Tài liệu đánh giá công tác thu gom và xử lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện đa khoa huyện tràng định, tỉnh lạng sơn, giai đoạn 2011 2013

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM LA VĂN NGỌC Tên đề tài: “ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC THU GOM VÀ XỬ LÝ CHẤT THẢI RẮN Y TẾ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA HUYỆN TRÀNG ĐỊNH, TỈNH LẠNG SƠN, GIAI ĐOẠN 2011 - 2013” KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Chuyên ngành : Khoa học môi trường Khoa : Môi trường Khóa học : 2010 – 2014 Người hướng dẫn : TH.S Nguyễn Minh Cảnh Thái Nguyên, năm 2014 LỜI CẢM ƠN Được sự phân công của khoa Môi Trường – Trường Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên, và sự đồng ý của thầy giáo hướng dẫn Th.S Nguyễn Minh Cảnh, em đã tiến hành thực hiện đề tài: “ Đánh giá công tác thu gom và xử lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện đa khoa huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn, giai đoạn 2011- 2013”. Sau một thời gian nghiên cứu và thực tập tốt nghiệp, khóa luận của em đã hoàn thành. Để hoàn thành khóa luận khóa luận này. Em xin chân thành cảm ơn thầy cô giáo trong Khoa Môi Trường đã tận tình hướng dẫn, giảng dạy trong suốt quá trình học tập nghiên cứu và rèn luyện ở Trường Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên. Đặc biệt em xin chân thành cảm ơn thầy giáo hướng dẫn Th.S Nguyễn Minh Cảnh đã tận tình, chu đáo hướng dẫn tôi thực hiện khóa luận này. Em xin cảm ơn các bác, các chú, các anh chị của Phòng Tài Nguyên và Môi Trường huyện Tràng Định đã tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình thực tập để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh nhất. Song do buổi đầu làm quen với công tác nghiên cứu khoa học, tiếp cận với thực tế sản xuất cũng như hạn chế kiến thức và kinh nghiệm nên không thể tránh khỏi những sai sót nhất định mà bản thân chưa thấy được. Em rất mong được sự góp ý của quý thầy, cô giáo và các bạn để khóa luận được hoàn chỉnh hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 17 tháng 8 năm 2014. Sinh viên La Văn Ngọc DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT TẮT Ý NGHĨA BTNMT BOD Bộ Tài Nguyên Môi trường Biochemical oxygen Demand (nhu cầu oxy sinh hoá) Bệnh viện đa khoa Bảo hiểm y tế Bộ y tế Công nghiệp hóa Chất thải y tế Chất thải rắn Chất thải răn y tế Chemical Oxygen Demand (nhu cầu oxy hóa học) Tốc độ tăng trưởng kinh tế Hiện đại hóa Virus gây hội chứng suy giảm miễn dịch Khoa Học Công Nghệ Kiểm soát nhiễm khuẩn Nghị định Nhựa polyetylen Nhựa polypropylene Quyết Định Quy Chuẩn Việt Nam Tiêu Chuẩn Việt Nam Thành phố Hồ Chí Minh Trung ương Thông Tư Trung học phổ thông Trung học bổ túc Trách nhiệm hữu hạn Tổ chức Y tế thế giới BVĐK BHYT BYT CNH CTYT CTR CTRYT COD GDP HĐH HIV KHCN KSNK NĐ Nhựa PE Nhựa PP QĐ QCVN TCVN TP. HCM T. Ư TT THPT THBT TNHH WHO DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Lượng chất thải y tế phát sinh tại các bệnh viện và các khoa trong bệnh viện tại Việt Nam ................................................................................... 11 Bảng 2.2: Thành phần chất thải rắn bệnh viện ở Việt Nam............................ 12 Bảng 2.3: Một số loại bệnh có nguy cơ lây nhiễm từ chất thải y tế ............... 16 Bảng 2.4: Các bệnh và tỷ lệ nguy cơ lây bệnh................................................ 17 Bảng 2.5: Số giường bệnh năm 2008 phân theo huyện/ thành phố thuộc tỉnh Lạng Sơn ......................................................................................................... 23 Bảng 4.1: Cơ cấu dân tộc năm 2011 của huyện Tràng Định .......................... 33 Bảng 4.2: Phân bố diện tích trong bệnh viện .................................................. 35 Bảng 4.3: Số liệu khám, chữa bệnh của Bệnh viện đa khoa ........................... 37 huyện Tràng Định năm 2013 .......................................................................... 37 Bảng 4.4: Tình hình cán bộ, công chức – viên chức của bệnh viện (tính đến tháng 1/2013) .................................................................................................. 38 Bảng 4.5: Lượng CTR từ năm 2011 – 2013 tại bệnh viện.............................. 41 Bảng 4.6: Lượng CTR bình quân từ năm 2011- 2013 tại bệnh viện .............. 41 Bảng 4.7 : Thực trạng công tác phân loại chất thải rắn tại BVĐK ................. 45 Bảng 4.8: Công cụ thu gom chất thải rắn tại BVĐK huyện Tràng Định....... 46 Bảng 4.9: Công tác thu gom chất thải rắn y tế ở BVĐK huyện Tràng Định .. 46 Bảng 4.10 : Nhân lực trong công tác thu gom CTRYT tại BVĐK huyện Tràng Định ................................................................................................................. 47 Bảng 4.11 : Thực trạng công tác vận chuyển chất thải rắn y tế tại BVĐK huyện Tràng Định ........................................................................................... 48 Bảng 4.12: Phương tiện vận chuyển chất thải rắn y tế tại BVĐK huyện Tràng Định ................................................................................................................. 48 Bảng 4.13 : Phương tiện lưu giữ chất thải ...................................................... 49 Bảng 4.14: Thông số kĩ thuật của thiết bị( lò đốt rác Mediburner 8 – 20W) 50 Bảng 4.15: Thành phần rác thải nguy hại Mediburner 08 – 20W tiêu hủy. ... 52 Bảng 4.16 : Khối lượng các loại CTYT trong một lần đốt của lò đốt Mediburner 08-20W ........................................................................................ 53 Bảng 4.17: Hiểu biết của cán bộ, nhân viên y tế về quy chế quản lý chất thải y tế. 54 Bảng 4.18: Hiểu biết màu sắc dụng cụ đựng chất thải y tế............................. 55 Bảng 4.19: Hiểu biết và nhận thức của nhân viên về quản lý rác thải y tế ..... 56 Bảng 4.20 : Hiểu biết về công tác quản lý chất thải của bệnh viện ................ 58 DANH MỤC HÌNH Hình 4.1: Vị trí địa lý huyện Tràng Định – Lạng Sơn .................................... 28 Hình 4.2: Lượng CTRYT của bệnh viện từ năm 2011- 2013. ........................ 42 Hình 4.3: Sơ đồ quản lý rác thải tại bệnh viện đa khoa Tràng Định ............. 49 Hình 4.4: Hiểu biết của nhân viên về quy chế quản lý chất thải y tế.............. 60 Hình 4.5: Tỷ lệ hiểu biết mã màu sắc dụng cụ đựng chất thải........................ 56 Hình 4.6: Sơ đồ hệ thống quản lý môi trường ................................................ 60 MỤC LỤC CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU................................................................................... 1 1.1. Đặt vấn đề.................................................................................................. 1 1.2. Mục đích, mục tiêu, yêu cầu ...................................................................... 2 1.2.1. Mục đích.................................................................................................. 2 1.2.2. Mục tiêu................................................................................................... 3 1.2.3. Yêu cầu .................................................................................................... 3 1.3. Ý nghĩa của đề tài ....................................................................................... 3 1.3.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học ...................................... 3 1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn ..................................................................................... 4 CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU........................................................ 5 2.1. Cơ sở lý luận .............................................................................................. 5 2.1.1. Công tác thu gom, lưu giữ và vận chuyển chất thải rắn y tế................... 5 2.1.2. Công tác xử lý chất thải rắn y tế ............................................................. 6 2.1.3. Bệnh viện đa khoa huyện Tràng Định - Lạng Sơn ................................. 7 2.2. Cơ sở khoa học của đề tài .......................................................................... 7 2.2.1. Tổng quan về chất thải rắn y tế ............................................................... 7 2.2.1.1. Các định nghĩa về chất thải y tế .......................................................... 7 2.2.1.2. Phân loại chất thải rắn y tế ................................................................... 8 2.2.1.4 Thành phần của chất thải rắn y tế ....................................................... 11 2.2.1.5 Một số phương pháp xử lý chất thải rắn y tế ...................................... 13 2.2.2. Tác động của chất thải rắn y tế tới môi trường và sức khỏe cộng đồng14 2.2.2.1. Đối với môi trường............................................................................. 14 2.2.2.2. Đối với sức khỏe cộng đồng ............................................................. 15 2.2.3. Căn cứ pháp lý....................................................................................... 18 2.3. Thực trạng quản lý chất thải rắn y tế ....................................................... 19 2.3.1. Thực trạng công tác quản lý chất thải rắn y tế tại Việt Nam ................ 19 2.3.2. Thực trạng công tác quản lý chất thải rắn y tế trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn ... 21 2.3.3 Tình hình công tác quản lý chất thải rắn y tế trên địa bàn huyện Tràng Định ................................................................................................................. 24 CHƯƠNG 3: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................................................................ 25 3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 25 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 25 3.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 25 3.2. Địa điểm và thời gian tiến hành ............................................................... 25 3.2.1. Địa điểm tiến hành nghiên cứu ............................................................. 25 3.2.2. thời gian tiến hành nghiên cứu .............................................................. 25 3.3. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 25 3.4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 26 3.4.1. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu sơ cấp ....................................... 26 3.4.2. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu thứ cấp ...................................... 27 3.4.3. Phương pháp phân tích quản lý số liệu ................................................. 27 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................. 28 4.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện tràng định – Lạng Sơn ..... 28 4.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................ 28 4.1.1.1. Vị trí địa lý ......................................................................................... 28 4.1.1.2. Khí hậu thời tiết................................................................................. 29 4.1.1.3. Địa hình, địa mạo .............................................................................. 29 4.1.1.4 . Thủy văn............................................................................................ 29 4.1.1.5. Các nguồn tài nguyên của huyện Tràng Định.................................... 30 4.1.1.6. Thực trạng môi trường sinh thái của huyện Tràng Định ................... 30 4.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................... 31 4.1.2.1. Thực trạng phát triển nền kinh tế xã hội ............................................ 31 4.1.2.2. Thực trạng phát triển các ngành kinh tế............................................. 32 4.1.2.3. Dân số và lao động ............................................................................. 33 4.1.2.5 Văn hóa –Giáo dục .............................................................................. 33 4.2. Tình hình hoạt động của bệnh viện đa khoa huyện tràng định – Lạng Sơn. 34 4.2.1 Thông tin chung ..................................................................................... 34 4.2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của bệnh viện đa khoa huyện Tràng Định ......................................................................................................................... 34 4.2.1.2 Vị trí, diện tích và khu vực xung quanh.............................................. 35 4.2.1.3. Quy mô bệnh viện .............................................................................. 35 4.2.1.4. chức năng và nhiệm vụ ...................................................................... 36 4.2.1.5. Đánh giá môi trường, đăng kí và xin phép ....................................... 36 4.2.2. Kết quả hoạt động của bệnh viện .......................................................... 37 4.2.3. Cơ cấu tổ chức...................................................................................... 37 4.2.4. Số lượng cán bộ công nhân viên .......................................................... 38 4.3. Điều tra, đánh giá thực trạng công tác thu gom và xử lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện đa khoa huyện tràng định - Lạng Sơn. ...................................... 39 4.3.1. Các nguồn phát sinh và khối lượng chất thải ........................................ 39 4.3.1.1. Các nguồn phát sinh ........................................................................... 40 4.3.1.2. Khối lượng chất thải........................................................................... 40 4.3.2. Công tác bảo vệ môi trường .................................................................. 42 4.3.3. Công tác quản lý, thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải ................... 43 4.3.3.1. Sơ đồ quản lý rác thải tại bệnh viện đa khoa huyện Tràng Định ....... 43 4.3.3.3. Hệ thống xử lý và tiêu hủy chất thải .................................................. 50 4.4. Hiểu biết của cán bộ nhân viên, bệnh nhân vê tình hình quản lý rác thải y tế của bệnh viện ............................................................................................... 54 4.4.1 Đối với cán bộ nhân viên bệnh viện...................................................... 54 4.4.2. Đối với bệnh nhân và người nhà bệnh nhân ......................................... 57 4.5. Thuận lợi và khó khăn còn tồn tại trong công tác quản lý, thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện đa khoa huyện tràng định – Lạng Sơn ......................................................................................................... 58 4.5.1. Thuận lợi ............................................................................................... 58 4.5.2. Khó khăn ............................................................................................... 59 4.6. Đề xuất các giải pháp khắc phục và nâng cao công tác quản lý và xử lý chất thải y tế tại bệnh viện đa khoa huyện tràng định..................................... 59 4.6.1. Xây dựng hệ thống quản lý môi trường tại bệnh viện .......................... 59 4.6.2. Nâng cao hoạt động bảo vệ môi trường tại bệnh viện .......................... 61 4.6.2.1. Hệ thống hành chính .......................................................................... 61 4.6.2.2. Kiểm soát ô nhiễm do chất thải.......................................................... 61 4.6.2.3. Tăng cường pháp chế đối với các trường hợp vi phạm .................... 61 4.6.2.4. Nâng cao năng lực tổ chức ................................................................. 62 4.6.3. Cải thiện công tác phân loại, thu gom, lưu giữ và vận chuyển chất thải rắn y tế tại bệnh viện ....................................................................................... 62 4.6.4. Giải pháp cho hoạt động xử lý chất thải ............................................... 64 4.6.5. Các giải pháp khác ................................................................................ 64 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................. 66 5.1. Kết luận .................................................................................................... 66 5.2. Kiến nghị .................................................................................................. 66 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 68 1 CHƯƠNG 1 MỞ ĐẦU 1.1. Đặt vấn đề Nhiệm vụ bảo vệ mổi trường luôn được Đảng và Nhà nước coi trọng. Trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội từ năm 2011 – 2020 (Tại đại hội đảng XXI năm 2011) đã đề ra mục tiêu đó là phát triển sự nghiệp y tế, nâng cao chất lượng công tác chăm sóc sức khỏe cho nhân dân. Tập trung phát triển hệ thống chăm sóc sức khỏe và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế. Nhà nước tiếp tục tăng đầu tư đồng thời đẩy mạnh công tác xã hội hóa để phát triển nhanh hệ thống y tế. Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, hệ thống y tế đặc biệt là các bệnh viện đã thải ra môi trường một lượng lớn các chất thải nguy hại. Chất thải y tế nguy hại chủ yếu là các chất nhiễm khuẩn, các hóa chất và dược phẩm nguy hiểm, chất phóng xạ, chất lây nhiễm, chất độc phát sinh trong quá trình chuẩn đoán và khám chữa bệnh, đó là những yếu tố gây ô nhiễm môi trường, lan truyền từ bệnh viện tới các vùng xung quanh. Vì vậy phải quản lý chất thải nguy hại phát sinh từ các cơ sở y tế một cách an toàn và hợp lý. Trước nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người dân ngày càng cao và thực trạng ô nhiễm môi trường do rác thải y tế gây ra ngày càng bức xúc thì việc trang bị cho các bệnh viện, trạm y tế các trang thiết bị để thu gom, xử lý rác thải y tế và các kỹ năng kiến thức về quản lý chất thải rắn y tế là nhu cầu cấp bách ở tất các bệnh viện, cơ sở y tế hiện nay. Xuất phát từ những mối nguy hại trực tiếp hoặc tiềm ẩn của chất thải y tế gây ra đối với môi trường và con người, cần có những biện pháp hữu hiệu để nâng cao nhận thức của cộng đồng nói chung và nhân viên y tế nói riêng về những nguy cơ đó, nâng cao năng lực tổ chức, trách nhiệm và từng bước hoàn 2 thiện hệ thống quản lý chất thải cũng như nâng cao chất lượng cảnh quan vệ sinh cho bệnh viện. Vì vậy, việc đánh giá hiệu quả công tác thu gom, quản lý chất thải rắn y tế tại các bệnh viện và cơ sở y tế cần cụ thể hơn, kết hợp với quá trình giám sát thực tế giúp tìm hiểu những thiếu sót còn tồn tại trong công tác thu gom và quản lý hiện nay của bệnh viện, góp phần làm tăng hiểu biết và nâng cao ý thức cũng như chất lượng điều trị. Từ đó, nâng cao chất lượng quản lý chất thải y tế tại các cơ sở y tế và bệnh viện. Xuất phát từ những yêu cầu thực tế đó trên, tôi đưa ra đề tài khóa luận với tên: “ Đánh giá công tác thu gom và xử lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện đa khoa huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn, giai đoạn 2011- 2013”. Nhằm có một bức tranh tổng quát về hiện trạng quản lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện đa khoa huyện Tràng Định hiện nay. Đề tài thực hiện với mong muốn góp phần nhỏ bé vào việc cải thiện và bảo vệ môi trường. 1.2. Mục đích, mục tiêu, yêu cầu 1.2.1. Mục đích - Đánh giá công tác thu gom và quản lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện đa khoa huyện Tràng Định. - Đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả trong công tác thu gom và quản lý chất thải rắn y tế tại Bệnh viện đa khoa huyện Tràng Định. - Cung cấp thêm tài liệu, là cơ sở để đánh giá và điều chỉnh các hoạt động quản lý chất thải rắn y tế tại địa phương. - Tạo ra một môi trường làm việc tốt hơn cho các nhân viên y tế, nhân viên vệ sinh và bệnh nhân một môi trường sống trong sạch. - Nâng cao kiến thức thực tế của bản thân phục vụ cho công tác sau khi ra trường. 3 1.2.2. Mục tiêu - Đánh giá hiện trạng phân loại, thu gom, lưu trữ, vận chuyển và xử lý rác thải y tế tại bệnh viện đa khoa huyện tràng Định. - Đánh giá hiểu biết của cán bộ nhân viên, bệnh nhân, người nhà bệnh nhân tình hình quản lý rác thải y tế của bệnh viện - Đề xuất các giải pháp quản lý rác thải y tế tại bệnh viện đảm bảo an toàn và vệ sinh môi trường. 1.2.3. Yêu cầu - Số liệu thu thập phải khách quan, trung thực, chính xác. - Phản ánh đầy đủ, đúng đắn công tác thu gom, lưu trữ, vận chuyển và xử lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện đa khoa huyện Tràng Định. - Các mẫu nghiên cứu phải đại diện cho khu vực lấy mẫu trên địa bàn nghiên cứu. - Đề xuất những giải pháp kiến nghị phải có tính khả thi, thực tế, phù hợp với điều kiện thực tế của cơ sở. 1.3. Ý nghĩa của đề tài 1.3.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học - Áp dụng kiến thức đã học của nhà trường vào thực tế - Nâng cao kiến thức thực tế - Tích luỹ kinh nghiệm cho công việc sau khi ra trường - Bổ sung tư liệu cho học tập - Rèn luyện về kỹ năng tổng hợp và phân tích số liệu, tiếp thu và học hỏi những kinh nghiệm từ thực tế 4 1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn - Đánh giá thực trạng chất thải y tế tại bệnh viện đa khoa huyện Tràng Định - Đề tài hoàn thành sẽ giúp mọi người hiểu hơn về điều kiện tự nhiên, tình hình phát triển kinh tế - xã hội trong những năm gần đây của huyện Tràng Định - Đề xuất những biện pháp khả thi nhằm nâng cao chất lượng quản lý và xử lý chất thải tại địa bàn nghiên cứu - Kết quả của đề tài sẽ là một trong những căn cứ đê tăng cường công tác quản lý, tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức của người dân về môi trường. 5 CHƯƠNG 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1. Cơ sở lý luận 2.1.1. Công tác thu gom, lưu giữ và vận chuyển chất thải rắn y tế Công tác thu gom, lưu trữ CTR y tế nói chung đã được quan tâm bởi các cấp từ Trung ương đến địa phương, thể hiện ở mức độ thực hiện quy định ở các bệnh viện khá cao. Chất thải y tế phát sinh từ các cơ sở khám chữa bệnh trực thuộc sự quản lý của Bộ Y tế, phần lớn được thu gom và vận chuyển đến các khu vực lưu giữ sau đó được xử lý tại các lò thiêu đốt nằm ngay trong cơ sở hoặc ký hợp đồng vận chuyển và xử lý đối với các cơ sở xử lý chất thải đã được cấp phép tại địa bàn cơ sở khám chữa bệnh đó. Đối với các cơ sở khám chữa bệnh ở địa phương do các Sở Y tế quản lý, công tác thu gom, lưu giữ và vận chuyển CTR chưa được chú trọng, đặc biệt là công tác phân loại và lưu giữ chất thải tại nguồn (chất thải y tế thông thường, chất thải y tế nguy hại...). Trong vận chuyển CTR y tế, chỉ có 53% số bệnh viện sử dụng xe có nắp đậy để vận chuyển chất thải y tế nguy hại; 53,4% bệnh viện có mái che để lưu giữ CTR... đây là những yếu tố để đảm bảo an toàn cho người bệnh và môi trường ( Bộ Tài Nguyên và Môi Trường, 2011) Phương tiện thu gom chất thải còn thiếu và chưa đồng bộ, hầu hết chưa đạt tiêu chuẩn. Nguyên nhân do có rất ít nhà sản xuất quan tâm đến mặt hàng này, do vậy mua sắm phương tiện thu gom CTR đúng tiêu chuẩn của các bệnh viện gặp khó khăn. Nhìn chung, các phương tiện vận chuyển chất thải y tế còn thiếu, đặc biệt là các xe chuyên dụng. Hoạt động vận chuyển chất thải y tế nguy hại từ bệnh viện, cơ sở y tế đến nơi xử lý, chôn lấp hầu hết do Công ty môi trường 6 đô thị đảm nhiệm, không có các trang thiết bị đảm bảo cho quá trình vận chuyển được an toàn. 2.1.2. Công tác xử lý chất thải rắn y tế CTR y tế không nguy hại ở hầu hết các tỉnh, thành phố đều do Công ty môi trường đô thị thu gom, vận chuyển và được xử lý tại các khu xử lý CTR tập trung của địa phương. Nhiều địa phương chưa có cơ sở tái chế, do vậy việc quản lý tái chế các CTR y tế không nguy hại còn gặp nhiều khó khăn. Một số vật liệu từ chất thải bệnh viện như: chai dịch truyền chứa dung dịch huyết thanh ngọt (đường glucose 5%, 20%), huyết thanh mặn (NaCl 0,9%), các dung dịch acide amine, các loại muối khác; các loại bao gói nilon và một số chất nhựa khác; một số vật liệu giấy, thuỷ tinh hoàn toàn không có yếu tố nguy hại, có thể tái chế để hạn chế việc thiêu đốt chất thải gây ô nhiễm. Khối lượng CTR y tế nguy hại được xử lý đạt tiêu chuẩn chiếm 68% tổng lượng phát sinh CTR y tế nguy hại trên toàn quốc. CTR y tế xử lý không đạt chuẩn (32%) là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng. Các thành phố lớn như Tp. Hồ Chí Minh và Hà Nội đã có xí nghiệp xử lý CTR y tế nguy hại vận hành tốt, tổ chức thu gom và xử lý, tiêu huỷ CTR y tế nguy hại cho toàn bộ cơ sở y tế trên địa bàn.Một số thành phố lớn đã bố trí lò đốt CTR y tế nguy hại tập trung tại khu xử lý chung của thành phố. Tỷ lệ lò đốt CTR y tế phân tán được vận hành tốt chỉ chiếm khoảng xấp xỉ 50% số lò được trang bị, có vùng chỉ đạt 20%. Nếu xét mức độ xử lý của các cơ sở y tế theo tuyến trung ương và địa phương, các sở sở trực thuộc Bộ Y tế có mức độ đầu tư xử lý CTR y tế nguy hại cao hơn hẳn các cơ sở tuyến địa phương. Bên cạnh lí do về công nghệ và trình độ quản lý, thì thiếu kinh phí vận hành là yếu tố quan trọng dẫn đến các lò đốt hoạt động phân tán không đạt hiệu quả (Bộ Tài Nguyên & Môi trường, 2011). 7 2.1.3. Bệnh viện đa khoa huyện Tràng Định - Lạng Sơn Hiện nay, công tác quản lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện đa khoa huyện Tràng Định được thực hiện khá tốt, công việc phân loại đã có đội ngũ công nhân viên có kinh nghiệm, cơ sở vật chất được đầu tư kĩ lưỡng. Các kiến thức phân loại đã được phổ biến, các nhân viên thu gom và đội ngũ công nhân phần lớn nhận thức được các mối nguy hiểm của chất thải y tế nguy hại. Các ô đựng chất thải được xây dựng và che chắn để tránh các loài chó, mèo, ... bới. Các phòng bệnh được trang bị sọt đựng rác đầy đủ và được các nhân viên vệ sinh hàng ngày, chất thải trong các phòng bệnh được dọn dẹp và xử lý kịp thời, không gây tồn đọng. Cơ sở vật chất ở bệnh viện khá đầy đủ, đầu tư các công trình xử lý nước thải bệnh viện và xây dựng lò đốt chất thải nguy hại, tuy nhiên công tác xử lý sau khi đốt còn chưa được thực hiện đúng quy định. Công việc vận chuyển các loại chất thải rắn thông thường đi xử lý được giao bằng hợp đồng cho công ty TNHH Huy Hoàng thực hiện. 2.2. Cơ sở khoa học của đề tài 2.2.1. Tổng quan về chất thải rắn y tế 2.2.1.1. Các định nghĩa về chất thải y tế - Chất thải y tế là vật chất ở thể rắn, lỏng và khí được thải ra từ các cơ sở y tế bao gồm chất thải y tế nguy hại và chất thải thông thường. - Chất thải y tế nguy hại là chất thải y tế chứa yếu tố nguy hại cho sức khỏe con người và môi trường như dễ lây nhiễm, gây ngộ độc… dễ ăn mòn hoặc có đặc tính nguy hại khác nếu những chất thải này không được tiêu hủy an toàn. - Quản lý chất thải y tế là hoạt động quản lý việc phân loại, xử lý ban đầu, thu gom, vận chuyển, lưu giữ, giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế, xử lý, tiêu hủy chất thải y tế và kiểm tra, giám sát việc thực hiện. 8 2.2.1.2. Phân loại chất thải rắn y tế * Chất thải thông thường Chất thải thông thường là chất thải không chứa các yếu tố lây nhiễm, hóa học nguy hại, phóng xạ, dễ cháy, nổ, bao gồm: - Chất thải sinh hoạt phát sinh từ các buồng bệnh (trừ các buồng bệnh cách ly). - Chất thải phát sinh từ các hoạt động chuyên môn y tế như các chai lọ thủy tinh, chai huyết thanh, các vật liệu nhựa, các loại bột bó trong gãy xương kín. Những chất thải này không dính máu, dịch sinh học và các chất hóa học nguy hại. - Chất thải phát sinh từ các công việc hành chính: giấy, báo, tài liệu, vật liệu đóng gói, thùng các tông, túi nilon, túi đựng phim. - Chất thải ngoại cảnh: lá cây và rác từ các khu vực ngoại cảnh. * Chất thải lây nhiễm - Chất thải sắc nhọn (loại A): Là chất thải có thể gây ra các vết cắt hoặc chọc thủng, có thể nhiễm khuẩn, bao gồm: bơm kim tiêm, đầu sắc nhọn của dây truyền, lưỡi dao mổ, đinh mổ, cưa, các ống tiêm, mảnh thủy tinh vỡ và các vật sắc nhọn khác sử dụng trong các hoạt động y tế. - Chất thải lây nhiễm không sắc nhọn (loại B): Là chất thải bị thấm máu, thấm dịch sinh học của cơ thể và các chất thải phát sinh từ buồng bệnh cách ly. - Chất thải có nguy cơ lây nhiễm cao (loại C): Là chất thải phát sinh trong các phòng xét nghiệm như: bệnh phẩm và dụng cụ đựng, dính bệnh phẩm. - Chất thải giải phẫu (loại D): Bao gồm các mô, cơ quan, bộ phận cơ thể người: nhau thai, bào thai và xác động vật thí nghiệm * Chất thải phóng xạ Chất thải phóng xạ gồm: dạng rắn, lỏng và khí. 9 - Chất thải phóng xạ rắn bao gồm: Các vật liệu sử dụng trong các xét nghiệm, chuẩn đoán, điều trị như ống tiêm, bơm tiêm, kim tiêm, kính bảo hộ, giấy thấm, gạc sát khuẩn, ống nghiệm, chai lọ đựng chất phóng xạ… - Chất thải phóng xạ lỏng bao gồm: Dung dịch có chứa chất phóng xạ phát sinh trong quá trình chuẩn đoán, điều trị như nước tiểu của người bệnh, các chất bài tiết, nước súc rửa các dụng cụ có chất phóng xạ… - Chất thải phóng xạ khí bao gồm: Các chất khí thoát ra từ kho chứa chất phóng xạ… * Chất thải hóa học nguy hại Chất thải hóa học bao gồm các hóa chất có thể không gây nguy hại như đường, axit béo, axit amin, một số loại muối… và hóa chất nguy hại như Formaldehit, hóa chất quang học, các dung môi, hóa chất dùng để tiệt khuẩn y tế và dung dịch làm sạch, khử khuẩn, các hóa chất dùng trong tẩy uế, thanh trùng… Chất thải hóa học nguy hại gồm: - Dược phẩm quá hạn, kém phẩm chất không còn khả năng sử dụng - Các chất quang hóa: Các dung dịch dùng để cố định phim trong khoa X quang. - Các dung môi: Các dung môi dùng trong cơ sở y tế gồm các hợp chất của halogen như metyl clorit, chloroform, các thuốc mê bốc hơi như halothane; các hợp chất không chứa halogen như xylene, axeton, etyl axetat… * Các bình chứa có khí áp suất Nhóm này bao gồm các bình chứa khí nén có áp suất như bình đựng oxy, CO2, bình gas, bình khí dung, các bình chứa khí sử dụng một lần… Đa số các bình chứa khí nén này thường dễ nổ, dễ cháy nguy cơ tai nạn cao nếu không được tiêu hủy đúng cách. (Bộ Y tế, 2007). 2.2.1.3 Nguồn phát sinh và khối lượng phát chất thải rắn y tế phát sinh * Nguồn phát sinh chất thải rắn y tế 10 Toàn bộ chất thải rắn trong bệnh viện phát sinh từ các hoạt động diễn ra trong bệnh viện, bao gồm: - Các hoạt động khám chữa bệnh như: chẩn đoán, chăm sóc, xét nghiệm, điều trị bệnh, phẫu thuật, … - Các hoạt động nghiên cứu, thí nghiệm trong bệnh viện. - Các hoạt động hàng ngày của nhân viên bệnh viện, bệnh nhân và người nhà bệnh nhân. * Khối lượngchất thải rắn y tế phát sinh Khối lượng chất thải phát sinh trong bệnh viện tuỳ thuộc vào quy mô, đặc điểm của bệnh viện . Theo Bảng 2.1 đã cung cấp thông tin về việc phát sinh CTYT tại các bệnh viện và các khoa thuộc bệnh viện trung ương, tỉnh và quận. Do tổng số giường bệnh tại các bệnh viện đa khoa, chuyên ngành chiếm tới 150.000 giường bệnh nên lượng chất thải y tế từ các cơ sở này cũng chiếm tới 70% tổng lượng phát sinh. Khối lượng CTYT mỗi ngày trong năm 2012 khoảng 450 tấn/ngày, trong đó 47 tấn/ngày là CTYTNH.