Tài liệu Chuyện phật đời xưa

ÑOAØN TRUNG COØN Hieäu ñính Nguyeãn Minh Tieán CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO LÔØI NOÙI ÑAÀU Taäp saùch naøy ñöôïc hoïc giaû Ñoaøn Trung Coøn bieân soaïn caùch ñaây non nöûa theá kyû, töø nhieàu nguoàn tö lieäu khaùc nhau trong Phaät giaùo, maø trong ñoù chuû yeáu laø caùc kinh Baûn sanh (chuyeän tieàn thaân ñöùc Phaät) vaø Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Muïc tieâu cuûa soaïn giaû coù theå deã daøng thaáy ñöôïc qua haàu heát noäi dung caùc caâu chuyeän, vì ñaõ ñöôïc choïn loïc moät caùch khaù nhaát quaùn xoay quanh truïc chuû ñeà chính laø caùc vaán ñeà luaân lyù, ñaïo ñöùc. Beân caïnh ñoù, nhöõng vaán ñeà nhö ñöùc tin, luaät nhaân quaû vaø caùc phaàn giaùo lyù caên baûn nhö Tam quy, Nguõ giôùi cuõng ñöôïc ñöa vaøo. Tuy ra ñôøi khaù sôùm trong doøng vaên hoïc Phaät giaùo, nhöng cho ñeán nay, ñieåm thuù vò cuûa ñoäc giaû khi ñoïc laïi taäp saùch naøy laø vaãn coù theå nhaän ra ñöôïc nhöõng vaán ñeà quen thuoäc vôùi cuoäc soáng hieän nay cuûa baûn thaân mình. Coù theå xem ñaây laø moät söï minh hoïa phong phuù vaø lyù thuù cho nhöõng baøi giaûng veà giaùo lyù nhaø Phaät. Vaø coù leõ ñaây cuõng chính laø lyù do giuùp cho taäp saùch ñöôïc ñoäc giaû noàng nhieät ñoùn nhaän ngay töø khi vöøa môùi ra ñôøi. Naêm 1998, NXB Thuaän Hoùa ñaõ cho taùi baûn taäp saùch naøy ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa ñoâng ñaûo baïn ñoïc. Theá nhöng, nöûa theá kyû laø moät quaõng thôøi gian khaù daøi, vaø söï toàn taïi cuûa taùc phaåm khoâng coù nghóa laø noù hoaøn toaøn khoâng coù ít nhieàu nhöõng ñieåm khoâng phuø hôïp vôùi ñoäc giaû hieän nay. Thaáy ñöôïc ñieàu ñoù, tröôùc khi taùi baûn laàn naøy 5 Thuvientailieu.net.vn CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA chuùng toâi ñaõ tieán haønh vieäc hieäu ñính laïi toaøn boä noäi dung cuõng nhö nhuaän saéc phaàn vaên chöông trong taùc phaåm. Trong khi laøm coâng vieäc naøy, chuùng toâi caên cöù vaøo nhöõng tö lieäu goác maø soaïn giaû ñaõ söû duïng tröôùc ñaây, phaàn lôùn laø nhöõng boä kinh maø soaïn giaû ñaõ trích ra caùc maåu chuyeän trong saùch naøy. Maët khaùc, chuùng toâi vaãn coá gaéng giöõ laïi tính chaát giaûn dò, trong saùng vaø deã hieåu cuûa taäp saùch, khoâng ñi saâu vaøo nhöõng vaán ñeà mang tính trieát hoïc hay nhöõng luaän lyù phöùc taïp, vì coù theå laø khoâng phuø hôïp laém vôùi ñoâng ñaûo ñoäc giaû thuoäc taàng lôùp bình daân. Trong moät soá caâu chuyeän, chuùng toâi khoâng söû duïng loái trích daãn nguyeân veïn trong caùc kinh nhö soaïn giaû ñaõ laøm tröôùc ñaây, maø caên cöù vaøo noäi dung caâu chuyeän ñaõ ñöôïc trình baøy trong kinh ñeå vieát laïi theo loái vaên keå chuyeän. Ñieàu naøy laø nhaèm taïo söï nhaát quaùn cho vaên phong cuûa toaøn boä saùch, vaø cuõng nhôø ñoù laøm cho nhöõng caâu chuyeän trôû neân deã hieåu vaø haáp daãn hôn. Vôùi taâm nguyeän tieáp böôùc ngöôøi xöa, goùp phaàn taïo theâm nhöõng cuoán saùch boå ích vaø laønh maïnh, coù theå giuùp cuûng coá, vun boài nhöõng giaù trò ñaïo ñöùc vaø tinh thaàn trong xaõ hoäi, chuùng toâi khoâng ngaïi taøi heøn söùc moïn, cuõng coá gaéng heát söùc mình ñeå laàn taùi baûn naøy noäi dung cuõng nhö hình thöùc cuûa taäp saùch ñeàu ñöôïc hoaøn thieän hôn. Maëc duø vaäy, vôùi nhöõng haïn cheá nhaát ñònh veà trình ñoä, chuùng toâi töï bieát khoù loøng traùnh khoûi ít nhieàu sô soùt. Kính mong caùc baäc cao minh roäng loøng chæ giaùo vaø quyù baïn ñoïc gaàn xa cuõng nieäm tình löôïng thöù. NHÖÕNG NGÖÔØI THÖÏC HIEÄN 6 Thuvientailieu.net.vn THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU Thuôû xöa, taïi thaønh Ba-la-naïi (Beùnareøs) coù moät vò vua raát nhaân töø, thöôøng noi theo ñaïo töø bi ñeå trò nöôùc vaø giaùo hoùa daân chuùng. Ngaøi raát coâng minh, khoâng bao giôø coù söï thieân vò vôùi baát cöù ai. Ngaøi cai trò hôn 60 nöôùc chö haàu goàm hôn taùm möôi quaän, coù trong tay haøng traêm thôùt voi. Trong noäi cung cuûa ngaøi coù ñeán hai chuïc ngaøn cung phi myõ nöõ. Nhöng thaät khoâng may laø ngaøi vaãn chöa coù con noái doõi. Ngaøi haèng caàu nguyeän trôøi Phaät thaùnh thaàn, xin cho coù ñöôïc moät muïn con ñeå noái doøng. Möôøi hai naêm sau, hoaøng haäu thoï thai, roài baø thöù phi cuõng cuøng luùc thoï thai. Vua laáy laøm vui möøng, töï mình chaêm soùc cho hai baø raát thaän troïng, töï tay lo töøng mieáng aên, thöùc uoáng, cho ñeán luùc naèm khi nghæ, vua cuõng ñích thaân lo giöôøng neäm cho. Ñeán kyø nôû nhuïy khai hoa, hoaøng haäu sinh ra moät beù trai khaùu khænh, xinh ñeïp, toaøn haûo ñeán möùc khoâng cheâ vaøo ñaâu ñöôïc. Roài baø thöù phi lieàn ñoù cuõng sinh ñöôïc moät hoaøng nam. Vua heát söùc vui möøng, lieàn trieäu taäp trieàu thaàn vaø cung thænh nhieàu vò thaày danh tieáng ôû khaép nôi veà döï ñoaùn soá meänh cho hai con. 7 Thuvientailieu.net.vn CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Khi nhaø vua beá vò thaùi töû do hoaøng haäu sinh ra trao cho caùc thaày Baø-la-moân ñeå ñaët teân, caùc thaày hoûi raèng: “Luùc thoï thai hoaøng töû vaø khi sinh ra coù ñieàm laï gì chaêng?” Nhöõng ngöôøi haàu ñaùp raèng: “Luùc tröôùc hoaøng haäu taùnh tình hay tham aùc, ganh gheùt vaø kieâu ngaïo. Töø khi thoï thai hoaøng töû, taùnh tình baø boãng hoaù ra khoan dung roäng raõi, thuaàn löông hieàn haäu, neùt maët luoân töôi vui, suoát ngaøy cöôøi noùi, laïi thöôøng quan taâm thaêm hoûi ngöôøi khaùc, noùi naêng ngoït ngaøo vaø laáy loøng töø taâm maø ñoái xöû vôùi taát caû moïi ngöôøi.” Caùc thaày Baø-la-moân lieàn noùi: “Ñoù laø do thieän nghieäp cuûa thaùi töû maø hoaøng haäu ñöôïc trôû neân hieàn laønh.” Hoï lieàn ñaët teân cho thaùi töû laø Thieän Höõu (善友), nghóa laø ngöôøi baïn hieàn. Keá ñeán, khi xem töôùng cho hoaøng töû con baø thöù phi, caùc thaày cuõng hoûi raèng: “Luùc mang thai vaø khi sinh hoaøng töû ra, coù ñieàm gì laï chaêng?” Nhöõng ngöôøi haàu ñaùp raèng: “Luùc tröôùc, hoaøng haäu taùnh tình khoan dung roäng raõi, khoâng tham aùc, khoâng ganh gheùt vaø khoâng hay kieâu ngaïo. Keå töø khi thoï thai hoaøng töû, taùnh tình baø boãng hoaù ra khoâng thuaàn löông hieàn haäu chuùt naøo. Baø noùi ra nhöõng lôøi coäc caèn döõ tôïn vaø hay ganh gheùt oaùn giaän ngöôøi khaùc.” 8 Thuvientailieu.net.vn THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU Caùc thaày Baø-la-moân lieàn noùi: “Ñoù laø do aùc nghieäp cuûa ñöùa treû naøy maø khieán cho baø meï trôû neân hung aùc.” Hoï lieàn ñaët teân laø AÙc Höõu (惡友), nghóa laø ngöôøi baïn döõ. Hai treû ñöôïc nuoâi naáng vaø chaêm soùc nhö nhau cho ñeán naêm leân möôøi boán tuoåi. Thieän Höõu thoâng minh hieàn laønh, thöôøng hay boá thí cho ngöôøi. Vua vaø hoaøng haäu raát thöông yeâu, traân quyù nhö tai, maét cuûa mình. Coøn AÙc Höõu thì taùnh tình hung tôïn. Vua vaø hoaøng haäu khoâng maáy haøi loøng neân tình thöông coù phaàn nhôït nhaït. AÙc Höõu ganh gheùt vôùi anh mình, thuôøng tìm caùch laøm haïi, quaáy phaù luoân. Tuy laø em maø chaúng chòu nghe lôøi anh, laïi thöôøng ñoái nghòch, caõi laïi. Moät hoâm, thaùi töû Thieän Höõu cuøng tuøy tuøng ra chôi beân ngoaøi thaønh. Vöøa luùc ñi ngang moät caùnh ñoàng, ngaøi nhìn quanh thaáy nhöõng noâng daân ñang caøy ruoäng, khi ñaát bò xôùi tung leân thì caùc loaøi truøng phôi mình ra. Lieàn ñoù, chim quaï bay tôùi moå laáy truøng vaø aên maát. Thaùi töû thaáy caûnh aáy, laáy laøm caûm ñoäng vaø ñau loøng. Töø nhoû, lôùn leân trong cung vaøng ñieän ngoïc, ngaøi ñaõ coù bao giôø nhìn thaáy chuyeän aáy ñaâu! Thaùi töû lieàn hoûi ngöôøi haàu: “Vì sao ngöôøi ta laïi caøy ñaát ñeå cho loaøi vaät aên haïi laãn nhau nhö vaäy?” Ngöôøi 9 Thuvientailieu.net.vn CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA haàu ñaùp: “Taâu ñieän haï, ñaát nöôùc cuûa ngaøi maø vöõng ñöôïc, aáy laø nhôø daân. Daân maø soáng ñöôïc, laø nhôø coù mieáng aên. Muoán coù mieáng aên, phaûi nhôø vieäc caøy böøa troàng nguõ coác. Phaûi laøm theá môùi coù theå giöõ ñöôïc cuoäc soáng.” Thaùi töû suy nghó chuyeän aáy roài than raèng: “Ñau ñôùn thay! Ñau ñôùn thay!” Laïi ñi tieáp moät quaõng xa, ngaøi gaëp nhieàu ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn baø ñang cuøng nhau keùo chæ quay tô. Hoï ñi qua ñi laïi, tay chaân cöû ñoäng naëng neà coi boä raát meät moûi. Thieän Höõu hoûi raèng: “Nhöõng ngöôøi aáy laøm vieäc gì vaäy?” Ngöôøi haàu traû lôøi: “Taâu ñieän haï, hoï ñang keùo chæ vaø quay tô ñeå laøm ra nhöõng aùo quaàn duøng maëc aám vaø che thaân.” Thaùi töû than raèng: “Vieäc laøm cöïc khoå, meät nhoïc thay!” Ngaøi laïi ñi xa hôn nöõa, thaáy moät choã loø moå thòt, ngöôøi ta ñang gieát boø, laïc ñaø, ngöïa, heo vaø cöøu. Ngaøi hoûi: “Nhöõng ngöôøi aáy laø ai?” Ngöôøi haàu ñaùp: “Nhöõng ngöôøi aáy gieát thòt thuù vaät, ñem baùn ñeå laáy tieàn sinh soáng.” Thaùi töû nghe qua ruøng mình vaø noùi: “Thaät kyø laï thay! Thaät ñau ñôùn thay! Nhöõng ngöôøi aáy thaät laø hung döõ, yû söùc maïnh ñeå laøm haïi keû yeáu. Neáu ngöôøi ta gieát nhöõng sanh maïng naøy ñeå nuoâi döôõng sinh maïng kia thì toäi aùc aáy seõ chaát choàng muoân kieáp.” Roài ngaøi ñi xa hôn nöõa, gaëp nhöõng ngöôøi ñang thaû löôùi baét chim, moät soá khaùc ñang caâu caù. Hoï duøng söï 10 Thuvientailieu.net.vn THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU khoân ngoan cuûa mình ñeå gieát haïi nhöõng sanh maïng khoâng coù thuø oaùn gì vôùi hoï. Thaùi töû laïi hoûi: “Nhöõng ngöôøi aáy laø ai vaø hoï laøm gì ñoù?” Ngöôøi haàu ñaùp: “Taâu ñieän haï, hoï ñang duøng löôùi baét chim vaø duøng löôõi caâu ñeå baét caù. Hoï laøm ngheà aáy ñeå nuoâi soáng baûn thaân vaø gia ñình.” Thaùi töû nghe qua nhö vaäy thì gioït nöôùc maét töø bi chaûy traøn treân maët. Ngaøi nghó raèng: “Trong traàn theá bieát bao nhieâu ngöôøi laøm ñuû caùc nghieäp aùc, toäi loãi khoâng sao keå xieát!” Ngaøi laáy laøm khoå taâm, khoâng coøn vui thuù vieäc rong chôi nöõa, lieàn baûo quay xe trôû veà cung. Thaáy ngaøi trôû veà, vua cha hoûi: “Naøy con, taïi sao con ñi chôi veà maø laïi öu saàu nhö theá?” Thieän Höõu ñem nhöõng vieäc ñaõ gaëp maø thuaät laïi vôùi cha. Vua nghe xong, phaùn raèng: “Nhöõng ñieàu con gaëp ñoù laø taát nhieân phaûi coù trong cuoäc soáng naøy, sao con laïi laáy theá laøm buoàn?” Thaùi töû noùi: “Taâu phuï vöông, con muoán xin moät ñieàu, khoâng bieát phuï vöông coù thuaän cho chaêng?” Vua ñaùp: “Ta yeâu con hôn heát thaûy moïi thöù treân theá gian naøy, leõ naøo ta laïi tieác vôùi con ñieàu gì?” Thaùi töû lieàn noùi: “Con muoán ñöôïc phuï vöông ban cho nhöõng cuûa baùu trong kho, vôùi nhöõng ñoà aên thöùc uoáng ñeå boá thí cho baù taùnh.” Vua noùi: “Ñöôïc, ta thuaän cho con ñieàu aáy.” Thaùi töû Thieän Höõu lieàn sai quaân môû kho baùu, laáy vaøng baïc vaø cuûa quí chôû treân naêm traêm thôùt voi mang 11 Thuvientailieu.net.vn CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA ra beân ngoaøi boán cöûa thaønh, truyeàn rao khaép nöôùc raèng, ai muoán coù aùo quaàn vaø vaät thöïc thì cöù töï do ñeán laáy veà duøng. Khaép nôi trong nöôùc, ngöôøi ta nhanh choùng truyeàn cho nhau hay veà söï nhaân töø cuûa thaùi töû. Baù taùnh keùo veà ñoâng ngheït caû boán cöûa thaønh. Vaø chaúng bao laâu ñaõ phaân phaùt heát moät phaàn ba cuûa caûi trong kho. Caùc quan coi kho vaøo taâu vôùi vua raèng: “Taâu thaùnh thöôïng, ñieän haï ñaõ ban phaùt heát moät phaàn ba cuûa caûi trong kho roài. Xin thaùnh thöôïng xeùt laïi.” Vua ñaùp: “Ñoù laø vieäc laøm cuûa thaùi töû, traãm laøm theá naøo maø ngaên caám ñöôïc?” Caùc quan coi kho nghó raèng: “Nöôùc vöõng maïnh laø nhôø coù tieàn cuûa. Neáu trong kho heát saïch tieàn cuûa, thì ñaát nöôùc laøm sao toàn taïi?” Roài chaúng bao laâu, hoï laïi taâu leân vua raèng: “Taâu beä haï! Cuûa caûi trong kho giôø thaùi töû ñaõ cho ñi gaàn heát, chæ coøn coù moät phaàn ba maø thoâi. Xin beä haï xeùt laïi.” Vua cuõng ñaùp: “Ñoù laø vieäc laøm cuûa thaùi töû, traãm laøm theá naøo maø ngaên caám ñöôïc? Tuy vaäy, traãm cho pheùp caùc ngöôi ñöôïc tìm caùch kheùo leùo ñeå giöõ laïi, nhöng khoâng ai ñöôïc noùi thaúng vôùi thaùi töû.” Caùc quan giöõ kho lieàn nghó caùch. Khi thaùi töû Thieän Höõu muoán môû kho, hoï baøn nhau laùnh maët ñi nôi khaùc. Thaùi töû ñi tìm nhöng khoâng theå gaëp ñöôïc hoï, vì hoï ñaõ coá yù laùnh maët. Ngaøi hieåu ra, lieàn nghó raèng: “Nhöõng keû 12 Thuvientailieu.net.vn THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU thaáp heøn aáy, laøm sao laïi daùm traùi yù ta? Coù leõ cha ta ñaõ coù leänh cho hoï roài. Phaän ta laø con phaûi giöõ chöõ hieáu, neáu cha ta khoâng muoán thì ta cuõng khoâng neân laáy heát tieàn cuûa maø boá thí cho daân ngheøo. Nay neáu ta khoâng töï laøm ra ñöôïc tieàn cuûa ñeå giuùp cho daân ngheøo coù côm aên aùo maëc, thì ñaâu xöùng ñaùng laø hoaøng töû con moät vò vua danh tieáng nöõa.” Thaùi töû lieàn ñem vieäc aáy baøn vôùi caùc vò quan vaên voõ trong trieàu. Coù vò ñaïi thaàn nhaát phaåm taâu raèng: “Trong ñôøi naøy, muoán ñöôïc nhieàu tieàn cuûa, toát hôn heát laø neân lo vieäc ruoäng nöông. Gieo moät haït gioáng maø thu ñöôïc caû chuïc ngaøn haït luùa. Lôïi bieát bao!” Thaùi töû nhôù laïi caûnh caøy ruoäng ñaõ xem hoâm tröôùc, lieàn noùi: “Caùch naøy khoâng ñöôïc.” Moät quan ñaïi thaàn khaùc taâu: “Trong ñôøi naøy, muoán ñöôïc nhieàu tieàn cuûa, toát hôn heát laø neân chaên nuoâi suùc vaät. Töø moät baày coù theå sinh saûn ra raát nhanh, thaønh haøng chuïc, haøng traêm baày, lôïi voâ cuøng.” Thaùi töû nhôù ñeán caûnh gieát thòt thuù vaät, lieàn noùi: “Vì muoán lôïi maø laøm haïi sinh linh, caùch naøy cuõng khoâng ñöôïc.” Moät oâng quan khaùc taâu: “Trong ñôøi naøy, muoán ñöôïc nhieàu tieàn cuûa, toát hôn heát laø ñi tìm ngoïc. May maø tìm ñöôïc haït ngoïc nhö yù Ma-ni baûo chaâu thì ñuû cöùu vôùt chuùng sanh.” Thaùi töû phaùn: “Chæ coù phöông phaùp aáy laø hôïp yù ta.” 13 Thuvientailieu.net.vn CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA Ngaøi lieàn vaøo cung taâu vôùi vua cha raèng: “Taâu phuï vöông, nay con muoán ñi ra bieån tìm chaâu ngoïc. Xin cha cho con ñi.” Vua nghe qua söûng soát, khoâng noùi ñöôïc lôøi naøo. Laùt sau, ngaøi môùi phaùn vôùi thaùi töû raèng: “Giang san naøy laø cuûa con. Caùc ñoà quyù trong kho, con cöù laáy duøng bao nhieâu thì laáy. Sao con laïi muoán ra bieån caû laøm chi? Con laø hoaøng töû, töø nhoû ñeán lôùn ôû trong cung vua. Nguû thì giöôøng eâm chaên aám, aên thì haûi vò sôn haøo. Baây giôø con muoán nhoïc nhaèn cöïc khoå treân ñöôøng löu laïc, bieát ñaâu seõ phaûi chòu ñoùi khaùt laïnh luøng! Vaû laïi, ngoaøi bieån caû coù bieát bao nhieâu tai naïn ruûi ro. Coù khi bò yeâu tinh haïi maïng, hoaëc gaëp loaøi raén bieån döõ daèn, hay nhöõng loaøi caù lôùn thöôøng aên thòt ngöôøi. Laïi coøn baõo toá phong ba chaúng theå löôøng tröôùc ñöôïc. Hieåm nguy nhieàu nhö theá, neân traêm ngaøn ngöôøi ñi chæ coù moät hai ngöôøi veà. Vì sao con laïi muoán ñi ra bieån caû? Cha khoâng theå thuaän cho con ñi.” Thieän Höõu lieàn naèm xuoáng ñaát tröôùc maët cha maø noùi raèng: “Neáu cha meï khoâng thuaän cho con ñi ra bieån caû, thì con thaø cheát nôi ñaây chöù khoâng ngoài daäy.” Vua vaø hoaøng haäu cuøng ñeán doã daønh, khuyeân baûo thaùi töû, nhöng ngaøi noùi: “Neáu khoâng ñöôïc ñi ra bieån caû ñeå tìm ngoïc nhö yù, toâi nguyeän seõ khoâng aên uoáng gì caû.” Vua vaø hoaøng haäu ñeàu laáy laøm lo buoàn, nhöng hoï nghó khoâng theå naøo thuaän theo yù thaùi töû. Roài troïn caû 14 Thuvientailieu.net.vn THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU ngaøy hoâm aáy, thaùi töû quyeát khoâng aên uoáng gì. Qua ngaøy sau cuõng vaäy. Roài ba ngaøy, roài ñeán saùu ngaøy cuõng vaäy. Vua vaø hoaøng haäu laáy laøm lo laéng, sôï thaùi töû khoâng ngoài daäy ñöôïc nöõa. Ñeán ngaøy thöù baûy, vua vaø hoaøng haäu ñeán hoân chaân tay thaùi töû vaø voã veà khuyeân thaùi töû ngoài daäy aên uoáng. Hoï noùi raèng: “Thaân con soáng ñöôïc laø nhôø aên uoáng. Neáu con khoâng aên uoáng thì cheát ñi coøn gì?” Thaùi töø ñaùp: “Neáu cha meï khoâng chòu nhaän lôøi con, thaø con cheát nôi ñaây chöù khoâng ngoài daäy.” Baáy giôø, hoaøng haäu taâu vôùi vua raèng: “Thaùi töû ñaõ kieân quyeát khaån caàu, leõ naøo beä haï khoâng thuaän cho? Leõ naøo beä haï laïi moät möïc ngaên caám? Beä haï nôõ naøo ñeå con phaûi cheát taïi ñaây? Xin beä haï cho pheùp con ñi ra bieån caû, cho duø hieåm nguy vaãn coøn mong coù ngaøy soáng soùt trôû veà, coøn hôn laø ñeå con naèm cheát taïi ñaây.” Vua nghe nhö vaäy khoâng bieát laøm caùch naøo khaùc, buoäc phaûi nhaän theo lôøi cuûa thaùi töû. Thieän Höõu ngoài daäy, laáy laøm hôùn hôû, ñeán thaønh kính hoân chaân ñeå taï ôn cha meï ñaõ cho pheùp mình ra ñi. Vua laïi hoûi thaùi töû: “Con quyeát yù ra bieån caû ñeå laøm gì?” Thaùi töû ñaùp: “Con muoán ñi tìm chaâu ngoïc veà ñeå ñuû boá thí cho chuùng sanh.” Khi aáy, vua truyeàn leänh trong khaép nöôùc raèng: “Ai muoán ra bieån caû haõy tìm ñeán hoaøng cung. Ngöôøi naøo coù theå ñi vaø veà ñöôïc an toaøn thì ban thöôûng aùo quaàn 15 Thuvientailieu.net.vn CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA vaät thöïc trong baûy ñôøi vaø raát nhieàu chaâu ngoïc. Traãm seõ cho ñoùng thuyeàn lôùn ñeå caùc ngöôøi cuøng ñi, vì thaùi töû Thieän Höõu muoán ra bieån tìm chaâu ngoïc quí baùu.” Khi leänh truyeàn ra, coù naêm traêm ngöôøi tìm ñeán vaø taâu vôùi vua raèng: “Chuùng toâi tình nguyeän ñi theo thaùi töû.” Luùc aáy, trong nöôùc Ba-la-naïi coù moät ngöôøi laùi thuyeàn ñaõ töøng nhieàu phen ñi bieån, thoâng thaïo ñöôøng nöôùc, bieát roõ ñöôøng naøo ñi ñöôïc vaø nôi naøo hieåm nguy phaûi traùnh. Nhöng ngöôøi aáy ñaõ giaø ñeán taùm möôi tuoåi vaø hai maét ñeàu môø. Vua ngöï giaù ñeán nhaø ngöôøi aáy vaø noùi raèng: “Naøy laõo tröôïng, traãm coù moät ñöùa con chöa töøng ra khoûi cung ñieän, nay laïi muoán ñi ra bieån caû. Traãm ñeán ñeå khaån caàu laõo tröôïng cuøng ñi vôùi noù.” Ngöôøi laùi thuyeàn kinh ngaïc than raèng: “Taâu thaùnh thöôïng, söï nguy nan khoå cöïc ôû bieån caû bieát keå sao cho xieát! Ngöôøi ñi coù ñeán haøng ngaøn, haøng vaïn maø ngöôøi veà chæ coù moät hai thoâi. Sao thaùnh thöôïng laïi sai thaùi töû ñi ñeán nôi nguy hieåm nhö vaäy?” Vua ñaùp: “Ñoù laø yù muoán cuûa thaùi töû. Traãm vì thöông con maø phaûi nhaän theo lôøi yeâu caàu cuûa noù maø thoâi.” Ngöôøi laùi thuyeàn lieàn noùi: “Neáu nhö theá thì toâi xin vaâng theo lôøi thaùnh thöôïng.” Luùc aáy, Thieän Höõu lo saép ñaët cho naêm traêm keû tuyø tuøng vaø ñöa hoï ra ngoaøi bôø bieån. Ngöôøi em laø AÙc Höõu môùi nghó raèng: “Cha ta xöa nay thöông yeâu cöng chieàu 16 Thuvientailieu.net.vn THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU anh ta laém. Baây giôø anh aáy saép ra bieån caû ñeå tìm chaâu ngoïc. May maø anh aáy ñi veà thaønh coâng thì cha ta coù coøn xem ta ra gì nöõa ñaâu?” Nghó vaäy neân chaøng ñeán choã cha meï, noùi raèng mình cuõng muoán theo anh ra ngoaøi bieån caû ñeå tìm chaâu ngoïc. Vua cha vaø hoaøng haäu hoûi vì sao chaøng ñònh ñi. Chaøng ñaùp: “Con muoán ñi theo anh con, lôõ khi gaëp chuyeän khoâng may thì cuõng coù anh coù em, tieáp ñôõ nhau cho bôùt khoå trong vieäc ñi ñöôøng.” Vua vaø hoaøng haäu tin lôøi aáy, laáy laøm möøng rôõ lieàn thuaän cho AÙc Höõu cuøng ñi. Moïi ngöôøi cuøng ñi ra bôø bieån. Thieän Höõu truyeàn cho thuyeàn saép saün chôø taïi beán trong baûy ngaøy, duøng 7 sôïi daây lôùn maø buoäc neo thuyeàn vaøo bôø. Moãi ngaøy, cöù trôøi vöøa höøng saùng, Thieän Höõu laïi cho ngöôøi rao lôùn caâu naøy: “Trong soá caùc ngöôøi theo ta, ai muoán ñi thì im laëng, coøn ai coù baän bòu veà gia ñình thì cöù töï do ra veà, chaúng neân vì ta maø ôû laïi. Vì sao ta baûo caùc ngöôøi nhö vaäy? Vì soá ngöôøi ñi bieån xöa nay coù ñeán haøng ngaøn haøng vaïn, maø soá ngöôøi veà chæ coù raát ít thoâi.” Sau moãi ngaøy truyeàn rao nhö vaäy, khi thaáy taát caû moïi ngöôøi trong thuyeàn ñeàu im laëng, khoâng ai böôùc ra veà thì cho chaët bôùt moät sôïi daây neo. Ñeán ngaøy thöù baûy, ngaøi chaët sôïi daây cuoái cuøng ñeå thuyeàn ra khôi. Ngöôøi ta caêng buoàm leân, cho thuyeàn löôùt theo chieàu gioù. Thuyeàn löôùt ñi nhieàu ngaøy treân bieån caû khoâng gaëp gì trôû ngaïi. Khi ñi tôùi moät hoøn nuùi chaâu baùu ôû giöõa bieån vaø vaøo ñeán choã coù voâ soá baùu vaät, Thieän Höõu truyeàn 17 Thuvientailieu.net.vn CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA leänh cho moïi ngöôøi raèng: “Naøy caùc baïn, neân bieát raèng ñöôøng ñi ñeán ñaây thaät laø xa xoâi. Caùc baïn neân thu löôïm chaâu ngoïc cho nhanh.” Neo thuyeàn laïi trong baûy ngaøy, thaùi töû laïi truyeàn leänh raèng: “Nhöõng chaâu ngoïc naøy raát quyù. Khaép coõi nöôùc ta, khoâng choã naøo coù ngoïc quí nhö theá naøy. Nhöng caùc baïn khoâng neân laáy nhieàu quaù, vì e thyeàn ñaém thì khoâng theå trôû veà. Cuõng khoâng neân laáy ít quaù, vì ñöôøng xa xoâi, e khoâng ñaùng coâng.” Khi thuyeàn ñaõ ñaày chaâu ngoïc, Thieän Höõu chia tay vôùi nhöõng ngöôøi tuyø tuøng maø noùi raèng: “Baây giôø caùc baïn haõy cho thuyeàn trôû veà. Haõy heát söùc thaän troïng vaø deø daët ñeå veà nhaø ñöôïc an toaøn. Coøn ta, ta muoán tieáp tuïc ñi xa nöõa ñeå tìm haït ngoïc nhö yù Ma- ni baûo chaâu. Sau khi chia tay vôùi moïi ngöôøi, Thieän Höõu cuøng vôùi ngöôøi laùi thuyeàn muø ra ñi. Ñi troïn moät tuaàn leã, nöôùc leân tôùi goái. Hai ngöôøi cöù ñi. Qua tuaàn sau, nöôùc leân tôùi coå. Ñi nöõa troïn tuaàn, nöôùc saâu phaûi bôi treân maët nöôùc. Khi vaøo ñeán bôø bieån, thaáy caùt toaøn laø baïc traéng tinh. Ngöôøi laùi thuyeàn muø hoûi: “Nôi ñaây coù gì laï?” Thieän Höõu ñaùp: “ÔÛ ñaây ñaát vôùi caùt thaûy ñeàu laø baïc traéng.” Ngöôøi laùi thuyeàn lieàn noùi: “Coøn chaúng bao xa seõ ñeán moät hoøn nuùi baèng baïc, ngaøi coù nhìn thaáy chaêng?” Thieän Höõu noùi: “Veà höôùng ñoâng baéc coù thaáy moät hoøn nuùi baèng baïc.” Ngöôøi laùi thuyeàn noùi: “Ñöôøng ta ñi laø voøng theo chaân nuùi.” Khi ñeán hoøn nuùi aáy, ngöôøi laùi thuyeàn noùi: “Tieáp ñeán seõ coù moät choã toaøn laø caùt baèng vaøng.” Noùi xong, ngöôøi 18 Thuvientailieu.net.vn THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU laùi thuyeàn meät laém, ngaát ñi vaø naèm treân maët ñaát. Giaây laùt tænh laïi, noùi vôùi thaùi töû raèng: “Toâi bieát khoâng coøn soáng ñöôïc bao laâu nöõa, khoâng theå cuøng ñi vôùi ngaøi ñöôïc roài. Xin ngaøi cöù ñi theo höôùng ñoâng. Trong moät tuaàn leã, ngaøi seõ gaëp moät daõy nuùi baèng vaøng. Ñi qua daõy nuùi ñoù, trong moät tuaàn leã nöõa thì ñeán moät choã toaøn laø sen xanh. Ñi theâm moät tuaàn leã, ñeán moät choã toaøn laø hoa sen ñoû. Qua khoûi xöù ñoù roài, keá gaëp moät caùi thaønh laøm baèng baûy moùn baùu: ôû ngoaøi vaùch thaønh baèng vaøng, thaùp baèng baïc vaø cöûa baèng maõ naõo, coøn caùc choã khaùc trong thaønh cuõng laøm baèng maáy vaät baùu khaùc. AÁy laø ñeàn cuûa Long Vöông. Trong loã tai traùi cuûa Long vöông coù moät haït kim cöông, laø moùn baûo boái quí giaù voâ cuøng. Coù moùn baûo boái aáy thì muoán gì ñöôïc naáy. Nhö ngaøi xin ñöôïc haït ngoïc Nhö yù aáy thì muoán coù baûo vaät gì khaùc cuõng ñöôïc caû, vaø ñoà aên, thöùc uoáng, y phuïc, thuoác men... ngaøi muoán gì cuõng ñöôïc. Heát thaûy nhöõng ñoà caàn duøng cuûa nhaân loaïi, ngaøi goïi moät tieáng thì töø treân trôøi seõ rôi xuoáng nhö möa. Vì vaäy maø ngöôøi ta goïi ñoù laø haït ngoïc nhö yù Ma-ni baûo chaâu. Neáu ngaøi xin ñöôïc noù thì coù theå tuøy nguyeän maø cöùu vôùt chuùng sanh.” Daën doø xong, ngöôøi laùi thuyeàn taét hôi, hoàn lìa khoûi xaùc. Thaùi töû oâm ngöôøi laùi thuyeàn treân tay, than khoùc raèng: “OÂi! Sao ñôøi ngöôøi ta laïi ngaén nguûi nhö theá? Ta raát thöông tieác vì maát ñi moät ngöôøi baïn quyù.” Roài ngaøi moi caùt baèng vaøng leân, choân ngöôøi laùi thuyeàn xuoáng vaø laáp caùt laïi. Ngaøi ñi voøng theo tay maët chung quanh 19 Thuvientailieu.net.vn CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA moä ñeán baûy laàn ñeå toû loøng toân kính. Keá ngaøi quyø laïy roài ra ñi. Ngaøi ñi xa nöõa, qua daõy nuùi baèng vaøng. Ñi khuaát thì ñeán moät choã moïc ñaày hoa sen xanh. Döôùi hoa sen, thaáy nhieàu loaøi raén coù ba thöù noïc: caén chaûy noïc, laïi gaàn cuõng bò noïc, vaø hôi thôû cuõng coù noïc. Loaøi raén aáy naèm quaán theo coäng sen, laáy maét maø ngoù Thieän Höõu vaø thôû kheø kheø. Nhöng thaùi töû khoâng heà gheâ sôï maø laáy loøng töø bi thöông xoùt chuùng, trong loøng ngaøi chæ toaøn ñieàu laønh, nhôø ñoù maø ngaøi ñi treân hoa sen raát töï nhieân. Raén khoâng laøm haïi ñeán ngaøi. Vaø cuõng nhôø taâm thieän neân ngaøi coù theå ñi thaúng ñeán cung ñieän cuûa Long vöông. Ngoaøi boán cöûa thaønh, coù baûy daõy haàm hoá. Muoán vaøo trong phaûi ñi ngang qua ñoù. Maø hoá thì ñaày nhöõng con maõng xaø (raén lôùn) quaán chaët vôùi nhau, cuøng treùo ñaàu laïi maø giöõ cöûa thaønh. Thieän Höõu tôùi tröôùc cöûa thaønh. Thaáy raén, ngaøi ñònh taâm nhôù ñeán nhöõng ngöôøi daân ngheøo, nghó thaàm raèng: “Neáu hoâm nay chaúng may thaân ta vaøo mieäng raén, thì haøng trieäu daân ngheøo seõ maát ñi moät ñieàu phuùc raát lôùn lao vaäy.” Nghó vaäy roài, ngaøi ñöa baøn tay phaûi leân maø noùi vôùi ñaùm maõng xaø raèng: “Caùc ngöôi neân bieát raèng, vì muoán cöùu vôùt chuùng sanh neân hoâm nay ta môùi ñeán ra maét Long vöông.” Maõng xaø lieàn töï nhieân traùnh sang moät beân. Thieän Höõu thong thaû ñi qua. Qua khoûi baûy daõy haàm hoá vaø maõng xaø, ngaøi ñeán döôùi thaønh ngay tröôùc cöûa ñeàn. Thaáy hai myõ nhaân 20 Thuvientailieu.net.vn THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU ñang deät tô baèng chaát kim, ngaøi hoûi raèng: “Hai coâ laø ai?” Myõ nhaân ñaùp: “Chuùng toâi laø theå nöõ ôû cöûa ngoaøi cuûa Long vöông.” Hoûi roài, thaùi töû ñi tieáp vaøo trong vaø ñeán cöûa trung öông. Ngaøi thaáy 4 myõ nhaân ñang keùo tô baèng baïc, laïi hoûi raèng: “Caùc coâ coù phaûi laø vôï cuûa Long vöông chaêng?” Myõ nhaân ñaùp: “Khoâng, chuùng toâi laø theå nöõ, giöõ cöûa trung öông cuûa Long vöông.” Laïi thaáy 8 myõ nhaân ñang keùo tô baèng vaøng, ngaøi hoûi: “Caùc coâ laø ai?” Myõ nhaân ñaùp: “Chuùng toâi laø theå nöõ coi giöõ cöûa trong cuûa Long vöông.” Ngaøi lieàn noùi: “Xin caùc coâ vaøo taâu vôùi Long vöông raèng toâi laø thaùi töû Thieän Höõu, con vua nöôùc Ba-la-naïi xin vaøo beä kieán.” Theå nöõ vaøo taâu. Long vöông nghe qua laáy laøm laï vì laøm sao ngöôøi döông theá laïi ñeán thaønh mình ñöôïc. Vua nghó raèng: “Neáu khoâng phaûi laø ngöôøi trong saïch, hieàn laønh vaø coù ñöùc lôùn thì laøm sao coù theå ñeán ñaây maø giöõ toaøn ñöôïc taùnh maïng?” Long vöông lieàn cho môøi thaùi töû vaøo vaø ñích thaân böôùc ra chaøo hoûi raát aân caàn. Trong cung cuûa Long vöông, töø maët ñaát cho ñeán giöôøng neäm, reøm tröôùng ñeàu laø ñoà thaát baûo laáp laùnh saùng ngôøi. Vua môøi thaùi töû ngoài, roài hai beân cuøng thaêm hoûi nhau. Thaùi töû nhaân khi aáy ñem ñaïo lyù töø bi maø noùi vôùi Long vöông, giaûi thích vieäc mình xa xoâi laën loäi ñeán ñaây chæ vì thöông xoùt sinh linh ñoà thaùn, cô cöïc. Long vöông nghe qua laáy laøm caûm phuïc, lieàn hoûi: “Ngaøi vöôït bao khoå nhoïc, khoâng ngaïi ñöôøng xa maø ñeán 21 Thuvientailieu.net.vn CHUYEÄN PHAÄT ÑÔØI XÖA ñaây vì chuùng sanh, aáy laø ngaøi muoán xin toâi moùn gì chaêng?” Thieän Höõu ñaùp: “Thöa ngaøi, khaép trong nöôùc toâi, chuùng sanh chòu raát nhieàu khoå sôû vì thieáu thoán thöùc aên, y phuïc vaø caùc söï caàn duøng. Nay toâi ñeán ñaây laø muoán xin haït kim cöông nôi loã tai traùi cuûa ngaøi, ñeå giuùp cho taát caû moïi ngöôøi coù ñuû caùc thöù caàn duøng.” Long vöông noùi: “Ñieàu aáy coù theå ñöôïc. Nhöng chaúng maáy khi ngaøi ñeán ñaây, traãm muoán ngaøi löu laïi chôi trong moät tuaàn leã, roài traãm seõ taëng baûo vaät aáy cho.” Thieän Höõu nhaän lôøi. Qua tuaàn sau, nhaän ñöôïc ngoïc kim cöông Ma-ni, ngaøi lieàn töø taï veà nöôùc. Luùc aáy, Long vöông sai nhieàu töôùng roàng bay theo, ñöa thaùi töû trôû laïi bôø bieån nôi luùc tröôùc ngaøi ñaõ chia tay vôùi ñoaøn tuøy tuøng. Ñeán ñaây, ngaøi gaëp ngöôøi em laø AÙc Höõu, lieàn ngaïc nhieân hoûi raèng: “Moïi ngöôøi treân thuyeàn ñaâu caû roài?” AÙc Höõu ñaùp: “Anh ôi, thuyeàn ñaõ chìm maát roài. Moïi ngöôøi ñeàu cheát, duy coù moät mình em coøn soáng soùt nhôø ñeo laáy moät caùi thaây troâi. Nhöng vaøng baïc chaâu baùu ñeàu maát heát roài.” Thaùi töû noùi: “Em ñöøng lo, con ngöôøi chæ coù maïng soáng laø quyù nhaát maø thoâi. Nay em coøn soáng laø ñöôïc roài.”. AÙc Höõu than raèng: “Con ngöôøi ta, thaø cheát trong 22 Thuvientailieu.net.vn THIEÄN HÖÕU VAØ AÙC HÖÕU giaøu sang sung söôùng coøn hôn laø soáng maø phaûi chòu caûnh ngheøo naøn.” Thieän Höõu trong loøng thaät thaø ngay thaúng, lieàn ñem vieäc mình keå heát cho em nghe, noùi raèng: “Em chaúng may maát caû chaâu baùu, nhöng ñieàu ñoù khoâng heà gì, bôûi anh ñaõ xin ñöôïc haït kim cöông Ma-ni cuûa Long vöông. Baûo boái naøy coù theå giuùp cho ta muoán gì ñöôïc naáy.” AÙc Höõu lieàn hoûi: “Baây giôø anh ñeå ngoïc aáy ôû ñaâu?” Thieän Höõu ñaùp: “Trong buùi toùc treân ñaàu anh.” AÙc Höõu nghe noùi ñoäng loøng tham, trong loøng laïi thaáy giaän töùc vaø buoàn böïc, nghó raèng: “Cha ta thöôøng ngaøy vaãn heát loøng yeâu thöông haén, baây giôø haén laïi coù ñöôïc haït kim cöông Ma-ni, nhö vaäy thì töø nay veà sau cha ta coù coøn xem ta ra gì nöõa ñaâu!” Nghó nhö vaäy, AÙc Höõu môùi noùi vôùi Thieän Höõu raèng: “Anh ñöôïc baûo boái aáy thì quyù giaù bieát bao! Trong khi ñi ñöôøng nguy hieåm, chuùng ta phaûi heát söùc giöõ gìn caån thaän môùi ñöôïc.” Thaùi töû khen lôøi em laø phaûi, lieàn laáy haït kim cöông trong buùi toùc ra trao cho em vaø daën raèng: “Em phaûi giöõ kyõ, khi naøo meät moûi muoán nguû haõy giao laïi cho anh. Anh cuõng seõ giöõ noù caån thaän cho ñeán khi naøo meät moûi muoán nguû laïi giao cho em. Hai anh em ta luaân phieân maø giöõ môùi chaéc chaén. Baây giôø laø phieân cuûa em, haõy giöõ laáy.” AÙc Höõu chôø cho anh nguû, beøn ñi tìm hai caùi gai tre khoâ raát lôùn, mang laïi ñaâm vaøo maét anh roài mang haït 23 Thuvientailieu.net.vn