Tài liệu đánh giá ảnh hưởng của việc thu hồi đấtđến đời sống và việc làm của người dân ở một số dự án trên địa bàn huyện gia lâm – thành phố hà nội

MỤC LỤC Lời cam đoan ...........................................................................................................ii Lời cảm ơn ............................................................................................................ iii Mục lục ............................................................................................................. iv Danh mục các chữ viết tắt....................................................................................... vi Danh mục bảng .....................................................................................................vii Danh mục hình .....................................................................................................viii MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 2 3. Yêu cầu của đề tài................................................................................................ 2 Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU....................................................................... 3 1.1. Cơ sở lý lý luận về chính sách thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ........ 3 1.1.1. Khái niệm .................................................................................................. 3 1.1.2. Nguyên tắc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư .............................. 4 1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường giải phóng mặt bằng ......... 5 1.1.4. Một số văn bản về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất ............................ 8 1.1.5. Chính sách về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất .. 8 1.1.6. Nhận xét về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất..................................................................................................... 11 1.2. Tác động của việc thu hồi đất thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội .. 13 1.2.1. Tác động về kinh tế ................................................................................. 13 1.2.2. Tác động về xã hội .................................................................................. 14 1.2.3. Tác động đến việc làm của người dân ...................................................... 15 1.2.4. Tác động tới tương lai của người dân....................................................... 17 1.3. Cơ sở thực tiễn về chính sách thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư .... 17 1.3.1. Kinh nghiệm các nước trên thế giới về giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất ........................................................................................... 17 1.3.2. Tình hình hình thu hồi đất tại Việt Nam và trên địa bàn thành phố Hà Nội ............................................................................................................... 19 1.3.3. Một số công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài ................................... 23 Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................. 25 2.1. Đối tượng, địa điểm nghiên cứu ..................................................................... 25 2.2. Nội dung nghiên cứu...................................................................................... 25 2.2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và tình hình quản lý, sử dụng đất trên địa bàn huyện Gia Lâm -thành phố Hà Nội ............................................. 25 2.2.2. Đánh giá về hiện trạng thu hồi đất và công tác bồi thường ....................... 25 2.2.3. Đánh giá ảnh hưởng của việc thu hồi đất đến đời sống và việc làm của người dân ở 2 dự án trên địa bàn huyện Gia Lâm .................................... 25 2.2.4. Đề xuất giải pháp ổn định đời sống và giải quyết việc làm cho dân có đất bị thu hồi ................................................................................................ 26 2.3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 26 2.3.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ........................................................ 26 2.3.2. Phương pháp điều tra thu thập số liệu ...................................................... 26 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page iv 2.3.3. Phương pháp thống kê, xử lý số liệu ....................................................... 27 2.3.4. Phương pháp so sánh ............................................................................... 28 Chương 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .............................................................. 29 3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và tình hình quản lý, sử dụng đất trên địa bàn huyện Gia Lâm ........................................................................................ 29 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................... 29 3.1.2. Thực trạng kinh tế - xã hội ....................................................................... 30 3.1.3. Tình hình và quản lý sử dụng đất trên địa bàn huyện Gia Lâm................. 37 3.2. Đánh giá về hiện trạng thu hồi đất và công tác bồi thường giải phóng mặt bằng trên địa bàn huyện Gia Lâm ........................................................................... 41 3.2.1. Tình hình chung về thu hồi đất và công tác bồi thường giải phóng mặt bằng trên địa bàn huyện Gia Lâm .................................................................... 41 3.2.2. Thực trạng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của 02 dự án nghiên cứu ..... 43 3.3. Đánh giá ảnh hưởng của việc thu hồi đất đến đời sống và việc làm của người dân ở một số dự án trên địa bàn huyện Gia Lâm ............................................ 58 3.3.1. Phương thức sử dụng tiền bồi thường và hỗ trợ của người dân bị thu hồi đất .......................................................................................................... 58 3.3.2. Tác động đến lao động và việc làm .......................................................... 61 3.3.3. Tác động đến một số vấn đề xã hội khác .................................................. 67 3.3.4. Vấn đề môi trường trước và sau khi thu hồi đất thực hiện dự án .............. 70 3.3.5. Đánh giá chung việc thu hồi đất thực hiện dự án ..................................... 71 3.4. Đề xuất một số giải pháp ổn định đời sống và giải quyết việc làm cho người dân có đất bị thu hồi ....................................................................................... 72 3.4.1. Về giá bồi thường đất .............................................................................. 72 3.4.2. Về phương thức sử dụng tiền bồi thường và hỗ trợ của người dân ........... 72 3.4.3. Về lao động và việc làm .......................................................................... 72 3.4.4. Về một số vấn đề xã hội khác ................................................................. 73 3.4.5. Về vấn đề môi trường .............................................................................. 73 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................... 74 Kết luận .................................................................................................... 74 Kiến nghị .................................................................................................... 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 76 PHẦN PHỤ LỤC .................................................................................................. 78 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nghĩa của từ viết tắt 1 CNH - HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa 2 GPMB Giải phóng mặt bằng 3 GCNQSDĐ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất 4 HĐND Hội đồng nhân dân 5 KH Kế hoạch 6 KCN Khu công nghiệp 7 QLDA Quản lý dự án 8 SX Sản xuất 9 TDTT Thể dục thể thao 10 THPT Trung học phổ thông 11 THCS Trung học cơ sở 12 TN Tốt nghiệp 13 TN&MT Tài nguyên và môi trường 14 TĐC Tái định cư 15 UBND Ủy ban nhân dân 16 WB Ngân hàng Thế giới Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page vi DANH MỤC BẢNG TT bảng 1.1 1.2 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.11 3.12 3.13 3.14 3.15 3.16 3.17 3.18 3.19 3.20 3.21 3.22 Tênbảng Hình thức sử dụng tiền bồi thường của các hộ có đất bị thu hồi Tổnghợpthuhồiđấttừnăm 2010 đến 2014 tạiHàNội HiệntrạngsửdụngđấthuyệnGiaLâm Kếtquảthựchiệncôngtác GPMB huyệnGiaLâmtừ 2005 đến 2014 Đốitượngđượcbồithườngvềđấtnôngnghiệpthuộc Dựán 1 Kếtquảbồithườngtàisảntrênđất GiáhỗtrợápdụngchođấtnôngnghiệptạiDựán 1 Giá hỗ trợ áp dụng cho đất ở tại Dự án 1 Kết quả hỗ trợ đối với đất nông nghiệp tại Dự án 1 Kết quả hỗ trợ đối với đất ở tại Dự án Kết quả thực hiện chính sách TĐC thuộc Dự án 1 Kết quả hỗ trợ áp dụng cho đất nông nghiệp tại Dự án 2 Chi tiết số phiếu điều tra của các nhóm hộ Hình thức sử dụng tiền bồi thường của các hộ điều tra ở Dự án 1 Hình thức sử dụng tiền bồi thường của các hộ điều tra ở Dự án 2 Thay đổi lao động của người dân trước và sau khi bị thu hồi đấttại 2 dự án nghiên cứu Tình hình việc làm của người dân sau khi bị thu hồi đất Thay đổi việc làm tại của người dân trước và sau khi thu hồi đất Tình hình thu nhập của các hộ sau khi bị thu hồi đất ở 2 dự án Thay đổi về kinh tế của các hộ sau khi bị thu hồi đất so với trước Tiếp cận cơ sở hạ tầng, phúc lợi xã hội của người dân so với trước khi thu hồi đất Mối quan hệ trong nội bộ gia đình của người dân so với trước khi bị thu hồi Tình hình an ninh, trật tự xã hội trong khu dân cư sau đình so với trước khi bị thu hồi Kết quả đánh giá chất lượng môi trường của người dân so với trước khi bị thu hồi Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Trang 14 22 37 41 48 49 50 50 51 51 52 55 57 58 59 62 63 64 65 66 67 68 69 70 Page vii DANH MỤC HÌNH TT hình Tên hình Trang 3.1 Tỉ trọng các ngành năm 2014 31 4.1 Hình ảnh vị trí Dự án 1 46 4.2 Hình ảnh đường và một số hộ tái định cư thuộc Dự án 1 47 4.3 Hình ảnh đường và các công trình thuộc Dự án 2 54 4.4 Hình ảnh vị trí Dự án 2 55 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page viii MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Đất là sản phẩm của tự nhiên, qua quá trình tác động của con người đất đai là yếu tố tham gia trực tiếp vào quá trình sản xuất nông nghiệp, làm mặt bằng xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng, xây dựng các công trình sản xuất kinh doanh, xây dựng đô thị và các khu dân cư... Cùng với sự phát triển của xã hội, đất đai được sử dụng vào nhiều mục đích và nhu cầu sử dụng đất ngày một tăng lên. Việc sử dụng đất có hiệu quả cả về kinh tế - xã hội và tính bền vững môi trường ngày càng có ý nghĩa. Sử dụng đất đai vào các mục đích an ninh quốc phòng, lợi ích quốc gia, lơị ích công cộng để thực hiện mục tiêu phát triển đất nước, đặc biệt là các dự án phát triển đô thị, dự án sản xuất, kinh doanh phát triển kinh tế là một tất yếu khách quan trọng quá trình phát triển công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước. Để có mặt bằng xây dựng các dự án, Nhà nước phải thu hồi đất của nhân dân và thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư (TĐC) cho các hộ dân có đất bị thu hồi. Trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều cố gắng trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và TĐC. Cùng với những thay đổi khi thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và TĐC thì những vấn đề nảy sinh đối với đời sống của những người dân trong các khu vực dự án bị trưng dụng thu hồi đất cũng đang nảy sinh những vấn đề mang tính xã hội cần phải giải quyết như: vấn đề liên quan đến đời sống, việc làm của những người nông dân trước đây phải sống dựa hoàn toàn vào đất sản xuất nông nghiệp, vấn đề đảm bảo cho phát triển và sự di chuyển tự do của lao động nông thôn lên thành phố tìm kiếm việc làm do không còn đất sản xuất. Những vấn đề nảy sinh về môi trường do hậu quả của quá trình phát triển các khu công nghiệp(KCN), mở mang đô thị và các khu dân cư mới, điều này đã và đang đặt ra nhiều thách thức cho công tác quản lý cũng như hoạch định chiến lược phát triển. Huyện Gia Lâm là một huyện lớn của Hà Nội. Huyện có nền kinh tế nông nghiệp, thương mại và dịch vụ phát triển và có nhiều dự án đã và đang được đầu tư. Tuy nhiên, công tác bồi thường, hỗ trợ và TĐC ít nhiều cũng gây ảnh hưởng đối với Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 1 cuộc sống của các hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất. Do đó đây là vấn đề các cấp, các ngành trong thành phố và huyện hết sức quan tâm cần phải từng bước giải quyết được những vấn đề liên quan tới chính sách thu hồi và bồi thường nhằm góp phần xác định, đánh giá các tác động của việc thu hồi đất cho mục đích phát triển và đề xuất các giải pháp hợp lý cho các vấn đề này. Xuất phát từ thực tiễn trên, tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Đánh giá ảnh hưởng của việc thu hồi đất đến đời sống và việc làm của người dân ở một số dự án trên địa bàn huyện Gia Lâm - thành phố Hà Nội ”. 2.Mục đích nghiên cứu - Đánh giá tác động, ảnh hưởng của việc thu hồi đất xây dựng các dự án đến đời sống, việc làm và môi trường của người dân ở một số khu vực có dự án phát triển trên địa bàn huyện Gia Lâm, Hà Nội. - Đề xuất các giải pháp cần thực hiện trong thời gian tới nhằm ổn định và nâng cao đời sống của người dân có đất bị thu hồi cả trong hiện tại và tương lai 3. Yêu cầu của đề tài - Số liệu thu thập, điều tra, khảo sát phải trung thực, phản ánh đúng mục đích, đối tượng nghiên cứu; đánh giá đúng việc thực hiện công tác bồi thường giải phóng mặt bằng tại các dự án được lựa chọn nghiên cứu trong đề tài. - Đánh giá khách quan, chính xác thực trạng đời sống, việc làm của người dân khi Nhà nước thu hồi đất, các giải pháp đưa ra phải mang tính khả thi. Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 2 Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1.Cơ sở lý lý luận về chính sách thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 1.1.1. Khái niệm 1.1.1.1.Thu hồi đất Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai (Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, 2003). Thu hồi đất là việc Nhà nước ra quyết định hành chính để thu lại quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất đã giao cho tổ chức, Ủy ban nhân dân(UBND) xã, phường, thị trấn quản lý (Nguyễn Như Ý,2011). 1.1.1.2. Bồi thường - Bồi thường có nghĩa là trả lại tương xứng giá trị hoặc công lao cho một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì một hành vi của chủ thể khác (Nguyễn Như Ý,2011). Điều này có nghĩa là: + Không phải mọi khoản bồi thường đều chi trả được bằng tiền. + Sự mất mát của người bị thu hồi đất không chỉ là về mặt vật chất mà nhiều trường hợp còn mất mát cả về tinh thần. + Về mặt hành chính thì đây là quá trình không tự nguyện, có tính cưỡng chế và vẫn là đòi hỏi sự "hy sinh", không thể là một sự bồi thường ngang giá tuyệt đối. Việc bồi thường có thể vô hình hoặc hữu hình, có thể do các quy định của pháp luật điều tiết, hoặc do thỏa thuận giữa các chủ thể. - Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất(Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, 2003). 1.1.1.3. Hỗ trợ Hỗ trợ là giúp đỡ nhau, giúp thêm vào. (Nguyễn Như Ý,2011). Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển(Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, 2003). Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 3 1.1.1.4. Tái định cư Tái định cư là việc di chuyển đến một nơi khác với nơi ở trước đây để sinh sống vàlàm ăn(Nguyễn Như Ý,2011). TĐC bắt buộc đó là sự di chuyển không thể tránh khỏi khi Nhà nước thu hồi hoặc trưng thu đất đai để thực hiện các dự án phát triển.TĐC được hiểu là một quá trình từ bồi thường thiệt hại về đất, tài sản; di chuyển đến nơi ở mới và các hoạt động hỗ trợ để xây dựng lại cuộc sống, thu nhập, cơ sở vật chất tinh thần tại đó. Như vậy, TĐC là hoạt động nhằm giảm nhẹ các tác động xấu về kinh tế - xã hội đối với một bộ phận dân cư đã gánh chịu vì sự phát triển chung. Hiện nay ở nước ta, khi Nhà nước thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ ở thì người sử dụng đất được bố trí TĐC bằng một trong các hình thức sau: - Bồi thường bằng nhà ở; - Bồi thường bằng giao đất ở mới; - Bồi thường bằng tiền để người dân tự lo chỗ ở TĐC là một bộ phận không thể tách rời và giữ vị trí rất quan trọng trong chính sách thu hồi đất, giải phóng mặt bằng (GPMB). 1.1.2.Nguyên tắc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Khi nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, mục đích phát triển kinh tế thìNhà nước sẽ bồi thường, hỗ trợ theo 4 nguyên tắc sau: - Người bị Nhà nước thu hồi đất có đủ điều kiện được bồi thường. - Người bị Nhà nước thu hồi đất mà không đủ điều kiện được bồi thường thì UBND cấp tỉnh xem xét để hỗ trợ. - Việc bồi thường được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do UBND cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất(Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, 2003). Trường hợp bồi thường bằng việc giao đất mới hoặc giao đất ở TĐC hoặc nhà ở TĐC nếu có chênh lệch về giá thì phần chênh lệch đó được thanh toán bằng tiền. Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 4 - Người sử dụng đất được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất mà chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai đối với Nhà nước theo quy định của pháp luật thì phải trừ đi khoản tiền thực hiện nghĩa vụ tài chính vào số tiền được nhận bồi thường hỗ trợ để hoàn trả ngân sách nhà nước. 1.1.3.Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường giải phóng mặt bằng 1.1.3.1. Chính sách bồi thường, hỗ trợ và TĐC Nghị định số 181/2004/NĐ-CP, Nghị định số 188/2004/NĐ-CP, Nghị định số 197/2004/NĐ-CP, Nghị định số 84/2007/NĐ-CP, Nghị định số 69/2009/NĐ-CP được ban hành tạo ra khung pháp lý thống nhất trong cả nước về việc bồi thường, hỗ trợ và TĐC khi Nhà nước thu hồi đất, phù hợp với thực tiễn của đất nước. Tuy nhiên, đất đai là vấn đề lớn, phức tạp và rất nhạy cảm, trong khi các quy định về bồi thường, hỗ trợ và TĐC thường xuyên thay đổi dẫn tới tình trạng so bì, khiếu nại của người có đất bị thu hồi qua các dự án hoặc trong một dự án nhưng thực hiện thu hồi đất qua nhiều năm. Việc xây dựng và ban hành các văn bản dưới luật có tác động trực tiếp đến các chủ thể thi hành pháp luật, nếu phù hợp sẽ có tác động tích cực trong công tác bồi thường, hỗ trợ, TĐC. Còn ngược lại sẽ gây ra nhiều khiếm khuyết hạn chế tính khả thi, làm giảm hiệu lực pháp luật, làm giảm lòng tin của người dân đối với chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước. 1.1.3.2. Giá đất và định giá đất Giá đất theo quy định của pháp luật Việt Nam là giá của quyền sử dụng đất, phù hợp với từng loại đất, từng mục đích sử dụng đất nhất định. Một trong những vấn đề đang gây ách tắc cho công tác bồi thường, hỗ trợ và TĐC hiện nay đó là giá bồi thường cho người có đất bị thu hồi.Giá đất tính bồi thường thiệt hại về đất là thước đo phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước, người bị thu hồi đất và nhà đầu tư. Theo quy định của Luật Đất đai năm 2013, nguyên tắc định giá đất là phải sát với giá thị trường trong điều kiện bình thường. Tuy nhiên, tình hình phổ biến hiện nay là giá đất do các địa phương quy định và công bố đều không theo đúng nguyên tắc đó, mặt khác, giá đất thay đổi hàng năm dẫn tới nhiều trường hợp ách tắc về bồi thường đất đai và phát sinh khiếu kiện. Trong các trường hợp khiếu nại về bồi thường, hỗ trợ và TĐC thì có tới 70% là Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 5 khiếu nại về giá đất nông nghiệp bồi thường quá thấp so với giá đất chuyển nhượng thực tế trên thị trường hoặc giá đất ở được giao tại nơi TĐC lại quá cao so với giá đất ở đã được bồi thường tại nơi bị thu hồi. Như vậy, nếu công tác định giá đất để bồi thường, hỗ trợ và TĐC không được làm tốt sẽ làm cho công tác GPMB ách tắc, dẫn tới không có mặt bằng đầu tư, làm chậm tiến độ triển khai dự án hoặc làm lỡ cơ hội đầu tư. 1.1.3.3. Quản lý đất đai của Nhà nước a. Công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất Đất đai là có hạn, không gian sử dụng đất đai cũng có hạn. Để tồn tại và duy trì cuộc sống của mình con người phải dựa vào đất đai, khai thác và sử dụng đất đai để sinh sống. Quy hoạch sử dụng đất đai là biện pháp quản lý không thể thiếu được trong việc tổ chức sử dụng đất của các ngành kinh tế - xã hội và các địa phương, là công cụ thể hiện sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế, có tác dụng quyết định để cân đối giữa nhiệm vụ an toàn lương thực với nhiệm vụ công nghiệp hóa – hiện đại hóa (CNH-HĐH) đất nước nói chung và các địa phương nói riêng. Tuy nhiên chất lượng quy hoạch nói chung và quy hoạch nói riêng còn thấp, thiếu đồng bộ, chưa hợp lý, tính khả thi thấp, đặc biệt là thiếu tính bền vững. Phương án quy hoạch chưa dự báo sát tình hình, quy hoạch còn mang nặng tính chủ quan duy ý chí, áp đặt, nhiều trường hợp quy hoạch theo phong trào. Đây chính là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng quy hoạch “treo”, dự án “treo”. b. Công tác đăng ký quyền sử dụng đất, lập và quản lý hồ sơ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất Trong công tác bồi thường, hỗ trợ và TĐC,giấy chứng nhận quyền sử dụng đất(GCNQSDĐ) là căn cứ để xác định đối tượng được bồi thường, loại đất, diện tích đất tính bồi thường. Hiện nay, công tác đăng ký đất đai ở nước ta vẫn còn yếu kém, đặc biệt công tác đăng ký biến động về sử dụng đất; việc cấp GCNQSDĐ vẫn chưa hoàn tất. Chính vì vậy mà công tác bồi thường, hỗ trợ, TĐC đã gặp rất nhiều khó khăn. Làm tốt công tác đăng ký đất đai, cấp GCNQSDĐ thì công tác bồi thường, hỗ trợ, TĐC sẽ thuận lợi, tiến độ GPMB nhanh hơn. Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 6 c. Công tác giao đất, cho thuê đất Nhiệm vụ giao đất, cho thuê đất có tác động rất lớn đến công tác bồi thường, hỗ trợ và TĐC. Nguyên tắc giao đất, cho thuê đất phải căn cứ vào quy hoạch, kế hoạch là điều kiện bắt buộc, nhưng nhiều địa phương chưa thực hiện tốt nguyên tắc này; hạn mức đất được giao và nghĩa vụ đóng thuế đất quy định không rõ ràng, tình trạng quản lý đất đai thiếu chặt chẽ dẫn đến khó khăn cho công tác bồi thường. 1.1.3.4. Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về đất đai cho người dân Thực trạng hiện nay cho thấy, sự hiểu biết pháp luật về đất đai của nhân dân các địa phương, đặc biệt là người nông dân còn nhiều hạn chế. Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về chính sách bồi thường, hỗ trợ và TĐC chưa được chính quyền các cấp quan tâm đúng mức. Nhiều hộ gia đình có đất bị thu hồi cố tình trì hoãn và cho rằng mức bồi thường, hỗ trợ và TĐC khi thu hồi đất của Nhà nước là chưa thỏa đáng, không nhận tiền bồi thường vì nghĩ rằng nếu nhận tiền bồi thường, hỗ trợ thì Nhà nước sẽ không giải quyết khiếu nại liên quan đến công tác bồi thường cho họ... Chính vì vậy, công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về đất đai cho người dân là yếu tố rất quan trọng ảnh hưởng tới tiến độ GPMB của dự án và phải được các cấp chính quyền quan tâm đúng mức. Công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ phải được phổ biến sâu, rộng tới toàn thể nhân dân, đặc biệt là khu vực có đất bị thu hồi thực hiện dự án, làm sao cho việc tuyên truyền trở nên dễ hiểu nhất, có trọng tâm, trọng điểm đối với người dân, giúp họ hiểu được quyền và nghĩa vụ của mình khi thực hiện các chủ trương, chính sách của Nhà nước. Đồng thời, thông qua các đợt tiếp xúc, tuyên truyền cho người dânđểrà soát, hệ thống hóa, kiểm tra các văn bản quy phạm pháp luật đất đai và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan nhằm phát hiện các quy định mâu thuẫn, không phù hợp để kịp thời sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về đất đai và các chính sách, pháp luật có liên quan cho phù hợp với tình hình thực tiễn ở từng địa phương. Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 7 1.1.4. Một số văn bản về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất Luật Đất đai 2003 được ban hành, các chính sách về đất đai cũng thay đổi theo. Như vậy, để phù hợp với sự ra đời của Luật Đất đai và tình hình thực tiễn trong công tác bồi thường, GPMB, Chính phủ đã ban hành các văn bản pháp luật sau: - Nghị định số 181/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004 của Chính phủ về việc thi hành Luật Đất đai. - Nghị định số 188/2004/NĐ-CP ngày 16/11/2004 của Chính phủ về phương pháp xác định giá đất và khung giá các loại đất. - Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 3/12/2004 của Chính phủ về bồi thường, hỗ trợ và TĐC khi Nhà nước thu hồi đất. - Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của Chính phủ quy định bổ sung về việc cấp GCNQSDĐ, thu hồi đất, thực hiện quyền sử dụng đất, trình tự thủ tục bồi thường, hỗ trợ, TĐC khi Nhà nước thu hồi đất và giải quyết khiếu nại về đất đai. - Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13/8/2009 của Chính phủ quy định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, TĐC. 1.1.5. Chính sách về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất 1.1.5.1. Chính sách về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất a. Các hình thức bồi thường - Bồi thường về đất. - Bồi thường về tài sản, nhà và công trình khác xây dựng gắn liền trên đất. - Bồi thường về di chuyển mồ mả. - Bồi thường đối với công trình văn hóa, di tích lịch sử, nhà thờ, đình, chùa, am, miếu. - Bồi thường đối với cây trồng, vật nuôi. - Bồi thường cho người lao động do ngừng việc. - Xử lý tiền bồi thường đối với tài sản thuộc sở hữu nhà nước. b. Bồi thường về đất * Điều kiện được bồi thường về đất Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 8 Người bị nhà nước thu hồi đất được bồi thường đất nếu có một trong các điều kiện sau đây: - Đất cóGCNQSDĐ, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của pháp luật về đất đai. - Đất có đủ điều kiện để được cấpGCNQSDĐ, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của pháp luật về đất đai mà chưa được cấp, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 77 của Luật đất đai 2003. - Đất có quyết định giao đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật về đất đai. - Tổ chức sử dụng đất trong các trường hợp sau đây: + Đất được nhà nước giao có thu tiền sử dụng đất mà tiền sử dụng đất đã nộp không có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước; + Đất nhận chuyển nhượng của người sử dụng đất hợp pháp mà tiền trả cho việc chuyển nhượng không có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước; + Đất có nguồn gốc hợp pháp từ hộ gia đình, cá nhân. * Giá đất để tính bồi thường và chi phí đầu tư vào đất còn lại - Giá đất để tính bồi thường là giá đất theo mục đích sử dụng tại thời điểm có quyết định thu hồi đất do UBND cấp tỉnh công bố vào ngày 01 tháng 01 hàng năm. Trường hợp giá đất do UBND cấp tỉnh quy định tại thời điểm có quyết định thu hồi chưa sát với giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất thực tế trên thị trường trong điều kiện bình thường thì được UBND nhân dân cấp tỉnh căn cứ vào giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất thực tế trên thực tế để xác định giá đất cụ thể cho phù hợp. Đối với đất ở tại đô thị; đất thương mại, dịch vụ tại đô thị; đất sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp không phải là đất thương mại, dịch vụ tại đô thị có khả năng sinh lợi cao, có lợi thế trong việc sử dụng đất làm mặt bằng sản xuất, kinh doanh, thương mại và dịch vụ thì căn cứ vào thực tế tại địa phương, UBND cấp tỉnh được quy định mức giá đất cao hơn nhưng không quá 30% so với mức giá tối đa của cùng loại đất trong khung giá đất.Trường hợp quy định mức giá đất cao hơn 30% thì phải báo cáo Bộ Tài nguyên và Môi trường xem xét, quyết định (Chính Phủ, 2004a). Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 9 Đối với đất nông nghiệp trong khu dân cư, trong địa giới hành chính phường thì căn cứ vào thực tế tại địa phương, UBND cấp tỉnh được quy định mức giá đất cao hơn nhưng không quá 50% so với mức giá tối đa của cùng loại đất trong khung giá đất (Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, 2004a). - Trường hợp cơ quan, tổ chức có trách nhiệm bồi thường chậm chi trả thì khi thanh toán tiền bồi thường, hỗ trợ cho người có đất thu hồi, ngoài tiền bồi thường, hỗ trợ theo phương án bồi thường, hỗ trợ, TĐC được cấp có thẩm quyền phê duyệt thì người có đất thu hồi còn được thanh toán thêm một khoản tiền bằng mức tiền chậm nộp theo quy định của Luật quản lý thuế tính trên số tiền chậm trả và thời gian chậm trả (Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, 2003). - Chi phí đầu tư vào đất còn lại là các chi phí mà người sử dụng đất đã đầu tư vào đất phù hợp với mục đích sử dụng đất nhưng đến thời điểm cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định thu hồi đất còn chưa thu hồi hết (Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, 2004b). Các khoản chi phí đầu tư vào đất phải có đầy đủ hồ sơ, chứng từ, thực tế chứng minh(Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, 2004b). Chi phí đầu tư vào đất còn lại được xác định bằng tổng chi phí thực tế hợp lý tính thành tiền đã đầu tư vào đất, chia cho thời hạn sử dụng đất, nhân với thời hạn sử dụng đất còn lại(Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, 2004b). 1.1.5.2. Chính sách hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất Theo các văn bản pháp lý hiện hành thì các khoản hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất bao gồm: - Hỗ trợ di chuyển, hỗ trợ thuê nhà, hỗ trợ TĐC đối với trường hợp thu hồi đất ở. - Hỗ trợ ổn định đời sống và sản suất; hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm đối với trường hợp thu hồi đất nông nghiệp. - Hỗ trợ khi thu hồi đất nông nghiệp trong khu dân cư đất vườn, ao không được công nhận là đất ở. - Hỗ trợ khi thu hồi đất công ích của xã, phường, thị trấn. Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 10 - Hỗ trợ khác: ngoài việc hỗ trợ quy định tại Nghị định số 197/2004/NĐ-CP, căn cứ vào tình hình thực tế tại địa phương, Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định biện pháp hỗ trợ khác để bảo đảm có chỗ ở, ổn định đời sống, sản xuất và công bằng đối với người có đất thu hồi; trường hợp hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp mà không đủ điều kiện được bồi thường theo quy định tại Điều 75 của Luật Đất đai thì UBND cấp tỉnh xem xét hỗ trợ cho phù hợp với thực tế của địa phương; trường hợp đặc biệt trình Thủ tướng Chính phủ quyết định(Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, 2004b). 1.1.5.3. Chính sách tái định cư và cơ sở hạ tầng khu tái định cư Thực trạng trong những năm qua cho thấy: việc xây dựng các khu TĐC của các dự án rất bị động, thiếu đồng bộ. Các dự án thiếu biện pháp phục hồi thu nhập tại nơi ở mới cho người TĐC. Mặt khác nguồn đất xây dựng các khu TĐC ở các khu đô thị loại I và loại II rất hiếm, mặc dù có chính sách xây dựng nhà ở ra khu ven đô nhưng vẫn chưa được người dân chấp nhận do giá căn hộ quá cao, có sự chênh lệch lớn về chế độ xã hội, những hộ sống bằng nghề buôn bán thì hầu hết không lựa chọn phương án đổi đất lấy đất. Còn ở khu dân cư nông thôn, việc thu hồi đất làm ảnh hưởng đến tập quán sinh hoạt của người dân, giao đất mới với quy mô như diện tích hiện nay không đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt và nông nghiệp của người dân như: nhà phải có sân phơi, khu chăn nuôi, gần gũi với họ hàng, đi lại thuận tiện... Vì vậy, cần quy định rõ thêm dự án nào có khu TĐC và quy trình thẩm định kế hoạch TĐC cụ thể giúp cho người dân bị thu hồi không bị thiệt thòi sau khi giải tỏa. Hiện tại Nhà nước vẫn chưa có quy định chi tiết về vấn đề TĐC như: tiêu chuẩn của khu TĐC, phân định trách nhiệm của chủ dự án, của chính quyền các cấp trong việc tạo lập và bố trí TĐC, quyền và nghĩa vụ của người bị thu hồi đất phải di chuyển chỗ ở, các biện pháp khôi phục đời sống và sản xuất tại các khu TĐC. 1.1.6. Nhận xét về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất Ở nước ta, các quy định của pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, TĐC ngày càng đầy đủ và phù hợp hơn với yêu cầu của thực tế cũng như yêu cầu của các quy luật kinh tế, quan Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 11 tâm tới lợi ích của những người bị thu hồi đất, góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án, thực hiện mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế xã hội trong từng giai đoạn. Bên cạnh đó, cơ chế thực hiện việc Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế theo quy định của pháp luật về đất đai hiện hành có nhiều nhược điểm: - Vấn đề xác định giá đất để tính bồi thường cho người bị thu hồi đất chưa được quy định theo một chuẩn mực nhất quán.Nói chung, người bị thu hồi đất nông nghiệp thường chịu thiệt thòi hơn so với người bị thu hồi đất phi nông nghiệp. - Nhà đầu tư dự án, công trình phải làm việc với rất nhiều đối tác để thực hiện việc bồi thường, do đó chithêm ngoài phương án. -Thu hồi đất ở những khu vực chưa có khu TĐCthường không ưu tiên trả bằng đất mà thường trả bằng tiền hoặc điều kiện khu TĐC không bằng khu dân cư có đất bị thu hồi. - Không bảo đảm công bằng trong những người sử dụng đất xung quanh dự án, công trình đang triển khai.Có người đang sử dụng đất ở vị trí thuận lợi (thí dụ giáp mặt đường) nay bị thu hồi toàn bộ đất phải TĐC ở nơi khác, có người đang sử dụng đất ở vị trí không thuận lợi nay ngẫu nhiên được ở vị trí thuận lợi. Nhìn chung, việc thu hồi đất, bồi thường GPMB hiện nay của nước ta: - Chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa lợi ích của xã hội với lợi ích của những người có đất bị thu hồi, thường chỉ nhấn mạnh đến tính cấp thiết của việc GPMB để có được dự án, chưa chú ý những vấn đề xã hội nảy sinh sau khi thu hồi đất, dẫn tới không bảo đảm điều kiện TĐC, không có phương án tích cực về giải quyết việc làm cho người có đất bị thu hồi, nhất là đối với nông dân không còn hoặc còn ít đất sản xuất hoặc những người không còn việc làm như nơi ở cũ. - Chưa giải quyết tốt mối quan hệ về lợi ích giữa nhà đầu tư cần sử dụng đất với người có đất bị thu hồi, thường nhấn mạnh đến môi trường đầu tư, nóng vội GPMB để giao đất, cho thuê đất. Việc quy định giá đất quá thấp so với giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất thực tế trên thị trường tuy có tác động tích cực tới việc khuyến khích nhà đầu tư nhưng lại gây ra những phản ứng gay gắt của những người có đất bị thu hồi. Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 12 - Việc chưa điều chỉnh kịp thời giá đất để tính bồi thường khi Nhà nước thực hiện dự án có liên quan đến nhiều tỉnh hoặc việc cho người có nhu cầu sử dụng đất phát triển các dự án tự thoả thuận bồi thường với người dân đang sử dụng đất, người được giao đất muốn GPMB nhanh đã chấp nhận giá bồi thường cao hơn quy định của Nhà nước làm cho mức đền bù chênh lệch trên cùng một khu vực, từ đó phát sinh khiếu nại. - Việc thu hồi đất nông nghiệp để phục vụ việc quy hoạch phát triển đô thị và các KCN nhiều nơi chưa cân nhắc, tính toán đồng bộ toàn diện dẫn đến trường hợp người dân bị thu hồi gần hết hoặc hết đất sản xuất, được bồi thường bằng tiền (không có đất khác để giao), giá trị thấp, việc chuyển đổi nghề nghiệp là rất khó khăn do trình độ hạn chế dẫn đến thất nghiệp, đời sống gặp nhiều khó khăn, phát sinh các tệ nạn xã hội và phát sinh ra khiếu kiện. 1.2. Tác động của việc thu hồi đất thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội 1.2.1. Tác động về kinh tế - Những tác động tích cực Quá trình công nghiệp hoá, đô thị hoá đã làm thay đổi về phương thức sản xuất cũ, đã có sự chuyên môn hoá cao hơn trong sản xuất, tạo ra sự phát khu dân cư tập trung. Do vậy sản xuất phát triển nhanh chóng về số lượng và chất lượng, lợi nhuận được tăng lên, kinh tế của người dân ngày một đi lên. Nhà nước đã có chính sách đền bù cho người tương đối thỏa đáng theo giá đất thị trường. Sau khi nhận tiền đền bù, giải tỏa nhiều hộ nông dân có một khoản tiền khá lớn, một số hộ có kinh nghiệm kinh doanh, phát triển ngành nghề phi nông nghiệp đã sử dụng nguồn vốn đó cho mở rộng sản xuất, kinh doanh dịch vụ nên thu nhập và đời sống tăng cao so với trước khi thu hồi đất. Mặt khác sự phát triển KCN làm tăng nhu cầu tiêu thụ về số lượng và chất lượng làm cho các ngành sản xuất khác có thêm thị trường tiêu thụ nên các ngành này cũng có cơ hội phát triển hơn. Đối với phát triển kinh tế của địa phương có KCN thì sẽ tăng GDP cho địa phương và quan trọng hơn là tăng giá trị sử dụng đất. Việc phát triển các KCN làm cho các địa phương hầu hết được thay đổi về bộ mặt Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 13 kinh tế, cơ sở hạ tầng phát triển, các ngành nghề phụ trợ phát triển qua đó đời sống kinh tế được nâng cao hơn. - Những tác động tiêu cực Bên cạnh các mặt tích cực đã nêu, việc thu hồi đất để thực hiện các dự án tất yếu ảnh hưởng đến thu nhập của dân cư vùng có dự án thu hồi. Ngoài ra, đại bộ phận hộ nông dân còn lại không biết cách sử dụng nguồn vốn bồi thường để phát triển sản xuất các ngành nghề phi nông nghiệp. Không ít hộ đầu tư vào mua sắm đồ dùng đắt tiền, xây dựng, sửa sang nhà cửa, ăn tiêu hoang phí không có kế hoạch, thậm chí sa vào các tệ nạn xã hội như đánh đề, cờ bạc ... Số liệu về hình thức sử dụng tiền bồi thường của các hộ có đất bị thu hồi trên 7 tỉnh thành phố được thể hiện ở bảng 1.1. Bảng 1.1. Hình thức sử dụng tiền bồi thường của các hộ có đất bị thu hồi Xây Đầu tư Mua Chia Gửi Cho Địa bàn điều Tổng dựng sản TT sắm tài cho con tiền tiết con cái tra số hộ mới xuất/mua sản cái kiệm đi học nhà đất 1 TP Hà Nội 305 124 38 21 47 17 58 2 Vĩnh phúc 195 66 45 14 29 10 31 3 Quảng Ninh 195 40 27 6 25 50 47 4 TP Đà Nẵng 296 169 21 15 19 9 63 5 Long An 202 82 15 1 7 1 96 6 Bình Dương 105 37 5 6 9 12 36 TP Hồ Chí 7 147 92 1 2 14 7 31 Minh Tổng cộng 1.445 610 152 65 150 106 362 Tỷ lệ % 100 42,2 10,5 4,5 10,4 7,3 25,1 (Nguồn:Đào Trung Chính và cs., 2013) Kết quả bảng 1.1 cho thấy có 42,2 % các hộ đầu tư tiền xây dựng mới nhà cửa, 10,5% các hộ đầu tư vào mua sắm tài sản hay 4,5 % các hộ chia cho con cái, cho thấy sự bất hợp lý trong cách dùng số tiền được bồi thường của các hộ có đất bị thu hồi. 1.2.2. Tác động về xã hội - Tác động tích cực Quá trình đô thị hoá thúc đẩy quá trình phát triển khoa học kỹ thuật, ứng dụng công nghệ. Đô thị hoá phát triển xã hội toàn diện: nâng cao dân trí., cuộc sống Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 14 văn minh, mở rộng và phát triển nền văn minh nhân loại. Cùng với sự phát triển đô thị, các khu vực ven đô, ngoại thành, các khu vực khác đều trở thành nơi cung cấp lao động, cung cấp thực phẩm, lương thực, nguyên liệu cho khu vực đô thị. Nhờ vậy mà sản xuất cộng đồng phát triển. Mặt khác, khi xây dựng các KCN, phát triển đô thị, Nhà nước đã đầu tư cho kết cấu hạ tầng giao thông, thông tin, trường học, các loại hình dịch vụ điện nước... Nhờ đó, đời sống tinh thần vật chất của dân chúng được chuyển biến. - Tác động tiêu cực Như đã nêu trên, việc xây dựng các khu đô thị, khu dân cư tập trung, hệ thống giao thông, KCN đối với vấn đề xã hội gây ra tình trạng phổ biến là thất nghiệp mùa vụ và dư thừa lao động, tình trạng này gây không ít những tác động tiêu cực cho xã hội. Hơn nữa, việc thu hồi đất khiến các hộ dân mất đi các điều kiện về sản xuất, tác động đến quan hệ cộng đồng, họ hàng, tôn giáo và tín ngưỡng. Quan hệ xã hội là điều kiện để người dân thực hiện sản xuất, khi phải di chuyển đến nơi ở mới, người dân phải bắt đầu làm quen với cuộc sống mới. Quan hệ xã hội cũ bị mất đi, họ phải xây dựng lại mối quan hệ xã hội mới ở nơi ở mới, tự tìm kiếm các điều kiện sản xuất mới là một việc làm không hề dễ dàng. 1.2.3. Tác động đến việc làm của người dân Vấn đề chuyển mục đích sử dụng đất dẫn đến chuyển dịch lao động cũng đang diễn ra mạnh mẽ cả tự phát và trong quy hoạch. Đất xây dựng kết cấu hạ tầng phát triển công nghiệp, dịch vụ và xây dựng đô thị tăng tương đối nhanh, dẫn đến một bộ phận không nhỏ lao động nông nghiệp không còn tư liệu sản xuất rơi vào tình trạng thất nghiệp hoặc thiếu việc làm. Đối với những dự án triển khai chậm, đất thu hồi bị bỏ hoang hóa, hạn chế các quyền của người chủ sử dụng đất, đối với người nông dân không những không tạo điều kiện cho họ chuyển sang các ngành nghề phi nông nghiệp, mà còn biến họ thành những người thất nghiệp và thu nhập bất ổn định. Người nông dân chưa kịp chuẩn bị để kiếm một nghề mới khi đột ngột mất đất, mất việc làm. Bản thân họ ít có khả năng tìm ngay việc làm mới để đảm bảo thu nhập. Tình trạng thất nghiệp toàn phần và thất nghiệp một Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp Page 15