TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
KHOA KINH TẾ & PTNT
---------------------------
BÁO CÁO KẾT QUẢ
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG
MÃ SỐ: T2016 - 18
Tên đề tài:
GIẢI PHÁP TĂNG THU NHẬP CHO
NGƯỜI SẢN XUẤT CHÈ TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN
CHỦ TRÌ ĐỀ TÀI: ThS. LÀNH NGỌC TÚ
THÁI NGUYÊN, 2016
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
KHOA KINH TẾ & PTNT
---------------------------
BÁO CÁO KẾT QUẢ
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG
MÃ SỐ: T2016 - 18
Tên đề tài:
GIẢI PHÁP TĂNG THU NHẬP CHO
NGƯỜI SẢN XUẤT CHÈ TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN
CHỦ TRÌ ĐỀ TÀI: ThS. LÀNH NGỌC TÚ
THÁI NGUYÊN, 2016
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
KHOA KINH TẾ & PTNT
---------------------------
BÁO CÁO KẾT QUẢ
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG
MÃ SỐ: T2016 - 18
Tên đề tài:
GIẢI PHÁP TĂNG THU NHẬP CHO
NGƯỜI SẢN XUẤT CHÈ TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN
Chủ nhiệm đề tài: ThS. Lành Ngọc Tú
Cùng tham gia đề tài:
ThS. Nguyễn Thị Giang
ThS. Nguyễn Thị Châu
ThS. Đặng Thị Bích Huệ
ThS. Nguyễn Quốc Huy
Khoa Kinh tế và PTNT
Thời gian thực hiện: 01/2016 - 01/2017
Đơn vị chủ trì: Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn
THÁI NGUYÊN, 2016
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
KHOA KINH TẾ & PTNT
---------------------------
BÁO CÁO KẾT QUẢ
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG
MÃ SỐ: T2016 - 18
Tên đề tài:
GIẢI PHÁP TĂNG THU NHẬP CHO
NGƯỜI SẢN XUẤT CHÈ TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN
Chủ nhiệm đề tài: ThS. Lành Ngọc Tú
Cùng tham gia đề tài:
ThS. Nguyễn Thị Giang
ThS. Nguyễn Thị Châu
ThS. Đặng Thị Bích Huệ
ThS. Nguyễn Quốc Huy
Khoa Kinh tế và PTNT
Thời gian thực hiện: 01/2016 - 01/2017
Đơn vị chủ trì: Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn
THÁI NGUYÊN, 2016
LỜI CẢM ƠN
Nghiên cứu khoa học là một hoạt động vô cùng quan trọng đối với mỗi giáo
viên trong quá trình giảng dạy và công tác tại trường Đại học Nông
Lâm Thái
Nguyên. Quá trình nghiên cứu giúp cho mỗi giáo viên có thể nâng cao được
kinh
nghiệm thực tế phục vụ trực tiếp công tác giảng dạy cũng như nghiên cứu của
mình.
Để quá trình nghiên cứu đạt được kết quả như ngày hôm nay, tôi xin chân
thành cảm ơn Các Thầy trong BCN Khoa Kinh tế và PTNT cùng các Thầy Cô
giáo trong khoa đã cùng tham gia và giúp đỡ tôi hoàn thành nghiên cứu này.
Tôi xin chân thành cảm ơn UBND xã Phúc Trìu, UBND xã Tân Cương,
UBND xã Thịnh Đức UBND TP Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên đã tạo điều
kiện
giúp đỡ tôi trong suốt thời gian nghiên cứu đề tài.
Thái Nguyên ngày 15 tháng 01 năm 2017
Chủ trì đề tài
Lành Ngọc Tú
MỤC LỤC
LỜI CẢM
ƠN ......................................................................................................... i
MỤC
LỤC ..............................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................
iv
DANH MỤC CÁC HÌNH ......................................................................................
v
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ....................................................
vi
MỞ
ĐẦU ................................................................................................................ 1
1. Tính cấp thiết của đề tài........................................................................... 1
2. Mục tiêu của đề tài .................................................................................. 2
3. Ý nghĩa của đề tài .................................................................................... 3
Chương 1:
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU .......................................................... 4
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài ..................................................................... 4
1.1.1. Cơ sở lý luận .................................................................................. 4
1.1.2 Cơ sở thực tiễn .............................................................................. 15
1.1.3 Tình hình sản xuất và tiêu thụ chè ở tỉnh Thái Nguyên .................. 21
Chương 2:
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
..............................................................................................................................
23
2.1 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................ 23
2.1.1 Đối tượng ...................................................................................... 23
2.1.2 Phạm vi ......................................................................................... 23
2.2 Địa điểm và thời gian nghiên cứu ....................................................... 23
2.3 Nội dung nghiên cứu ........................................................................... 23
2.4 Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 23
2.4.1 Phương pháp thu thập số liệu ......................................................... 23
2.4.2 Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu ............................................. 25
Chương 3:
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................... 26
3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ............................................................. 26
3.1.1. Điều kiện tự nhiên - kinh tế và xã hội ........................................... 26
3.1.2. Những lợi thế và khó khăn trong quá trình phát triển sản xuất chè ở
Thái Nguyên .......................................................................................... 31
3.1.3. Tình hình phát triển sản xuất, chế biến, tiêu thụ chè Thái Nguyên 32
3.2. Thực trạng tình hình sản xuất kinh doanh chè trên địa bàn thành phố
Thái Nguyên ............................................................................................. 37
3.2.1 Tình hình chung về sản xuất chè của thành phố Thái Nguyên ....... 38
3.2.2 Đặc điểm của nhóm hộ được điều tra ............................................ 40
3.2.3 Các chính sách hỗ trợ phát triển chè. ............................................. 49
3.3 Một số khó khăn, thuận lợi và các nguyên nhân ảnh hưởng đến sản xuất
kinh doanh của các hộ nông dân ................................................................ 51
3.4 Một số giải pháp nhằm phát triển sản xuất kinh doanh chè nâng cao thu
nhập cho người sản xuất chè ..................................................................... 53
3.4.1 Nâng cao hiệu quả sản xuất, đồng thời giảm chi phí cho sản xuất và
chế biến chè ........................................................................................... 54
3.4.2 Cơ cấu giống và kế hoạch mở rộng diện tích, năng suất chất lượng
chè và sản xuất chè nguyên liệu ............................................................. 55
3.4.3 Tăng cường củng cố cơ sở vật chất kĩ thuật, áp dụng khoa học kĩ
thuật cho hoạt động chế biến chè ............................................................ 56
3.4.4 Tăng cường hoạt động thông tin thị trường và xúc tiến thương mại
để tiêu thụ sản phẩm chè ........................................................................ 58
3.4.5 Giải pháp về các chính sách phát triển chè. .................................. 59
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................
62
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................
65
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1: Diện tích, năng suất, sản lượng chè năm 2013 của một số nước
trên thế giới ............................................................................ 16
Bảng 1.2: Diện tích, năng suất, sản lượng chè Việt Nam từ năm 2010 - 2013
............................................................................................... 18
Bảng 3.1: Tình hình đất đai của thành phố Thái Nguyên năm 20122014 ....................................................................................... 28
Bảng 3.2: Cơ cấu giống chè ở Thái Nguyên .......................................... 33
Bảng 3.3: Tỉ lệ cơ cấu giống theo huyện năm 2015 ............................... 34
Bảng 3.4: Diện tích, sản lượng chè búp tươi theo huyện, thành phố, thị
xã ........................................................................................... 35
Bảng 3.5: Xuất khẩu chè ở tỉnh Thái Nguyên ........................................ 36
Bảng 3.6: Diện tích - năng suất - sản lượng chè năm 2015 .................... 39
Bảng 3.7: Tình hình nhân lực của hộ ..................................................... 40
Bảng 3.8: Phương tiện sản xuất của hộ .................................................. 42
Bảng 3.9: Chi phí sản xuất chè của hộ ................................................... 43
Bảng 3.10: Kết quả sản xuất chè của hộ ................................................ 47
Bảng 3.11: Hiệu quả sản xuất chè của hộ .............................................. 48
Bảng 3.12: Nhu cầu của người dân về hỗ trợ vốn .................................. 50
Bảng 3.13: Nguyện vọng của người dân về chính sách của Nhà nước ... 51
Bảng 3.14: Ý kiến của hộ nông dân về những hạn chế trong sản xuất,
chế biến ................................................................................. 52
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 3.1: Quy trình chế biến chè xanh .................................................. 45
Hình 3.2: Sơ đồ tiêu thụ sản phẩm chè .................................................. 47
TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP CƠ SỞ
Tên đề tài: “Giải pháp tăng thu nhập cho người sản xuất chè trên địa
bàn
thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên”
- Mã số: T2016 - 18
- Chủ nhiệm đề tài: ThS. Lành Ngọc Tú Tel: 0977.482.586
E-mail:
[email protected]
- Cơ quan chủ trì đề tài: Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn. Trường
Đại học Nông Lâm Thái Nguyên.
- Cơ quan và cá nhân phối hợp thực hiện: ThS. Nguyễn Thị Châu, ThS.
Nguyễn Thị Giang, ThS. Đặng Thị Bích Huệ và ThS. Nguyễn Quốc Huy.
- Thời gian thực hiện: tháng 01/2016 đến tháng 01/2017
1. Mục tiêu:
Thông qua việc nghiên cứu thực trạng sản xuất và tiêu thụ chè để từ đó
đưa ra giải pháp phù hợp nhằm nâng cao thu nhập cho người dân trồng chè
trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên
2. Nội dung chính:
Đánh giá thực trạng sản xuất và tiêu thụ sản phẩm chè thành phố Thái
Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
Đánh giá hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh chè của các hộ nông
dân.
Những thuận lợi, khó khăn, nguyên nhân ảnh hưởng đến việc sản xuất
và tiêu thụ sản phẩm.
Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển sản xuất kinh doanh chè nâng
cao thu nhập cho người sản xuất chè tại địa bàn nghiên cứu.
viii
3. Kết quả chính đạt được:
Đã đánh giá được thực trạng sản xuất và tiêu thụ sản phẩm chè thành phố
Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
Đã phân tích được hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh chè của các
hộ nông dân.
Đã xác định được những thuận lợi, khó khăn, nguyên nhân ảnh hưởng
đến việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.
Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển sản xuất kinh doanh chè nâng
cao thu nhập cho người sản xuất chè tại địa bàn nghiên cứu.
SUMMARY OF FINDINGS OF SCIENTIFIC AND TECHNOLOGICAL
RESEARCH AT GRASSROOTS LEVEL
Tittle
: "Solution to increase income for tea producers in Thai Nguyen city,
Thai Nguyen province"
- Code: T2016-18
- Chairman: MSc. Lanh Ngoc Tu Tel: 0977.482.586
E-mail:
[email protected]
Implementing Institution: Department of economics and rural development Thai Nguyen University of Agriculture and Forestry - Thai Nguyen University
- Implementing agencies and individuals: MSc. Nguyen Thi Chau, MSc.
Nguyen Thi Giang, MSc. Dang Thi Bich Hue and MSc. Nguyen Quoc Huy.
- Implementation period: January 2016 to January 2017
1. Objective:
Through researching the current state of tea production and consumption, from
there, appropriate solutions to increase income for tea growers in Thai Nguyen
city, Thai Nguyen province.
2. Main content:
- Assessment of production and consumption status of Thai Nguyen tea, Thai
Nguyen province.
- Assess the effectiveness of tea production and trading activities of farmer
households.
- The advantages, difficulties, causes affecting the production and consumption
of products.
- Suggest some solutions to develop tea production and trading to
increase
income for tea producers in the study area.
x
3. Main results achieved:
- The situation of production and consumption of tea in Thai Nguyen city, Thai
Nguyen province has been evaluated.
- The efficiency of tea production and trading activities of farmers was
analyzed.
- Advantages, disadvantages, causes affecting the production and consumption
of products have been identified.
- Suggest some solutions to develop tea production and trading to
increase
income for tea producers in the study area.
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chè là cây công nghiệp dài ngày có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới và á nhiệt
đới, là cây trồng xuất hiện từ lâu đời, được trồng khá phổ biến trên thế giới.
Đặc biệt là một số quốc gia khu vực châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Việt
Nam… Nước chè là thức uống tốt, rẻ hơn cà phê, ca cao, có tác dụng giải khát
chống lạnh khắc phục sự mệt mỏi của cơ thể kích thích hoạt động của hệ thần
kinh, hệ tiêu hóa và chữa mốt số bệnh đường ruột. Đặc biệt chất Tanin trong
chè có khả năng hút chất phóng xạ do đó nó còn chống được một số bệnh do
phóng xạ gây ra. Chính vì đặc tính ưu việt trên chè đã trở thành sản phẩm đồ
uống phổ thông trên toàn thế giới. Hiện nay đã có trên 40 nước trên thế giới sản
xuất chè trong khi có trên 200 nước tiêu thụ chè. Ngoài ra, chè còn là một loại
cây dễ trồng.
Việt Nam nói chung là một trong những nước có điều kiện tự nhiên thích
hợp cho cây chè phát triển. Cây chè cho năng suất sản lượng tương đối ổn định
và
có giá trị kinh tế, tạo việc làm cũng như thu nhập hàng năm cho người lao động,
đặc biệt là các tỉnh trung du và miền núi. Thái Nguyên là một tỉnh miền núi
được
biết đến như một vùng đất nổi tiếng bậc nhất về các loại chè ngon cả trong nước
và thế giới và nếu bạn đã từng dùng chè Thái Nguyên một lần chắc sẽ không
bao
giờ quên hương vị độc đáo, tinh khiết, mầu nước xanh biếc, vị ngọt bùi lắng sâu
trong vị giác. Tỉnh Thái Nguyên từ lâu cây chè đã được xác định là cây công
nghiệp chủ lực, có lợi thế trong nền kinh tế thị trường, là cây xoá đói giảm
nghèo
của nông dân. Tỉnh có chủ trương phát triển theo hướng sản xuất hàng hoá tập
trung, khai thác tiềm năng và thế mạnh của cây chè, góp phần xoá đói, giảm
nghèo
và làm giàu cho phần lớn nông dân trồng chè trong tỉnh, không ngừng nâng cao
khuyến khích quảng bá sản phẩm chè trong nước cũng như nước ngoài thông
qua
các hội chợ, festival... Tính đến nay về diện tích trồng chè, năng suất và sản
lượng
chè tăng đáng kể. Tỉnh Thái Nguyên khuyến khích các dự án đầu tư chế biến
sản
phẩm chè cao cấp tiêu thụ nội địa và xuất khẩu.
Để làm ra được những sản phẩm chè thơm ngon chất lượng đằng sau đó
là tâm huyết, là công sức trực tiếp của những người nông dân sản xuất chè,
bằng những kinh nghiệm lâu đời cũng như dần áp dụng khoa học kỹ thuật vào
trong sản xuất để nâng cao năng suất cũng như chất lượng cho sản phẩm chè.
Vất vả là vậy nhưng điều kiện sống của họ vẫn còn gặp nhiều khó khăn, họ chịu
sự rủi ro của thiên nhiên cũng như ép giá của tư thương.
Thành phố Thái Nguyên là nơi có vùng chè đặc sản nổi tiếng cả nước.
Nhưng cuộc sống của người dân nơi đây còn gặp nhiều khó khăn, sinh kế của
bà con nông dân phụ thuộc vào sản xuất chè là chủ yếu. Nhưng điều kiện sống
của người dân vẫn còn gặp khó khăn mặc dù có rất nhiều tiềm năng để phát
triển ngành chè. Việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm chè trên địa bàn vẫn còn
nhiều hạn chế, người dân phải bỏ rất nhiều công sức để sản xuất chè nhưng lại
chịu nhiều rủi ro khi giá cả bấp bênh, thiệt thòi về giá, thực tế là vậy nhưng
người dân vẫn tâm huyết với chè từ bao đời nay bởi với họ đây là cây trồng cho
nguồn thu nhập chính của cả gia đình. Vì vậy, thông qua đề tài: “Giải pháp
tăng thu nhập cho người sản xuất chè trên địa bàn thành phố Thái Nguyên,
tỉnh Thái Nguyên” tôi mong rằng có thể giải quyết được một số khó khăn đang
tồn tại cũng như đưa ra giải pháp phù hợp để nâng cao thu nhập cho các hộ dân
sản xuất chè.
2. Mục tiêu của đề tài
* Mục tiêu chung
Thông qua việc nghiên cứu thực trạng sản xuất và tiêu thụ chè để từ đó
đưa ra giải pháp phù hợp nhằm nâng cao thu nhập cho người dân trồng chè
trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên
Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động sản xuất, chế biến và tiêu thụ
chè tại địa bàn nghiên cứu.
Đánh giá được hiệu quả từ hoạt động sản xuất kinh doanh chè của các
hộ nông dân.
Những thuận lợi, khó khăn, nguyên nhân ảnh hưởng đến sản xuất và
tiêu thụ sản phẩm.
Đưa ra một số giải pháp phù hợp để phát triển cây chè nhằm nâng cao
thu nhập cho người dân trồng chè trên địa bàn thành phố Thái Nguyên.
3. Ý nghĩa của đề tài
Kết quả nghiên cứu là tài liệu tham khảo phục vụ nghiên cứu và học tập cho
sinh viên các ngành Kinh tế nông nghiệp, ngành Khuyến nông và ngành Phát
triển
nông thôn.
Đồng thời kết quả nghiên cứu của đề tài cũng là căn cứ, cơ sở thực
tiễn gợi ý được những giải pháp tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho
người sản xuất chè tại địa bàn Tp Thái Nguyên nói riêng và các vùng sản
xuất chè nói chung.
Chương 1
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài
1.1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1.1 Khái niệm thu nhập:
Khi nghiên cứu thu nhập của hộ nông dân chúng ta thường đề cập đến các
khái niệm sau:
- Tổng thu của hộ là toàn bộ giá trị nhận được từ các nguồn thu bằng tiền
của hộ dân chủ yếu là từ sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi, rừng, làm thuê, ngành
nghề thủ công, dịch vụ, nguồn thu từ ngân sách và các nguồn thu khác trong
một khoảng thời gian thường tính là 1 năm.
+ Các khoảng thu đó có thể bao gồm có thu hiện vật và thu bằng tiền, thu
từ sản xuất kinh doanh và thu ngoài sản xuất kinh doanh. Thu trong sản xuất
kinh doanh là thu từ sản xuất, làm thuê, lương,... Thu từ ngoài sản xuất kinh
doanh là các nguồn từ nước ngoài gửi về, từ anh em họ hàng, từ các hợp đồng
kinh tế.
- Tổng chi của hộ là toàn bộ chi phí bằng tiền mà hộ bỏ ra bao gồm chi
cho sản xuất và chi cho tiêu dùng.
+ Chi sản xuất bao gồm chi phí vật chất và chi phí khác bằng tiền để sản
xuất ra sản phẩm (chi phí khả biến mua ở bên ngoài).
+ Chi tiêu dùng là các khoản chi ngoài sản xuất phục vụ cho đời sống hàng
ngày của hộ.
- Thu nhập thực tế hay con gọi là thực thu của hộ: bằng tổng thu trừ đi các
chi phí cho sản xuất của hộ.
- Tiết kiệm của hộ bằng tổng thu trừ đi toàn bộ chi phí bao gồm cả chi sản
xuất và chi tiêu dùng của hộ.
Thu nhập thực tế mới phản ánh đúng và có liên quan đến đời sống của
người dân. Nếu hộ dân thực hiện được hạch toán kinh tế hộ thì cần thiết tính
được thực thu hay thu nhập thực tế từ sản xuắt kinh doanh bằng cách:
Tổng thu - chi phí khả biến = Tổng thu nhập ròng
Tổng thu nhập ròng - tổng chi phí bất biến = Thu nhập thực tế
Thu nhập thực tế - trả lãi tiền vay = Thực kiếm
Thực kiếm + Thu từ các hoạt động khác = Thực thu của hộ
(Theo Đỗ Kim Chung (1997)[3]