa lý thì đảo là: Phần đất bị bao bọc xung quanh bởi nước, thường xuyên nhô lên cao, không bị ngập khi mực nước thủy triều lên cao nhất. Nguồn gốc hình thành đảo có thể là một phần của lục địa do quá trình tách dần và lún xuống gây ra như các đảo Nhật Bản, Malaysia, Indonesia, SriLanka… hoặc do hoạt động dưới núi lửa tạo thành như Hawai… Có các đảo với nhiều dạng và các kích cỡ từ đảo san hô cho đến đảo lục địa. Nhiều đảo đơn độc hay tụ hợp lại thành quần đảo hay kéo dài thành vòng cung đảo. Đảo có thể là lục địa nếu nó nằm trên thềm lục địa và đai dương, nếu có thể tách rời lục địa bằng một bồn vực hay một bồn trũng đại dương. Trong các loại này ta phân biệt chằng hạn như các quần đảo Thái Bình Dương, các đảo cao, núi nguồn gốc từ núi lửa, các đảo thấp nguồn gốc san hô, đảo san hô gần các đầm phà khép kín, đảo nhân tạo… Các khái niệm nêu trên và kế thừa sự phát triển của các quy định trong lịch sử đã góp phần để xây dựng khái niệm thống nhất về Đảo trên phương diện pháp lý tại Công ước Luật biển năm 1982. * Khái niệm về Đảo trước Công ước 1958 Lần đầu tiên khái niệm về đảo được nhắc đến một cách chính thức là tại 7 Hội nghị pháp điển hóa La Hay 1930. Theo đó, các nhà khoa học pháp lý đã đưa ra khái niệm về đảo đó là: “Một vùng đất có nước bao bọc xung quanh thường xuyên ở mực nước cao”. Khái niệm này còn hết sức sơ lược và chưa thể khái quát hết được các yếu tố cấu thành đảo mà chủ yếu vẫn dựa vào các khái niệm vật lý tự nhiên và chỉ xét trên các yếu tố như v ng đất có nước bao bọc, thường xuyên trên mực nước cao… Tại thời điểm đó đảo cũng như quy chế pháp lý về đảo chưa được các quốc gia hay các nhà khoa học pháp lý quan tâm. * Khái niệm về đảo trong Công ước 1958 Tại Hội nghị Geneve 1958 các quốc gia đã thống nhất đưa ra khái niệm về đảo: “Đảo là vùng đất hình thành tự nhiên có nước bao bọc khi thủy triều lên vùng đất này vẫn nổi trên mặt nước”. Khái niệm này đã phát triển cao hơn so với khái niệm tại Hội nghị pháp điển hóa La Hay 1930 và ph hợp với tình hình phát triển khoa học kỹ thuật của các quốc gia trên thế giới theo hướng có khả năng xây dựng các công trình nhân tạo trên biển nhằm mục đích chiếm hữu lãnh thổ. * Khái niệm về đảo trong Công ước 1982 Khái niệm về đảo trong Công ước 1982 tại Hội nghị Liên hiệp quốc về Luật Biển lần thứ 3 đã kế thừa các khái niệm về đảo từ Hội nghị pháp điển hóa La Hay 1930 và Công ước 1958, đồng thời bổ sung các vấn đề về hình thành v ng đặc quyền kinh tế và nguồn gốc hình thành đảo. Khái niệm này đã bao quát được sự phát triển về khoa học kỹ thuật cũng như kinh tế của các quốc gia trên thế giới. Khái niệm này được quy định tại Điều 121 của Công ước 1982: Chế độ các đảo 1. Một đảo là một v ng đất tự nhiên có nước bao bọc, khi thủy triều lên v ng đất này vẫn ở trên mặt nước. 2. Với điều kiện phải tuân thủ khoản 3, lãnh hải, v ng tiếp giáp, v ng đặc quyền về kinh tế và thềm lục địa của hòn đảo được 8 hoạch định theo đúng các quy định của Công ước áp dụng cho các lãnh thổ đất liền khác. 3. Những hòn đảo đá nào không thích hợp cho con người đến ở hoặc cho một đời sống kinh tế riêng thì không có v ng đặc quyền về kinh tế và thềm lục địa [16, Điều 121]. Như vậy, khoản 1 Điều 121 là sự kế thừa đối với những khái niệm đã đước xây dựng từ trước đó. Mặt khác, điểm mới và đặc biệt tiến bộ của Công ước 1982 là tại Khoản 2 Điều 121 đã đề cập đến việc một đảo nếu thỏa mãn các điều kiện tại khoản 3 thì sẽ có địa vị pháp lý một cách đầy đủ có nghĩa là đảo đó sẽ có v ng lãnh hải, v ng tiếp giáp lãnh hải, v ng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Các v ng biển này sẽ được xác định như đúng với lãnh thổ đất liền theo các quy định của Công ước; Khoản 3 Điều 121 đã đưa ra sự phân biệt đối với một đảo bình thường và một đảo đá. Theo đó, nếu một đảo không thích hợp cho người đến sinh sống và không có đời sống kinh tế riêng có nghĩa nó sẽ là đảo đá và chỉ có v ng lãnh hải và v ng tiếp giáp lãnh hải chứ không có v ng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Quy định này là căn cứ xác định v ng biển đối với một hòn đảo thông thường và đảo đá; giải quyết được nhiều tranh cãi giữa các quốc gia trong các trường hợp lợi dụng đảo đá yêu sách đòi chủ quyền đối với các v ng biển. 1.1.2. Khái niệm quần đảo Theo Công ước Luật biển 1982: Quần đảo là một nhóm các đảo, bao gồm các bộ phận của các đảo, các v ng nước tiếp liền và các thành phần tự nhiên khác có liên quan với nhau chặt chẽ đến mức tạo thành về thực chất một thể thống nhất về địa lý, kinh tế và chính trị, hay được coi như thế về mặt lịch sử [16, Điều 46, Khoản 2]. Trong quy chế dành cho quần đảo dường như cũng nhấn mạnh đến sự 9 hiện diện chủ yếu của “đảo” và các bộ phận hữu cơ của đảo; đối với các thực thể khác trong quần đảo, lại được tập trung vào mối liên hệ của chúng với đảo và bộ phận của đảo hơn là sự hiện diện mang tính độc lập này. “Quốc gia quần đảo là một quốc gia hoàn toàn được cấu thành bởi một hay nhiều quần đảo và có thể bao gồm một số hòn đảo khác” [16, Điều 46, khoản 1]. Quốc gia sở hữu một tổng thể các quần đảo có thể được coi là một quốc gia quần đảo, được hoạch định các v ng biển giống như đối với các quốc gia ven biển khác, chỉ khác biệt ở khả năng sử dụng đường cơ sở thẳng nối các điểm là các đảo ở tận ngoài khơi xa với những điều kiện theo quy định Công ước. Điều này khiến cho quốc gia quần đảo có được v ng nước quần đảo phía trong đường cơ sở rất rộng lớn. 1.2. Các yếu tố tạo thành đảo, phân loại đảo 1.2.1. Các yếu tố tạo thành đảo Khi Công ước 1982 có hiệu lực thi hành đã góp phần giải quyết các tranh chấp về đảo và nó cũng trở thành cơ sở pháp lý quan trọng để các quốc gia xác định chủ quyền cũng như xác định các v ng biển của đảo đó. Tuy nhiên, cần phải đi sâu phân tích các yếu tố tạo thành đảo do có sự khác biệt rất lớn về địa vị pháp lý giữa đảo đá và đảo thông thường. Vì vậy, việc xác định một đảo có đáp ứng với điều kiện tại khoản 3 Điều 121 Công ước 1982 hay không có một ý nghĩa quan trọng. Đầu tiên, ta phân tích khoản 1 Điều 121, đảo là một “v ng đất hình thành tự nhiên”: - Một vùng đất “Yêu cầu đảo theo nghĩa pháp lý phải là một v ng đất đã được ghi nhận từ lâu. Như đã phân tích ở trên yêu cầu này có hai yếu tố. Thứ nhất, v ng đất đó phải gắn tự nhiên với đáy biển. Thứ hai, v ng đất đó phải tồn tại thường xuyên trên mặt biển. Hay nói một cách khác, khi nói đảo là “một v ng đất” thì cũng có nghĩa là đảo không thể là vật thả trôi hay là các tảng băng mà phải 10 gắn hữu cơ với đáy biển. Cả Khoản 1 Điều 10 của Công ước 1958 về Lãnh hải và V ng tiếp giáp và Khoản 1 Điều 121 của Công ước Luật Biển 1982 c ng thống nhất khẳng định đảo phải là v ng đất tự nhiên. Như vậy, cả hai Công ước đều quy định thành phần cấu tạo địa chất của đảo là một tiêu chuẩn để xác định quy chế đảo” [9]. Từ cơ sở những khái niệm về khoa học địa lý mà Công ước 1982 đã đưa ra những khái niệm về mặt pháp lý trước hết đảo phải là một v ng đất và nó phải gắn liền với đáy biển, khác với các vật thể trôi. Yếu tố cần xem xét kế tiếp là nguồn gốc hình thành của đảo. Theo quy định tại khoản 1 Điều 121 Công ước 1982 nhất thiết đảo phải có nguồn gốc hình thành từ tự nhiên. - Nguồn gốc tự nhiên “Trước Hội nghị của Liên hợp quốc về luật biển lần I, yếu tố đảo phải là một v ng đất hình thành tự nhiên chưa được coi là một tiêu chuẩn để xác định quy chế đảo. Tại Hội nghị Pháp điển hóa Luật pháp quốc tế La Hay năm 1930, một số nước như Pháp, Đức vẫn còn đề nghị dành cho các cấu trúc nhân tạo quy chế đảo. Hội nghị không chấp nhận đề nghị này và không dành quy chế đảo cho các đảo nhân tạo. Tuy vậy, Hội nghị cũng không loại đảo nhân tạo ra khỏi khái niệm đảo. Báo cáo của Ủy ban Luật pháp quốc tế của Liên hợp quốc năm 1954 còn đề nghị các bãi cạn nửa nổi, nửa chìm có nhà cửa xây dựng ở trên cũng được hưởng quy chế đảo. Đề nghị này không được thông qua, nhưng các thành viên của Ủy ban cũng không không ủng hộ việc đòi hỏi đảo nhất thiết phải là v ng đất tự nhiên. Ủy ban đã thông qua đề nghị của ông S.H. Lauterpacht là: “Đảo phải thường xuyên ở trên mức nước cao trong các hoàn cảnh bình thường”. Tại Hội nghị của Liên hợp quốc về Luật Biển lần I, tiêu chuẩn đảo phải là một v ng đất hình thành một cách tự nhiên đã được các quốc gia coi là một tiêu chuẩn để xác định quy chế đảo và ghi nhận chính thức trong Điều 10 của Công ước 1958 về Lãnh hải và V ng tiếp 11 giáp. Công ước Luật biển 1982 cũng đã ghi nhận nội dung tương tự trong Điều 121. Như vậy, trong cả Hội nghị của Liên hợp quốc về Luật Biển lần I và lần III, các quốc gia đã dứt khoát không dành cho các công trình nhân tạo quy chế đảo d nó có kích thước và đặc điểm như thế nào” [9]. Câu hỏi được đặt ra là: Tại sao nguồn gốc hình thành đảo lại quan trọng đến vậy? Câu trả lời đúng đắn nhất là: tại thời điểm hiện tại có rất nhiều quốc gia có tiềm lực mạnh về kinh tế và khoa học kỹ thuật, có đủ khả năng để xây dựng những hòn đảo nhân tạo và nếu như cho những hòn đảo nhân tạo được hưởng đầy đủ quy chế pháp lý như đối với đảo tự nhiên thì chắc chắn các quốc gia lớn sẽ tận dụng các công trình nhân tạo này để mở rộng chủ quyền trên biển. Vì vậy, để một đảo được hưởng một quy chế pháp lý đầy đủ nó phải đáp ứng điều kiện về nguồn gốc hình thành là đảo tự nhiên. Yếu tố được nêu tiếp theo là kích thước của một hòn đảo. Tại thời điểm bắt đầu, yếu tố kích thước không được đưa vào một trong các yếu tố xác định một hòn đảo. Tuy nhiên, có nhiều ý kiến của các chuyên gia cho rằng nếu một hòn đảo có kích thước quá nhỏ thì không được xác định là đảo. - Kích thước “Vấn đề một đảo phải có kích thước như thế nào mới được coi là một đảo thật sự đã được thảo luận nhiều từ cuối thế kỷ 19 cho đến Hội nghị của Liên hợp quốc về Luật Biển lần I nhưng chưa đạt được những thỏa thuận cụ thể nào. Dự thảo Luật Biển của Hội nghị Pháp điển hóa Luật pháp quốc tế La Haye năm 1930 và các Công ước Luật Biển 1958 đều không nhắc đến yếu tố kích thước trong khái niệm đảo. Như vậy thì d nhỏ đến như thế nào thì đảo cũng có lãnh hải và thậm chí cả thềm lục địa. Tuy vậy, đến trước Hội nghị của Liên hợp quốc về Luật Biển lần III, quan điểm truyền thống về kích thước của đảo bắt đầu thay đổi. Tại Ủy ban Đáy đại dương của Liên hợp quốc, Malta đã đưa ra đề nghị là đảo phải có diện tích trên 1km2. Trong Hội nghị này, một số 12