Tài liệu điều hoà hoạt động của gen 3

LTðH ñ m b o môn Sinh h c – Th y Nguy n Quang Anh ði u hòa ho t ñ ng c a gen ðI U HÒA HO T ð NG C A GEN (TÀI LI U BÀI GI NG) Giáo viên: NGUY N QUANG ANH T bào cơ th sinh v t b c th p ch a hàng nghìn gen, sinh v t b c cao ch a hàng v n gen, các giai ño n phát tri n khác nhau các gen này có ho t ñ ng liên t c không? cơ ch ho t ñ ng như th nào? I. Khái ni m T bào c a cơ th sinh v t ch a ñ y ñ các gen. Không ph i b t kì lúc nào, b t kỳ giai ño n phát tri n nào c a cơ th các gen ñ u ho t ñ ng ñ ng th i. S ho t ñ ng khác nhau c a gen là do quá trình ñi u hoà. ði u hòa ho t ñ ng gen chính là ñi u hòa lư ng s n ph m c a gen t o ra (ñi u ch nh, ñi u ti t các s n ph m t o ra nhi u ho c ít) II. Cơ ch ñi u hòa ho t ñ ng gen sinh v t nhân sơ 1. C u t o c a operon Lac Các gen c u trúc có liên quan thư ng ñư c phân b li n nhau có chung m t gen ñi u hoà g i là operon. C u trúc c a m t operon Lac g m: - Nhóm gen c u trúc liên quan nhau v ch c năng n m k nhau. - Vùng v n hành (O) n m trư c gen c u trúc là v trí tương tác v i ch t c ch - Vùng kh i ñ ng (P) n m trư c vùng vân hành, ñó là v trí tưong tac c a ARN polimeraza ñ kh i ñ u phiên mã. 2. Cơ ch ho t ñ ng c a operon Lac E.coli S ho t ñ ng c a operon ch u s ñi u khi n c a 1 gen ñi u hoà R. Bình thư ng gen R t ng h p ra protein c ch g n vào vùng v n hành, do ñó gen c u trúc b không ho t d ng khi có ch t c m ng thì operon chuy n sang tr ng thái ho t ñ ng c ch nên Khi môi trư ng không có lactozơ: protein c ch g n v i gen v n hành O làm c ch phiên mã c a gen c u trúc A, B, C (gen c u trúc không ho t ñ ng ñư c) Khi môi trư ng có lactozơ: protein c ch b láctozơ c m ng, nên protein c ch b b t ho t không g n v i gen v n hành O nên gen v n hành ho t ñ ng bình thư ng và gen c u trúc b t ñ u d ch mã III. ði u hòa ho t ñ ng c a gen sinh v t nhân chu n 1. Thành ph n tham gia ña d ng : g m gen gây tăng cưòng ,gen gây b t ho t, các gen c u trúc, vùng kh i ñ ng, vùng k t thúc, và nhi u y u t khác. Hocmai.vn – Ngôi trư ng chung c a h c trò Vi t T ng ñài tư v n: 1900 58-58-12 - Trang | 1 - LTðH ñ m b o môn Sinh h c – Th y Nguy n Quang Anh ði u hòa ho t ñ ng c a gen 2. Cơ ch ñi u hoà ph c t p ña d ng a. ði u hoà m c ADN (trư c phiên mã ): Nh ng gen t ng h p ra s n ph m t bào c n nhi u thì ñư c nh c l i nhi u l n trên ADN, nhi m s c th . b. ði u hoà m c phiên mã : Trư c khi di n ra phiên mã nhi m s c th tháo xo n ño n tương ng, r i các enzim phiên mã tương tác v i protein ñi u hoà bám vào ño n kh i ñ u nên vi c t ng h p mARN di n ra. c. ði u hoà m c d ch mã Trong cùng lo i t bào, các lo i mARN có th i gian s ng khác nhau d. ði u hoà m c sau d ch mã T bào có m t h th ng các enzim phân gi i các protein m t cách có ch n l c, lo i b các protein mà t bào không c n n a . IV. Ý nghĩa ñi u hòa ho t ñ ng c a gen ði u hòa ho t ñ ng c a gen có ý nghĩa làm tăng cư ng kh năng thích nghi, kh năng s ng sót c a sinh v t, giúp các quá trình s ng di n ra bình thư ng. Trong các ñ t bi n c a gen ñ t bi n gen c u trúc ñã nguy hi m, ñ t bi n gen ñi u hòa càng nguy hi m hơn vì quá trình ñ t bi n x y ra gen ñi u hòa làm quá trình ñi u hòa ho t ñ ng c a gen b nh hư ng và d n t i các tình tr ng b nh lý. V. C ng c ki n th c Câu 1. Trong cơ ch ñi u hòa ho t ñ ng c a operon Lac, s ki n nào sau ñây di n ra c khi môi trư ng có Lactozo và khi môi trư ng không có Lactozo? A. M t s phân t Lactozo liên k t v i Protein c ch . B. Gen ñi u hòa R t ng h p Protein c ch . C. Các gen c u trúc Z, Y, A phiên mã t o ra các phân t mARN tương ng. D. ARN polymerase liên k t v i vùng kh i ñ ng c a operon Lac và ti n hành phiên mã. Câu 2. Trong cơ ch ñi u hòa ho t ñ ng c a operon Lac E.coli, Lactozo ñóng vai trò c a ch t A. Xúc tác B. c ch C. C m ng D. ph n ng. Câu 3. Gen ñi u hòa operon Lac ho t ñ ng khi môi trư ng A. không có ch t c ch . B. có ch t c ch . C. không có ch t c m ng D. Có ho c không có Lactozo Câu 4. Trong cơ ch ñi u hòa ho t ñ ng c a operol Lac E.coli, khi môi trư ng có Lactozo thì A. Protein c ch không g n vào vùng v n hành B. Protein c ch không ñư c t ng h p. C. S n ph m c a gen c u trúc không ñư c t o ra. D. ARN – polymerase không g n vào vùng kh i ñ ng. Câu 5. Không thu c thành ph n c a m t operon nhưng có vai trò quy t ñ nh ho t ñ ng c a operon là A. vùng v n hành. B. vùng mã hóa. C. gen ñi u hòa. D. gen c u trúc. Giáo viên : NGUY N QUANG ANH Ngu n : Hocmai.vn – Ngôi trư ng chung c a h c trò Vi t T ng ñài tư v n: 1900 58-58-12 Hocmai.vn - Trang | 2 -