Lêi c¶m ¬n
Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®-îc hoµn thµnh t¹i Bé m«n
Thuû v¨n, Khoa KhÝ t-îng Thuû v¨n vµ H¶i d-¬ng häc,
tr-êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §¹i häc Quèc gia Hµ
Néi. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy, c¸c c« ®· nhiÖt
t×nh truyÒn thô kiÕn thøc trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp. §Æc
biÖt, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy NguyÔn Thanh S¬n,
ng-êi ®· tËn t×nh chØ b¶o vµ h-íng dÉn em trong suèt qu¸
tr×nh thùc hiªn kho¸ luËn. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n !
Sinh viªn
NguyÔn Vò Anh TuÊn
1
Môc lôc
Më ®Çu .................................................................................................................................... 4
Ch-¬ng 1: §Æc ®iÓm ®Þa lý tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi l-u vùc
s«ng BÕn H¶i ....................................................................................................................... 5
1.1. VÞ trÝ ®Þa lý ....................................................................................................... 5
1.2. §Þa h×nh, ®Þa m¹o ............................................................................................ 6
1.3. §Þa chÊt, thæ nh-ìng ................................................................................... 7
1.3.1. §Þa chÊt ............................................................................................ 7
1.3.2. Thæ nh-ìng ...................................................................................... 7
1.4. Th¶m thùc vËt ................................................................................................. 8
1.5. M¹ng l-íi tr¹m khÝ t-îng thuû v¨n .................................................. 9
1.6. KhÝ hËu ................................................................................................................. 9
1.6.1. M-a .................................................................................................. 9
1.6.2. NhiÖt ®é kh«ng khÝ......................................................................... 10
1.6.3. §é Èm t-¬ng ®èi............................................................................. 10
1.6.4. Bèc h¬i ........................................................................................... 10
1.6.5. Sè giê n¾ng ..................................................................................... 10
1.6.6. Giã vµ b·o ...................................................................................... 11
1.7. M¹ng l-íi Thuû v¨n ................................................................................... 12
1.8. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi l-u vùc s«ng BÕn H¶i. 13
1.8.1. D©n sè. ........................................................................................... 13
1.8.2. C¬ cÊu kinh tÕ. ............................................................................... 14
Ch-¬ng 2: ®¸nh gi¸ tµI nguyªn n-íc l-u vùc s«ng bÕn h¶i .............. 17
2.1. §¸nh gi¸ tµi nguyªn n-íc m-a ............................................................ 17
2.1.1. ChuÈn m-a n¨m vµ ph©n bè theo kh«ng gian ................................ 17
2.1.2. Ph©n bè theo thêi gian .................................................................... 18
2.1.3. Ph©n phèi m-a trong n¨m .............................................................. 19
2.2. §¸nh gi¸ tµi nguyªn n-íc s«ng .......................................................... 21
2.2.1. ChuÈn dßng ch¶y n¨m vµ qui luËt ph©n bè cña chuÈn dßng ch¶y
n¨m theo kh«ng gian ................................................................................ 21
2.2.2. Qui luËt biÕn ®æi cña dßng ch¶y n¨m trong thêi kú nhiÒu n¨m ..... 22
2.2.3. Ph©n phèi dßng ch¶y trong n¨m ..................................................... 23
2.2.4. ChÊt l-îng n-íc s«ng ..................................................................... 25
2.3. §¸nh gi¸ tµi nguyªn n-íc hå, ®Ëp ...................................................... 26
2.3.1. Tr÷ l-îng n-íc hå, ®Ëp .................................................................. 26
2
2.3.2. ChÊt l-îng n-íc hå ........................................................................ 27
2.4. §¸nh gi¸ tµi nguyªn n-íc ngÇm ......................................................... 28
2.4.1. TriÓn väng khai th¸c n-íc d-íi ®Êt ................................................ 28
2.4.2. Ph©n bè n-íc d-íi ®Êt .................................................................... 29
Ch-¬ng 3: hiÖn tr¹ng sö dông n-íc cña l-u vùc s«ng BÕn H¶i ....... 32
3.1. Tæng quan c¸c ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông
n-íc l-u vùc s«ng BÕn H¶i ............................................................................. 32
3.1.1. Ph-¬ng ph¸p c©n b»ng n-íc ........................................................... 32
3.1.2. §Þnh møc sö dông n-íc ................................................................. 35
3.1.3. C¬ së lý thuyÕt m« h×nh Cropwat. .................................................. 36
3.2. C¸c tµi liÖu phôc vô ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông n-íc. ...... 39
3.3. Nhu cÇu sö dông n-íc cho sinh ho¹t. .............................................. 40
3.4. Nhu cÇu sö dông n-íc cho n«ng, l©m nghiÖp............................... 41
3.4.1. Nhu cÇu n-íc cho trång trät........................................................... 41
3.4.2. Nhu cÇu n-íc cho ch¨n nu«i .......................................................... 42
3.4.3. Nhu cÇu n-íc cho l©m nghiÖp ........................................................ 43
3.5. Nhu cÇu sö dông n-íc cho c«ng nghiÖp .......................................... 44
3.6. Nhu cÇu sö dông n-íc cho thuû s¶n................................................. 45
3.7. Nhu cÇu sö dông n-íc cho giao th«ng thuû vµ b¶o vÖ m«i
tr-êng ...................................................................................................................... 46
3.8. Nhu cÇu sö dông n-íc cho th-¬ng m¹i, du lÞch vµ dÞch vô
kh¸c ........................................................................................................................... 46
3.9. C¬ cÊu sö dông n-íc l-u vùc s«ng BÕn H¶i. ................................... 47
Ch-¬ng 4: C©n b»ng n-íc l-u vùc s«ng BÕn H¶i ........................................ 48
4.1. Ph-¬ng ph¸p luËn c©n b»ng n-íc....................................................... 48
4.2. C©n b»ng n-íc cung cÇu cho l-u vùc s«ng BÕn H¶i ................. 48
4.3. Th¶o luËn vµ kiÕn nghÞ. ........................................................................... 49
KÕt luËn .............................................................................................................................. 51
Tµi liÖu tham kh¶o ...................................................................................................... 53
3
Më ®Çu
Tµi nguyªn n-íc lµ mét d¹ng tµi nguyªn quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi cña ®Êt n-íc. Tµi nguyªn n-íc liªn quan hµng ngµy ®Õn c¸c ho¹t ®éng sèng vµ ho¹t
®éng kinh tÕ cña con ng-êi trong nhiÒu lÜnh vùc, ®¸ng kÓ nhÊt lµ n«ng nghiÖp, ngnghiÖp, l©m nghiÖp vµ du lÞch, c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ ho¸. HiÖn nay tµi nguyªn n-íc
®ang ngµy cµng trë nªn khan hiÕm, bªn c¹nh ®ã lµ sù ph©n bè kh«ng ®Òu c¶ vÒ kh«ng
gian vµ thêi gian ®· khiÕn cho nã trë thµnh mét vÊn ®Ò bøc xóc.
Qu¶ng TrÞ lµ mét tØnh MiÒn Trung, n»m trong ®íi khÝ hËu chuyÓn tiÕp B¾c Nam,
cã chÕ ®é thuû v¨n kh¾c nghiÖt, lò lín, h¹n h¸n nghiªm träng nªn bµi to¸n c©n b»ng
n-íc rÊt ®-îc quan t©m. Kho¸ luËn nµy chän l-u vùc s«ng BÕn H¶i – mét trong hai l-u
vùc s«ng lín cña tØnh lµm ®ãi t-îng nghiªn cøu. Dùa trªn tiªu chÝ dïng n-íc c¶u v¨n
b¶n kh¸c nhau vÒ ®· tÝnh to¸n l-îng n-íc sö dông cho tÊt c¶ c¸c ngµnh, tiÕn hµnh c©n
b»ng n-íc trªn l-u vùc ®Ó lµm râ bøc tranh sö dông n-íc nh»m phôc vô c«ng t¸c ®iÒu
tiÕt vµ quy ho¹ch cã hiÖu qu¶.
Kho¸ luËn gåm 4 ch-¬ng, ngoµi më ®Çu, kÕt luËn vµ tµi liÖu tham kh¶o:
Ch-¬ng 1: §Æc ®iÓm ®Þa lý tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi l-u vùc s«ng BÕn H¶i
Ch-¬ng 2: §¸nh gi¸ tµi nguyªn n-íc l-u vùc s«ng BÕn H¶i
Ch-¬ng 3: HiÖn tr¹ng sö dông n-íc cña l-u vùc s«ng BÕn H¶i
Ch-¬ng 4: C©n b»ng n-íc l-u vùc s«ng BÕn H¶i
4
Ch-¬ng 1
§Æc ®iÓm ®Þa lý tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi l-u vùc s«ng
BÕn H¶i
1.1. VÞ trÝ ®Þa lý
L-u vùc s«ng BÕn H¶i n»m trong giíi h¹n tõ 106038’53’’ ®Õn 107008’53’’ kinh
®é §«ng, tõ 16047’37’’ ®Õn 17011’37’’ vÜ ®é B¾c, phÝa B¾c gi¸p víi tØnh Qu¶ng B×nh,
phÝa T©y gi¸p víi l-u vùc s«ng Sª P¨ng Hiªng, phÝa Nam gi¸p víi l-u vùc s«ng Th¹ch
H·n vµ phÝa §«ng gi¸p BiÓn §«ng.
H×nh 1.1. L-u vùc s«ng BÕn H¶i
5
L-u vùc s«ng BÕn H¶i (H×nh 1.1) cã diÖn tÝch lµ 1066,89 km2, n»m trªn ®Þa bµn
c¸c huyÖn VÜnh Linh (624.83 km2), Gio Linh (410.99 km2) vµ Cam Lé (31,07 km2) b¾t
nguån tõ d·y nói cao trªn 1700 m n»m ë phÝa T©y B¾c Qu¶ng TrÞ vµ ®æ ra biÓn qua Cöa
Tïng. S«ng BÕn H¶i ch¶y däc theo vÜ tuyÕn 17, cã tÊt c¶ 14 phô l-u. Víi vÞ trÝ ®Þa lý
nh- vËy, l-u vùc s«ng BÕn H¶i gÇn nguån Èm nªn cã kh¶ n¨ng t¹o m-a lín sinh ra
dßng ch¶y lín
1.2. §Þa h×nh, ®Þa m¹o
Vïng nghiªn cøu cã thÕ dèc chung tõ ®Ønh Tr-êng S¬n ®æ ra biÓn. Do sù ph¸t
triÓn cña c¸c b×nh nguyªn ®åi thÊp nªn ®Þa h×nh ë vïng nµy rÊt phøc t¹p. Theo chiÒu
B¾c - Nam, phÇn ®ång b»ng ®Þa h×nh cã d¹ng ®Ìo thÊp, thung lòng s«ng - ®Ìo thÊp.
Theo chiÒu T©y - §«ng, ®Þa h×nh ë ®©y cã d¹ng nói cao, ®åi thÊp, nhiÒu khu theo d¹ng
b×nh nguyªn - ®åi, ®ång b»ng, ®åi thÊp ven biÓn. Cã thÓ ph©n chia ®Þa h×nh ë ®©y theo
c¸c d¹ng ®Æc tr-ng sau:
- Vïng c¸t ven biÓn: d¶i c¸t nµy ch¹y däc theo bê biÓn theo d¹ng cån c¸t. ChiÒu
réng cån c¸t n¬i réng nhÊt tíi 3-4 km, dµi ®Õn 35 km. Dèc vÒ 2 phÝa: ®ång b»ng vµ
biÓn, cao ®é b×nh qu©n cña c¸c cån c¸t tõ +6 +4 m. Vïng c¸t cã líp phñ thùc vËt
nghÌo nµn. C¸t ë ®©y di chuyÓn theo c¸c d¹ng c¸t ch¶y theo dßng n-íc m-a, c¸t bay
theo giã lèc, c¸t di chuyÓn theo d¹ng nh¶y do m-a ®µo bíi vµ giã chuyÓn ®i; d¹ng cån
c¸t nµy cã nguy c¬ di chuyÓn chiÕm chç cña ®ång b»ng. Tuy nhiªn d¹ng ®Þa h×nh nµy
cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o thµnh vïng trång c©y trång c¹n nÕu nh- cã n-íc ®Ó c¶i t¹o.
- Vïng ®ång b»ng: ë ®©y lµ c¸c thung lòng s©u kÑp gi÷a c¸c d¶i ®åi thÊp vµ cån
c¸t h×nh thµnh trªn c¸c cÊu tróc uèn nÕp cña d·y Tr-êng S¬n, cã nguån gèc mµi mßn vµ
båi tô. §ång b»ng h¹ du s«ng BÕn H¶i, cao ®é biÕn ®æi tõ +1,0 2,5 m; ®Þa h×nh b»ng
ph¼ng, ®· ®-îc khai th¸c tõ l©u ®êi ®Ó s¶n xuÊt lóa n-íc. Xu«i theo chiÒu dµi dßng
ch¶y cña s«ng Sa Lung, d¹ng ®ång b»ng nµy cã tíi gÇn 8.000 ha.
- Vïng nói thÊp vµ ®åi: §Þa h×nh vïng ®åi ë ®©y cã d¹ng ®åi b¸t óp liªn tôc, cã
nh÷ng khu nhá d¹ng b×nh nguyªn nh- khu ®åi Hå X¸ (VÜnh Linh) vµ khu Cïa (Cam
Lé). §é dèc vïng nói b×nh qu©n tõ 15 180. §Þa h×nh nµy rÊt thuËn lîi cho viÖc ph¸t
triÓn c©y trång c¹n, c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶; cao ®é cña d¹ng ®Þa h×nh nµy lµ
200 – 1000 m, cã nhiÒu thung lòng lín. §©y lµ d¹ng ®Þa h×nh cã thÕ m¹nh cña tØnh
Qu¶ng TrÞ nãi chung vµ l-u vùc s«ng BÕn H¶i nãi riªng, d¹ng ®Þa h×nh nµy chiÕm tíi
6
50% diÖn tÝch tù nhiªn cña c¸c l-u vùc s«ng, thuËn lîi cho viÖc x©y dùng hå chøa n-íc
phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n. Trªn bËc ®Þa h×nh nµy thÝch hîp
víi c¸c lo¹i c©y l©u n¨m nh hå tiªu, cao su, cµ phª vµ c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ …
- Vïng nói cao: cã ®Þa h×nh dèc, hiÓm trë; c¸c triÒn nói cao cã xen kÏ c¸c côm
®¸ v«i ®-îc h×nh thµnh do qu¸ tr×nh t¹o s¬n x¶y ra vµ ®Çu ®¹i Mªz«z«i t¹o nªn d·y
Tr-êng S¬n. D¹ng nµy ph©n bè phÝa T©y, gi¸p theo biªn giíi ViÖt – Lµo theo h-íng
T©y B¾c – §«ng Nam víi bËc ®Þa h×nh tõ 1000 – 1700 m víi bÒ mÆt bÞ x©m thùc vµ
chia c¾t m¹nh. §Þa h×nh nµy thÝch hîp cho c©y l©m nghiÖp vµ rõng phßng hé ®Çu
nguån. §Þa h×nh cña l-u vùc dèc dÉn ®Õn tËp trung dßng ch¶y nhanh.
D·y Tr-êng S¬n ch¾n giã, høng Èm t¹o m-a sinh ra dßng ch¶y tèt, nh-ng nÕu
m-a t¨ng th× ®Þa h×nh ë ®ång b»ng tho¸t lò chËm dÔ g©y ngËp lôt. Nh- vËy, ®Þa h×nh
vïng nghiªn cøu rÊt phøc t¹p, g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c thuû lîi vµ còng cã rÊt nhiÒu
tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp ®a d¹ng vµ mét nÒn kinh tÕ hµng
ho¸ cã gi¸ trÞ cao.
1.3. §Þa chÊt, thæ nh-ìng
1.3.1. §Þa chÊt
§Þa tÇng ph¸t triÓn kh«ng liªn tôc, c¸c trÇm tÝch tõ Paleozoi h¹ tíi Kainozoi
trong ®ã trÇm tÝch Paleozoi chiÕm chñ yÕu, gåm 9 ph©n vÞ ®Þa tÇng, cßn l¹i 6 ph©n vÞ
thuéc Me«zoi vµ Kainozoi. §Þa chÊt trong vïng cã nh÷ng ®øt g·y ch¹y theo h-íng tõ
®Ønh Tr-êng S¬n ra biÓn t¹o thµnh c¸c r¹ch s«ng chÝnh c¾t theo ph-¬ng T©y §«ng.
TÇng ®¸ gèc ë ®©y n»m s©u, tÇng phñ dµy. PhÇn thÒm lôc ®Þa ®-îc thµnh t¹o tõ trÇm
tÝch s«ng biÓn vµ sù di ®Èy cña dßng biÓn t¹o thµnh.
1.3.2. Thæ nh-ìng
- Vïng ®ång b»ng ven biÓn: bao gåm c¸c x· n»m phÝa §«ng quèc lé 1A. Vá
phong ho¸ chñ yÕu ph¸t triÓn trªn ®Êt ®¸ bazan (VÜnh Linh) vïng trÇm tÝch biÓn vµ phï
sa s«ng, gåm c¸c tiÓu vïng:
+ TiÓu vïng bazan VÜnh Linh, vïng nµy thÝch hîp cho trång c©y hå tiªu.
+ TiÓu vïng cån c¸t, b·i c¸t ph©n bè däc bê biÓn, ®Þa h×nh ®ôn c¸t cã d¹ng l-în
sãng, ®é dèc nghiªng ra biÓn. C¸c ®ôn c¸t cã ®é cao tõ 1m ®Õn vµi chôc mÐt. D¹ng
trÇm tÝch biÓn ®-îc h×nh thµnh tõ kû Q.IV. C¸t tr¾ng chiÕm -u thÕ, tÇng d-íi cïng b-íc
7
®Çu cã tÝch tô s¾t, chuyÓn sang mµu n©u h¬i ®á. Líp vá phong ho¸ kh¸ dµy, thµnh phÇn
c¬ giíi trªn 97% lµ c¸t. §Êt nghÌo c¸c nguyªn tè vi l-îng.
+ TiÓu vïng ®Êt nhiÔm mÆn cöa Tïng ®-îc t¹o thµnh d-íi t¸c ®éng cña thuû
triÒu ph©n bè ë ®Þa h×nh thÊp, bËc thÒm phï sa ven s«ng hoÆc mùc n-íc ngÇm n«ng.
DiÖn tÝch ®Êt nµy chiÕm Ýt, cã thÓ sö dông ®Ó trång lóa nh-ng cÇn cã c¸c biÖn ph¸p thau
chua röa mÆn.
- Vïng gß ®åi: HÇu hÕt cã d¹ng ®Þa h×nh ®åi thÊp, mét sè d¹ng thung lòng s«ng
thuéc ®Þa phËn huyÖn VÜnh Linh, Gio Linh, Cam Lé trªn vá phong ho¸ Macma. NhiÒu
n¬i h×nh thµnh ®Êt trèng, ®åi träc. Thùc vËt chñ yÕu lµ c©y d¹ng lïm bôi, c©y cã gai.
§Êt ®ai ë nh÷ng n¬i kh«ng cã c©y bÞ röa tr«i kh¸ m¹nh.
- Vïng ®åi, nói d·y Tr-êng S¬n: bÞ chia c¾t m¹nh, thùc vËt nghÌo. §Þa h×nh ë
®©y thÊp, tròng, ®åi l-în sãng. §Êt ph¸t triÓn trªn phiÕn th¹ch sÐt biÕn chÊt. ë nh÷ng
khu ®Êt nhiÒu phï sa thuËn lîi ph¸t triÓn c¸c c©y n«ng nghiÖp, vïng cao h¬n rÊt thuËn
lîi cho ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy nh- hå tiªu, cµ phª. Lo¹i ®Êt bazan vµ c¸t
lµm t¨ng kh¶ n¨ng bèc h¬i cña bÒ mÆt l-u vùc.
1.4. Th¶m thùc vËt
Trong thêi gian chiÕn tranh, tØnh Qu¶ng TrÞ n»m trong vïng chiÕn tranh, huû
diÖt khèc liÖt, líp phñ thùc vËt thuéc lo¹i bÞ tµn ph¸. Ngay khi ®Êt n-íc thèng nhÊt, kÕ
ho¹ch kh«i phôc líp phñ thùc vËt víi ý nghÜa phôc håi c¸c hÖ sinh th¸i tèi -u, trë thµnh
kÕ ho¹ch hµnh ®éng cô thÓ vµ tÝch cùc. §Õn 1990, nhiÒu diÖn tÝch rõng trång vµ rõng tù
nhiªn t¸i sinh do khoanh nu«i b¶o vÖ ®· xuÊt hiÖn. Rõng trång theo ch-¬ng tr×nh hç trî
cña PAM (Ch-¬ng tr×nh An toµn l-¬ng thùc ThÕ giíi) däc c¸c quèc lé hoÆc tØnh lé ph¸t
triÓn nhanh vµ cã hiÖu qu¶ m«i tr-êng râ rÖt. Tõ c¸c Ch-¬ng tr×nh Quèc gia 327, 264
vµ kÕ ho¹ch trång rõng, trång c©y nh©n d©n cña cÊp tØnh, ph¸t ®éng vµ ®Çu t-, ®· n©ng
cao tû lÖ che phñ rõng kh¸ nhanh.
§ång thêi víi c¸c kÕ ho¹ch trång rõng, trong giai ®o¹n tõ 1995 ®Õn 2000, thùc
hiÖn h¹n chÕ khai th¸c rõng tù nhiªn, t¨ng c-êng khoanh nu«i phôc håi rõng tù nhiªn,
®é che phñ rõng ®· t¨ng b×nh qu©n 1%/n¨m. §Õn n¨m 2003 ®é che phñ cña rõng ®¹t
36,5%. TØnh Qu¶ng TrÞ gÇn nh- vïng ®Êt vµnh ®ai tr¾ng trong thêi gian chiÕn tranh, chØ
sau h¬n 25 sau chiÕn tranh, rõng che phñ ®Êt ®ai tù nhiªn tõ 7,4% lªn h¬n 35%lµ mét
thµnh qu¶ sinh th¸i quan träng.
8
1.5. M¹ng l-íi tr¹m khÝ t-îng thuû v¨n
Trªn l-u vùc s«ng BÕn H¶i viÖc nghiªn cøu ®o ®¹c c¸c yÕu tè khÝ t-îng thuû v¨n
®· ®-îc quan t©m tõ ®Çu thÕ kû XX, tuy nhiªn tµi liÖu ®Çy ®ñ vµ ®¶m b¶o chÊt l-îng
phôc vô nghiªn cøu tÝnh to¸n thuû v¨n c«ng tr×nh lµ tµi liÖu ®o ®¹c tõ n¨m 1975 tíi nay
L-íi tr¹m quan tr¾c c¸c yÕu tè khÝ t-îng thuû v¨n trªn l-u vùc ph©n bè kh«ng
®Òu. C¸c tr¹m ®o m-a ph©n bè kh¸ dµy ë trung du vµ h¹ du l-u vùc cßn th-îng nguån
cã rÊt Ýt tr¹m ®o m-a nªn viÖc ®¸nh gi¸ tr-êng m-a vµ nguån n-íc rÊt khã kh¨n. C¸c
tr¹m thuû v¨n bè trÝ th-a thít, thiÕu ®ång bé. Trªn l-u vùc s«ng BÕn H¶i sè liÖu khÝ
t-îng ®-îc lÊy cña tr¹m §«ng Hµ, sè liÖu thuû v¨n th× cã tr¹m ®o l-u l-îng Gia Vßng,
c¸c tr¹m mùc n-íc HiÒn L-¬ng vµ BÕn Thiªng (s«ng Sa Lung).
1.6. KhÝ hËu
L-u vùc s«ng BÕn H¶i n»m trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, nãng, Èm
mang ®Çy ®ñ s¾c th¸i khÝ hËu chuyÓn tiÕp B¾c Nam cña c¸c tØnh miÒn Trung ViÖt Nam.
Trong n¨m cã hai mïa râ rÖt, mïa kh« vµ mïa m-a. Mïa kh« tõ th¸ng XII tíi th¸ng
VIII, mïa m-a tõ th¸ng IX tíi th¸ng XI. Tõ th¸ng III ®Õn th¸ng VIII chÞu ¶nh h-ëng
cña giã T©y Nam kh« vµ nãng. Tõ th¸ng IX ®Õn th¸ng II n¨m sau chÞu ¶nh h-ëng cña
giã §«ng B¾c ®i liÒn víi m-a phïn vµ rÐt ®Ëm.
1.6.1. M-a
B¶ng 1.1: M-a b×nh qu©n nhiÒu n¨m t¹i §«ng Hµ
§¬n vÞ: mm
Tr¹m
I
II
III IV
V
VI
VII VIII
IX
X
XI
XII
N¨m
§«ng Hµ 48.2 34.1 30.8 60.7 119.3 83.0 65.7 163.2 388.9 683.9 429.0 175.2 2291.8
Tæng l-îng m-a 9 th¸ng mïa kh« chØ chiÕm 30% tæng l-îng m-a n¨m. Trong
c¸c th¸ng mïa kh« tõ th¸ng XII ®Õn th¸ng IV th-êng cã nh÷ng trËn m-a rµo nhÑ c¸ch
nhau tõ 7 ®Õn 8 ngµy víi l-îng m-a trÇn tõ 20 30mm, do vËy trong vô ®«ng xu©n
th-êng Ýt ph¶i t-íi h¬n vô hÌ thu. Gi÷a 2 mïa kh« cã 1 thêi kú m-a lín lµ th¸ng V vµ
th¸ng VI gäi lµ m-a tiÓu m·n, nhê cã m-a nµy mµ vô hÌ thu, nhu cÇu n-íc cho con
ng-êi vµ c©y trång ®ì c¨ng th¼ng h¬n. Mïa m-a b¾t ®Çu tõ th¸ng IX ®Õn th¸ng XI,
thËm chÝ cã n¨m mïa m-a kÐo dµi ®Õn tËn th¸ng XII. §©y lµ thêi gian b·o vµ ¸p thÊp
nhiÖt ®íi ho¹t ®éng m¹nh ë khu vùc miÒn Trung. Do ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh chia c¾t nªn
9
m-a trong mïa m-a còng Ýt khi ®ång ®Òu trªn toµn l-u vùc. Theo thèng kª l-îng m-a
b×nh qu©n nhiÒu n¨m cña tr¹m §«ng Hµ thÓ hiÖn ë b¶ng 1.1.
1.6.2. NhiÖt ®é kh«ng khÝ
NhiÖt ®é kh«ng khÝ trong vïng thÊp nhÊt vµo mïa ®«ng (th¸ng XI tíi th¸ng III),
cao nhÊt vµo mïa hÌ (th¸ng V tíi th¸ng VIII). NhiÖt ®é b×nh qu©n nhiÒu n¨m vµo
kho¶ng 24,3oC. Chªnh lÖch nhiÖt ®é trong ngµy tõ 7 tíi 10oC. NhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng
t¹i tr¹m §«ng Hµ ®-îc thÓ hiÖn ë b¶ng 1.2.
B¶ng 1.2. NhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng t¹i tr¹m §«ng Hµ
§¬n vÞ: oC
Tr¹m
§«ng Hµ
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
19.2 19.3 22.5 25.6 28.2 29.3 29.6 28.8 27.1 25.1 22.5 19.9
1.6.3. §é Èm t-¬ng ®èi
§é Èm t-¬ng ®èi b×nh qu©n nhiÒu n¨m n»m trong kho¶ng 85 tíi 89%. B¶ng 1.3
trÝch dÉn ®é Èm t-¬ng ®èi t¹i §«ng Hµ.
B¶ng 1.3: §é Èm t-¬ng ®èi tr¹m §«ng Hµ
§¬n vÞ: %
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
TB
92
91
91
93
91
79
81
79
84
85
88
89
86,9
1.6.4. Bèc h¬i
Bèc h¬i b×nh qu©n nhiÒu n¨m n»m trong kho¶ng 1200-1300 mm. ë vïng ®ång
b»ng bèc h¬i b×nh qu©n nhiÒu n¨m cao h¬n vïng nói. L-îng bèc h¬i b×nh qu©n th¸ng
lín nhÊt t¹i §«ng Hµ lµ 219 mm/th¸ng (xem b¶ng 1.4). L-îng bèc h¬i ngµy lín nhÊt
vµo th¸ngVII, b×nh qu©n 1 ngµy bèc h¬i tíi 7mm
B¶ng 1.4: Bèc h¬i b×nh qu©n th¸ng
§¬n vÞ: mm
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
N¨m
53.5
49
54
71.5
126
195
219
189
100
90
71
61
1279
1.6.5. Sè giê n¾ng
B×nh qu©n nhiÒu n¨m sè giê n¾ng kho¶ng 1840 giê. T¹i §«ng Hµ b×nh qu©n sè
giê n¾ng trong th¸ng biÕn ®æi tõ 92 giê (thÊp nhÊt) vµo th¸ng II tíi 242 giê vµo th¸ng
10
VII (cao nhÊt) (B¶ng 1.5).
B¶ng 1.5: Sè giê n¾ng tr¹m §«ng Hµ
§¬n vÞ: giê
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
N¨m
95
92
106
169
223
235
242
192
151
145
84
106
1840
1.6.6. Giã vµ b·o
C¸c l-u vùc s«ng BÕn H¶i thuéc Qu¶ng TrÞ chÞu chÕ ®é khÝ hËu nhiÖt ®íi, giã
mïa. Mét n¨m cã 2 chÕ ®é giã mïa chÝnh:
Giã mïa T©y Nam ho¹t ®éng m¹nh vµo mïa hÌ tõ th¸ng IV ®Õn th¸ng XI, tèc ®é
giã b×nh qu©n 2,0 2,2m/s. Giã mïa nµy mang ®é Èm vµ g©y m-a cho vïng.
Giã mïa T©y B¾c ho¹t ®éng m¹nh tõ th¸ng XII ®Õn th¸ng III n¨m sau, tèc ®é giã
b×nh qu©n tõ 1,7 1,9m/s. Thêi gian chuyÓn tiÕp c¸c h-íng giã T©y Nam vµ T©y B¾c lµ
thêi gian giao thêi vµ giã T©y kh« nãng ho¹t ®éng vµo th¸ng IV, th¸ng V (nh©n d©n ®Þa
ph-¬ng gäi lµ giã Lµo). Thêi kú cã giã Lµo lµ thêi kú nãng nhÊt.
B·o vµ xo¸y thuËn nhiÖt ®íi lµ nh÷ng biÕn ®éng thêi tiÕt trong mïa h¹, ho¹t
®éng rÊt m¹nh mÏ vµ thÊt th-êng. Tõ th¸ng V ®Õn th¸ng VIII vïng ven Th¸i B×nh
D-¬ng kh«ng khÝ bÞ nung nãng bèc lªn cao t¹o thµnh nh÷ng vïng xo¸y réng hµng tr¨m
km2, tÝch luü dÇn vµ di chuyÓn theo h-íng T©y Nam ®æ bé vµo ®¶o H¶i Nam Trung
Quèc. §Õn cuèi mïa, tõ th¸ng IX ®Õn th¸ng XI giã T©y Nam suy yÕu, nh-êng dÇn cho
h-íng giã Nam vµ §«ng Nam. T©m xo¸y thuËn di chuyÓn dÇn xuèng vïng vÜ ®é thÊp
vµ ®æ bé vµo khu vùc tõ NghÖ An ®Õn Thõa Thiªn HuÕ. Cuèi mïa, giã §«ng B¾c m¹nh
h¼n lªn, Ðp c¸c xo¸y thuËn nhiÖt ®íi di chuyÓn dÇn vÒ cùc Nam Trung Bé. Quy luËt nµy
diÔn ra th-êng xuyªn, hµng n¨m. Thêi kú xo¸y thuËn nhiÖt ®íi ®æ bé vµo B¾c Trung Bé
th-êng g©y ra b·o vïng ven biÓn. H-íng ®i cña b·o trong vïng B×nh TrÞ Thiªn nh- sau:
B·o theo h-íng chÝnh T©y chiÕm kho¶ng 30%
B·o theo h-íng T©y - T©y B¾c chiÕm kho¶ng 45%
B·o theo h-íng Nam chiÕm kho¶ng 24%
B·o theo c¸c h-íng kh¸c chiÕm kho¶ng 1%
TÝnh chÊt cña b·o vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi còng rÊt kh¸c nhau theo tõng c¬n b·o vµ
tõng thêi kú cã b·o. Cã n¨m kh«ng cã b·o vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi nh- n¨m 1963, 1965,
1969, 1986, 1991, 1994. Còng cã n¨m liªn tiÕp 3 c¬n b·o nh- n¨m 1964, 1996 hoÆc 1
11
n¨m cã 2 c¬n b·o nh- n¨m 1999. B×nh qu©n 1 n¨m cã 1,2 1,3 c¬n b·o. Vïng ven
biÓn, b·o vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi th-êng gÆp nhau tíi 78%, do vËy khi cã b·o th-êng gÆp
m-a lín sinh lò trªn c¸c triÒn s«ng. B·o ®æ bé vµo ®Êt liÒn víi tèc ®é giã tõ cÊp 10 ®Õn
cÊp 12, khi giã giËt trªn cÊp 12. Thêi gian b·o duy tr× tõ 8 10 giê nh-ng m-a theo b·o
th-êng x¶y ra 3 ngµy liªn tôc.
Trong thêi gian cã b·o th-êng ®i kÌm m-a lín vµ cã thÓ g©y ra hiÖn t-îng lò
quÐt g©y thiÖt h¹i lín vÒ ng-êi vµ tµi s¶n. §©y còng lµ mét trong c¸c yÕu tè tù nhiªn c¶n
trë tíi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tØnh Qu¶ng TrÞ nãi riªng, vµ c¸c tØnh MiÒn
Trung, nãi chung.
1.7. M¹ng l-íi Thuû v¨n
Còng nh- c¸c n¬i kh¸c ë n-íc ta, dßng ch¶y s«ng suèi trong l-u vùc s«ng BÕn
H¶i kh«ng nh÷ng ph©n bè kh«ng ®Òu trong l·nh thæ mµ cßn ph©n bè rÊt kh«ng ®Òu
trong n¨m. Hµng n¨m, dßng ch¶y s«ng suèi biÕn ®æi theo mïa râ rÖt: mïa lò vµ mïa
c¹n. Thêi gian b¾t ®Çu, kÕt thóc c¸c mïa dßng ch¶y kh«ng cè ®Þnh hµng n¨m mµ cã xª
dÞch gi÷a c¸c n¨m tõ mét ®Õn vµi th¸ng.
Dßng ch¶y n¨m t¹i khu vùc nghiªn cøu cã gi¸ trÞ m« ®un biÕn ®éng trong
kho¶ng 54 - 73 l/s.km2, thuéc khu vùc cã dßng ch¶y dåi dµo so víi trung b×nh c¶ n-íc,
phÇn lín n-íc tËp trung vµo mïa lò. Do sù ph©n bè n-íc kh«ng ®Òu trong n¨m nªn ë
®©y lò rÊt kh¾c nghiÖt vµ h¹n h¸n còng rÊt ®iÓn h×nh. Do ®é dèc lín nªn lò th-êng x¶y
ra nhanh vµ ¸c liÖt g©y nguy hiÓm cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi. Th«ng th-êng mïa
lò xuÊt hiÖn chËm h¬n mïa m-a kho¶ng mét th¸ng. M-a lµ nguyªn nh©n g©y lò chñ
yÕu ë hai tØnh nµy. Lò lín nhÊt th-êng xuÊt hiÖn trong c¸c th¸ng IX, X chiÕm tõ 25 31% tæng l-îng n-íc c¶ n¨m.
B¶ng1.6. Mét sè ®Æc tr-ng dßng ch¶y n¨m c¸c l-u vùc s«ng thuéc tØnh Qu¶ng TrÞ
C¸c ®Æc tr-ng dßng ch¶y l-u vùc
Tªn s«ng
Tªn tr¹m
BÕn H¶i
Gia Vßng
Q0(m3/s)
M0(l/s.km2)
Y0(mm)
14,4
53,9
1698
0,61
B¶ng 1.7. Ph©n phèi dßng ch¶y theo c¸c th¸ng trong n¨m (mm) cña c¸c tr¹m ®¹i biÓu
trªn vïng nghiªn cøu
Tªn l-u vùc
BÕn H¶i
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
5.10 2.70 1.90 1.50 3.10 2.40 1.40 2.90 14.2 30.9 23.9 10.0
12
Mïa kiÖt trong vïng th-êng chËm h¬n so víi c¸c tØnh ®ång b»ng B¾c Bé. L-îng
n-íc mïa kiÖt chØ chiÕm kho¶ng gÇn 30% tæng l-îng dßng ch¶y trong n¨m. Sù ph©n
phèi kh«ng ®Òu ®· g©y ¶nh h-ëng lín cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt. T×nh tr¹ng ®ã cµng trë
nªn khèc liÖt vµo c¸c n¨m vµ c¸c th¸ng cã giã T©y Nam (giã Lµo) ho¹t ®éng m¹nh. Tuy
nhiªn vµo kho¶ng th¸ng V-VI trong vïng th-êng cã m-a tiÓu m·n bæ sung l-îng n-íc
cho mïa kiÖt.
Th¸ng IV vµ th¸ng VII lµ nh÷ng th¸ng kiÖt, l-u l-îng trªn s«ng nhá. M« ®un
dßng ch¶y b×nh qu©n th¸ng vµo c¸c th¸ng kiÖt chØ kho¶ng 10-15l/s/km2. Do ®Æc ®iÓm
vïng nghiªn cøu cã ®Þa h×nh t¹o thµnh c¸c d¶i tõ biÓn vµo s©u trong lôc ®Þa: d¶i c¸t ven
biÓn, ®ång b»ng ven biÓn, gß ®åi, nói nªn tÝnh chÊt dßng ch¶y còng cã sù ph©n ho¸ theo
kh«ng gian râ rÖt. Mét sè ®Æc tr-ng dßng ch¶y n¨m cña l-u vùc s«ng BÕn H¶i ®-îc thÓ
hiÖn ë b¶ng 1.6.
Qua b¶ng 1.6 vµ b¶ng 1.7, ta thÊy m«®un dßng ch¶y vµ chuÈn dßng ch¶y n¨m
cña hÖ thèng s«ng BÕn H¶i thuéc lo¹i cao cña c¶ n-íc. HÖ sè dßng ch¶y lín h¬n 0,6 ®·
chøng tá ®-îc kh¶ n¨ng sinh dßng ch¶y vµ ®iÒu kiÖn líp phñ thùc vËt trªn l-u vùc lµ
tèt. C¸c th¸ng nhiÒu n-íc r¬i vµo th¸ng IX, X, XI, XII, th¸ng Ýt n-íc r¬i vµo c¸c th¸ng
cßn l¹i. C¸c th¸ng nhiÒu n-íc chiÕm kho¶ng 70 - 75% tæng l-îng n-íc c¶ n¨m, cßn c¸c
th¸ng Ýt n-íc lµ 25 - 30%.
Mùc n-íc lò hÌ thu trªn c¸c triÒn s«ng chØ dao ®éng tõ 1,5 - 1,7 m; Ýt khi mùc
n-íc lò hÌ thu trªn c¸c triÒn s«ng lªn cao trªn 1,7 m. H-íng chuyÓn cña lò ë trong
vïng h¹ du còng rÊt phøc t¹p:
Nguån n-íc ngÇm ë l-u vùc thÓ hiÖn ë n-íc khe nøt, n-íc lç hæng vµ n-íc cån
c¸t. Nguån n-íc nµy t-¬ng ®èi dåi dµo vµ chÊt l-îng tèt cã thÓ ®¸p øng cho nhu cÇu
sinh ho¹t cña d©n c- vµ bæ sung n-íc t-íi cho c¸c lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh tÕ x· héi.
Tuy nhiªn, vïng ven biÓn nhiÒu n¬i n-íc ngÇm bÞ nhiÔm mÆn, ë vïng ®åi nói n-íc
ngÇm ph©n bè s©u khã khai th¸c. V× vËy, cÇn cã kÕ ho¹ch sö dông n-íc hîp lý.
1.8. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi l-u vùc s«ng BÕn H¶i
1.8.1. D©n sè
D©n sè trªn ®Þa bµn l-u vùc s«ng BÕn H¶i -íc kho¶ng 167722 ng-êi ph©n bè
kh«ng ®Òu, mËt ®é lµ kho¶ng 161 ng-êi/km2 vµ ®Æc biÖt cã sù kh¸c biÖt lín gi÷a miÒn
®ång b»ng vµ miÒn nói. D©n c- trong vïng chñ yÕu lµ ng-êi Kinh, sèng tËp trung ë d¶i
13
®ång b»ng ven biÓn, c¸c thÞ trÊn vïng nói. Sè cßn l¹i lµ c¸c d©n téc Ýt ng-êi nh- ng-êi
S¸ch, Th¸i, Dao, V©n KiÒu, Sµo, Pa C«. Tû lÖ ng-êi Kinh chiÕm tíi 84%, ng-êi V©n
KiÒu, Pac« chiÕm 10% cßn l¹i lµ c¸c d©n téc Ýt ng-êi kh¸c.
1.8.2. C¬ cÊu kinh tÕ
C¬ cÊu kinh tÕ cña l-u vùc s«ng BÕn H¶i, tØnh Qu¶ng TrÞ nh- sau: n«ng, l©m
nghiÖp vµ thñy s¶n chiÕm 37,5%, dÞch vô 34,3%, c«ng nghiÖp vµ x©y dùng 28,2% tæng
s¶n l-îng cña tØnh (thèng kª n¨m 2006) trong c¬ cÊu n«ng nghiÖp c¸c ngµnh ph©n bæ
nh- sau: dÞch vô 11,12%, ch¨n nu«i 18,70%, trång trät 70,18%.
a, HiÖn tr¹ng ngµnh n«ng – l©m nghiÖp
Trång trät
DiÖn tÝch canh t¸c hiÖn nay trong l-u vùc kho¶ng 21921,05ha, trong ®ã kho¶ng
16720,75ha dïng cho c©y hµng n¨m vµ 5200,30ha dïng cho c©y l©u n¨m. Trong 5 n¨m
gÇn ®©y, diÖn tÝch lóa §«ng Xu©n kh«ng cã biÕn ®éng lín nh-ng n¨ng suÊt n¨m sau
cao h¬n n¨m tr-íc vµ v× thÕ s¶n l-îng còng t¨ng ®Òu ®Æn. T×nh h×nh nµy còng gièng
nh- ®èi víi lóa HÌ Thu. DiÖn tÝch lóa Mïa chØ chiÕm rÊt Ýt vµ n¨ng suÊt rÊt thÊp. Cã
nhËn xÐt s¬ bé nh- sau:
- ThiÕu nguån n-íc ®Ó ®¶m b¶o s¶n xuÊt vô HÌ Thu. C¸c c«ng tr×nh ®· x©y dùng
do hÖ thèng ph©n phèi n-íc néi ®ång kh«ng ®¶m b¶o nªn kh«ng chñ ®éng ®-îc n-íc.
C©y trång c¹n vµ c©y c«ng nghiÖp ch-a cã nguån n-íc ch¾c ch¾n ®Ó chñ ®éng t-íi. Do
thÞ tr-êng kh«ng æn ®Þnh nªn ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp cßn chËm. Trong vô HÌ Thu
th-êng bÞ lò uy hiÕp, g©y khã kh¨n cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
- N«ng nghiÖp ë Qu¶ng TrÞ ch-a thÓ trë thµnh nªn n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i vµ s¶n
xuÊt hµng ho¸ ®-îc. VÒ c¬ cÊu vÉn mang nÆng tÝnh chÊt tù cung tù cÊp. §Ó cã mét nÒn
kinh tÕ hiÖn ®¹i, n«ng nghiÖp ë ®©y vÉn lµ mét mÆt trËn cÇn ®Çu t- vµ ph¸t triÓn ®Ó lµm
bµn ®¹p cho c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn. DiÖn tÝch canh t¸c lóa chñ yÕu tËp trung
ë vïng ®ång b»ng n¬i cã ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, nguån n-íc vµ nh©n lùc phong phó.
Ch¨n nu«i
Sè l-îng gia sóc cña l-u vùc trong n¨m 2006 -íc tÝnh kho¶ng 11739 con tr©u,
27019 con bß, 63548 con lîn vµ 271605 gia cÇm. Ch¨n nu«i trong vïng ch-a ph¸t triÓn,
chñ yÕu cßn ë møc ®é ch¨n nu«i tù ph¸t ë møc ®é hé gia ®×nh. Ch-a cã n«ng tr-êng
ch¨n nu«i theo quy m« c«ng nghiÖp. Do ®iÒu kiÖn thiÕu l-¬ng thùc, ch¨n nu«i trong
14
vïng ch-a ph¸t triÓn thµnh quy m« ch¨n nu«i trang tr¹i ®-îc. C¬ cÊu vËt nu«i trong gia
®×nh lµ tr©u, bß, lîn, gµ. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y mét sè gièng vËt nu«i míi ®· ®-îc
phæ biÕn trong d©n nh»m t¨ng n¨ng suÊt trong ch¨n nu«i nh- vÞt siªu trøng, ngan Ph¸p,
gµ Tam Hoµng.
L©m nghiÖp
NghÒ rõng ®-îc tæ chøc l¹i vµ ph¸t triÓn theo h-íng x· héi ho¸, h×nh thµnh c¸c
trang tr¹i n«ng l©m kÕt hîp, trång rõng phßng hé kÕt hîp víi ph¸t triÓn rõng kinh tÕ. §·
tæ chøc giao ®Êt l©m nghiÖp cho c¸c hé vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ. Trong n¨m 2006, diÖn
tÝch rõng tËp trung ®-îc trång ë l-u vùc vµo kho¶ng 934ha, trong ®ã diÖn tÝch rõng
®-îc tu bæ vµ ch¨m sãc lµ 4396ha. Víi diÖn tÝch nh- vËy th× sè l-îng gç trßn khai th¸c
®-îc lµ h¬n 10,6 v¹n m3. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã diÖn tÝch rõng bÞ thiÖt h¹i còng kh«ng
nhá kho¶ng 6ha rõng, g©y ¶nh h-ëng ®Õn nÒn kinh tÕ vµ m«i tr-êng tù nhiªn vµ x· héi.
b, HiÖn tr¹ng ngµnh thuû s¶n.
Cho ®Õn n¨m 2006, khai th¸c h¶i s¶n (c¸, t«m, mùc) ®¹t kho¶ng 2.700 tÊn, s¶n
l-îng khai th¸c thuû s¶n n-íc ngät, lî kho¶ng 160 tÊn, s¶n l-îng khai th¸c thuû s¶n
nu«i trång ®¹t kho¶ng 800 tÊn. Ph-¬ng tiÖn khai th¸c h¶i s¶n chñ yÕu lµ tµu ®¸nh c¸ vµ
kinh tÕ c¸ thÓ nªn mÆc dï tiÒm n¨ng ph¸t triÓn thuû s¶n nãi chung cßn rÊt lín, song
møc ®é khai th¸c cßn h¹n chÕ. §Ó ph¸t huy tiÒm n¨ng thuû s¶n cña vïng, cÇn ®Çu tthÝch ®¸ng vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch khuyÕn ng- còng nh- vÊn ®Ò cÊp n-íc phôc vô cho
nu«i trång thuû s¶n ven bê.
c, HiÖn tr¹ng ngµnh c«ng nghiÖp.
C«ng nghiÖp trong vïng cßn ch-a ph¸t triÓn. C¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trªn ®Þa
bµn ph©n theo thµnh phÇn kinh tÕ vµ ph©n theo ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu lµ thuéc khu
vùc kinh tÕ trong n-íc, c¸c c¬ së thuéc khu vùc cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi chiÕm tû lÖ
rÊt nhá. C¬ cÊu c«ng nghiÖp chñ yÕu lµ vËt liÖu x©y dùng vµ chÕ biÕn n«ng l©m s¶n. S¶n
l-îng xi m¨ng trong n-íc lµ kho¶ng 16 ngh×n tÊn, v«i vµ g¹ch l¸t cì 410 tÊn vµ 395
ngh×n viªn. Trong vïng cã 2 nhµ m¸y s¶n xuÊt xi m¨ng lß ®øng §«ng Hµ 1 vµ §«ng Hµ
2, nh-ng hiÖn nay chØ cßn nhµ m¸y §«ng Hµ 2 ho¹t ®éng víi tæng s¶n l-îng 50.000
tÊn/n¨m, 2 nhµ m¸y g¹ch tuynel cã tæng c«ng suÊt 2 triÖu viªn n¨m. C«ng nghiÖp chÕ
biÕn thñy s¶n cßn h¹n chÕ, chØ cã 2 nhµ m¸y ®«ng l¹nh ®Æt t¹i cöa Tïng vµ cöa ViÖt
15
ho¹t ®éng theo thêi vô ®¸nh b¾t. Ngoµi ra ë c¸c ®Þa ph-¬ng cßn cã c«ng nghiÖp nhá
nh-ng ë møc ®é hé gia ®×nh.
d, Y tÕ vµ gi¸o dôc.
Y tÕ
M¹ng l-íi y tÕ ë vïng ®ång b»ng ph¸t triÓn réng kh¾p ë c¸c céng ®ång d©n cnhÊt lµ y tÕ céng ®ång, phßng ngõa qu¶n lý vµ ph¸t hiÖn c¸c dÞch bÖnh. Ng-êi d©n cã
thÓ ®Õn trung t©m y tÕ cña huyÖn víi khÈu ®é ®-êng 8 – 10 km. C¸c côm kh¸m ®a khoa
bè trÝ hîp lý thuËn tiÖn cho viÖc kh¸m ch÷a bÖnh b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n. Mçi huyÖn
cã mét bÖnh viÖn víi quy m« 80 gi-êng bÖnh, c«ng t¸c y tÕ ®· ®ãng vai trß tÝch cùc
trongviÖc b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n vµ ph¸t huy th¾ng lîi ch-¬ng tr×nh sinh ®Î cã kÕ
ho¹ch. Tuy nhiªn, ë c¸c x· miÒn nói, hÖ thèng y tÕ cßn ch-a ®-îc ph¸t triÓn, nh×n
chung mçi x· cã 1 tr¹m y tÕ, song do kho¶ng c¸ch tõ c¸c côm d©n c- tíi tr¹m x¸ cßn xa
vµ do mª tÝn, nªn tÖ n¹n ch÷a bÖnh b»ng cóng v¸i vÉn cßn tån t¹i ë mét sè ®Þa ph-¬ng.
Gi¸o dôc
C¸c x· trong vïng ®ång b»ng ®· thùc hiÖn tèt c«ng t¸c xo¸ mï ch÷. Lùc l-îng
lao ®éng vïng n«ng th«n cã tíi 60% ®· qua tr×nh ®é v¨n ho¸ cÊp c¬ së vµ 20% sè lao
®éng cã tr×nh ®é v¨n ho¸ phæ th«ng trung häc. ë vïng nói, t×nh tr¹ng bá häc cßn phæ
biÕn. Tû lÖ mï ch÷ hoÆc t¸i mï ch÷ cßn cao.
*
*
*
Víi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña l-u vùc s«ng BÕn H¶i nh- trªn ta thÊy
r»ng nhu cÇu dïng n-íc trong khu vùc nghiªn cøu bao gåm n-íc sinh ho¹t, n-íc cho
n«ng nghiÖp (trång trät vµ ch¨n nu«i), n-íc cho l©m nghiªp, nu«i trång thuû s¶n vµ
n-íc phôc vô c«ng nghiÖp vµ n-íc sö dông víi môc ®Ých b¶o vÖ m«i tr-êng vµ ®Èy mÆn
h¹ du (tuy nhiªn hiÖn ch-a ®-îc chó träng)
16
Ch-¬ng 2
®¸nh gi¸ tµI nguyªn n-íc l-u vùc s«ng bÕn h¶i
2.1. §¸nh gi¸ tµi nguyªn n-íc m-a
ViÖc ®¸nh gi¸ tµi nguyªn n-íc m-a ph¶i bao gåm nh÷ng ®¸nh gi¸ c¶ vÒ l-îng vµ
diÔn biÕn cña m-a theo kh«ng gian vµ thêi gian.
2.1.1. ChuÈn m-a n¨m vµ ph©n bè theo kh«ng gian
ChuÈn m-a n¨m lµ l-îng m-a n¨m trung b×nh trong thêi kú nhiÒu n¨m ®· tiÕn
tíi æn ®Þnh.
ChuÈn m-a n¨m ®Æc tr-ng cho møc ®é phong phó n-íc m-a cña tõng khu vùc.
Ph-¬ng ph¸p tÝnh chuÈn m-a n¨m t¹i tõng tr¹m ®o m-a phô thuéc vµo ®é dµi cña chuçi
tµi liÖu ®o m-a vµ sù biÕn ®éng cña m-a n¨m t¹i tõng tr¹m trong thêi kú nhiÒu n¨m. §Ó
®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh cña chuÈn tÝnh to¸n, chuçi quan tr¾c cµng cÇn ph¶i dµi nÕu hÖ sè
biÕn ®æi m-a n¨m cµng lín. ChuÈn m-a n¨m ®-îc tÝnh trùc tiÕp tõ chuçi sè liÖu thùc ®o
theo c«ng thøc b×nh qu©n sè häc sau ®©y:
N
X oN
Xi
i 1
N
(mm)
trong ®ã: XoN lµ chuÈn m-a n¨m (mm), Xi lµ l-îng m-a n¨m cña n¨m thø i (mm), N lµ
sè n¨m cña thêi kú dµi (trªn 50 - 60 n¨m) hay sè n¨m cña thêi kú quan tr¾c ®¹i biÓu cã
®é dµi ®ñ ®Ó tÝnh ®-îc chuÈn m-a n¨m
1. TÝnh chuÈn m-a n¨m t¹i tr¹m ®o m-a
Chuçi tµi liÖu thùc ®o m-a n¨m ®-a vµo tÝnh chuÈn m-a n¨m ph¶i ®¶m b¶o ®ång
nhÊt. Cã rÊt nhiÒu chØ tiªu cã thÓ sö dông ®Ó kiÓm tra tÝnh ®ång nhÊt cña chuçi sè liÖu
thùc ®o nh-: Wincoocson, Student,... lµ c¸c chØ tiªu nh¹y ®èi víi trÞ trung b×nh cña mÉu
vµ c«ng tr×nh nµy ®· sö dông chØ tiªu Wincoocson nµy ®Ó kiÓm ®Þnh tÝnh ®ång nhÊt cña
chuçi sè liÖu thùc ®o m-a n¨m cña tr¹m cã tµi liÖu dµi (tr¹m §«ng Hµ trªn l-u vùc
s«ng BÕn H¶i). KÕt qu¶ cho thÊy chuçi tµi liÖu m-a n¨m cña tr¹m thêi kú 1977, 19782004 ®Òu ®ång nhÊt víi møc ý nghÜa 5%. Bëi vËy, cã thÓ dïng toµn bé chuçi sè liÖu ®o
m-a cña thêi k× nµy ®Ó tÝnh chuÈn m-a n¨m. (B¶ng 2.1). KÕt qu¶ tÝnh to¸n trong b¶ng
trªn cho thÊy: chuÈn m-a n¨m tÝnh theo thêi k× tÝnh to¸n ®¹i biÓu ®· lùa chän cho tr¹m
17
cã chuçi quan tr¾c dµi cã sai sè qu©n ph-¬ng t-¬ng ®èi n»m trong kho¶ng 4,26
6,04, nghÜa lµ ®Òu ®¶m b¶o nhá h¬n sai sè cho phÐp (tøc <σN<10). Bëi vËy, tÊt c¶
kÕt qu¶ tÝnh chuÈn m-a n¨m t¹i tr¹m nµy ®Òu ®-îc chÊp nhËn.
B¶ng 2.1. ChuÈn m-a n¨m vµ sai sè qu©n ph-¬ng t-¬ng ®èi tÝnh chuÈn m-a n¨m cña
tr¹m §«ng Hµ
Tªn tr¹m
§«ng Hµ
§é dµi
Thêi kú tÝnh to¸n
TKTT§B
®¹i biÓu
(n¨m)
78-98
21
Ktb
1,00
ChuÈn
Sai sè qu©n
HÖ sè biÕn ®æi
m-a n¨m Xo ph-¬ng t-¬ng
m-a n¨m Cvx
(mm)
®èi (%)
0,21
2271,5
4,58
2. Qui luËt ph©n bè theo kh«ng gian
Tõ c¸c kÕt qu¶ tÝnh chuÈn m-a n¨m cña tr¹m ®o m-a ®· tÝnh to¸n ®-îc cã thÓ
ph¸t hiÖn thÊy hai ®Æc ®iÓm næi bËt nh- sau:
- BÕn H¶i n»m trong vïng m-a t-¬ng ®èi lín do víi c¸c l-u. L-îng m-a hµng
n¨m tÝnh trung b×nh trªn ph¹m vi toµn l-u vùc (theo ph-¬ng ph¸p ®-êng ®¼ng l-îng
m-a) ®¹t trªn 2291,8 mm.
- Trong ph¹m vi l-u vùc, l-îng m-a n¨m ph©n bè kh«ng ®Òu theo kh«ng gian,
phô thuéc vµo h-íng s-ên dèc vµ phï hîp víi xu thÕ t¨ng dÇn cña m-a theo ®é cao ®Þa
h×nh. Do ®Þa h×nh cã xu thÕ t¨ng dÇn tõ §«ng sang T©y vµ tõ B¾c xuèng Nam nªn l-îng
m-a n¨m còng cã xu thÕ t¨ng dÇn tõ §«ng (tøc tõ vïng ®ång b»ng ven biÓn) sang T©y
(tøc khu vùc nói cao thuéc d·y Tr-êng S¬n ë phÝa t©y cña l-u vùc) vµ tõ B¾c xuèng
Nam. L-îng m-a n¨m cña n¬i m-a nhiÒu nhÊt lín gÊp trªn 1,7 lÇn l-îng m-a n¨m cña
n¬i m-a Ýt nhÊt. Khu vùc trung l-u cña s«ng BÕn H¶i, cã l-îng m-a hµng n¨m cì 24002600 mm.
2.1.2. Ph©n bè theo thêi gian
L-îng m-a n¨m kh«ng chØ thay ®æi theo kh«ng gian mµ cßn thay ®æi c¶ theo
thêi gian. Møc ®é biÕn ®æi cña l-îng m-a n¨m trong thêi kú nhiÒu n¨m ®-îc ®¸nh gi¸
bëi hÖ sè biÕn ®æi l-îng m-a n¨m Cvx cßn qui luËt thay ®æi cña l-îng m-a n¨m trong
thêi kú nhiÒu n¨m ®-îc thÓ hiÖn trªn ®-êng lòy tÝch sai chuÈn l-îng m-a n¨m cña tõng
tr¹m. HÖ sè biÕn ®æi l-îng m-a n¨m t¹i tr¹m §«ng Hµ ®· ®-îc tÝnh trùc tiÕp tõ chuçi
sè liÖu thùc ®o vµ cho kÕt qu¶ Cvx = 0,21. KÕt qu¶ nµy cho thÊy møc ®é dao ®éng cña
l-îng m-a n¨m trong thêi kú nhiÒu n¨m ë l-u vùc s«ng BÕn H¶i thuéc lo¹i trung b×nh.
18
§· tiÕn hµnh thèng kª c¸c cùc trÞ m-a n¨m trong thêi k× quan tr¾c (1977-2004)
t¹i c¸c tr¹m, kÕt qu¶ nh- trong b¶ng 2.2. Qua ®ã cã thÓ thÊy:
- L-îng m-a n¨m cùc ®¹i t¹i tr¹m lµ rÊt lín
B¶ng 2.2. C¸c cùc trÞ cña l-îng m-a n¨m trong thêi kú quan tr¾c (1977-2004)
Tr¹m
§«ng Hµ
L-îng (mm)
3458,2
N¨m xuÊt hiÖn
1980
L-îng (mm)
1424,5
N¨m xuÊt hiÖn
1988
Xmax
Xmin
Xmax/Xmin
2,4
- L-îng m-a n¨m cùc tiÓu t¹i tÊt c¶ c¸c tr¹m rÊt nhá. L-îng m-a n¨m lín nhÊt
lín gÊp 3 lÇn l-îng m-a n¨m Ýt nhÊt.
Ph©n tÝch chuÈn m-a n¨m cña tr¹m §«ng Hµ trong thêi kú 1977-2004 cã thÓ thÊy:
- Dao ®éng cña m-a n¨m trong thêi kú nhiÒu n¨m t¹i kh«ng ®ång bé víi nhau.
- Trong thêi k× nhiÒu n¨m, dao ®éng cña m-a n¨m mang tÝnh chÊt chu k× kh«ng
chÆt chÏ. Nh÷ng nhãm n¨m m-a nhiÒu liªn tôc th-êng xuÊt hiÖn xen kÏ nh÷ng nhãm
n¨m m-a Ýt liªn tôc lµm thµnh nh÷ng chu k× m-a trän vÑn nh-ng kh«ng hoµn toµn. Trªn
c¸c pha m-a nhiÒu vµ Ýt cña chu k× lín nµy cã xuÊt hiÖn mét vµi n¨m n-íc trung b×nh.
2.1.3. Ph©n phèi m-a trong n¨m
1. Ph©n phèi m-a n¨m theo mïa
Còng nh- c¸c n¬i kh¸c ë n-íc ta, l-îng m-a ë l-u vùc BÕn H¶i, tØnh Qu¶ng TrÞ
còng ph©n phèi kh«ng ®Òu trong n¨m. Mét n¨m h×nh thµnh hai mïa râ rÖt lµ mïa m-a
vµ mïa kh«. Sö dông chØ tiªu ph©n mïa: mïa m-a gåm c¸c th¸ng liªn tôc trong n¨m cã
l-îng m-a th¸ng b×nh qu©n nhiÒu n¨m ®¹t hoÆc v-ít 1/12 l-îng m-a n¨m b×nh qu©n
nhiÒu n¨m, mïa kh« gåm c¸c th¸ng cßn l¹i, kÕt qu¶ ph©n mïa cho tr¹m ®o m-a trong
l-u vùc ®-îc thèng kª trong b¶ng 2.3.
C¸c kÕt qu¶ ph©n mïa m-a - kh« trong b¶ng trªn cho thÊy:
- Mïa m-a xuÊt hiÖn muén vµ ng¾n, chØ 3 ®Õn 4 th¸ng (tõ th¸ng IX ®Õn th¸ng XI
hoÆc XII) cßn mïa kh« kÐo dµi tíi 8 ®Õn 9 th¸ng (tõ th¸ng XII n¨m tr-íc ®Õn th¸ng
VIII n¨m sau hoÆc tõ th¸ng I ®Õn th¸ng VIII).
19
B¶ng 2.3. KÕt qu¶ ph©n mïa m-a - kh« t¹i tr¹m §«ng Hµ
Mïa m-a
Tr¹m
§«ng Hµ
Mïa kh«
Thêi gian
so víi Xn¨m
Thêi gian
so víi Xn¨m
IX XI
63,97
XII X
36,03
- Sù ph©n hãa gi÷a hai mïa m-a-kh« kh¸ s©u s¾c. Tæng l-îng m-a cña 3-4 th¸ng
mïa m-a chiÕm tíi 59-73 tæng l-îng m-a n¨m; trong khi ®ã, tæng l-îng m-a cña c¶
9 th¸ng mïa kh« chØ chiÕm 27-41 .
2. Ph©n phèi m-a n¨m theo th¸ng
Sö dông tµi liÖu m-a th¸ng cña tr¹m §«ng Hµ tiÕn hµnh tÝnh ph©n phèi m-a n¨m
theo th¸ng d¹ng b×nh qu©n nhiÒu n¨m vµ c¸c ®Æc tr-ng m-a cña tr¹m. KÕt qu¶ ®-îc
thèng kª trong c¸c b¶ng 2.4 vµ 2.5. C¸c kÕt qu¶ nµy cho thÊy:
B¶ng 2.4. Ph©n phèi m-a n¨m theo th¸ng t¹i tr¹m §«ng Hµ
Tr¹m
§Æc
tr-ng
Th¸ng
N¨m
I
II
III IV
V
VI
VII VIII
IX
X
XI
XII
Xth
46,1 36,8 35,0 60,5 128,5 87,4 67,2 167,3 394,3 609,7 438,4 183,4 2254,7
(mm)
§«ng
Hµ
% 2,05 1,63 1,55 2,68 5,70 3,88 2,98 7,42 17,49 27,04 19,44 8,14 100
M« h×nh ph©n phèi m-a n¨m theo th¸ng ph©n ho¸ thµnh 2 d¹ng rÊt kh¸c biÖt.
Ph©n phèi m-a trong n¨m d¹ng 2 ®Ønh, tøc lµ mét n¨m cã 2 cùc ®¹i vµ 2 cùc tiÓu: cùc
®¹i chÝnh xuÊt hiÖn vµo X, cùc ®¹i phô xuÊt hiÖn vµo th¸ng VI do cã m-a "tiÓu m·n",
cùc tiÓu chÝnh xuÊt hiÖn vµo 1 trong c¸c th¸ng I IV cßn cùc tiÓu phô xuÊt hiÖn vµo
th¸ng VII.
Tr¹m
§«ng Hµ
B¶ng 2.5. C¸c ®Æc tr-ng m-a t¹i tr¹m §«ng Hµ
Xthmax
Xthmax
Xthmin
X3thmax
X3thmin
Xthmin
609,7
35,0
17,40
1442,4
117,9
X3thmax
X3thmin
12,23
- Sù ph©n ho¸ m-a n¨m theo th¸ng còng kh¸ s©u s¾c. L-îng m-a cña th¸ng m-a
nhiÒu nhÊt (th¸ng X) chiÕm tõ 20 ®Õn 29 tæng l-îng m-a n¨m. L-îng m-a cña
th¸ng Ýt m-a nhÊt (I, II, III hoÆc IV) rÊt kh«ng ®¸ng kÓ, chØ chiÕm tõ 0,5 ®Õn 2,1
20
- Xem thêm -
.PDF 
54 
226 
131 
