Môc lôc
Trang
Më ®Çu ..............................................................................................................
3
Ch-¬ng 1. Tæng quan m« h×nh m-a - dßng ch¶y vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh thÊm .......
4
1.1. Kh¸i niÖm m« h×nh to¸n thñy v¨n .............................................................................
4
1.2. Giíi thiÖu mét sè m« h×nh m-a - dßng ch¶y ...........................................................
4
1.3. Tæng quan vÒ c¸c ph-¬ng ph¸p tÝnh thÊm ................................................................
7
1.4. M« h×nh sãng ®éng häc ph-¬ng ph¸p phÇn tö h÷u h¹n vµ ph-¬ng ph¸p SCS m«
pháng dßng ch¶y ........................................................................................................
18
Ch-¬ng 2. §iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn l-u vùc s«ng VÖ - tr¹m An ChØ ........................
23
2.1. VÞ trÝ ®Þa lý ....................................................................................................................
23
2.2. §Þa h×nh ........................................................................................................................
23
2.2. §Þa chÊt, thæ nh-ìng....................................................................................................
23
2.4. Líp phñ thùc vËt ..........................................................................................................
26
2.5. KhÝ hËu .........................................................................................................................
26
2.6. M¹ng l-íi s«ng suèi vµ t×nh h×nh nghiªn cøu thñy v¨n ...........................................
28
Ch-¬ng 3. Sö dông m« h×nh sãng ®éng häc mét chiÒu ®Ó hiÖu chØnh c«ng thøc
tÝnh m-a hiÖu qu¶ trong SCS qua m« pháng lò s«ng VÖ – tr¹m An ChØ ..............
31
3.1. M« t¶ vµ xö lý sè liÖu .................................................................................................
31
3.2. Ch-¬ng tr×nh tÝnh .........................................................................................................
37
3.3. KÕt qu¶ tÝnh .................................................................................................................
39
KÕt luËn ....................................................................................................................................
48
Tµi liÖu tham kh¶o ................................................................................................................
49
Phô lôc .....................................................................................................................................
51
Më ®Çu
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh lò trªn l-u vùc lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p. ViÖc m« pháng lò
chñ yÕu lµ m« pháng qu¸ tr×nh m-a – dßng ch¶y trªn l-u vùc vµ qu¸ tr×nh truyÒn lò
trong lßng s«ng. M« pháng qu¸ tr×nh m-a dßng ch¶y cÇn lµm râ hai qu¸ tr×nh chÝnh lµ
qu¸ tr×nh vËn chuyÓn n-íc trªn s-ên dèc vµ qu¸ tr×nh tæn thÊt trªn bÒ mÆt l-u vùc. Do
sù h¹n chÕ vÒ nguån sè liÖu, nhÊt lµ sè liÖu mÆt ®Öm nªn tõ tr-íc ®Õn nay c¸c ph-¬ng
ph¸p dù b¸o lò lôt th-êng cã ®é chÝnh x¸c kh«ng cao do kh«ng tÝnh ®Õn t¸c ®éng cña
cña c¸c qu¸ tr×nh diÔn biÕn trªn bÒ mÆt l-u vùc vµ ¶nh h-ëng cña viÖc khai th¸c l-u
vùc ®Õn qu¸ tr×nh dßng ch¶y trªn bÒ mÆt l-u vùc. M« h×nh phÇn tö h÷u h¹n sãng ®éng
häc mét chiÒu vµ ph-¬ng ph¸p SCS ®· phÇn nµo kh¾c phôc ®-îc phÇn nµo nh-îc ®iÓm
trªn do cã thÓ cËp nhËt tèt h¬n c¸c th«ng tin vÒ mÆt ®Öm.
Ph-¬ng ph¸p SCS cña Côc thæ nh-ìng Hoa Kú, dïng ®Ó tÝnh m-a hiÖu qu¶ ®-îc
sö dông réng r·i nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi. Trong 30 n¨m trë l¹i ®©y, ph-¬ng ph¸p SCS ®·
®-îc mét sè nhµ nghiªn cøu sö dông bëi v× nã cho kÕt qu¶ kh¸ æn ®Þnh vµ ®¸ng tin cËy
trong viÖc ®¸nh gi¸ dßng ch¶y mÆt. ViÖc thay ®æi mét sè chØ sè tÝnh to¸n tõ c«ng thøc
thùc nghiÖm cña c¬ quan b¶o vÖ ®Êt Hoa Kú cho phï hîp víi thùc tÕ c¸c l-u vùc
nghiªn cøu ®-îc tiÕn hµnh ë nhiÒu n¬i nh- Ên §é, Niu Di L©n, óc, Ba Lan...
L-u vùc s«ng VÖ n»m trong trung t©m m-a lín nhÊt cña tØnh Qu¶ng Ng·i, diÖn
tÝch l-u vùc nhá, ®é dèc lín nªn lò diÔn biÕn phøc t¹p. §èi víi nh÷ng trËn m-a lín cã
thÓ x¶y ra lò quÐt ë vïng th-îng nguån, g©y thiÖt h¹i nghiªm träng. §èi víi l-u vùc
s«ng VÖ, vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi c«ng t¸c dù b¸o lò lµ viÖc n©ng cao ®é chÝnh x¸c vµ kÐo
dµi thêi gian dù kiÕn dù b¸o mùc n-íc s«ng VÖ ®Ó phôc vô tèt c«ng t¸c phßng chèng
vµ gi¶m nhÑ thiÖt h¹i do lò lôt.
Trªn c¬ së thùc tiÕn ®ã, ®Ò tµi "HiÖu chØnh, ¸p dông c«ng thøc SCS vµ m« h×nh
sãng ®éng häc ph-¬ng ph¸p phÇn tö h÷u h¹n m« pháng qu¸ tr×nh lò l-u vùc s«ng VÖ tr¹m An ChØ" ®· ®-îc chän.
3
Ch-¬ng 1
Tæng quan
m« h×nh m-a - dßng ch¶y vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh thÊm
1.1. Kh¸i niÖm m« h×nh to¸n thñy v¨n
M« h×nh hÖ thèng thñy v¨n cã thÓ lµ m« h×nh vËt lý hay to¸n häc.
M« h×nh vËt lý lµ m« h×nh biÓu thÞ hÖ thèng thËt d-íi d¹ng thu nhá, nh- m«
h×nh thñy lùc cña ®Ëp trµn.
M« h×nh to¸n thñy v¨n miªu t¶ hÖ thèng thñy v¨n d-íi d¹ng to¸n häc, lµ tËp hîp
c¸c ph-¬ng tr×nh to¸n, c¸c mÖnh ®Ò logic thÓ hiÖn c¸c quan hÖ gi÷a c¸c biÕn vµ c¸c
th«ng sè cña m« h×nh ®Ó m« pháng hÖ thèng tù nhiªn, hay nãi c¸ch kh¸c lµ mét hÖ
thèng biÕn ®æi ®Çu vµo (h×nh d¹ng, ®iÒu kiÖn biªn, c¸c lùc ...) thµnh ®Çu ra (tèc ®é
ch¶y, mùc n-íc, ¸p suÊt ...).
1.2. Giíi thiÖu mét sè m« h×nh m-a - dßng ch¶y
1.2.1. M« h×nh cña Trung t©m khÝ t-îng thñy v¨n Liªn X« (HMC) [7, 8]
M« h×nh nµy m« pháng qu¸ tr×nh tæn thÊt dßng ch¶y cña l-u vùc vµ sau ®ã øng
dông c¸ch tiÖm cËn hÖ thèng ®Ó diÔn to¸n dßng ch¶y tíi mÆt c¾t cöa ra cña nã.
L-îng m-a hiÖu qu¶ sinh dßng ch¶y mÆt P ®-îc tÝnh tõ ph-¬ng tr×nh:
P=h-E-I
trong ®ã:
(1.1)
h: C-êng ®é m-a trong thêi ®o¹n tÝnh to¸n (6h, 24h, ...); E: L-îng bèc
tho¸t h¬i n-íc; I: C-êng ®é thÊm trung b×nh.
Víi m« h×nh nµy th× do cã h¹n chÕ sö dông do liªn quan ®Õn l-îng bèc h¬i mµ
sè liÖu l-îng bèc h¬i trªn c¸c l-u vùc cßn thiÕu rÊt nhiÒu vµ cã nh÷ng l-u vùc kh«ng
cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®o ®¹c. Ngoµi ra c-êng ®é thÊm trung b×nh th× th-êng ®-îc lÊy trung
b×nh cho toµn l-u vùc víi thêi gian kh«ng x¸c ®Þnh nªn m« h×nh nµy còng bÞ h¹n chÕ.
1.2.2. M« h×nh SSARR [7, 10]
M« h×nh SSARR do Rockwood D. x©y dùng tõ n¨m 1957, gåm 3 thµnh phÇn c¬
b¶n:
- M« h×nh l-u vùc
- M« h×nh ®iÒu hoµ hå chøa
- M« h×nh hÖ thèng s«ng
4
Trong m« h×nh l-u vùc, ph-¬ng tr×nh c¬ b¶n cña SSARR sö dông ®Ó diÔn to¸n
dßng ch¶y trªn l-u vùc lµ luËt liªn tôc trong ph-¬ng ph¸p tr÷ n-íc ¸p dông cho hå
thiªn nhiªn trªn c¬ së ph-¬ng tr×nh c©n b»ng n-íc:
I1 I 2
O1 O 2
2 t 2 t S 2 S1
(1.2)
Ph-¬ng tr×nh l-îng tr÷ cña hå chøa lµ :
dS
dQ
Ts
dt
dt
(1.3)
M« h×nh SARR cho phÐp diÔn to¸n trªn toµn bé l-u vùc nh-ng bªn c¹nh ®ã m«
h×nh SSARR cßn h¹n chÕ lµ chØ ¸p dông ®-îc víi nh÷ng l-u vùc kh«ng lín, vµ víi
nh÷ng l-u vùc cã ®iÒu kiÖn Èm kh«ng ®ång nhÊt th× khi tÝnh to¸n sÏ cho kÕt qu¶ m«
pháng kh«ng chÝnh x¸c. M« h×nh nµy kh«ng thÓ sö dông mét c¸ch trùc tiÕp ®Ó ®iÒu tra
(kiÓm tra nh÷ng t¸c ®éng thñy v¨n cña viÖc thay ®æi ®Æc ®iÓm l-u vùc s«ng vÝ dô nhc¸c kiÓu th¶m thùc vËt, viÖc b¶o vÖ ®Êt vµ c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý ®Êt t-¬ng tù kh¸c).
1.2.3. M« h×nh TANK [7, 10]
M« h×nh TANK ®-îc ph¸t triÓn t¹i Trung t©m Nghiªn cøu Quèc gia vÒ phßng
chèng thiªn tai t¹i Tokyo, NhËt B¶n. Theo m« h×nh nµy, l-u vùc ®-îc m« pháng b»ng
chuçi c¸c bÓ chøa (TANK) theo tÇng c¸i nµy trªn c¸i kia phï hîp víi phÉu diÖn ®Êt.
HÖ thøc c¬ b¶n cña m« h×nh
M-a b×nh qu©n l-u vùc (P)
n
n
i 1
i 1
P Wi .x1 / Wi
trong ®ã:
(1.4)
n: sè ®iÓm ®o m-a; Xi: l-îng m-a t¹i ®iÓm thø i; Wi: träng sè cña ®iÓm
m-a thø i. Theo M.Sugawara Wi sÏ ®-îc trän lµ mét trong bèn sè sau: 0,25; 0,5;
0,75; 1,0.
Bèc h¬i l-u vùc (E)
Khi XA PS E 0
Khi XA PS E 0
0,8EVT
0,75(0,8EVT h f ) h f
E
0,6EVT
va XA PS H f 0
XA PS
(1.5)
C¬ cÊu truyÒn Èm bÓ chøa trªn cïng ®-îc chia lµm hai phÇn: trªn vµ d-íi,
gi÷a chóng x¶y ra sù trao ®æi Èm. Tèc ®é truyÒn Èm tõ d-íi lªn T1 vµ trªn xuèng T2
®-îc tÝnh theo c«ng thøc:
5
XA
)TB
PS
XS
T2 TC0 (1
)TC
SS
T1 TB0 (1
trong ®ã:
(1.6)
(1.7)
XS, SS: l-îng Èm thùc vµ l-îng Èm b·o hoµ phÇn d-íi bÓ A; TB o, TB,
TCo, TC: c¸c th«ng sè truyÒn Èm, theo M. Sugawar chóng nhËn nh÷ng gi¸ trÞ:
TB = TB0 = 3 mm/ngµy ®ªm;TC = 1mm/ngµy ®ªm; TC0 = 0,5mm/ngµy ®ªm
Dßng ch¶y tõ bÓ A. L-îng n-íc ®i vµo bÓ A lµ m-a (P). Dßng ch¶y qua c¸c cöa
bªn (YA1, YA2) vµ cña ®¸y (YA0) ®-îc x¸c ®Þnh theo c¸c c«ng thøc sau:
Hf XA + P-PS
(1.8)
YA0 = HfA0
(1.9)
(H f HA1 ); khi H f HA1
YA1
khi
H f HA1
0
(1.10)
Trong m« h×nh, t¸c dông ®iÒu tiÕt cña s-ên dèc ®· tù ®éng ®-îc xÐt th«ng qua
c¸c bÓ chøa xÕp theo chiÒu th¼ng ®øng. Nh-ng hiÖu qu¶ cña t¸c ®éng nµy kh«ng ®ñ
m¹nh vµ cã thÓ coi tæng dßng ch¶y qua c¸c cöa bªn cña bÓ YA2+YA1+YB2+YC1+YD1
chØ lµ líp cÊp n-íc t¹i mét ®iÓm. §©y lµ mét yÕu ®iÓm cña m« h×nh TANK.
M« h×nh TANK t-¬ng ®èi ®¬n gi¶n, cã ý nghÜa vËt lý trùc quan, thÝch hîp víi
c¸c lu vùc võa vµ nhá nhng khã thÓ hiÖn sù “trÔ” cña dßng ch¶y so víi ma. Do m«
h×nh ®-îc cÊu t¹o tõ c¸c bÓ tuyÕn tÝnh, c¸c th«ng sè cöa ra trong mét sè tr-êng hîp tá
ra kÐm nh¹y.
1.2.4. M« h×nh sãng ®éng häc mét chiÒu [7, 11]
M« h×nh sãng ®éng häc ¸p dông cho dßng ch¶y s-ên dèc vµ lßng dÉn cã d¹ng
sau:
Q A
q 0
x t
1
Q R 2 / 3S1 / 2 A
(1.11)
(1.12)
trong ®ã: Q: L-u l-îng dßng ch¶y s-ên dèc hoÆc trong s«ng; q: L-îng m-a sinh dßng
ch¶y ®èi víi dßng ch¶y s-ên dèc vµ l-îng nhËp khu gi÷a ®èi víi lßng dÉn; A: MÆt c¾t
cña dßng ch¶y trªn s-ên dèc hay lßng dÉn, S: §é dèc s-ên dèc hoÆc ®é dèc lßng s«ng.
6
ViÖc kh¶o s¸t ph-¬ng tr×nh (1.11) vµ (1.12) ®· ®-îc tiÕn hµnh trong nhiÒu c«ng
tr×nh nghiªn cøu vµ rót ra kÕt luËn lµ thÝch hîp nhÊt ®èi víi dßng ch¶y s-ên dèc vµ
thÝch hîp víi lßng dÉn cã ®é dèc t-¬ng ®èi lín. Mét trong c¸c c¸ch tiÖm cËn m« pháng
dßng ch¶y s-ên dèc b»ng m« h×nh sãng ®éng häc mét chiÒu cã nhiÒu triÓn väng nhÊt
lµ m« h×nh phÇn tö h÷u h¹n.
1.3. Tæng quan vÒ c¸c ph-¬ng ph¸p tÝnh ThÊm
1.3.1. Qu¸ tr×nh thÊm [14]
ThÊm lµ qu¸ tr×nh n-íc tõ mÆt ®Êt th©m nhËp vµo trong ®Êt. Cã nhiÒu nh©n tè
¶nh h-ëng ®Õn tèc ®é thÊm bao gåm ®iÒu kiÖn trªn mÆt ®Êt vµ líp th¶m phñ thùc vËt,
cã tÝnh chÊt cña ®Êt nh-: ®é rçng, ®é dÉn thñy lùc vµ hµm l-îng Èm hiÖn cã trong ®Êt.
Do sù biÕn ®æi m¹nh mÏ c¸c tÝnh chÊt cña ®Êt trong kh«ng gian vµ thêi gian mçi khi cã
sù thay ®æi vÒ l-îng Èm lµm cho qu¸ tr×nh thÊm trë nªn rÊt phøc t¹p ®Õn møc chØ cã thÓ
m« t¶ nã mét c¸ch gÇn ®óng b»ng c¸c ph-¬ng tr×nh to¸n häc.
§Æc tr-ng cho qu¸ tr×nh thÊm lµ tèc ®é thÊm f (cm/giê), lµ tèc ®é theo ®ã n-íc
tõ mÆt ®Êt ®i vµo trong ®Êt. NÕu trªn mÆt ®Êt cã líp n-íc ®äng th× n-íc sÏ thÊm xuèng
®Êt theo ®é dèc thÊm tiÒm n¨ng. NÕu tèc ®é cÊp n-íc trªn mÆt ®Êt, ch¼ng h¹n cÊp n-íc
bëi m-a, l¹i nhá h¬n tèc ®é thÊm tiÒm n¨ng, th× tèc ®é thÊm thùc tÕ sÏ nhá h¬n tèc ®é
thÊm tiÒm n¨ng. PhÇn lín c¸c ph-¬ng tr×nh vÒ thÊm m« t¶ tèc ®é thÊm tiÒm n¨ng.
L-îng thÊm luü tÝch F lµ ®é s©u céng dån cña n-íc thÊm trong mét thêi kú ®· cho vµ
b»ng tÝch ph©n cña tèc ®é thÊm trªn thêi kú ®ã:
1
F (t ) f ( )d
(1.13)
0
trong ®ã lµ mét biÕn h×nh thøc cña thêi gian dïng trong tÝch ph©n. BiÕn ®æi ng-îc l¹i
ta cã:
f (t )
dF (t )
dt
(1.14)
1.3.2. C¸c ph-¬ng tr×nh thÊm [14]
C¬ së dùa vµo ph-¬ng tr×nh ®iÒu khiÓn dßng kh«ng æn ®Þnh cña Richard mét
chiÒu:
(D
K)
t z
z
trong ®ã:
(1.15)
K: hÖ sè thÊm Darcy; D = K/ lµ ®é khuÕch t¸n n-íc trong ®Êt; :
biÕn ®æi cña cét n-íc mao dÉn; : hµm l-îng Èm.
7
Ph-¬ng tr×nh Horton
Ph-¬ng tr×nh thÊm do Horton thiÕt lËp n¨m 1933 vµ øng dông n¨m 1939.
Horton nhËn xÐt r»ng qu¸ tr×nh thÊm b¾t ®Çu tõ mét tèc ®é thÊm f0 nµo ®ã, sau ®ã gi¶m
dÇn theo quy luËt hµm sè mò cho ®Õn khi ®¹t tíi mét gi¸ trÞ kh«ng ®æi fc:
f (t ) f 0 ( f 0 f c )e kt
trong ®ã:
(1.16)
k: h»ng sè ph©n r· cã thø nguyªn [T-1]; t: thêi gian ph©n r·.
Ph-¬ng tr×nh Phillip
Phillip (1957 -1969) ®· gi¶i ph-¬ng tr×nh Richard d-íi c¸c ®iÒu kiÖn chÆt chÏ
b»ng c¸ch thõa nhËn K vµ D cã thÓ biÕn ®æi theo hµm l-îng Èm . ¤ng dïng phÐp biÕn
®æi Boltzmann lµ: B() = zt-1/2 ®Ó chuyÓn ®æi ph-¬ng tr×nh (1.15) thµnh ph-¬ng tr×nh vi
ph©n ®¹o hµm th-êng theo B vµ gi¶i ph-¬ng tr×nh ®Ó thu ®-îc mét chuçi v« h¹n l-îng
Èm luü tÝch F(t), chuçi nµy ®-îc biÓu thÞ gÇn ®óng bëi ph-¬ng tr×nh:
F (t ) St 1 / 2 Kt
(1.17)
trong ®ã S lµ mét th«ng sè phô thuéc vµo thÕ mao dÉn cña ®Êt vµ ®é dÉn thñy lùc K.
Vi ph©n ph-¬ng tr×nh (1.17) ta ®-îc:
f (t )
1 1 / 2
St
K
2
(1.18)
Ph-¬ng tr×nh Green-Ampt
Ph-¬ng ph¸p cña Green-Ampt x©y dùng trªn c¬ së lÝ thuyÕt vËt lÝ Ýt chÆt chÏ h¬n
so víi Horton vµ Phillip nh-ng cho nghiÖm gi¶i tÝch chÝnh x¸c h¬n. N¨m 1911 Green
vµ Ampt ®· ®Ò nghÞ bøc tranh gi¶n ho¸ vÒ thÊm nh- minh ho¹ trong. C¬ së ph-¬ng
ph¸p lµ dùa vµo ph-¬ng tr×nh liªn tôc vµ ph-¬ng tr×nh ®éng l-îng.
víi = - i
F (t ) L( i ) L
trong ®ã:
(1.19)
L: ®é s©u; i: hµm l-îng Èm ban ®Çu; F: ®é s©u luü tÝch cña n-íc thÊm
vµo trong ®Êt; L( - i): diÖn tÝch mÆt c¾t ngang.
Tõ ®ã rót ra ph-¬ng tr×nh Green-Ampt ®èi víi ®é s©u thÊm tÝch lòy:
F (t ) K ln(1
F (t )
)
(1.20)
Ph-¬ng tr×nh Darcy
§Þnh luËt c¬ b¶n vÒ thÊm ®-îc biÓu diÔn b»ng ph-¬ng tr×nh vËn tèc thÊm:
v = kI
hoÆc b»ng ph-¬ng tr×nh l-u l-îng:
8
(1.21)
Q KI
trong ®ã:
(1.22)
v: vËn tèc thÊm (m/s); Q: l-u l-îng thÊm (m3/s); : diÖn tÝch toµn phÇn
mÆt c¾t ngang cña dßng n-íc ngÇm, kÓ c¶ diÖn tÝch mµ nh÷ng h¹t ®Êt chiÕm chç; I: ®é
dèc thñy lùc b»ng H/L (H: tæn thÊt cét n-íc trªn ®o¹n ®-êng thÊm L); K: hÖ sè thÊm
(m/s).
Dßng thÊm trong ®Þnh luËt Darcy lµ dßng ®Òu, æn ®Þnh ë tr¹ng th¸i ch¶y tÇng.
Nh- vËy, nÕu chuyÓn ®éng cña dßng thÊm lµ ch¶y rèi th× nã sÏ kh«ng tu©n theo ®Þnh
luËt nµy n÷a.
Ph-¬ng ph¸p SCS [14]
C¬ quan b¶o vÖ thæ nh-ìng Hoa Kú (1972) ®· ph¸t triÓn mét ph-¬ng ph¸p ®Ó
tÝnh tæn thÊt dßng ch¶y tõ m-a rµo (gäi lµ ph-¬ng ph¸p SCS). Ta ®· thÊy, trong mét
trËn m-a rµo, ®é s©u m-a hiÖu dông hay ®é s©u dßng ch¶y trùc tiÕp Pe kh«ng bao giê
v-ît qu¸ ®é s©u m-a P. T-¬ng tù nh- vËy, sau khi qu¸ tr×nh dßng ch¶y b¾t ®Çu, ®é s©u
n-íc bÞ cÇm gi÷ tiÒm n¨ng tèi ®a nµo ®ã, S (h×nh 1.1). Ta cßn cã mét l-îng m-a Ia bÞ
tæn thÊt nªn kh«ng sinh dßng ch¶y, ®ã lµ l-îng tæn thÊt ban ®Çu tr-íc thêi ®iÓm sinh
n-íc ®ßn trªn bÒ mÆt l-u vùc. Do ®ã, ta cã l-îng dßng ch¶y tiÒm n¨ng lµ P-Ia. Trong
®ã ph-¬ng ph¸p SCS, ng-êi ta gi¶ thiÕt r»ng tØ sè gi÷a hai ®¹i l-îng cã thùc Pe vµ Fa th×
b»ng víi tØ sè gi÷a hai ®¹i l-îng tiÒm n¨ng P-Ia vµ S. VËy ta cã:
Fa
Pe
S
P Ia
(1.23)
P Pe I a Fa
(1.24)
Tõ nguyªn lý liªn tôc, ta cã:
KÕt hîp (1.23) vµ (1.24) ®Ó gi¶i Pe:
Pe
(P I a ) 2
P Ia S
(1.25)
§ã lµ ph-¬ng tr×nh c¬ b¶n cña ph-¬ng ph¸p SCS ®Ó tÝnh ®é s©u m-a hiÖu dông
hay dßng ch¶y trùc tiÕp tõ mét trËn m-a rµo. Víi: Ia - ®é s©u tæn thÊt ban ®Çu, Pe - ®é
s©u m-a hiÖu dông, Fa - ®é s©u thÊm liªn tôc, P – tæng ®é s©u m-a.
Qua nghiªn cøu c¸c kÕt qu¶ thùc nghiÖm trªn nhiÒu l-u vùc nhá, ng-êi ta ®·
x©y dùng ®-îc quan hÖ kinh nghiÖm:
I a 0,2S
9
(1.26)
H×nh 1.1. C¸c biÕn sè cña tæn thÊt dßng ch¶y trong ph-¬ng ph¸p SCS. [14]
1.3.3. Ph¸t triÓn ph-¬ng ph¸p SCS
Trªn nh÷ng c¬ së lý thuyÕt cña VenteChow [14] thÊy r»ng:
Pe
( P 0,2S ) 2
P 0,8S
(1.27)
LËp ®å thÞ quan hÖ gi÷a P vµ Pe b»ng c¸c sè liÖu cña nhiÒu l-u vùc, ng-êi ta ®·
t×m ra ®-îc hä c¸c ®-êng cong nµy, ng-êi ta sö dông sè liÖu cña ®-êng cong, CN lµm
th«ng sè. §ã lµ mét sè kh«ng thø nguyªn, lÊy gi¸ trÞ trong kho¶ng 0 ≤ CN≤ 100. §èi
víi c¸c mÆt kh«ng thÊm hoÆc mÆt n-íc, CN = 100; ®èi víi c¸c mÆt tù nhiªn, CN < 100.
Sè hiÖu cña ®-êng cong vµ S liªn hÖ víi nhau qua ph-¬ng tr×nh:
S
1000
10
CN
(1.28)
trong ®ã S ®-îc ®o b»ng inche.
§é Èm cña ®Êt tr-íc trËn m-a ®ang xÐt ®-îc gäi lµ ®é Èm thêi k× tr-íc. §é Èm
nµy ®-îc ph©n chia thµnh ba nhãm: ®é Èm thêi k× tr-íc trong ®iÒu kiÖn b×nh th-êng (kÝ
hiÖu lµ AMC II), trong ®iÒu kiÖn kh« (AMC I) vµ trong ®iÒu kiÖn -ít (AMC III). Tiªu
chuÈn ®Ó ph©n lo¹i c¸c ®iÒu kiÖn nµy ®-îc giíi thiÖu trong b¶ng 1.1.
§èi víi ®iÒu kiÖn kh« (AMC I) hoÆc ®iÒu kiÖn -ít (AMC III), c¸c sè liÖu ®-êng
cong t-¬ng ®-¬ng cã thÓ ®-îc suy ra nh- sau:
CN ( I )
vµ CN ( III )
4,2CN ( II )
10 0,0568CN ( II )
(1.29)
23CN ( II )
10 0,13CN ( II )
(1.30)
Cho tíi ®©y, ta míi chØ tÝnh ®-îc ®é s©u m-a hiÖu dông hay ®é s©u dßng ch¶y
trùc tiÕp trong mét trËn m-a rµo. B»ng c¸ch më réng ph-¬ng ph¸p trªn, ta cã thÓ t×m
10
®-îc ph©n bè theo thêi gian cña tæn thÊt dßng ch¶y. Gi¶i c¸c ph-¬ng tr×nh (1.23) vµ
(1.24) cho Fa, ta cã:
Fa
S (P I a )
P Ia S
P ≥ Ia
(1.31)
B¶ng 1.1. Ph©n lo¹i c¸c nhãm ®é ¶m thêi k× tr-íc (AMC) trong tÝnh to¸n l-îng
tæn thÊt dßng ch¶y cña ph-¬ng ph¸p SCS.
Nhãm AMC
Tæng l-îng m-a 5 ngµy tr-íc (in)
Mïa kh«ng ho¹t ®éng
Mïa sinh tr-ëng
I
Nhá h¬n 0,5
Nhá h¬n 1,4
II
0,5 to 1,1
1,4 to 2,1
III
Trªn 1,1
Trªn 2,1
LÊy vi ph©n vµ nhËn xÐt r»ng Ia vµ S ®Òu lµ h»ng sè:
dFa
S 2 dP / dt
dt
(P I a S ) 2
(1.32)
Khi P→∞, (dFa/dt) →0 nh- yªu cÇu, nh-ng sù cã mÆt cña dP/dt (c-êng ®é m-a)
ë tö sè vÓ ph¶i cã nghÜa lµ khi c-êng ®é m-a t¨ng th× tèc ®é cÇm gi÷ n-íc bªn trong
l-u vùc còng cã xu h-íng t¨ng. TÝnh chÊt nµy cña ph-¬ng ph¸p SCS cã lÏ cßn thiÕu
mét c¬ së vËt lý v÷ng ch¾c (Morel – Seytoux vµ Verdin, 1981).
Trong tÝnh to¸n ¸p dông, l-îng tæn thÊt lòy tÝch vµ m-a hiÖu dông cã thÓ ®-îc
x¸c ®Þnh hoÆc tõ ph-¬ng tr×nh (1.31) hoÆc tõ (1.32).
Ph-¬ng ph¸p SCS [23] yªu cÇu sè liÖu t-¬ng tù trong ph-¬ng ph¸p Rational:
diÖn tÝch tho¸t n-íc, yÕu tè dßng n-íc, thêi gian tËp trung vµ l-îng m-a. Tuy nhiªn
ph-¬ng ph¸p SCS phøc t¹p h¬n ë chç nã cßn xÐt ®Õn sù ph©n bè l-îng m-a vÒ mÆt
thêi gian, l-îng m-a bÞ chÆn l¹i trong nh÷ng hè n-íc, vµ tû lÖ thÊm gi¶m ®i trong suèt
mét trËn b·o.
Mét øng dông ®Æc tr-ng cña ph-¬ng ph¸p SCS gåm nh÷ng b-íc c¬ b¶n sau:
1. X¸c ®Þnh sè CN thÓ hiÖn viÖc sö dông ®Êt kh¸c nhau trong vïng tho¸t n-íc.
2. TÝnh thêi gian tõ khi n-íc tËp trung tíi thêi ®iÓm nghiªn cøu.
3. Sö dông c¸ch ph©n bè l-îng n-íc m-a lo¹i II, x¸c ®Þnh ®-îc l-îng m-a tæng
vµ l-îng m-a thùc.
4. Sö dông ph-¬ng ph¸p ®å thÞ thñy v¨n, cã thÓ vÏ ®-îc ®å thÞ cña dßng ch¶y
mÆt trùc tiÕp tõ l-u vùc.
11
Ph-¬ng ph¸p SCS cã thÓ ®-îc sö dông ®Ó võa -íc l-îng ®-îc ®Ønh lò võa ®Ó t¹o
ra nh÷ng ®å thÞ vÏ l¹i qu¸ tr×nh lò. Ph-¬ng ph¸p chia l-íi phÇn tö gi¶n l-îc cã thÓ ®-îc
¸p dông cho nh÷ng khu vùc tho¸t n-íc cã diÖn tÝch tíi 2000 mÉu. V× vËy, ph-¬ng ph¸p
SCS cã thÓ ¸p dông ®-îc cho hÇu hÕt c¸c kiÓu øng dông, bao gåm nh÷ng c«ng tr×nh gi÷
n-íc vµ tho¸t n-íc, nh÷ng hÖ thèng tho¸t lò, nh÷ng cèng ngÇm, nh÷ng r·nh tho¸t n-íc
nhá, nh÷ng dßng kªnh.
ViÖc tÝnh to¸n l-îng dßng ch¶y mÆt vµ ®Ønh tØ lÖ ch¶y ra víi nh÷ng l-u vùc
tho¸t n-íc nhá (lo¹i nhá h¬n 200 mÉu) ®Êt sö dông ®ång nhÊt, cã thÓ m« t¶ bëi mét gi¸
trÞ CN ®¬n lÎ. C«ng thøc ®Ønh tho¸t n-íc:
Q p q u AQFp
trong ®ã:
(1.33)
Qp: ®Ønh tho¸t n-íc (cfs); qu: ®¬n vÞ ®Ønh tho¸t n-íc (cfs/mi2/in); A: diÖn
tÝch tho¸t n-íc (mi2); Q: dßng ch¶y mÆt; Fq: hÖ sè ®iÒu chØnh cña ao vµ ®Çm.
Nh÷ng ®Æc ®iÓm tù nhiªn chÝnh cña l-u vùc lµm thay ®æi mèi quan hÖ gi÷a m-a
vµ dßng ch¶y mÆt ®ã lµ viÖc sö dông ®Êt, lo¹i ®Êt, ®é dèc. Ph-¬ng ph¸p SCS sö dông sù
kÕt hîp gi÷a ®iÒu kiÖn ®Êt vµ ®Êt sö dông ®Ó chia hÖ sè dßng ch¶y mÆt thµnh c¸c vïng.
HÖ sè dßng ch¶y mÆt ®-îc gäi lµ sè CN, nã cho biÕt tiÒm n¨ng mét vïng ®Êt. Sè CN
cµng cao th× tiÒm n¨ng cµng cao. §Æc ®iÓm cña ®Êt ¶nh h-ëng mèi liªn quan gi÷a m-a
vµ dßng ch¶y mÆt tõ lóc cã tØ lÖ thÊm kh¸c nhau. Dùa trªn c¬ së cña tØ lÖ thÊm, SCS
chia ®Êt thµnh 4 nhãm ®Êt thñy v¨n.
Nhãm A: ®Êt cã l-îng dßng ch¶y mÆt tiÒm n¨ng thÊp víi tèc ®é thÊm cao. Lo¹i
®Êt nµy gåm ®Êt tÇng s©u, c¸t tho¸t n-íc tèt vµ sái.
Nhãm B: ®Êt cã l-îng dßng ch¶y mÆt tiÒm n¨ng trung b×nh thÊp víi tèc ®é thÊm
trung b×nh. Lo¹i ®Êt nµy gåm ®Êt tÇng trung b×nh s©u ®Õn tÇng s©u, ®Êt tho¸t n-íc kh¸
®Õn tho¸t n-íc tèt tõ ®Êt t-¬ng ®èi mÞn ®Õn ®Êt t-¬ng ®èi th«.
Nhãm C: ®Êt cã l-îng dßng ch¶y mÆt tiÒm n¨ng kh¸ cao víi tèc ®é thÊm chËm.
Lo¹i ®Êt nµy lµ ®Êt t-¬ng ®èi mÞn ®Õn mÞn hoÆc líp ®Êt tån t¹i gÇn bÒ mÆt ng¨n c¶n
n-íc thÊm xuèng.
Nhãm D: ®Êt cã l-îng dßng ch¶y mÆt tiÒm n¨ng cao víi tèc ®é thÊm rÊt chËm.
Lo¹i ®Êt nµy gåm ®Êt mïn pha sÐt, ®Êt sÐt gÇn bÒ mÆt vµ ®Êt ë vïng c¹n kh«ng thÊm cã
nguån gèc h÷u c¬.
Ta cã thÓ tÝnh ®-îc sè CN nÕu biÕt l-îng m-a vµ l-îng dßng ch¶y mÆt:
CN
1000
10 5P 10Q 10(Q 2 1.25QP)1 / 2
12
(1.34)
Trong 30 n¨m trë l¹i ®©y, ph-¬ng ph¸p SCS ®· ®-îc mét sè nhµ nghiªn cøu sö
dông bëi v× nã cho kÕt qu¶ kh¸ æn ®Þnh vµ ®¸ng tin cËy trong viÖc ®¸nh gi¸ dßng ch¶y
mÆt.
Bofu Yu [17] cho r»ng, kh¶ n¨ng thÊm biÕn ®æi trong kh«ng gian ph©n bè theo
hµm sè mò, tèc ®é m-a biÕn ®æi theo thêi gian còng ph©n bè theo hµm sè mò. C¬ së lý
luËn cña ph-¬ng ph¸p SCS cho phÐp x¸c nhËn tÝnh hîp lý cña nã víi viÖc nghiªn cøu
c-êng ®é m-a vµ kh¶ n¨ng thÊm thùc tÕ biÕn ®æi theo thêi gian vµ kh«ng gian nh- thÕ
nµo mét c¸ch riªng biÖt. TÝnh ®-îc tæng l-îng m-a v-ît qu¸ giíi h¹n trong mçi trËn
m-a rµo:
RT
trong ®ã:
( pT ) 2
pT IT
(1.35)
p : tèc ®é m-a b×nh qu©n; I : tèc ®é thÊm b×nh qu©n; R : tèc ®é v-ît qu¸
giíi h¹n trung b×nh trªn toµn l-u vùc; T: kho¶ng thêi gian m-a rµo.
Tæng l-îng m-a v-ît qu¸ giíi h¹n RT còng gièng nh- dßng ch¶y m-a rµo Q
trong mçi trËn m-a riªng lÎ; pT gièng nh- Pc, nÕu p quan hÖ víi tèc ®é m-a trung
b×nh sau khi dßng ch¶y b¾t ®Çu; vµ IT cã thÓ ®-îc hiÓu nh- l-îng cÇm gi÷ tiÒm n¨ng
S, hay t-¬ng ®-¬ng víi CN, bëi v× IT lµ l-îng thÊm tèi ®a cã thÓ t×m thÊy trong
kho¶ng thêi gian dßng ch¶y.
Tõ ®ã cã thÓ më réng cho c¶ c-êng ®é m-a trung b×nh vµ kh¶ n¨ng thÊm:
Q F
p
Pe S
pI
(1.36)
§èi víi l-u vùc kh«ng thÊm víi kh¶ n¨ng thÊm lµ b»ng kh«ng, dßng ch¶y m-a
rµo c©n b»ng víi l-îng m-a hiÖu qu¶. Khi c-êng ®é m-a t¨ng dÇn, dßng ch¶y m-a rµo
còng t¨ng víi kh¶ n¨ng thÊm b×nh qu©n nhÊt ®Þnh.
ViÖc sö dông phæ biÕn vµ cã hiÖu qu¶ cña ph-¬ng ph¸p SCS trªn nhiÒu l-u vùc
nhá ë vïng n«ng th«n vµ thµnh phè lµm n¶y sinh ®Ó xuÊt r»ng sù biÕn ®æi cña tèc ®é
m-a theo thêi gian vµ cña tèc ®é thÊm theo kh«ng gian lµ quan träng nhÊt ®èi víi
nh÷ng l-u vùc nhá vµ nh÷ng dßng ch¶y riªng lÎ.
Tammo [26] cho r»ng, m-a r¬i trªn ®Êt ch-a b·o hoµ thÊm vµo vµ lµm t¨ng thÓ
tÝch Èm -ít tíi tËn khi mÆt c¾t trë nªn b·o hoµ, sau ®ã m-a tiÕp tôc thªm vµo t¹o thµnh
dßng ch¶y bÒ mÆt. Tõ ®ã mét khu vùc kh¸c ®ãng gãp hoÆc kh«ng d-íi gi¶ thiÕt nµy,
trong suèt chu kú thêi gian ng¾n phÇn diÖn tÝch thªm vµo cña l-u vùc ®ãng gãp cho
dßng ch¶y cã thÓ ®-îc biÓu diÔn d-íi d¹ng to¸n häc nh- sau:
13
Af
trong ®ã:
Q
P
(1.37)
Q : sù t¨ng dßng ch¶y hay chÝnh x¸c h¬n lµ thÓ tÝch l-îng m-a v-ît
sinh ra trong suèt thêi ®o¹n ph©n chia cho tÊt c¶ diÖn tÝch l-u vùc; P : sù t¨ng chiÒu
dµy gi¸ng thñy trong thêi ®o¹n t-¬ng tù.
Pe2
Q
Pe S
(1.38)
V× Ia lµ tæng l-îng n-íc quy ®Þnh cho dßng ch¶y b¾t ®Çu, trong c¸c sè h¹ng
thñy v¨n vÒ thay ®æi – nguån – diÖn tÝch, Ia lµ nh- nhau ®Ó tæng l-îng n-íc ®ã cã thÓ
thÊm vµo trø¬c khi ®ñ ®é b·o hoµ trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch cho nh÷ng chç ®Êt t¹o ra dßng
ch¶y ®Çu tiªn. Do ®ã, mét c¸ch chÝnh x¸c h¬n ®Ó x¸c ®Þnh tæn thÊt ban ®Çu khi qu¸
tr×nh thay ®æi nguån chiÕm -u thÕ h¬n c¸ch sö dông Ia = 0.2S thùc sù bëi viÖc sö dông
mét m« h×nh c©n b»ng n-íc cho ®Êt víi l-îng n-íc hiÖu qu¶ nhá nhÊt.
Tõ ®ã ta cã thÓ tÝnh ®-îc phÇn tæn thÊt tõ l-u vùc:
Q Pe S
S2
Pe S
(1.39)
ViÖc x©y dùng nh÷ng yÕu tè kÜ thuËt cho viÖc t¨ng nguån n-íc nh- hÖ thèng
c¸c con ®ª, ®Ëp, nh÷ng c«ng tr×nh ®ßi hái ph¶i sö dông nh÷ng ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n
nh-ng chÝnh x¸c, do vËy sö dông ph-¬ng ph¸p SCS lµ mét trong c¸c gi¶i ph¸p tèi -u.
Ngoµi c¸c øng dông c¬ b¶n, nã cßn ®-îc sö dông trong nh÷ng m« h×nh thñy lîi kh¸c
nhau, vÝ dô nh- m« h×nh SEGMO, ®Ó tÝnh ¶nh h-ëng lín nhÊt do trËn m-a b·o g©y ra.
SÏ kh«ng thÓ sö dông ®-îc ph-¬ng ph¸p SCS trªn mét qui m« räng lín ë c¸c khu rõng
Ba Lan nÕu kh«ng më réng ph¹m vi tham sè CN hoÆc kh«ng thiÕt kÕ ®-îc nh÷ng b¶n
®å rõng m« t¶ kh¶ n¨ng thÊm cña bèn nhãm ®Êt A, B, C, D trong ph-¬ng ph¸p nµy. Do
®ã ViÖn nghiªn cøu rõng Vac-sa-va [15] ®· nghiªn cøu vµ t×m ra nh÷ng gi¸ trÞ CN míi
phï hîp víi ®iÒu kiÖn rõng Ba Lan, cô thÓ lµ rõng Kozienice. Nh÷ng sè liÖu gi¸m s¸t
rõng ®-îc sö dông ®Ó vÏ c¸c b¶n ®å dµnh cho nh÷ng khu rõng vµ nh÷ng b¶n ®å ®Êt tõ
nh÷ng kÕ ho¹ch qu¶n lý ®Êt.
§¬n vÞ thñy v¨n SCS bao gåm viÖc x¸c ®Þnh l-îng n-íc tõ nh÷ng trËn b·o, dùa
trªn thêi gian tËp trung vµ dßng ch¶y mÆt. Dïng c¸c täa ®é thñy ®å trong mét m« h×nh
kh«ng kÝch th-íc ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc mét biÓu ®å lò. Kh¸i niÖm SCS ®-îc ®-a ra
trong m« h×nh SEGMO. ë ®©y víi viÖc l-îng n-íc thùc chuyÓn thµn dßng ch¶y mÆt
nh÷ng m« h×nh kh¸i niÖm cña Nash vµ Wackerman ®· ®-îc sö dông. X¸c ®Þnh thêi
gian tËp trung kh«ng g©y khã kh¨n g× bëi v× cã rÊt nhiÒu c«ng thøc cã thÓ sö dông ®-îc
14
dÔ dµng. Tuy nhiªn, viÖc tÝnh to¸n dßng ch¶y mÆt l¹i lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n h¬n
nhiÒu, ®Æc biÖt lµ trªn nh÷ng diÖn tÝch rõng n¬i cÇn ph¶ co nh÷ng gi¸ trÞ CN t-¬ng øng.
Theo ph-¬ng ph¸p c¬ b¶n dßng ch¶y mÆt ®-îc x¸c ®Þnh b»ng l-îng m-a thùc tÕ song
trong m« h×nh SEGMO l-îng m-a thùc tÕ l¹i ®-îc chuyÓn thµnh dßng ch¶y trªn nÒn
t¶ng cña nh÷ng m« h×nh kh¸i niÖm. L-îng m-a thøc tÕ (dßng ch¶y mÆt) ®-îc thÓ hiÖn
trong c«ng thøc sau:
0 khi Pj-0.2S≤0;
Pj-0.2S>0
Pj 0.2S
Hj
P j 0.8S
(1.40)
víi S lµ kh¶ n¨ng gi÷ n-íc tèi ®a ®-îc x¸c ®Þnh nhê sè CN tÝnh theo c«ng thøc:
CN
trong ®ã:
1000
S
10
25.4
(1.41)
Pj: tæng l-îng m-a; Sè CN thÓ hiÖn kh¶ n¨ng thÊm phô thuéc vµ bÒ mÆt
®Þa h×nh vµ lo¹i ®Êt A, B, C, D. Sè l-îng c¸c nhãm ®Êt ë mét sè bang Mü (nh- bang
Indiana) ®-îc më réng (A-1, A-2, B-1, B-2, B-3, C-1, C-2, C-3, D-1 vµ D-2).
MÆc dï ®-îc sö dông réng r·i, nh-ng ph-¬ng tr×nh SCS bÞ lµm gi¶m gi¸ trÞ ®i
rÊt nhiÒu bëi nhiÒu nhµ thñy v¨n häc v× sù nhËn thøc lÝ thuyÕt thiÕu chÝnh x¸c cña nã.
ë Utah, ng-êi ®· liªn kÕt sè ®-êng cong SCS víi diÖn tÝch b·o hoµ côc bé; ®· t×m thÊy
r»ng viÖc sö dông Ia = 0.2S cho tæn thÊt ban ®Çu kh«ng t¹o ra kÕt qu¶ tèt trong viÖc dù
b¸o dßng mÆt trõ khi S phô thuéc vµo tæng l-îng m-a.
Ashish Pandey cïng c¸c céng sù [16] x¸c ®Þnh dßng ch¶y mÆt cho l-u vùc
Karso sö dông HÖ thèng th«ng tin ®Þa lý (GIS) vµ m« h×nh SCS.
trong ®ã:
S
25400
254
CN
Q
( P 0.3S )
( P 0.7 S )
(1.42)
2
(1.43)
Q lµ ®é s©u dßng ch¶y mÆt (mm); P: l-îng m-a (mm); S: kh¶ n¨ng håi
phôc tèi ®a cña l-u vùc sau 5 ngµy m-a; Ia = 0.3S ®é s©u tæn thÊt ban ®Çu (mm) (gi¸ trÞ
cña Ia ®-îc sö dông øng víi l-u vùc Karso); CN: sè cong CN, cã thÓ tÝnh ®-îc sè cong
CN nµy tõ c«ng thøc:
CN
CN xA
i
A
víi: A lµ tæng diÖn tÝch l-u vùc.
15
i
(1.44)
§é lÖch tèi ®a vµ tèi thiÓu ®-îc quan s¸t t-¬ng øng lµ 28.33% vµ 3.27%, n»m
trong giíi h¹n cho phÐp. Ph-¬ng ph¸p nµy cã thÓ ®-îc ¸p dông cho c¸c l-u vùc kh¸c ë
Ên ®é.
KÕt hîp víi viÖc sö dông b¶n ®å sö dông ®Êt, b¶n ®å diÖn tÝch ®Êt bao phñ vµ
b¶n ®å c¸c lo¹i ®Êt ®· ®îc ph©n c¾t b»ng phÇn mÒm ARC/Info ®Ó lùa chän c¸c gi¸ trÞ
CN øng víi c¸c ®iÒu kiÖn AMC II, AMC I vµ AMC III. Thay CN vµo ph-¬ng tr×nh
(1.42), ta tÝnh ®-îc kh¶ n¨ng håi phôc cña S. Dßng ch¶y mÆt trùc tiÕp cña l-u vùc cã
thÓ ®-îc tÝnh tõ c«ng thøc (1.43). B»ng viÖc ph©n c¸ch b¶n ®å dông ®Êt vµ b¶n ®å c¸c
lo¹i ®Êt, sè hiÖu ®-êng cong nµy ®-îc g¸n cho mçi tæ hîp gi÷a viÖc sö dông ®Êt vµ
kiÓu ®Êt. §Ó c«ng nhËn ®Çu ra cña m« h×nh SCS, dßng ch¶y mÆt tÝnh to¸n ®-îc ®em so
s¸nh víi dßng ch¶y mÆt ®o d¹c trong bèn mïa m-a. §é lÖch tèi ®a vµ tèi thiÓu ®-îc
quan s¸t t-¬ng øng lµ 28.33 vµ 3.27%, n»m trong giíi h¹n cho phÐp.
Ph-¬ng ph¸p SCS ®-îc sö dông ®Ó hiÖu chØnh c¸c th«ng sè vµ tÝnh to¸n sè liÖu
®Çu vµo cho c¸c m« h×nh thñy v¨n. Lashman Nandagiri [22] triÓn khai vµ ¸p dông
ph-¬ng ph¸p SCS vµo m« h×nh KREC t¹i l-u vùc s«ng Gurpurg – huyÖn Dakshina
Kannada – bang Karnataka – Ên ®é. M« h×nh nµy lÊy sè liÖu ®Çu vµo lµ m-a vµ l-îng
bèc h¬i trùc tiÕp tõ bÒ mÆt l-u vùc ®Ó dù b¸o dßng ch¶y bÒ mÆt. KÕt qu¶ tèt vµ cho ®é
chÝnh x¸c cao.
Trong thùc tÕ, ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc tÝnh to¸n dßng ch¶y, ng-êi ta th-êng sö
dông ph-¬ng tr×nh dßng ch¶y:
Q F
Pe S
hay Q
Pe
Pe S
(1.45)
Do hÖ thèng sè liÖu KTTV lµ rÊt th-a thít, r¶i r¸c nªn dÉn ®Õn th«ng tin nghÌo
nµn, ®iÒu nµy ®· ®-îc xem xÐt vµ kh¾c phôc b»ng viÖc sö dông sè liÖu mét c¸ch khoa
häc. NhiÒu n¨m gÇn ®©y ®iÒu nµy ®· ®-îc thùc hiÖn, mét sè ®Ò suÊt ®· ®-îc ®-a vµo
bæ sung cho sè liÖu ë quy m« kh«ng gian vµ thêi gian t-¬ng øng ®Ó øng dông vµo c¸c
m« h×nh thñy v¨n cho hîp lÝ. Trong nhiÒu tr-êng hîp ¸p dông cho l-u vùc nµy th× ®óng
nh-ng cho l-u vùc kh¸c th× l¹i sai, do vËy cÇn ph¶i t¹o ra ph-¬ng ph¸p míi ®Ó cã thÓ
ngo¹i suy tõ nh÷ng sè liÖu s½n cã theo c¶ kh«ng gian vµ thêi gian. Do vËy vÊn ®Ò dù
b¸o dßng ch¶y cho nh÷ng l-u vùc hë lµ môc ®Ých cña Lashman Nandagiri [22]. Trong
®ã ®Ò cËp tíi viÖc sö dông m« h×nh thñy v¨n ®¸nh gi¸ dßng ch¶y ®· ®-a vµo m« h×nh:
+ Th«ng sè tèi -u ho¸ m« h×nh c©n b»ng n-íc trªn ph¹m vi l-u vùc.
+ ViÖc thùc hiÖn vµ kiÓm tra m« h×nh vËt lÝ vÒ c©n b»ng n-íc.
16
+ ViÖc thö nghiÖm c¸c c¸ch kh¸c nhau ®Ó ghi l¹i diÔn biÕn dßng ch¶y råi hiÖu
chØnh nh÷ng m« h×nh thñy v¨n.
Mét m« h×nh hoµn chØnh yªu cÇu cÇn ®¸nh gi¸ sù ph©n bè theo kh«ng gian vµ
thêi gian cña tÊt c¶ c¸c th«ng sè nguån n-íc. Trong suèt vµi thËp kØ l¹i ®©y, nh÷ng kÜ
s- vµ c¸c nhµ nghiªn cøu ®· thÓ hiÖn sù tËp trung vµo vÊn ®Ò ¸p dông c¸c c«ng nghÖ
th«ng tin ®Þa lÝ GIS vµ vÖ tinh c¶m quang tõ xa ®Ó trÝch ra nh÷ng th«ng sè bÒ mÆt ®Êt,
n¬i mµ tån t¹i nh- lµ b-íc ®Çu tiÕp cËn hîp lÝ míi ®©y trong c¸c m« h×nh thñy v¨n. Víi
nh÷ng tiÕn bé kÜ thuËt c«ng nghÖ m¸y tÝnh: GIS vµ RS trë thµnh c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó tæ
hîp kh«ng gian vµ phi kh«ng gian lµm c¬ së d÷ liÖu cho m« h×nh thñy v¨n. Chandana
Gangodagamage [18] ph¸t triÓn ph-¬ng ph¸p ®-êng thñy v¨n Mikingum cho l-u vùc
s«ng Bata lµ phô l-u cña l-u vùc s«ng Yamuta cña Ên ®é. B¶n ®å thñy v¨n ®¬n vÞ,
®-êng dßng lµ c¬ së t¹o thµnh m« h×nh chÝnh thèng. ILWIS, ERDAS, vµ b¶n ®å
AutoCad ®· ®-îc sö dông. Sö dông vÖ tinh RS vµ GIS ®¸nh gi¸ sù biÕn ®æi vÒ mÆt
kh«ng gian c¸c yÕu tè thñy lùc, sö dông lµm ®Çu vµo cña m« h×nh. B¶n ®å cña Ên ®é
(IOI) c¸c b¶n ®å ph©n tÝch, tr-êng sè liÖu , IRS LISS, sè liÖu nhanh nh¹y cña vÖ tinh
mïa kh« vµ mïa m-a vµ d÷ liÖu IRS ®· ®-îc sö dông, sè CN vµ ph-¬ng ph¸p b¶n ®å
®¬n vÞ ®· ®-îc sö dông ®Ó ®-a vµo vµ sù tæng hîp cña c¸c quan hÖ b¶n ®å ®¬n vÞ, l-u
vùc hîp thµnh ®iÒu kiÖn chia lµm 10 khu vùc, n¬i mµ b¶n ®å thñy v¨n ®-îc tæng hîp
bëi ®-êng ®-êng ph©n chia b¶n ®å thñy v¨n däc theo chiÒu dµi cña s«ng.
Dù b¸o ®Çu ra ®· ®-îc thùc hiÖn thµnh c«ng ®-êng ph©n giíi tèt nh- lµ diÖn tÝch
ngµm. Dù b¸o ®Çu ra vµ m« pháng viÖc sö dông sè cong SCS. Ph-¬ng ph¸p SCS bao
gåm sù m« t¶ quan hÖ ®Êt bao phñ (kiÓu bao phñ, ®Êt dïng vµ ®iÒu kiÖn thñy lùc) nhãm
®Êt thñy lùc vµ sè CN. Sè CN ®¹i diÖn cho tiÒm n¨ng dßng mÆt cña ®Êt thñy lùc bao
phñ phøc hîp.
B¶ng 1.2. Sù biÕn ®æi tæn thÊt ban ®Çu vµ l-îng cÇm gi÷ tiÒm n¨ng lín nhÊt
trong ®Êt vµ ®iÒu kiÖn che phñ
§Êt vµ ®iÒu kiÖn che phñ
Quan hÖ víi S
Khu vùc ®Êt ®en ®iÒu kiÖn AMC2 vµ AMC3
Ia = 0.1S
Khu vùc ®Êt ®en ®iÒu kiÖn AMC1
Ia = 0.2S
TÊt c¶ c¸c khu vùc kh¸c
Ia = 0.3S
C¸c ®iÒu kiÖn Èm kú tr-íc (AMC) - AMC lµ b¶ng phô lôc mµ tr-êng ®iÒu kiÖn
dßng mÆt kh¸c nhau nÕu ®iÒu kiÖn m-a t-¬ng tù. Quan s¸t 5 ngµy trong ®iÒu kiÖn m-a
sím tïy theo møc ®é s¾p xÕp theo tiªu chuÈn.
17
B¶ng 1.3. §iÒu kiÖn AMC
Líp AMC
AMC (mm)
§iÒu kiÖn
AMC I
<35
§Êt kh« nh-ng cã ®iÓm s-¬ng
AMC II
35 52.5
§iÒu kiÖn trung b×nh
AMC III
>52.5
§Êt b·o hoµ, m-a nÆng h¹t cña trËn m-a nhá
T×nh h×nh sè liÖu cña P vµ Q ®èi víi nhiÒu ®-êng ph©n giíi ®· thÓ hiÖn mèi
quan hÖ, ®ã lµ sè cong dßng mÆt (CN). CN biÕn ®æi tõ 0 ®Õn 100, vïng cã bÒ mÆt
kh«ng thÊm th× CN cã gi¸ trÞ lµ 100. Nh©n tè chÝnh quyÕt ®Þnh CN lµ nhãm ®Êt thñy
lùc (HSG) kiÓu lo¹i che phñ sö dông ®Êt, ®iÒu kiÖn thñy lùc vµ ®iÒu kiÖn Èm ban ®Çu.
Sù tÝch tr÷ tiÒm n¨ng lín nhÊt liªn quan ®Õn ®Êt vµ ®iÒu kiÖn ph©n giíi che phñ thÓ hiÖn
theo CN nh- ph-¬ng tr×nh (1.42):
S
254000
254
CN
(1.42)
Ph-¬ng ph¸p ph©n lo¹i CN – VSA [25] cung cÊp mét con ®-êng ®¬n gi¶n ®Ó dù b¸o
nh÷ng phÇn rÊt nhá cña l-u vùc t¹o ra dßng mÆt vµ sù qu¶n lý tíi c¸c vÞ trÝ ë khu vùc b·o hßa
nµy. Ph-¬ng ph¸p ph©n lo¹i CN – VSA ®· thÓ hiÖn tèt mèi t-¬ng quan víi c¶ diÖn tÝch b·o hßa
®o ®¹c vµ trong m« h×nh. C¸ch tiÕp cËn ph-¬ng ph¸p ph©n lo¹i CN – VSA lµ mét con ®-êng cã
ý nghÜa cho viÖc ¸p dông thùc nghiÖm ph-¬ng ph¸p SCS – CN truyÒn thèng cho nh÷ng khu vùc
n¬i mµ sù v-ît b·o hßa lµ mét qu¸ tr×nh dßng ch¶y quan träng vµ nh- vËy tÝnh tin cËy ®-îc c¶i
thiÖn ë nh÷ng vÞ trÝ th-a th-ít cña c¸c m« h×nh chÊt l-îng n-íc trªn nÒn t¶ng ph-¬ng ph¸p
SCS–CN truyÒn thèng. Ph-¬ng ph¸p ph©n lo¹i CN – VSA míi kh«ng lµm mÊt cÊu tróc l-u vùc
cña ph-¬ng ph¸p SCS – CN truyÒn thèng nh-ng kh«ng lËp thµnh b¶ng c¸c lo¹i ®Êt sö dông vµ
c¸ch tiÕp cËn c¸c líp ®Êt ®Ó x¸c ®Þnh S. ChØ thªm d÷ liÖu cÇn thiÕt lµ ®Þa h×nh vµ cã thÓ lµ c¸c
th«ng tin vÒ ®Êt, cã gi¸ trÞ ë kh¾p nh÷ng vïng xa x«i cña USA vµ yÕu tè cÇn thiÕt trong c¸c m«
h×nh thñy v¨n. Ph-¬ng ph¸p ph©n lo¹i CN – VSA t¹o ra mét c«ng cô ®ñ ®¬n gi¶n ®Ó thùc hiÖn
®Çy ®ñ trong qu¶n lý l-u vùc vµ hÇu hÕt c¸c m« h×nh dßng « nhiÔm kh«ng ®iÓm nguån hoÆc
c¸c m« h×nh chÊt l-îng n-íc.
1.4. M« h×nh sãng ®éng häc ph-¬ng ph¸p phÇn tö h÷u h¹n m«
pháng dßng ch¶y
HiÖn nay khoa häc vÒ thñy v¨n ®· tÝch luü ®-îc nh÷ng kiÕn thøc phong phó vÒ
c¸c qu¸ tr×nh vËt lý h×nh thµnh chu tr×nh thñy v¨n. MÆt kh¸c, c¸c kü thuËt vµ c«ng nghÖ
cao ®· b¾t ®Çu ®-îc sö dông ®Ó thu thËp sè liÖu mét c¸ch liªn tôc theo kh«ng gian vµ
thêi gian, kÕt hîp víi c¸c m¸y tÝnh hiÖn ®¹i ®· cho phÐp kh¶ n¨ng sö lý tÊt c¶ c¸c d¹ng
18
sè liÖu khÝ t-îng thñy v¨n mét c¸ch nhanh chãng. TÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò nµy ®· më ra mét
giai ®o¹n míi trong viÖc m« h×nh hãa c¸c qu¸ tr×nh dßng ch¶y b»ng c¸c m« h×nh thñy
®éng lùc häc.
M« h×nh thñy ®éng lùc häc dùa trªn c¬ së xÊp xØ kh«ng gian l-u vùc vµ tÝch
ph©n sè trÞ c¸c ph-¬ng tr×nh ®¹o hµm riªng m« t¶ c¸c qu¸ tr×nh vËt lý diÔn ra trªn l-u
vùc nh- ph-¬ng tr×nh b¶o toµn vµ ph-¬ng tr×nh chuyÓn ®éng cña chÊt láng. §èi víi m«
h×nh thñy ®éng lùc häc, qu¸ tr×nh h×nh thµnh dßng ch¶y s«ng ®-îc chia lµm hai giai
®o¹n: Ch¶y trªn s-ên dèc vµ trong lßng dÉn.
Ng-êi ta ®· x©y dùng ®-îc m« h×nh sãng ®éng lùc häc hai chiÒu, mét chiÒu vµ
m« h×nh sãng ®éng häc hai chiÒu vµ sãng ®éng häc mét chiÒu víi nhiÒu ph-¬ng ph¸p
gi¶i, nh-ng ph-¬ng ph¸p gi¶i mang l¹i kÕt qu¶ cao lµ ph-¬ng ph¸p phÇn tö h÷u h¹n.
M« h×nh sãng ®éng häc hai chiÒu m« pháng dßng ch¶y s-ên dèc cã -u ®iÓm lµ
cã c¬ së vËt lý vµ to¸n häc chÆt chÏ. Tuy nhiªn, hiÖn nay m« h×nh nµy míi chØ cã ý
nghÜa vÒ mÆt lý thuyÕt vµ chØ dõng l¹i ë kh¶o s¸t to¸n häc vµ thùc nghiÖm sè trÞ. M«
h×nh nµy ch-a cã kh¶ n¨ng ¸p dông vµo thùc tÕ v× thuËt to¸n phøc t¹p còng nh- kh¶
n¨ng ®¸p øng yªu cÇu th«ng tin vµo mét c¸ch chi tiÕt vµ ®ång bé rÊt h¹n chÕ. M« h×nh
sãng ®éng häc hai chiÒu ®· cã thÓ ¸p dông vµo tÝnh to¸n thùc tÕ. Tuy nhiªn, thùc chÊt
c¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n míi chØ ë møc ®é thùc nghiÖm sè trÞ ch-a cã kh¶ n¨ng øng dông
phæ biÕn.
M« h×nh sãng ®éng häc ¸p dông cho dßng ch¶y s-ên dèc vµ lßng dÉn cã d¹ng
nh- sau:
Q A
q 0
x t
Q
trong ®ã:
1
R 2 / 3 S 1/ 2 A
(1.11)
(1.12)
Q: L-u l-îng trªn b·i dßng ch¶y trªn mÆt hoÆc trong kªnh; q- Dßng ch¶y
bæ sung ngang trªn mét ®¬n vÞ chiÒu dµi cña b·i dßng ch¶y (m-a v-ît thÊm ®èi víi b·i
dßng ch¶y trªn mÆt vµ vµ ®Çu ra cña dßng ch¶y trªn mÆt ®èi víi kªnh dÉn); A: DiÖn
tÝch dßng ch¶y trong b·i dßng ch¶y trªn mÆt hoÆc trong kªnh dÉn; S: §é dèc ®¸y cña
b·i dßng ch¶y; R: B¸n kÝnh thñy lùc; : HÖ sè nh¸m Manning.
ViÖc kh¶o s¸t ph-¬ng tr×nh (1.12) ®· ®-îc tiÕn hµnh trong nhiÒu c«ng tr×nh
nghiªn cøu vµ rót ra kÕt luËn lµ thÝch hîp nhÊt ®èi víi dßng ch¶y s-ên dèc vµ thÝch hîp
nhÊt ®èi víi lßng dÉn cã ®é dèc t-¬ng ®èi lín. Mét trong c¸c c¸ch tiÕp cËn m« pháng
19
dßng ch¶y s-ên dèc b»ng m« h×nh sãng ®éng häc mét chiÒu cã nhiÒu triÓn väng nhÊt
lµ m« h×nh phÇn tõ h÷u h¹n.
1.4.1. Gi¶ thiÕt
§Ó xÊp xØ l-u vùc s«ng b»ng c¸c phÇn tö h÷u h¹n, lßng dÉn ®-îc chia thµnh c¸c
phÇn tö lßng dÉn vµ s-ên dèc ®-îc chia thµnh c¸c d¶i t-¬ng øng víi mçi phÇn tö lßng
dÉn sao cho; trong mçi d¶i dßng ch¶y x¶y ra ®éc lËp víi d¶i kh¸c vµ cã h-íng vu«ng
gãc víi h-íng dßng ch¶y lßng dÉn trong phÇn tö lßng dÉn. ViÖc chia d¶i cho phÐp ¸p
dông m« h×nh dßng ch¶y mét chiÒu cho tõng d¶i s-ên dèc. Trong mçi d¶i l¹i chia ra
thµnh c¸c phÇn tö s-ên dèc sao cho ®é dèc s-ên dèc trong mçi phÇn tö t-¬ng ®èi ®ång
nhÊt.
M« h×nh phÇn tö h÷u h¹n sãng ®éng häc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña viÖc sö dông ®Êt
trªn l-u vùc ®Õn dßng ch¶y ®-îc x©y dùng dùa trªn hai ph-¬ng ph¸p: ph-¬ng ph¸p
phÇn tö h÷u h¹n vµ ph-¬ng ph¸p SCS.
1.4.2. Ph-¬ng ph¸p phÇn tö h÷u h¹n [7, 8, 11, 20, 21]
ViÖc ¸p dông lý thuyÕt phÇn tö h÷u h¹n ®Ó tÝnh to¸n dßng ch¶y ®-îc
Zienkiewicz vµ Cheung (1965) khëi x-íng. C¸c t¸c gi¶ nµy ®· sö dông ph-¬ng ph¸p
nµy ®Ó ph©n tÝch vÊn ®Ò dßng ch¶y thÊm. NhiÒu nhµ nghiªn cøu kh¸c còng ®· ¸p dông
¸p dông ph-¬ng ph¸p phÇn tö h÷u h¹n ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña dßng ch¶y Oden
vµ Somogyi (1969), Tong (1971).
Judah (1973) ®· tiÕn hµnh viÖc ph©n tÝch dßng ch¶y mÆt b»ng ph-¬ng ph¸p phÇn
tö h÷u h¹n. T¸c gi¶ ®· sö dông ph-¬ng ph¸p sè d- cña Galerkin trong viÖc x©y dùng
m« h×nh diÔn to¸n lò vµ ®· thu ®-îc kÕt qu¶ tho¶ m·n khi m« h×nh ®-îc ¸p dông cho
l-u vùc s«ng tù nhiªn. T¸c gi¶ cho r»ng m« h×nh phÇn tö h÷u h¹n d¹ng nµy gÆp Ýt khã
kh¨n khi l-u vùc cã h×nh häc phøc t¹p, sö dông ®Êt ®a d¹ng vµ ph©n bè m-a thay ®æi.
Ph-¬ng ph¸p phÇn tö h÷u h¹n kÕt hîp víi ph-¬ng ph¸p Galerkin cßn ®-îc AlMashidani vµ Taylor (1974) ¸p dông ®Ó gi¶i hÖ ph-¬ng tr×nh dßng ch¶y mÆt ë d¹ng v«
h-íng. So víi c¸c ph-¬ng ph¸p sè kh¸c, ph-¬ng ph¸p phÇn tö h÷u h¹n ®-îc coi lµ æn
®Þnh h¬n, héi tô nhanh h¬n vµ ®ßi hái Ýt thêi gian ch¹y h¬n.
Cooley vµ Moin (1976) còng ¸p dông ph-¬ng ph¸p Galerkin khi gi¶i b»ng
ph-¬ng ph¸p phÇn tö h÷u h¹n cho dßng ch¶y trong kªnh hë vµ thu ®-îc kÕt qu¶ tèt.
¶nh h-ëng cña c¸c kü thuËt tæng hîp thêi gian kh¸c nhau còng ®-îc ®¸nh gi¸.
20
Ph-¬ng ph¸p phÇn tö h÷u h¹n ®Æc biÖt ®-îc øng dông vµo viÖc ®¸nh gi¸ ¶nh
h-ëng cña nh÷ng thay ®æi trong sö dông ®Êt ®Õn dßng ch¶y lò v× l-u vùc cã thÓ ®-îc
chia thµnh mét sè h÷u h¹n c¸c l-u vùc con hay c¸c phÇn tö. Nh÷ng ®Æc tÝnh thñy v¨n
cña mét hoÆc tÊt c¶ c¸c phÇn tö cã thÓ ®-îc thay ®æi ®Ó tÝnh to¸n c¸c t¸c ®éng ®Õn
ph¶n øng thñy v¨n cña toµn bé hÖ thèng l-u vùc.
1.4.3. X©y dùng m« h×nh [7, 11]
Desai vµ Abel (1972) ®· kÓ ra nh÷ng b-íc c¬ b¶n trong ph-¬ng ph¸p phÇn tö
h÷u h¹n nh- sau:
1. Rêi r¹c ho¸ khèi liªn tôc.
2. Lùa chän c¸c m« h×nh biÕn sè cña tr-êng.
3. T×m c¸c ph-¬ng tr×nh phÇn tö h÷u h¹n.
4. TËp hîp c¸c ph-¬ng tr×nh ®¹i sè cho toµn bé khèi liªn tôc ®· ®-îc rêi r¹c ho¸.
5. Gi¶i cho vector cña c¸c biÕn cña tr-êng t¹i nót.
6. TÝnh to¸n c¸c kÕt qu¶ cña tõng phÇn tö tõ biªn ®é cña c¸c biÕn cña tr-êng t¹i nót.
1.4.4. Ch-¬ng tr×nh diÔn to¸n lò [7, 11]
Trong ch-¬ng tr×nh ®-a vµo c¸c ®Æc tr-ng thñy v¨n nh- ®é dèc, hÖ sè Manning,
m-a v-ît thÊm trong tõng phÇn tö. C¸c c«ng tr×nh chËm lò hoÆc hå chøa còng cã thÓ
®-îc m« h×nh ho¸. §Çu vµo cña qu¸ tr×nh diÔn to¸n lò lµ l-îng m-a v-ît thÊm ®-îc
tÝnh theo ph-¬ng ph¸p SCS. HÖ sè Manning cña tõng phÇn tö còng ®-îc x¸c ®Þnh theo
c¸ch lÊy trung b×nh cã träng sè. §é dèc cña tõng phÇn tö cã thÓ x¸c ®Þnh theo b¶n ®å
®Þa h×nh cña khu vùc. §é dèc cña c¸c lßng dÉn cã thÓ t×m ®-îc theo c¸ch t-¬ng tù.
1.4.5. KiÓm tra m« h×nh [7, 11]
Sè liÖu ®o ®¹c dßng ch¶y tõ c¸c b·i dßng ch¶y s-ên dèc cña Crawford vµ
Linsley (1966), ®· ®-îc sö dông ®Ó kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña ch-¬ng tr×nh diÔn to¸n
lò ®èi víi dßng ch¶y s-ên dèc. Ph-¬ng ph¸p xÊp xØ b»ng phÇn tö h÷u h¹n cho kÕt qu¶
cã thÓ tho¶ m·n mÆc dï viÖc lÊy hÖ sè Manning biÕn ®æi theo ®é s©u cã thÓ cßn cho kÕt
qu¶ tèt h¬n n÷a. M« h×nh nµy cßn cã thÓ ¸p dông cho c¶ l-u vùc lín trong tù nhiªn
(Ross, 1975). C¸c phÐp kiÓm tra sù héi tô, tÝnh æn ®Þnh vµ ¶nh h-ëng cña cña viÖc ph©n
bè c¸c l-íi « kh¸c nhau ®Õn dßng ch¶y lò còng ®-îc xÐt ®Õn (Ross, 1975).
NhËn xÐt vµ lùa chän m« h×nh to¸n: Víi -u ®iÓm cña m« h×nh phÇn tö h÷u h¹n
sãng ®éng häc lµ viÖc xÊp xØ s-ên dèc vµ lßng dÉn b»ng c¸c phÇn tö h÷u h¹n mét chiÒu
cho phÐp m« pháng ®Þa hÞnh, thæ nh-ìng vµ sö dông ®Êt mét c¸ch kh¸ chi tiÕt, thuËt
21
- Xem thêm -
.PDF 
54 
228 
133 
