Header Page 1 of 75.
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Môc lôc
PhÇn më ®Çu
1
3
1. Lý do chän ®Ò tµi
3
2. LÞch sö vÊn ®Ò
3
3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi
6
4. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi
6
5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
7
6. CÊu tróc luËn v¨n
7
PhÇn néi dung
Ch¬ng 1: C¬ së lý thuyÕt
8
8
1. Hµnh vi ng«n ng÷ vµ ph©n lo¹i hµnh vi ng«n ng÷
1.1. Hµnh vi ng«n ng÷
1.2. Ph©n lo¹i hµnh vi ng«n ng÷
2. Hµnh vi ë lêi vµ ph©n lo¹i hµnh vi ë lêi
2.1. Kh¸i niÖm
2.2. Ph©n lo¹i hµnh vi ë lêi
3. Hµnh vi ng«n ng÷ hái
3.1. HiÓu nh thÕ nµo vÒ hµnh vi ng«n ng÷ hái
3.2. §Æc ®iÓm cña hµnh vi ng«n ng÷ hái
3.3. Ph©n lo¹i hµnh vi ng«n ng÷ hái
4. Héi tho¹i
4.1. Kh¸i niÖm
4.2. C¸c h×nh thøc héi tho¹i
4.3. CÊu tróc héi tho¹i
5. Hµnh vi ng«n ng÷ hái trong héi tho¹i ë mét sè truyÖn ng¾n cña
8
8
8
8
8
9
9
9
10
11
12
12
12
13
14
Môc lôc
Nam Cao
Ch¬ng 2: Hµnh vi ng«n ng÷ hái trùc tiÕp trong
16
héi tho¹i ë mét sè truyÖn ng¾n cña nam cao
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 1 of 75.
1
Header Page 2 of 75.
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
1. HiÓu nh thÕ nµo vÒ HVNNHTT
16
2. BiÓu hiÖn cña HVNNHTT trong héi tho¹i ë mét sè truyÖn ng¾n
17
cña Nam Cao
2.1. HVNNHTT khai th¸c th«ng tin qua c©u hái ®Çy ®ñ
2.2. HVNNHTT khai th¸c th«ng tin qua c©u hái rót gän
2.3. HVNNHTT khai th¸c th«ng tin qua c©u hái ®¶o trËt tù chñ vÞ
2.4. HVNNHTT khai th¸c th«ng tin qua c©u hái lùa chän hiÓn ng«n
2.5. HVNNHTT khai th¸c th«ng tin qua ng÷ ®iÖu hái
2.6. HVNNHTT khai th¸c th«ng tin qua tõ nghi vÊn
2.7. HVNNHTT khai th¸c th«ng tin qua hÖ thèng tiÓu tõ t×nh th¸i
Ch¬ng 3: Hµnh vi ng«n ng÷ hái gi¸n tiÕp trong
17
18
20
21
23
25
29
35
héi tho¹i ë mét sè truyÖn ng¾n cña Nam Cao
1. HiÓu nh thÕ nµo vÒ HVNNHGT
35
2. BiÓu hiÖn cña HVNNHGT trong héi tho¹i ë mét sè truyÖn ng¾n
cña Nam Cao
2.1. HVNNHGT cã hiÖu lùc chµo
2.2. HVNNHGT cã hiÖu lùc yªu cÇu
2.3. HVNNHGT cã hiÖu lùc b¸c bá
2.4. HVNNHGT cã hiÖu lùc phª ph¸n
2.5. HVNNHGT cã hiÖu lùc ®e do¹
2.6. HVNNHGT cã hiÖu lùc ph¶n ¸nh sù ng¹c nhiªn
2.7.HVNNHGT cã hiÖu lùc khuyªn nhñ
2.8. HVNNHGT cã hiÖu lùc chª
2.9. HVNNHGT cã hiÖu lùc kh¼ng ®Þnh
2.10. HVNNHGT cã hiÖu lùc phñ ®Þnh
35
35
36
37
39
40
41
43
44
45
47
PhÇn kÕt luËn
49
Tµi liÖu tham kh¶o
51
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 2 of 75.
2
Header Page 3 of 75.
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
phÇn më ®Çu
1. LÝ do chän ®Ò tµi
Trong héi tho¹i, ë bÊt k× hoµn c¶nh giao tiÕp nµo, c¸c nh©n vËt giao tiÕp
còng lu«n cã nhu cÇu ®îc hiÓu biÕt vµ lµm râ mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn
néi dung cuéc tho¹i. Hµnh vi ng«n ng÷ hái lµ hµnh vi ng«n ng÷ cã kh¶ n¨ng
xuÊt hiÖn nhiÒu nhÊt, cã vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña c¸c cuéc
tho¹i trong giao tiÕp nãi chung vµ trong t¸c phÈm v¨n häc nãi riªng.
ViÖc ®i s©u t×m hiÓu c¸ch thøc sö dông, môc ®Ých, chøc n¨ng cña hµnh
vi ng«n ng÷ hái trong héi tho¹i ë mét sè truyÖn ng¾n cña Nam Cao, gióp
chóng t«i hiÓu s©u h¬n vÒ lo¹i hµnh vi ng«n ng÷ nµy. Tõ ®ã gãp phÇn híng
dÉn c¸ch sö dông hµnh vi ng«n ng÷ hái sao cho ®¹t hiÖu qu¶ giao tiÕp cao
nhÊt; ®ång thêi hiÓu râ h¬n vÒ kh¶ n¨ng s¸ng t¹o ng«n ng÷ vµ tµi n¨ng nghÖ
thuËt cña nhµ v¨n Nam Cao.
XuÊt ph¸t tõ ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn trªn, chóng t«i lùa chän ®Ò tµi
nghiªn cøu: “Hµnh vi ng«n ng÷ hái trong héi tho¹i ë mét sè truyÖn ng¾n cña
Nam Cao”
2. LÞch sö vÊn ®Ò
ViÖc nghiªn cøu c¸c hµnh vi ng«n ng÷ nãi chung vµ hµnh vi ng«n ng÷
hái nãi riªng lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña Ng÷ dông häc. §· cã
nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®îc thùc hiÖn, ®ã lµ :
“§¹i c¬ng ng«n ng÷ häc” – TËp 2, Ng÷ dông häc – NXB Gi¸o Dôc
cña t¸c gi¶ §ç H÷u Ch©u
“Dông häc viÖt ng÷” TËp 1 – NguyÔn ThiÖn Gi¸p.
“Ng÷ dông häc” TËp 1 – NguyÔn §øc D©n.
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 3 of 75.
3
Header Page 4 of 75.
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y xuÊt hiÖn kh¸ nhiÒu luËn v¨n TiÕn sÜ, Th¹c sÜ,
nh÷ng bµi viÕt ®¨ng trªn T¹p chÝ Ng«n ng÷ bµn vÒ vÊn ®Ò hµnh vi ng«n ng÷
hái. Cô thÓ :
*T¸c gi¶ Lª §«ng trong luËn ¸n Phã tiÕn sÜ khoa häc víi ®Ò tµi: “Ng÷
nghÜa, ng÷ dông, c©u hái chÝnh danh” ®· ph©n tÝch nh÷ng b×nh diÖn c¬ b¶n
cña c©u hái vµ mèi quan hÖ thèng nhÊt gi÷a hái vµ tr¶ lêi; ®ång thêi coi tiÒn
gi¶ ®Þnh vµ c¸i cha biÕt, cha râ nh lµ c¸i trôc ng÷ nghÜa, néi dung c¬ b¶n
cña c©u hái. MÆt kh¸c t¸c gi¶ còng ®i s©u ph©n tÝch c¸c th«ng tin Ng÷ dông bæ
trî thêng gÆp cña c©u hái tiÕng ViÖt trong giao tiÕp.
*T¸c gi¶ NguyÔn ThÞ L¬ng trong luËn ¸n Phã tiÕn sÜ khoa häc “TiÓu tõ
t×nh th¸i døt c©u dïng ®Ó hái vµ viÖc biÓu thÞ c¸c hµnh vi ng«n ng÷ trong tiÕng
ViÖt” ®· chØ ra:
- Hµnh vi hái biÓu thÞ b»ng tiÓu tõ t×nh th¸i døt c©u lµ hµnh vi ë lêi
nhng kh«ng ph¶i lµ hµnh vi ng«n ng÷ chÝnh mang hiÖu lùc ë lêi mµ ngêi nãi
cÇn truyÒn ®¹t.
- C¸c hµnh vi ng«n ng÷ kh¸c cã liªn quan ®Õn hµnh vi hái l¹i lµ hµnh vi
ng«n ng÷ chÝnh thÓ hiÖn ý cÇn truyÒn ®¹t cña ngêi nãi.
*T¸c gi¶ NguyÔn ThÞ Th×n trong luËn ¸n Phã tiÕn sÜ víi ®Ò tµi: “C©u
nghi vÊn tiÕng ViÖt : Mét sè kiÓu c©u nghi vÊn thêng kh«ng dïng ®Ó hái” ®·
miªu t¶ 3/11 kiÓu c©u nghi vÊn thêng kh«ng dïng ®Ó hái. Ngêi viÕt ®a ra
tiªu chÝ x¸c ®Þnh c¬ b¶n cho kiÓu c©u nghi vÊn lµ ®iÒu kiÖn ch©n thµnh vµ ®iÒu
kiÖn c¬ b¶n ®îc tho¶ m·n.
*T¸c gi¶ Chu ThÞ Thanh T©m ë luËn ¸n phã tiÕn sÜ khoa häc “Sù céng
t¸c héi tho¹i ®Ó h×nh thµnh ®Ò tµi diÔn ng«n vµ c¸c hµnh vi dÉn nhËp ®Ò tµi
diÔn ng«n” ®· quan t©m ®Õn chøc n¨ng cña hµnh vi hái trong héi tho¹i. T¸c
gi¶ ®· c¨n cø vµo t liÖu thèng kª vµ kh¼ng ®Þnh r»ng: “ Hµnh vi hái ®îc
dïng ®Ó dÉn nhËp ®Ò tµi diÔn ng«n chiÕm tØ lÖ 462/ 900, cao mét c¸ch tuyÖt
®èi so víi c¸c hµnh vi dÉn nhËp kh¸c. Bëi v× ngêi dÉn nhËp ®Ò tµi diÔn ng«n
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 4 of 75.
4
Header Page 5 of 75.
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
thêng dïng c¸ch nãi n¨ng kÕt hîp ®îc c¶ hai ý nghÜa : §Ò xuÊt ®Ò tµi vµ hái
vÒ th¸i ®é mét c¸ch tÕ nhÞ kÝn ®¸o ngay trong mét hµnh vi dÉn nhËp. Hái lµ
hµnh vi tèt nhÊt so víi c¸c hµnh vi kh¸c thùc hiÖn hiÖn nhiÖm vô hai mang nãi
trªn”.
* T¸c gi¶ Vâ §¹i Quang trong bµi viÕt ®¨ng trªn t¹p chÝ ng«n ng÷ sè 3,
4 n¨m 2000 l¹i bµn vÒ c¸c kiÓu c©u hái: C©u hái lùa chän hiÓn ng«n, hµm Èn
vµ c©u hái kh«ng lùa chän.
* T¸c gi¶ NguyÔn ChÝ Hoµ th× ®i t×m hiÓu sù t¬ng t¸c lÉn nhau gi÷a
ph¸t ng«n hái vµ ph¸t ng«n tr¶ lêi trªn b×nh diÖn giao tiÕp ®¨ng trªn t¹p chÝ
ng«n ng÷ sè 1 n¨m 1993 ®· chØ ra: Ph¸t ng«n hái vµ ph¸t ng«n tr¶ lêi trªn
b×nh diÖn giao tiÕp : Ph¸t ng«n hái sù kiÖn ®Çy ®ñ vµ sù kiÖn bé phËn , ph¸t
ng«n hái t×nh th¸i ®Çy ®ñ vµ t×nh th¸i bé phËn.
* T¸c gi¶ Bïi Minh To¸n cã bµi viÕt t×m hiÓu “Tõ lo¹i tiÕng ViÖt vµ kh¶
n¨ng thùc hiÖn hµnh vi hái” ®¨ng trªn T¹p chÝ ng«n ng÷ sè 2 n¨m 1996. ë
®©y t¸c gi¶ ®· chØ ra trong tiÕng ViÖt cã tõ lo¹i cã chøc n¨ng chuyªn biÖt dïng
®Ó hái vµ cã tõ lo¹i kh«ng cã chøc n¨ng chuyªn biÖt dïng ®Ó hái mµ cã chøc
n¨ng kh¸c.
* T¸c gi¶ Ph¹m ThÞ Thu V©n trong kho¸ luËn tèt nghiÖp n¨m 2005 ®·
t×m hiÓu:“T×m hiÓu chøc n¨ng cña c©u hái trong mét sè v¨n b¶n v¨n xu«i
nghÖ thuËt”. T¸c gi¶ ®· ®i vµo lÝ gi¶i c¸c khÝa c¹nh: C©u hái ®îc nhµ v¨n lùa
chän, sö dông nh»m thùc hiÖn hµnh ®éng ng«n ng÷ nµo? chóng cã quan hÖ
nh thÕ nµo ®èi víi néi dung nghÖ thuËt cña t¸c phÈm? vµ c©u hái cã quan hÖ
thÕ nµo ®èi víi ngêi sö dông ? nh»m chØ ra :
- C©u hái víi chøc n¨ng tæ chøc v¨n b¶n, ®o¹n v¨n b¶n trong v¨n xu«i
nghÖ thuËt.
- Chøc n¨ng cña c©u hái trong viÖc thùc hiÖn c¸c hµnh ®éng ng«n ng÷
theo dông ý cña nhµ v¨n.
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 5 of 75.
5
Header Page 6 of 75.
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
* §iÓm qua mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn, chóng t«i nhËn thÊy
nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy ®· chØ ra :
- Kh¸i niÖm vÒ c©u nghi vÊn, vÒ hµnh vi ng«n ng÷ hái
- Sù ph©n lo¹i hµnh vi ng«n ng÷ hái theo ®Æc ®iÓm h×nh thøc vµ môc
®Ých ph¸t ng«n .
- Mét sè ®Æc ®iÓm ng÷ nghÜa, ng÷ dông cña hµnh vi ng«n ng÷ hái trong
giao tiÕp.
Nhng cha cã t¸c gi¶ nµo ®i s©u t×m hiÓu c¸ch thøc sö dông vµ biÓu
hiÖn cña hµnh vi hái trong héi tho¹i qua t¸c phÈm v¨n häc cña mét t¸c gi¶ cô
thÓ.
LuËn v¨n nµy cã nhiÖm vô gãp phÇn lµm râ c¸ch thøc sö dông vµ nh÷ng
biÓu hiÖn cô thÓ cña hµnh vi ng«n ng÷ hái trong héi tho¹i ë mét sè truyÖn
ng¾n cña Nam Cao; ®ång thêi chØ ra kh¶ n¨ng s¸ng t¹o còng nh tµi n¨ng
nghÖ thuËt cña nhµ v¨n nµy.
3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi.
Trong ph¹m vi vµ tr×nh ®é cña mét luËn v¨n tèt nghiÖp, chóng t«i tiÕn
hµnh kh¶o s¸t hµnh vi ng«n ng÷ hái trong héi tho¹i qua mét sè truyÖn ng¾n
cña Nam Cao, nh»m chØ ra :
- §iÒu kiÖn sö dông.
- C¸ch thøc thùc hiÖn .
- Môc ®Ých, chøc n¨ng cña hµnh vi ng«n ng÷ hái.
- Kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, tµi n¨ng nghÖ thuËt cña t¸c gi¶ Nam Cao trong
viÖc sö dông hµnh vi ng«n ng÷ hái.
4. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi .
Chóng t«i t×m hiÓu hµnh vi ng«n ng÷ hái trong héi tho¹i qua 12 truyÖn
ng¾n cña Nam Cao.
1. NghÌo
7. Lang rËn
2. TrÎ con kh«ng ®îc ¨n thÞt chã
8. Mét b÷a no
3. ChÝ phÌo
9. TruyÖn t×nh
4. L·o H¹c
10. T c¸ch mâ
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 6 of 75.
6
Header Page 7 of 75.
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
5. Mét truyÖn xóv¬nia
11. §ãn kh¸ch
6. Nhá nhen
12. R×nh trém
5. ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
LuËn v¨n nµy chóng t«i sö dông ph¬ng ph¸p nghiªn cøu sau:
- Ph¬ng ph¸p kh¶o s¸t, thèng kª, ph©n lo¹i:
Kh¶o s¸t : 12 t¸c phÈm
Thèng kª : 308 phiÕu
Ph©n lo¹i : Hµnh vi ng«n ng÷ hái trùc tiÕp vµ hµnh vi ng«n ng÷
hái gi¸n tiÕp. Trong ®ã:
Hµnh vi ng«n ng÷ hái trùc tiÕp 118 phiÕu = 38,3%
Hµnh vi ng«n ng÷ hái gi¸n tiÕp 190 phiÕu = 61,6%
- Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch,®¸nh gi¸ .
Dùa vµo kÕt qu¶ thèng kª, ph©n lo¹i, chóng t«i ®· tiÕn hµnh ph©n tÝch
®¸nh gi¸ c¸ch thøc sö dông, nh÷ng biÓu hiÖn vµ môc ®Ých chøc n¨ng cña hµnh
vi ng«n hái ®îc thÓ hiÖn trong 12 truyÖn ng¾n kÓ trªn cña Nam Cao.
6. CÊu tróc luËn v¨n
PhÇn më ®Çu
1.LÝ do chän ®Ò tµi.
2. LÞch sö vÊn ®Ò
3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi.
4. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
6. CÊu tróc luËn v¨n
PhÇn néi dung
Ch¬ng 1: C¬ së lÝ thuyÕt
Ch¬ng 2: Hµnh vi ng«n ng÷ hái trùc tiÕp trong héi tho¹i qua
mét sè truyÖn ng¾n cña Nam Cao
Ch¬ng 3: Hµnh vi ng«n ng÷ hái gi¸n tiÕp trong héi tho¹i qua
mét sè truyÖn ng¾n cña Nam Cao
PhÇn kÕt luËn
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 7 of 75.
7
Header Page 8 of 75.
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
PhÇn néi dung
Ch¬ng 1 : c¬ së lÝ thuyÕt
1. Hµnh vi ng«n ng÷ vµ ph©n lo¹i hµnh vi ng«n ng÷ .
1.1. Hµnh vi ng«n ng÷ .
Austin lµ ngêi ®Æt nÒn t¶ng cho lÝ thuyÕt hµnh vi ng«n ng÷ . Theo «ng :
“khi chóng ta nãi n¨ng lµ chóng ta hµnh ®éng, chóng ta thùc hiÖn mét hµnh
®éng ®Æc biÖt mµ ph¬ng tiÖn lµ ng«n ng÷ ®Ó nãi cho ngêi nghe , t¸c ®éng
vµo ngêi nghe nh»m thùc hiÖn môc ®Ých nµo ®ã vµ t¬ng øng víi nã lµ sù
hëng øng, céng t¸c cña ngêi nghe”[3-88]
1.2. Ph©n lo¹i hµnh vi ng«n ng÷.
Austin chia hµnh vi ng«n ng÷ thµnh 3 lo¹i:
Hµnh vi t¹o lêi
Hµnh vi mîn lêi
Hµnh vi ë lêi
Trong ®ã hµnh vi ë lêi lµ ®èi tîng nghiªn cøu chñ yÕu cña Ng÷ dông
häc.
2. Hµnh vi ë lêi vµ ph©n lo¹i hµnh vi ë lêi.
2.1. Kh¸i niÖm
“Hµnh vi ë lêi lµ nh÷ng hµnh vi ngêi nãi thùc hiÖn ngay khi nãi n¨ng ,
hiÖu qu¶ cña chóng lµ nh÷ng hiÖu qu¶ thuéc ng«n ng÷, cã nghÜa lµ chóng g©y
ra mét ph¶n øng ng«n ng÷ t¬ng øng víi chóng á ngêi nhËn” [3-89]
Hµnh vi ë lêi t¹o ra hiÖu lùc nhÊt ®Þnh ®Ó rµng buéc ngêi nghe vµo
ho¹t ®éng giao tiÕp. Mçi hµnh vi ë lêi lµ mét ph¸t ng«n nãi n¨ng. Nã cã cÊu
tróc hai phÇn râ rÖt:
+HiÖu lùc ë lêi - kÝ hiÖu lµ f
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 8 of 75.
8
Header Page 9 of 75.
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
+Néi dung mÖnh ®Ò - kÝ hiÖu lµ p.
Mét hµnh vi ë lêi ®îc thùc hiÖn khi nã tháa m·n 4 ®iÒu kiÖn sau:
+ §iÒu kiÖn néi dung mÖnh ®Ò
+ §iÒu kiÖn chuÈn bÞ.
+ §iÒu kiÖn ch©n thµnh.
+ §iÒu kiÖn c¨n b¶n.
2.2. Ph©n lo¹i hµnh vi ë lêi.
Hµnh vi ë lêi bao gåm: Hµnh vi ë lêi trùc tiÕp vµ hµnh vi ë lêi gi¸n tiÕp
* Hµnh vi ë lêi trùc tiÕp: Lµ hµnh vi ng«n ng÷ sö dông ®óng víi ®Ých ë
lêi vµ ®iÒu kiÖn sö dông , chóng bao gåm ®ñ c¶ hÖ ®iÒu kiÖn. Ngêi ta gäi ®©y
lµ nh÷ng hµnh vi ng«n ng÷ ch©n thùc, ®ßi hái ngêi nghe tr¶ lêi ®óng víi néi
dung vÊn ®Ò mµ ngêi nãi ®· ®a ra.
VD1: SP1: - V¶i h«m nay b¸n mÊy xu?
SP2: - KÐm 3 xu d× ¹.
* Hµnh vi ë lêi gi¸n tiÕp: Lµ hµnh vi trong ®ã ngêi nãi thùc hiÖn hµnh
vi ë lêi nµy nhng l¹i nh»m hiÖu qu¶ cña mét hµnh vi ë lêi kh¸c. Nãi kh¸c ®I
®©y lµ nh÷ng hµnh vi ng«n ng÷ dïng kh«ng ®óng víi ®ÝÒu kiÖn sö dông cña
chóng.
Dùa vµo ®Ých ë lêi ngêi ta chia hµnh vi ng«n ng÷ thµnh nh÷ng lo¹i sau:
Hµnh vi ng«n ng÷ rµo ®ãn, hµnh vi ng«n ng÷ hái, ra lÖnh, yªu cÇu, khuyªn b¶o
høa hÑn, mêi, khen, chª, thÒ,….Khãa luËn nµy, chóng t«i t×m hiÓu vÒ hµnh vi
ng«n ng÷ hái.
3. Hµnh vi ng«n ng÷ hái.
3.1. HiÓu nh thÕ nµo vÒ hµnh vi ng«n ng÷ hái .
HiÖn nay cha cã mét kh¸i niÖm chung thèng nhÊt vÒ hµnh vi ng«n ng÷
hái. Cã rÊt nhiÒu ý kiÕn, quan niÖm ®îc ®a ra xung quanh lo¹i hµnh vi ng«n
ng÷ nµy. Qua tham kh¶o, t×m hiÓu quan niÖm cña nhiÒu t¸c gi¶, chóng t«i cho
r»ng: Hµnh vi ng«n ng÷ hái lµ hµnh vi ng«n ng÷ cã hiÖu lùc ë lêi lµ hái víi
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 9 of 75.
9
Header Page 10 of 75.
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
môc ®Ých thóc giôc ngêi nghe th«ng b¸o mét ®iÒu g× ®ã mµ ngêi nãi cha
râ hoÆc ®îc ngêi nãi nªu ra nh mét yªu cÇu cÇn ph¶i lµm s¸ng tá.
3.2. §Æc ®iÓm cña hµnh vi ng«n ng÷ hái.
Hµnh vi ng«n ng÷ hái lµ hµnh vi ng«n ng÷ thuéc nhãm hµnh vi biÓu c¶m
(tøc nhãm hµnh vi béc lé t×nh c¶m) nªn nã còng mang nh÷ng ®Æc ®iÓm cña
hµnh vi ë lêi nãi chung. Nã cã: BiÓu thøc ng÷ vi, kÕt cÊu lâi,néi dung më
réng, vµ tháa m·n ®Çy ®ñ 4 ®iÒu kiÖn. Ngoµi ra hµnh vi ng«n ng÷ hái cßn cã
®Æc ®iÓm:
- Lµ Hµnh vi ng«n ng÷ ®îc thùc hiÖn khi ngêi nãi cha râ,cha biÕt
vÒ th«ng tin g× ®ã vµ cã nhu cÇu muèn biÕt vÒ th«ng tin ®ã.
VD2: SP1:- Bµ ¨n c¬m cha ¹?
SP2:- Bµ ¨n råi.
Sp1 lµ chñ thÓ hái, sp2 lµ ®èi tîng tiÕp nhËn hµnh vi hái.
- Lµ lo¹i hµnh vi híng ngo¹i tøc lµ híng vµo ngêi nghe buéc ngêi
nghe ph¶i tr¶ lêi dï tr¶ lêi kh«ng biÕt.
VD3: SP1 : -B¸c lµm ¬n cho ch¸u hái b¹n Thanh quª Th¸i B×nh cã trä
ë ®©y kh«ng ¹?
SP2:- Xin lçi, b¸c kh«ng biÕt
- Ngoµi ra nã cßn thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng kh¸c nh: Chµo hái, yªu
cÇu, ph¶n b¸c, khuyªn r¨n, ®e däa, th¸ch thøc…
VD4: - Mµy muèn vu v¹ b¶o «ng?
(ChÝ phÌo)
§©y lµ lêi cña LÝ Cêng nãi víi ChÝ PhÌo. LÝ Cêng ®· thùc hiÖn hµnh vi hái
nhng kh«ng ph¶i lµ ®Ó hái (®Ó khai th¸c th«ng tin) mµ cã hiÖu lùc ®e däa ®èi
víi ChÝ PhÌo.
VD5: - TiÒn cña tao cã ph¶i vá hÕn ®©u mµ qu¼ng cho mµy?DÔ tao h¸m
l·i cña mµy l¾m ®Êy?
(ChÝ phÌo)
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 10 of 75.
10
Header Page 11 of 75.
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
ë ph¸t ng«n nµy cã h×nh thøc lµ hái nhng hiÖu lùc l¹i kh«ng ph¶i lµ ®Ó hái
mµ cã hiÖu lùc ®e do¹, tõ chèi. B¸ KiÕn tõ chèi viÖc cho ChÝ phÌo tiÒn.
- Theo Searle: “Mçi hµnh vi ë lêi ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ nh÷ng ®iÒu
kiÖn , «ng cßn gäi lµ quy t¾c ®Ó cho viÖc thùc hiÖn nã ®¹t hiÖu qu¶ ®óng víi
®Ých cña nã”[3-116]. Víi 4 ®iÒu kiÖn mµ Searle ®a ra th× mçi ®iÒu kiÖn l¹i
®îc biÓu hiÖn kh¸c nhau tïy theo tõng ph¹m trï, tõng lo¹i, tõng hµnh vi ë lêi
cô thÓ. Hµnh vi ng«n ng÷ hái víi t c¸ch lµ mét hµnh vi ë lêi còng cÇn ph¶i
tháa m·n nh÷ng ®iÒu kiÖn sau:
+§iÒu kiÖn néi dung mÖnh ®Ò: Bao gåm nh÷ng c©u hái (mÖnh ®Ò) vµ
nh÷ng c©u hái khÐp kÝn (hµm mÖnh ®Ò).
+§iÒu kiÖn c¨n b¶n: Ngêi hái kh«ng biÕt lêi gi¶i ®¸p
C¶ ®èi víi ngêi hái, c¶ ®èi víi ngêi tr¶ lêi kh«ng
ch¾c ch¾n r»ng bÊt kÓ thÕ nµo ngêi tr¶ lêi còng cung cÊp th«ng tin ngay lóc
trß chuyÖn nÕu ngêi hái kh«ng hái.
+ §iÒu kiÖn ch©n thµnh: Ngêi hái thùc sù mong muèn cã ®îc th«ng
tin vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ®· ®a ra ®Ó hái.
+ §iÒu kiÖn chuÈn bÞ: Nh»m cè g¾ng nhËn ®îc th«ng tin tõ ngêi tr¶
lêi.
+ Ngoµi 4 ®iÒu kiÖn trªn, hµnh vi ng«n ng÷ hái cßn ph¶i tháa m·n ®iÒu
kiÖn : “mèi quan hÖ liªn c¸ nh©n gi÷a ngêi hái vµ ngêi ®îc hái”. §ã lµ
mèi quan hÖ liªn c¸ nh©n gi÷a nh÷ng ngêi tham gia héi tho¹i . §iÒu kiÖn nµy
chi phèi tíi viÖc sö dông ng«n ng÷ cña c¸c nh©n vËt khi giao tiÕp.
3.3. Ph©n lo¹i hµnh vi ng«n ng÷ hái.
Hµnh vi ng«n ng÷ hái ®îc chia thµnh hai lo¹i: Hµnh vi ng«n ng÷ hái
trùc tiÕp vµ hµnh vi hái gi¸n tiÕp.
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 11 of 75.
11
Header Page 12 of 75.
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
3.3.1. Hµnh vi ng«n ng÷ hái trùc tiÕp.
Lµ hµnh vi ng«n ng÷ cã hiÖu lùc ë lêi lµ hái vµ ngêi hái hoµn toµn
cha biÕt vÒ néi dung vÊn ®Ò khi ®a ra c©u hái . Hä thùc sù mong muèn nhËn
®îc c©u tr¶ lêi tõ phÝa ngêi tiÕp nhËn.
VD6: SP1: -Bµ ®· ¨n c¬m cha ¹?
SP2: -Bµ ¨n råi.
3.3.2.Hµnh vi ng«n ng÷ hái gi¸n tiÕp.
Lµ hµnh vi ng«n ng÷ cã h×nh thøc lµ hµnh vi ng«n ng÷ hái nhng l¹i
híng tíi hiÖu lùc thuéc mét hµnh vi ë lêi kh¸c nh: §e däa, khuyªn nhñ,
ph¶n b¸c, chª bai, ph¶n ¸nh sù ng¹c nhiªn, chµo, kh¼ng ®Þnh, phñ ®Þnh….
VD7: SP1:- Sao anh tµn nhÉn thÕ?
SP2: ….
HiÖu lùc ë lêi trong ph¸t ng«n cña sp1 kh«ng ph¶i khai th¸c th«ng tin
mµ lµ phª ph¸n tr¸ch mãc vÒ hµnh ®éng øng xö cña sp2.
4. Héi tho¹i.
4.1. Kh¸i niÖm.
Héi tho¹i lµ ho¹t ®éng thêng xuyªn, phæ biÕn gi÷a ngêi víi ngêi
trong x· héi. Nã lµ ho¹t ®éng mµ ë ®ã ngêi nãi dïng ng«n ng÷ ®Ó t¬ng t¸c
trao ®æi mét vÊn ®Ò hoÆc mét th«ng tin nµo ®ã tíi ngêi nghe. Héi tho¹i cßn lµ
biÓu hiÖn cô thÓ mét chøc n¨ng cña ng«n ng÷. §ã lµ chøc n¨ng lµm c«ng cô
®Ó giao tiÕp.
Nãi nh t¸c gi¶ §ç H÷u Ch©u: “Héi tho¹i lµ h×nh thøc giao tiÕp thêng
xuyªn phæ biÕn cña ng«n ng÷ nã còng lµ h×nh thøc c¬ së cña mäi ho¹t ®éng
ng«n ng÷ kh¸c”[3-206].
4.2. C¸c h×nh thøc héi tho¹i.
Héi tho¹i gåm cã: song tho¹i, tam tho¹i vµ ®a tho¹i(Trong ®ã song
tho¹i lµ ®iÓn h×nh).
Héi tho¹i diÔn ra theo sù vËn ®éng: Trao lêi-®¸p lêi vµ sù t¬ng t¸c.
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 12 of 75.
12
Header Page 13 of 75.
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
Héi tho¹i lµ mét ho¹t ®éng cã ®Ých diÔn tiÕn theo nh÷ng quy t¾c nhÊt
®Þnh. Cã 3 quy t¾c quan träng chi phèi ®Õn sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña mét
cuéc tho¹i,®ã lµ:
- Quy t¾c ®iÒu hµnh lu©n phiªn lît lêi.
- Quy t¾c ®iÒu hµnh néi dung cña héi tho¹i.
- Quy t¾c chi phèi quan hÖ liªn c¸ nh©n – phÐp lÞch sù.
V× vËy bÊt cø ai muèn tham gia héi tho¹i b»ng lêi mét c¸ch thµnh thùc còng
ph¶i t«n träng 3 quy t¾c trªn.
4.3. CÊu tróc héi tho¹i.
Theo trêng ph¸i lÝ thuyÕt héi tho¹i ë Thôy SÜ vµ Ph¸p th× héi tho¹i lµ
mét tæ chøc t«n ti nh mét ®¬n vÞ có ph¸p bao gåm c¸c ®¬n vÞ sau:
§¬n vÞ ®¬n tho¹i: Tham tho¹i, hµnh vi ng«n ng÷.
§¬n vÞ lìng tho¹i: Cuéc tho¹i, ®o¹n tho¹i, cÆp tho¹i.
*Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a héi tho¹i ®êi thêng vµ héi tho¹i trong v¨n
häc.
- Gièng nhau: §Òu cã c¸c nh©n vËt tham gia héi tho¹i.
§Òu diÔn ra díi h×nh thøc ®èi tho¹i.
- Kh¸c nhau: Héi tho¹i ®êi thêng diÔn ra trùc tiÕp gi÷a c¸c nh©n vËt
tham gia héi tho¹i.
Héi tho¹i v¨n häc diÔn ra c¶ h×nh thøc ®èi tho¹i vµ h×nh
thøc ®éc tho¹i.
Héi tho¹i ®êi thêng diÔn ra qua ng«n ng÷ cña chÝnh nh©n
vËt giao tiÕp.
Héi tho¹i v¨n häc diÔn ra qua ng«n ng÷ cña nh©n vËt ®·
®îc t¸c gi¶, nhµ v¨n gät giòa, s¸ng t¹o.
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 13 of 75.
13
Header Page 14 of 75.
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
5. Hµnh vi ng«n ng÷ hái trong héi tho¹i ë mét sè truyªn ng¾n cña Nam
Cao.
Nam Cao ®îc ®¸nh gi¸ lµ c©y bót bËc thÇy vÒ truyÖn ng¾n trong dßng
v¨n häc hiÖn thùc phª ph¸n (1930-1945). Qua sù chän läc nghiªm kh¾c cña
thêi gian, t¸c phÈm cña «ng kh«ng nh÷ng kh«ng bÞ r¬i vµo quªn l·ng mµ
ngîc l¹i nã ®ång hµnh víi thêi gian vµ sèng m·i trong lßng ®éc gi¶. Mét
trong nh÷ng yÕu tè gãp phÇn t¹o lªn sù thµnh c«ng nµy lµ c¸ch thøc sö dông
c©u v¨n vµ yÕu tè ng«n ng÷
Qua ng«n ng÷, thÕ giíi nh©n vËt trong s¸ng t¸c cña Nam Cao hiÖn lªn
sèng ®éng nhiÒu vÎ, ®a chiÒu vµ ch©n thùc khiÕn cho ngêi ®äc cã c¶m gi¸c
nh©n vËt trong t¸c phÈm Nam Cao nhiÒu khi “ThËt h¬n con ngêi thËt”.
ë khãa luËn nµy, chóng t«i kh«ng ®i vµo t×m hiÓu c¸c kiÓu c©u vµ ng«n
ng÷ trong s¸ng t¸c cña Nam Cao, mµ chØ ®i vµo t×m hiÓu hµnh vi ng«n ng÷ hái
trong héi tho¹i ë mét sè truyÖn ng¾n cña «ng. Qua kh¶o s¸t 12 t¸c phÈm cña
Nam Cao,chóng t«i thÊy hµnh vi ng«n ng÷ hái xuÊt hiÖn víi tÇn sè rÊt lín,
trong c¶ ®èi tho¹i vµ ®éc tho¹i.
§èi tho¹i : Lµ nãi chuyÖn qua l¹i gi÷a hai hay nhiÒu ngêi víi nhau [8336]
§éc tho¹i : Lµ nãi mét m×nh tr¸i víi ®èi tho¹i [8-338] ®éc tho¹i lµ hiÖn
tîng ®èi tho¹i cã mét nh©n vËt nhng cã sù ph©n ®«i nh©n c¸ch: nh©n c¸ch
nãi vµ nh©n c¸ch nghe.[3-201]
VD8 : L·o H¹c ¬i! B©y giê th× t«i hiÓu t¹i sao l·o kh«ng muèn b¸n con
chã vµng cña L·o.L·o chØ cßn mét m×nh nã ®Ó lµm khu©y…
(L·o H¹c)
§ã lµ dßng ®éc tho¹i néi t©m cña «ng Gi¸o, «ng Gi¸o nãi víi L·o H¹c nhng
lµ nãi cho m×nh nghe vÒ lÝ do L·o b¸n con chã vµng. Trong dßng ®éc tho¹i
cña «ng gi¸o ®· cã sù ph©n ®«i nh©n c¸ch, nh©n c¸ch nãi vµ nh©n c¸ch nghe.
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 14 of 75.
14
Header Page 15 of 75.
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
*Tãm l¹i :
Hµnh vi ng«n ng÷ hái trong héi tho¹i qua mét sè truyÖn ng¾n cña Nam
Cao xuÊt hiÖn c¶ trong ®èi tho¹i vµ ®éc tho¹i, xuÊt hiÖn c¶ trong ng«n ng÷
nh©n vËt vµ ng«n ng÷ t¸c gi¶, víi h×nh thøc hái trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. Ph¶i nãi
r»ng, th«ng qua hµnh vi ng«n ng÷ hái néi dung vÊn ®Ò ®îc lµm s¸ng tá, ®Æc
®iÓm, tÝnh c¸ch cña nh©n vËt trë nªn sèng ®éng. Qua ®ã ngêi ®äc thÊy ®îc
t tëng t¸c phÈm, tµi n¨ng nghÖ thuËt còng nh nÐt riªng ®éc ®¸o kh«ng thÓ
lÉn trong c¸c s¸ng t¸c cña Nam Cao.
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 15 of 75.
15
Header Page 16 of 75.
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Ch¬ng 2: Hµnh vi ng«n ng÷ hái trùc tiÕp
trong héi tho¹i ë mét sè truyÖn ng¾n
cña Nam Cao
1. HiÓu nh thÕ nµo vÒ HVNNHGT .
- Hµnh vi ng«n ng÷ hái nãi chung vµ hµnh vi ng«n ng÷ hái trùc tiÕp nãi
riªng ®îc nhiÒu nhµ nghiªn cøu quan t©m, t×m hiÓu. Nhng ®Õn nay vÉn cha
cã mét ®Þnh nghÜa thèng nhÊt vÒ kh¸i niÖm nµy. T¸c gi¶ §µo Thanh Lan víi
“c¸ch biÓu hiÖn hµnh ®éng cÇu khiÕn giao tiÕp b»ng c©u hái” trªn t¹p chÝ
ng«n ng÷ sè 11 n¨m 2005; t¸c gi¶ NguyÔn ChÝ Hoµ víi “Thö t×m hiÓu ph¸t
ng«n hái vµ ph¸t ng«n tr¶ lêi trong sù t¬ng t¸c lÉn nhau gi÷a chóng trªn
b×nh diÖn giao tiÕp” trªn t¹p chÝ ng«n ng÷ sè 1 n¨m1993; t¸c gi¶ NguyÔn ThÞ
Th×n, Chu ThÞ Thanh T©m trong luËn ¸n phã tiÕn sÜ … còng ®· r¶i r¸c ®Ò
xuÊt mét sè quan niÖm vÒ c©u nghi vÊn, hµnh vi ng«n ng÷ hái trong tiÕng
ViÖt.
- Trªn c¬ së tham kh¶o, kÕ thõa kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ ®·
kÓ trªn, chóng t«i cho r»ng:
HVNNHTT lµ hµnh vi ng«n ng÷ mµ ngêi thùc hiÖn hµnh vi hái hoµn
toµn cha biÕt hoÆc biÕt nhng cha chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ vÒ néi dung, th«ng tin
m×nh muèn biÕt nªn hái nh»m môc ®Ých khai th¸c th«ng tin vµ híng ®Õn néi
dung toµn thÓ cña hµnh vi tr¶ lêi.
VD9: SP1 : - Ch¸u ¨n c¬m cha?
SP2 :- Ch¸u ¨n råi ¹.
ë cÆp tho¹i nµy Sp1 thùc hiÖn hµnh vi hái trùc tiÕp víi ®Ých híng tíi lµ khai
th¸c th«ng tin mµ m×nh hoµn toµn cha biÕt. Hµnh vi hái cña Sp1 ®· nhËn
®îc hµnh vi tr¶ lêi tõ Sp2. Nh vËy môc ®Ých cña Sp1 ®· thùc hiÖn ®îc.
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 16 of 75.
16
Header Page 17 of 75.
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
VD10: SP1: -Em cßn bÞ sèt n÷a kh«ng ?
SP2: - Em ®ì råi ¹.
Trong cÆp tho¹i nµy SP1 ®· biÕt SP2 bÞ sèt nhng kh«ng biÕt ®· ®ì hay cha
nªn thùc hiÖn HVNNHTT khai th¸c th«ng tin mét c¸ch chÝnh x¸c vÒ t×nh
tr¹ng søc khoÎ cña SP2. Qua hµnh vi tr¶ lêi cña SP2 th× SP1 ®· tho¶ m·n ®îc
môc ®Ých giao tiÕp cña m×nh.
- HVNNHTT lµ hµnh vi ng«n ng÷ ®îc sö dông phæ biÕn kh«ng chØ
trong giao tiÕp hµng ngµy mµ cßn ®îc c¸c nhµ v¨n s¸ng t¹o mét c¸ch linh
ho¹t trong c¸c s¸ng t¸c cña m×nh. VËy HVNNHTT ®îc biÓu hiÖn nh thÕ nµo
trong héi tho¹i ë mét sè truyÖn ng¾n cña nhµ v¨n Nam Cao? Ch¬ng nµy
chóng t«i sÏ tËp trung t×m hiÓu vÊn ®Ò nµy.
2. BiÓu hiÖn cña HVNNHTT trong héi tho¹i ë mét sè truyÖn ng¾n cña
Nam Cao.
2.1. HVNNHTT khai th¸c th«ng tin qua c©u hái ®Çy ®ñ.
C©u hái ®Çy ®ñ lµ c©u hái cã ®ñ c¸c thµnh phÇn theo cÊu tróc ng÷ ph¸p.
CÊu tróc cña c©u hái ®Çy ®ñ trong tiÕng ViÖt lµ: CN +VN(tõ ®Ó hái) +?
VD11: Con// ®· häc bµi cha?
Trong giao tiÕp, ngêi ph¸t ng«n thùc hiÖn HVNNHTT qua c©u hái ®Çy ®ñ
kh«ng chØ dïng ®Ó khai th¸c nh÷ng th«ng tin m×nh cha biÕt mµ cßn gãp
phÇn thÓ hiÖn hoµn c¶nh giao tiÕp, vai giao tiÕp.
Qua thèng kª, chóng t«i thu ®îc 15/118 HVNNHTT®îc thùc hiÖn
b»ng c©u hái ®Çy ®ñ.
VD12: B¸ KiÕn: -Anh ChÝ ®i ®©u ®Êy?
ChÝ PhÌo: -L¹y cô ¹ .Con ®Õn cöa cô ®Ó kªu cô mét viÖc ¹.
(ChÝ PhÌo)
ë VD nµy ngêi thùc hiÖn HVNNH lµ B¸ KiÕn. XÐt vÒ tuæi t¸c vµ ®Þa
vÞ x· héi th× B¸ KiÕn lµ ngêi cã vÞ thÕ x· héi cao h¬n ChÝ PhÌo. B¸ KiÕn cã
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 17 of 75.
17
Header Page 18 of 75.
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
thÓ hái: §i ®©u ®Êy? Nhng ë ®©y nh»m khai th¸c th«ng tin vÒ môc ®Ých ®Õn
nhµ m×nh cña ChÝ PhÌo, B¸ kiÕn ®· sö dông chñ ng÷: “anh ChÝ”. ViÖc sö
dông chñ ng÷ kh«ng nh÷ng t¹o thµnh hµnh vi ng«n ng÷ hái ®Çy ®ñ mµ cßn
thÓ hiÖn mét dông ý kh¸c. §ã lµ B¸ KiÕn ®· tá ra tr©n träng kÎ cã vÞ thÕ x· héi
thÊp h¬n m×nh nh»m t¹o thiÖn c¶m cho ChÝ PhÌo. §Ó ®¸p l¹i hµnh vi hái ®ã,
ChÝ PhÌo ®· ph¶n håi b»ng hµnh vi tr¶ lêi rÊt ®Çy ®ñ : Con// ®Õn cöa cô ®Ó
kªu cô mét viÖc ¹. Nh vËy gi÷a hµnh vi hái vµ hµnh vi tr¶ lêi cã sù t¬ng
®ång vÒ h×nh thøc thÓ hiÖn vµ ë ®©y râ rµng ngêi hái ®· ®¹t ®îc môc ®Ých
giao tiÕp cña m×nh .
VD13: T«i:- Anh ®Þnh kÕt nh thÕ nµo ?
Lu:- Nh sù ®· x¶y ra, bëi v× truyÖn nµy lµ truyÖn thËt
(TruyÖn t×nh)
Nh©n vËt T«i thùc hiÖn hµnh vi hái mét c¸ch trùc tiÕp víi c©u hái ®Çy ®ñ
:Anh//®Þnh kÕt nh thÕ nµo? Th«ng tin mµ T«i cÇn biÕt lµ b¹n m×nh kÕt thóc
truyÖn ng¾n nh thÕ nµo? §¸p l¹i hµnh vi hái cña b¹n, Lu ®· tr¶ lêi ®óng vµo
c©u hái. Nh thÕ môc ®Ých cña ngêi hái ®· ®¹t ®îc .
T¬ng tù cßn nhiÒu dÉn chøng tiªu biÓu cho c¸ch thøc sö dông nµy
nhng chóng t«i kh«ng thÓ trÝch dÉn tÊt c¶ trong luËn v¨n mµ chØ ®a ra mét
sè dÉn chøng tiªu biÓu ®Ó thÊy ®îc mét d¹ng biÓu hiÖn h×nh thøc cña hµnh vi
ng«n ng÷ hái.
2.2. HVNNHTT khai th¸c th«ng tin qua c©u hái rót gän.
C©u hái rót gän lµ c©u hái kh«ng cã ®Çy ®ñ c¸c phÇn theo cÊu tróc ng÷
ph¸p.
Theo thèng kª chóng t«i thu ®îc 27/118 HVNNHTT khai th¸c th«ng
tin qua c©u hái rót gän .
C©u hái rót gän kh«ng chØ dïng ®Ó khai th¸c th«ng tin mµ cßn thÓ hiÖn
mèi quan hÖ gi÷a c¸c nh©n vËt trong giao tiÕp. Ngoµi ra cßn thÓ hiÖn th¸i ®é
cña c¸c nh©n vËt khi tham gia giao tiÕp.
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 18 of 75.
18
Header Page 19 of 75.
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
VD14: ChÞ Chuét: - Sao thÕ?
C¸i G¸i : - Nh¹t qu¸ bu ¹.
(NghÌo)
ChÞ Chuét thùc hiÖn HVNNHTT ®Ó khai th¸c th«ng tin vÒ hµnh ®éng cña c¸i
G¸i qua c©u v¨n chØ víi hai tõ “sao thÕ” ®¸p tr¶ l¹i c©u hái cña mÑ, c¸i G¸i ®·
gi¶i thÝch mét c¸ch cô thÓ vµ ®Çy ®ñ. ë ®©y c©u tr¶ lêi ®¸p øng ®óng môc ®Ých
cña ngêi hái .
C¸ch thøc thùc hiÖn HVNNHTT cña chÞ Chuét ®· thÓ hiÖn ®îc quan hÖ
gi÷a c¸c nh©n vËt tham gia giao tiÕp, ®ã lµ quan hÖ mÑ con hÕt søc th©n mËt,
gÇn gòi .§ång thêi cßn thÓ hiÖn tÊm lßng, t×nh c¶m cña ngêi mÑ ®èi víi con
g¸i m×nh.
VD15: Bµ Cùu: - G× thÕ?
C« §Ýnh: - Lang RËn vµo buång mô Lîi.
Bµ Cùu: - Míi vµo µ?
C« §Ýnh: - Míi vµo, mµ vµo xong, chóng ®ãng cöa ngay.
( Lang rËn)
Trong ®o¹n tho¹i trªn cã 4 lît lêi. Trong ®ã cã 2 lît lêi thùc hiÖn hµnh vi
ng«n ng÷ hái ®îc Bµ Cùu nãi ra. T¬ng øng víi nã lµ 2 hµnh vi tr¶ lêi cña C«
§Ýnh . Hµnh vi hái ®îc thùc hiÖn b»ng c¸ch dïng c©u hái rót gän “g× thÕ?”
vµ “míi vµo µ?”. C¶ 2 hµnh vi hái ®Òu kh«ng cã chñ ng÷, ®Òu híng trùc tiÕp
vµo ngêi ®îc hái. Nã thÓ hiÖn mèi quan hÖ th©n thiÕt, gÇn gòi gi÷a hai nh©n
vËt (chÞ d©u nãi víi em chång). Giao tiÕp v× thÕ mµ hÕt søc tù nhiªn.
Víi c¸ch thøc sö dông HVNNHTT nh trªn, cã thÓ nãi ®©y lµ h×nh thøc
®îc a chuéng trong héi tho¹i gi÷a nh÷ng ngêi cïng vai giao tiÕp. ë ®©y hä
kh«ng c©u lÖ, rËp khu«n mµ linh ®éng híng trùc tiÕp vµo ngêi ®èi diÖn.Lo¹i
HVNNHTT nµy ®îc sö dông víi tÇn sè rÊt cao trong c¸c s¸ng t¸c v¨n häc
nãi chung vµ trong c¸c truyÖn ng¾n cña Nam Cao nãi riªng.
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 19 of 75.
19
Header Page 20 of 75.
GVHD : KhuÊt ThÞ Lan
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
2.3. Hµnh vi ng«n ng÷ hái trùc tiÕp khai th¸c th«ng tin qua c©u hái ®¶o
trËt tù chñ – vÞ.
Nh chóng ta ®· biÕt, trong tiÕng ViÖt c©u thêng ®îc s¾p xÕp theo trËt
tù: CN/ VN… Tuy nhiªn, tuú vµo hoµn c¶nh giao tiÕp mµ ngêi nãi cã thÓ
thay ®æi trËt tù th«ng thêng nµy ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých giao tiÕp nhÊt ®Þnh.
Qua thèng kª, chóng t«i ®· thu ®îc 10/118 HVNNHTT khai th¸c th«ng tin
qua h×nh thøc c©u hái ®¶o trËt tù chñ vÞ.
VD16 : Trong truyÖn “NghÌo” th»ng Cu con trai chÞ Chuét ®ãi qu¸
kh«ng cã g× ¨n, thÊy bu nã ®ang nÊu nåi “chÌ” trªn bÕp l©u qu¸ nã hái :
Th»ng cu : - S¾p chÝn cha, bu?
ChÞ Chuét :- (chÐp miÖng): Th«i ®©y, chÝn ch¶ chÝn th× ®õng, b¾c mÑ nã
ra cho chóng mµy ¨n kh«ng cã chóng mµy lµm téi còng chÕt.
(NghÌo)
ë ®©y c©u hái mµ th»ng cu hái mÑ theo ®óng trËt tù sÏ ph¶i lµ :
- Tha bu s¾p chÝn cha ¹?
ViÖc ®¶o vÞ trÝ vÞ ng÷ lªn tríc chñ ng÷ nh»m nhÊn m¹nh vµo ®èi tîng
®îc nãi tíi. ë ®©y ®èi tîng mµ th»ng cu híng tíi kh«ng ph¶i lµ mÑ nã mµ
lµ nåi chÌ trªn bÕp. V× vËy, ®Ó nhÊn m¹nh th«ng tin vÒ ®èi tîng t¸c gi¶ ®·
®a vÞ ng÷ lªn tríc chñ ng÷ .
Cã thÓ nãi chÝnh sù thÊu hiÓu, sù c¶m th«ng xãt xa tríc c¸i ®ãi khæ
cña ngêi lao ®éng ®· gióp ngßi bót Nam Cao lùa chän ®îc c¸ch diÔn ®¹t
hîp lý cho nh©n vËt cña m×nh. Nh©n vËt qua lêi tho¹i ®Æc biÖt lµ qua hµnh vi
ng«n ng÷ hái ®· ®îc hiÖn lªn râ nÐt, Ên tîng trong t©m tëng ngêi ®äc.
VD17 :
L·o H¹c : - T«i muèn nhê «ng mét viÖc…
¤ng gi¸o: - ViÖc g× thÕ, cô?
L·o H¹c : - ¤ng gi¸o ®Ó t«i nãi, Nã h¬i dµi mét tý.
(L·o H¹c)
Vò ThÞ MÕn – Líp K29C Ng÷ V¨n
Footer Page 20 of 75.
20
- Xem thêm -
.PDF 
54 
28 
85 
