Tài liệu Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh long an giai đoạn 2000 2010 thực trạng và giải pháp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Trần Hoàng Nguyên CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TỈNH LONG AN GIAI ĐOẠN 2000-2010: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Trần Hoàng Nguyên CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TỈNH LONG AN GIAI ĐOẠN 2000-2010: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Chuyên ngành : Địa lí học Mã số 60 31 05 01 : LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐÀM NGUYỄN THÙY DƯƠNG LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn “ Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An giai đoạn 2000-2010: Thực trạng và giải pháp” là công trình nghiên cứu của riêng Tôi. Các nội dung nghiên cứu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và rõ ràng. Long An, ngày tháng 09 năm 2013 Người cam đoan Trần Hoàng Nguyên LỜI CẢM ƠN Luận văn được hình thành tại trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Để hoàn thành được khóa luận này, ngoài nỗ lực của bản thân. em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của Ban chủ nhiệm khoa địa lí và Quý Thầy Cô đang công tác tại khoa Địa lí đã tạo điều kiện thuận lợi cho em thực hiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn các Sở, ban ngành của tỉnh Long An: Sở Kế hoạch và đầu tư, Sở Xây dựng, Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Cục thống kê tỉnh Long An ….Đã giúp đỡ em rất nhiều trong công tác sưu tầm tài liệu và số liệu rất quý giá, mang ý nghĩa quyết định đến thành công của luận văn. Bên cạnh đó, Tôi cũng xin cảm ơn Ban quản lý thư viện trường Đại Học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho tôi tiếp cận nguồn tài liệu tham khảo cho luận văn. Xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn và giúp đỡ tận tình của TS. Đàm Nguyễn Thùy Dương – Giảng viên khoa Địa lí, trường Đại học Sư phạm thành Hồ chí Minh. Xin cảm ơn sự động viên, khích lệ tinh thần của gia đình và bạn bè cùng khóa đã giúp em hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! Trân trọng! TP. Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2013 Học viên thực hiện Trần Hoàng Nguyên MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt MỞ ĐẤU T 6 6T ............................................................................................................. 1 Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CƠ CẤU KINH TẾ VÀ CHUYỂN DỊCH T 6 CƠ CẤU KINH TẾ ........................................................................... 9 1.1. Cơ cấu kinh tế .............................................................................................................................. 9 T 6 6T 1.1.1. Khái niệm cơ cấu, cơ cấu kinh tế ..................................................................................... 9 T 6 T 6 1.1.2. Phân loại cơ cấu kinh tế ................................................................................................. 11 T 6 6T 1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc hình thành cơ cấu kinh tế ........................................... 14 T 6 T 6 1.1.4. Một số chỉ tiêu cơ bản để xem xét và đánh giá cơ cấu kinh tế ....................................... 15 T 6 T 6 1.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ........................................................................................................ 16 T 6 6T 1.2.1. Khái niệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế ........................................................................... 16 T 6 T 6 1.2.2. Tính tất yếu khách quan của chuyển dịch cơ cấu kinh tế ............................................... 17 T 6 T 6 1.2.3. Xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ............................................................................ 18 T 6 T 6 1.2.4. Các nguyên tắc chuyển dịch cơ cấu kinh tế ................................................................... 19 T 6 T 6 1.2.5. Các nhân tố chủ yếu tác động đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế ...................................... 19 T 6 T 6 1.3. Một vài mô hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên thế giới ......................................................... 22 T 6 T 6 1.4. Vài nét về chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở Việt Nam .................................................................... 23 T 6 T 6 1.4.1. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ................................................................................. 24 T 6 T 6 1.4.2. Chuyển dịch cơ cấu thành phần kinh ............................................................................. 25 T 6 T 6 1.4.3. Chuyển dịch cơ cấu theo lãnh thổ .................................................................................. 27 T 6 T 6 1.4.4. Chuyển dịch cơ cấu lao động ......................................................................................... 28 T 6 T 6 1.5. Lựa chọn bộ chỉ tiêu công nghiệp hóa xét về mặt kinh tế .......................................................... 29 T 6 T 6 Tóm tắt chương 1 ...................................................................................................... 31 T 6 6T Chương 2. CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TỈNH LONG AN GIAI T 6 ĐOẠN 2000-2010 ............................................................................. 34 2.1. Các nguồn lực ảnh hưởng tới sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An .............................. 34 T 6 T 6 2.1.1. Vị trí địa lí ...................................................................................................................... 34 T 6 6T 2.1.2. Nguồn lực tự nhiên......................................................................................................... 35 T 6 6T 2.1.3. Nguồn lực kinh tế- xã hội............................................................................................... 40 T 6 T 6 2.1.4 Đánh giá chung ............................................................................................................... 56 T 6 6T 2.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An thời kì 2000 – 2010 ................................................. 59 T 6 T 6 2.2.1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành ......................................................................... 59 T 6 T 6 2.2.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo thành phần kinh tế...................................................... 87 T 6 T 6 2.2.3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo lãnh thổ ...................................................................... 92 T 6 T 6 2.3. Đánh giá quá trình chuyển dịch cơ ấu kinh tế tỉnh Long An thời kì 2000 – 2010 ................... 95 T 6 T 6 2.3.1. Những thành tựu............................................................................................................. 96 T 6 6T 2.3.2. Những khó khăn và thách thức ...................................................................................... 98 T 6 T 6 Chương 3. T 6 6T ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU 6T KINH TẾ TỈNH LONG AN ĐẾN 2020 ...................................... 101 T 6 3.1.Các quy hoạch vùng ở cấp quốc gia có liên quan ..................................................................... 101 T 6 T 6 3.1.1 Quy hoạch Vùng KTTĐ phía Nam ............................................................................... 101 T 6 T 6 3.1.2.Quy hoạch vùng đô thị Tp. HCM đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2050............... 102 T 6 T 6 3.1.3.Vai trò của Long An trong Quy hoạch Vùng Tp. HCM................................................ 105 T 6 T 6 3.1.4.Quy hoạch Xây dựng vùng ĐBSCL đến năm 2020 ...................................................... 106 T 6 T 6 3.2.Các mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh long An đến năm 2020 .................................... 109 T 6 T 6 3.2.1.Mục tiêu tổng quát ........................................................................................................ 109 T 6 6T 3.2.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................................................. 110 T 6 6T 3.3. Định hướng quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế Long An đến năm 2020............................. 113 T 6 T 6 3.3.1 Chuyển dịch cơ cấu ngành ............................................................................................ 113 T 6 T 6 3.3.2 Chuyển dịch theo thành phần ........................................................................................ 116 T 6 T 6 3.3.1. Chuyển dịch theo lãnh thổ............................................................................................ 116 T 6 T 6 3.4. Một số giải pháp chủ yếu để phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Long An đến năm 2020 ............. 119 T 6 T 6 Tóm tắt chương 3 .................................................................................................... 128 T 6 6T KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 129 T 6 T 6 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 134 T 6 PHỤ LỤC T 6 6T 6T DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CCKT : Cơ cấu kinh tế CDCCKT : Chuyển dịch cơ cấu kinh tế CN : Công nghiệp DV : Dịch vụ HTX : Hợp tác xã KV I : Khu vực I KV II : Khu vực II KV III : Khu vực III NN : Nông nghiệp SXVC : Sản xuất vật chất VKTTĐ : Vùng kinh tế trọng điểm DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1 Chỉ tiêu công nghiệp hóa dự kiến........................................................ 29 Bảng 1.2 Các giai đoạn công nghiệp hóa theo H. Chenery ................................ 30 Bảng 1.3 Bộ chỉ tiêu xác định các dạng cơ cấu ngành của W.Rostow ............... 30 Bảng 2.1 Cơ cấu dân số theo giới năm 2010 đơn vị hành chính ........................ 56 Bảng 2.2 Tốc độ tăng trưởng GDP của nền kinh tế Long An giai đoạn 2000- T 6 T 6 T 6 T 6 T 6 T 6 6T T 6 T 6 2010 ( giá so sánh ) ........................................................................... 60 T 6 Bảng 2.3 T 6 GDP thực tế và cơ cấu gdp của tỉnh long an giữa khu vực nông nghiệp và phi nông nghiệp .................................................................. 62 T 6 Bảng 2.4 T 6 Số lao động đang làm việc, cơ cấu lao động và năng suất lao động phân theo nông nghiệp-phi nông nghiệp ............................................. 66 T 6 Bảng 2.5 T 6 GDP thực tế và cơ cấu GDP phân theo nhóm ngành sản xuất vật chất và dịch vụ của Long An giai đoạn 2000-2010 ............................ 68 T 6 Bảng 2.6 T 6 Tổng số lao động đang làm việc , cơ cấu lao động và năng suất lao động phân theo nhóm ngành sản xuất vật chất và dịch vụ tỉnh Long An 2000-2010 ...................................................................................... 69 6T Bảng 2.7 GDP và cơ cấu GDP phân theo 3 khu vực kinh tế của Long An giai đoạn 2000-2010 ............................................................................................ 68 Bảng 2.8 T 6 Số lao động, cơ cấu lao động và năng suất lao động của Long An phân theo 3 khu vực kinh tế từ năm 2000-2010 .................................. 75 T 6 Bảng 2.9 T 6 GTSX thực tế, cơ cấu GTSX và tốc độ tăng trưởng khu vực Nông – lâm- ngư nghiệp giai đoạn 2000-2010 ................................................ 78 T 6 Bảng 2.10 Số lao động, cơ cấu lao động và năng suất lao động của ngành Nông T 6 –Lâm-Thủy sản Long An phân theo 3 khu vực kinh tế từ năm 20002010 ..................................................................................................... 80 6T Bảng 2.11 T 6 GTSX thực tế và cơ cấu GTSX của ngành Công nghiệp tỉnh Long An giai đoạn 2000-2010 ...................................................................... 81 T 6 Bảng 2.12 T 6 Số lao động, cơ cấu lao động và năng suất lao động của ngành công nghiệp Long An giai đoạn 2000-2010 ................................................ 82 T 6 Bảng 2.13 T 6 GTSX thực tế, cơ cấu GTSX và tốc độ tăng trưởng của ngành dịch vụ Long An giai đoạn 2000-2010 ....................................................... 84 T 6 Bảng 2.14 T 6 Số lượng lao động, cơ cấu lao động và năng suất lao động của ngành Dịch vụ Long An giai đoạn 2000-2010 .................................... 86 T 6 Bảng 2.15 T 6 Cơ cấu GDP ( Giá thực tế ) và tốc độ tăng trưởng ( giá so sánh ) của các khu vực kinh tế ở Long An giai đoạn 2000-2010 ......................... 88 T 6 Bảng 2.16 T 6 Cơ cấu lao động và năng suất lao động phân theo thành phần kinh tế ở Long An giai đoạn 2000-2010 ..................................................... 91 T 6 Bảng 2.17 T 6 Cơ cấu GTSX của Long An phân Huyện, Thành phố giai đoạn 2000-2010 (Đơn vị %) ....................................................................... 93 T 6 Bảng 3.1 T 6 Mục tiêu phát triển chính về dân số của vùng Đồng Bằng sông Cửu Long................................................................................................... 108 6T DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.2 Cơ cấu lao động đang làm việc của Việt Nam phân theo khu vực KT ...... 28 Biểu đồ 2.1 Dân số của tỉnh Long An theo thành thị và nông thôn , giai đoạn 2000- T 6 T 6 T 6 2010 ........................................................... Error! Bookmark not defined. 6T Biểu đồ 2.2 T 6 Biểu đồ thể hiện tốc độ tăng trưởng ( Giá so sánh ) giữu khu vực Nông nghiệp và phi nông nghiệp 2000-2010 ( Nguồn tác giả lập) .................... 63 T 6 Biểu đồ 2.3 T 6 Biểu đồ thể hiện sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế Long An giữa 2 khu vực Nông nghiệp và Phi nông nghiệp giai đoạn 2000-2010...................... 64 T 6 Biểu đồ 2.4 T 6 Chuyển dịch cơ cấu GDP giữu 3 khu vực kinh tế từ 2000-2010 ............... 71 T 6 1 MỞ ĐẤU 1. Lý do chọn đề tài Chuyển dịch cơ cấu kinh tế được xem như là bước đi tất yếu của các quốc gia có nền kinh tế đang phát triển muốn trở thành các quốc gia phát triển. Kể từ sau Đại hội Đảng lần thứ VI (1986),Đảng ta đã đề ra đường lối đổi mới với mục tiêu xây dựng và phát triển kinh tế theo hướng CNH–HĐH. Đổi mới kinh tế phải bắt đầu từ việc đổi mới cơ cấu kinh tế chuyển dần từ nền kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế công nghiệp, dịch vụ và nền kinh tế tri thức. Thực tiễn lịch sử phát triển kinh tế của các nước nói chung và Việt Nam nói riêng trong thời gian qua đã chỉ ra rằng những thành công hay thất bại trong việc phát triển kinh tế đều bắt nguồn từ việc xác định cơ cấu kinh tế có hợp lý hay không, để thúc đẩy kinh tế phát triển đạt hiệu quả cao và bền vững. Việc xác định và hoàn thiện một cơ cấu kinh tế hợp lý, phù hợp với xu hướng phát triển chung của nền kinh tế không chỉ là yêu cầu có tính khách quan, mà còn là một trong những nội dung chủ yếu của quá trình công nghiệp hóa –hiện đại hóa đất nước. Long An là một tỉnh nằm trong vùng đồng bằng sông Cửu Long , có nền kinh tế phát triển năng động , tuy nhiên đến hiện nay kinh tế của Long An nặng về sản xuất nông nghiệp.Trong những năm qua, cùng với cả nước, Long An đang trong tiến trình xây dựng và phát triển. Cơ cấu kinh tế của tỉnh từng bước được chuyển dịch theo hướng CNH–HĐH. Tuy nhiên , do nhiều nguyên nhân khác nhau, sự chuyển dịch vẫn còn chậm và chưa thật vững chắc. Từ khi Long An gia nhập vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, đã tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy tốc độ phát triển kinh tế của tỉnh. Với yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa–hiện đại hóa và nhất là đứng trước những đòi hỏi của quá 2 trình hội nhập quốc tế sâu rộng như hiện nay, đòi hỏi cơ cấu kinh tế phải được chuyển dịch nhanh và hiệu quả hơn trong thời gian tới. Xuất phát từ cơ sở lý luận, từ thực tiễn chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh Long An và tính cấp thiết của vấn đề, tác giả luận văn lựa chọn đề tài “ Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An giai đoạn 2000-2010: Thực trạng và giải pháp”, để nghiên cứu và mong muốn đóng góp phần nhỏ bé của mình vào sự nghiệp phát triển kinh tế của tỉnh nhà. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu cuả đề tài là đúc kết cơ sở lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế để vận dụng vào nghiên cứu thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An từ đó tìm ra giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kính tế phù hợp với thời kỳ công nghiệp hoá – hiện đại hoá. Nhiệm vụ: - Đúc kết CSLL và thực tiễn về chuyển dịch CCKT - Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến chuyển dịch CCKT tỉnh Long An - Nghiên cứu thực trạng quá trình chuyển dịch CCKT tỉnh long An từ năm 2000 đến năm 2010. -Tìm ra những điểm tích cực và hạn chế cuả quá trình chuyển dịch - Đề xuất giải pháp thúc đẩy quá trình chuyển dịch CCKT tỉnh Long An 3. Giới hạn nghiên cứu 3.1. Về nội dung Do đề tài có nội dung rộng và phức tạp nên phạm vi nghiên cứu của luận văn được giới hạn: Nghiên cứu cơ sở lý luận chung về chuyển dịch cơ cấu kinh tế. 3 Phân tích ảnh hưởng của các nguồn lực tới sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh. Phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành, theo thành phần gồm: cơ cấu GDP, cơ cấu lao động và cơ cấu giá trị sản xuất nội ngành, không phân tích sâu các lĩnh vực trong từng ngành. Phân tích chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo lãnh thổ gồm: Phân tích tỉ trọng của các địa phương so với tỉ trọng của toàn tỉnh. Đưa ra những định hướng và đề xuất một số giải pháp chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An theo hướng CNH–HĐH. 3.2. Về không gian Địa bàn lãnh thổ nghiên cứu của tỉnh Long An bao gồm 14 đơn vị hành chính: Thành phố Tân An và 13 huyện 3.3. Về thời gian • Phần đánh giá thực trạng được đề cập từ 01/01/2000 đến năm 2010 • Phần định hướng, đề xuất một số giải pháp chuyển dịch cơ cấu kinh tế đến năm 2020. 4. Lịch sử nghiên cứu Chuyển dịch cơ cấu kinh tế là xu thế tất yếu của đất nước trong quá trình phát triển và hội nhập với nền kinh tế thế giới và khu vực. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế giữ vai trò quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa–hiện đại hóa. Trong thời gian qua, ở nước ta đã có nhiều công trình nghiên cứu về cơ cấu kinh tế và sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Trong đó có một số công trình tiêu biểu về mặt cơ sở lý luận cũng như thực tiễn: “Vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành ở Tp. Hồ Chí Minh trong quá trình CNH–HĐH” của TS Trương Thị Minh Sâm (Chủ biên) năm 2000; “Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ 21” của TS Nguyễn Trần Quốc (Chủ biên) năm 2004; “ Định hướng Chuyển dịch cơ cấu nội bộ các ngành kinh tế vùng kinh tế trọng điểm phía nam” của TS Trần Du Lịch, PGS.TS Đặng Văn 4 Phan (Chủ nhiệm đề tài) năm 2004; “Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở Việt Nam” của PGS.TS Bùi Tất Thắng (Chủ biên) năm 2006; “ Những vấn đề chủ yếu về kinh tế phát triển” của PGS.TS Ngô Doãn Vịnh năm 2006; “Các cấp ủy đảng ở đồng bằng Sông Cửu Long chỉ đạo chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo tinh thần nghị quyết số 21–NQ/TW của Bộ chính trị” của Trần Trác, Trần Văn năm 2005. Đối với tỉnh Long An chưa có công trình khoa học nào đi sâu nghiên cứu về Chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh. Các đề tài chỉ dừng ở mức nghiên cứu chung về kinh tế xã hội như: các báo cáo, các quy hoạch cơ bản, các bản thống kê của các sở, ban, ngành trong tỉnh,…Trên đây là những nguồn tài liệu tham khảo quý báu cho tác giả khi thực hiện đề tài “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An giai đoạn 2000-2010: Thực trạng và giải pháp”. 5. Các quan điểm và phương pháp nghiên cứu 5.1. Các quan điểm nghiên cứu 5.1.1. Quan điểm hệ thống Cơ cấu kinh tế chính là một hệ thống hoàn chỉnh gồm nhiều tầng, bậc, bản thân nó là sự hợp thành của nhiều hệ thống khác nhau và đồng thời lại là bộ phận của hệ thống lớn hơn-hệ thống kinh tế-xã hội. Cơ cấu kinh tế tỉnh Long An có mối quan hệ chặt chẽ với môi trường xung quanh, bao gồm cả môi trường tự nhiên, môi trường kinh tế -xã hội. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế có thể ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế xã hội và ngược lại. Phải coi sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế như là một hệ thống nằm trong hệ thống kinh tế xã hội hoàn chỉnh, luôn luôn vận động và phát triển không ngừng. Vì vậy, khi nghiên cứu sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An phải xem xét các nhân tố ảnh hưởng đến sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh và xem xét mối tương quan, sự tác động đối với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long và cả nước. 5 5.1.2. Quan điểm lãnh thổ Cơ cấu lãnh thổ kinh tế Long An được coi như một thể tổng hợp tương đối hoàn chỉnh, trong đó các yếu tố tự nhiên, kinh tế xã hội các mối quan hệ chặt chẽ, tác động chi phối lẫn nhau tạo những thế mạnh riêng cho tỉnh hay từng vùng trong tỉnh. Do vậy, cần phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An ,để từ đó đưa ra những giải pháp, định hướng phát triển có tính tổng hợp nhằm khai thác tốt những tiềm năng, lợi thế của tỉnh nhằm đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Long An . 5.1.3. Quan điểm lịch sử viễn cảnh Quá trình phát triển kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế có sự biến chuyển theo thời gian và không gian. Vì vậy việc vận dụng quan điểm lịch sử viễn cảnh vào trong nghiên cứu đề tài để thấy được nguồn gốc nảy sinh, quá trình diễn biến của các yếu tố kinh tế trong từng giai đoạn, trong những điều kiện thời gian và không gian cụ thể. Từ đó đánh giá chính xác hiện trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong hiện tại và định hướng phát triển của các ngành kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Long An trong tương lai. 5.1.4. Quan điểm sinh thái và phát triển bền vững Nghiên cứu những vấn đề kinh tế phải dựa trên quan điểm sinh thái và phát triển bền vững.Phát triển bền vững đã trở thành mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của hầu hết các quốc gia trên thế giới, phát triển kinh tế xã hội, chuyển dịch cơ cấu kinh tế phải đi đôi với sử dụng hợp lý, bảo vệ và tái tạo tài nguyên thiên nhiên, chống gây ô nhiễm môi trường, kết hợp hài hòa giữa phát triển kinh tế với tiến bộ và công bằng xã hội nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của con người. 5.2. Các phương pháp nghiên cứu 5.2.1. Phương pháp thu thập tài liệu 6 Đây là một phương pháp cơ bản và cũng là phương pháp rất quan trọng vì trên cơ sở những nguồn tài liệu, số liệu có liên quan đến nội dung nghiên cứu thu thập được từ sách báo, tạp chí khoa học, internet, niên giám thống kê, các báo cáo hàng năm, quy hoạch tổng thể của ủy ban nhân dân tỉnh và các sở, ban, ngành,..từ đó tác giả mới rút ra được các đặc điểm về tình hình phát triển kinh tế -xã hội, cũng như nhìn nhận, đánh giá chính xác chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An. 5.2.2. Phương pháp thống kê toán học Đây là một phương pháp sử dụng thường xuyên như công cụ để phân tích định lượng, lựa chọn những giá trị đúng nhất, gần với thực tiễn trên cơ sở các nguồn số liệu thu thập được để phân tích ảnh hưởng của các yếu tố tự nhiên, kinh tế xã hội đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An . Đồng thời phương pháp toán học cũng được sử dụng trong việc phân tích, dự báo và lựa chọn các giải pháp thích hợp cho định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An trong tương lai. 5.2.3. Phương pháp phân tích, so sánh Trong quá trình nghiên cứu đề tài, việc vận dụng phương pháp phân tích, so sánh mang lại nhiều lợi ích. Thông qua việc tiến hành phân tích, so sánh, đối chiếu các số liệu thống kê để thấy được quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế qua các giai đoạn. Từ đó rút ra được những nội dung tổng hợp nhất, đầy đủ nhất đáp ứng được những nhiệm vụ và mục tiêu mà vấn đề đã đặt ra. 5.2.4. Phương pháp khảo sát thực địa Thực địa là một phương pháp truyền thống không thể thiếu được trong nghiên cứu địa lý, đặc biệt là các vấn đề về kinh tế xã hội, nhằm thu thập thông tin, thực trạng phát triển, thẩm định mức độ tin cậy của các số liệu, báo cáo. 7 5.2.5. Phương pháp chuyên gia Chuyển dịch cơ cấu kinh tế là một vấn đề tương đối rộng và phức tạp cho nên việc gặp gỡ,trao đổi ý kiến với các nhà khoa học, cán bộ, chuyên viên của các sở, ban, ngành trong tỉnh là một yếu tố không thể thiếu. Thông qua phương pháp này, tác giả luận văn có thể tiếp cận, tìm hiểu hiện trạng và định hướng vấn đề nghiên cứu một cách nhanh chóng. 5.2.6. Phương pháp bản đồ, biểu đồ Đây là phương pháp đặc trưng của khoa học địa lý nói chung và trong nghiên cứu địa lý kinh tế xã hội nói riêng. Sử dụng phương pháp này giúp cho các vấn đề nghiên cứu được cụ thể, trực quan và toàn diện hơn. Các bản đồ, biểu đồ trong đề tài được tác giả thành lập dựa trên cơ sở dữ liệu được thu thập được và xử lý. Sử dụng phần mềm Mapinfo trong xây dựng các bản đồ, biểu đồ. Ngoài ra, đề tài còn thể hiện các mối quan hệ địa lý thông qua hệ thống các bảng số liệu và bản đồ. 5.2.7. Phương pháp dự báo Chuyển dịch cơ cấu kinh tế là quá trình vận động và phát triển lâu dài, biến động kinh tế luôn phải được dự báo trước để có hướng điều chỉnh cơ cấu kinh tế cho phù hợp. Đề tài sử dụng phương pháp dự báo xu hướng và sự biến động dựa trên cơ sở tính toán từ các nguồn số liệu đã thu thập được, sự phát triển có tính quy luật, những biến động của các sự vật, hiện tượng trong quá khứ, hiện tại và tương lai. 6. Cấu trúc luận văn Đề tài: “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An giai đoạn 20002010: Thực trạng và giải pháp” ngoài phần mở đầu và kết luận, phần nội dung gồm 3 chương. 8 Chương 1: Cơ sở lý luận về cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế Chương 2: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An giai đoạn 20002010 Chương 3: Định hướng và giải pháp chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Long An đến 2020 9 Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CƠ CẤU KINH TẾ VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ 1.1. Cơ cấu kinh tế 1.1.1. Khái niệm cơ cấu, cơ cấu kinh tế Cơ cấu là cách tổ chức các thành phần nhằm thực hiện một chức năng của chỉnh thể [27, tr.223]. Từ “cơ cấu” tương đương với từ “structure” hay “construction”. Nhưng chính xác hơn “structure” tương ứng với thuật ngữ “cấu trúc” của Việt Nam và thực sự có ý nghĩa rộng hơn thuật ngữ cơ cấu. Cấu trúc là một khái niệm nói về kết cấu bên trong của một đối tượng nào đó, kể cả số lượng và chất lượng của các bộ phận cấu thành như định nghĩa của thuật ngữ cơ cấu mà còn bao hàm cả mối quan hệ giữa các bộ phận cấu thành đó. Thuật ngữ “cơ cấu” trong nghiên cứu về chuyển dịch cơ cấu kinh tế cần được hiểu như nội dung của thuật ngữ “cấu trúc”. Cơ cấu là một phạm trù triết học thể hiện cấu trúc bên trong cũng như tỉ lệ và mối quan hệ giữa các bộ phận cấu thành một hệ thống. Cơ cấu là thuộc tính của một hệ thống nhất định. Nền kinh tế của một quốc gia được xem xét như một hệ thốngvới nhiều bộ phận hợp thành. Các bộ phận này có quan hệ mật thiết với nhau theo một trật tự nào đó trong một giai đoạn lịch sử cụ thể. Nói một cách đơn giản, có thể coi đó là bộ khung của khái niệm cơ cấu kinh tế. Cơ cấu kinh tế (CCKT) là tổng thể các ngành, lĩnh vực, các bộ phận kinh tế có quan hệ hữu cơ tương đối ổn định hợp thành. CCKT là vấn đề có nội dung rộng, biểu hiện mối quan hệ giữa quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất của nền kinh tế. Mối quan hệ đó không chỉ là 10 những quan hệ riêng lẻ của từng bộ phận cấu thành nền kinh tế (bao gồm các yếu tố kinh tế, các lĩnh vực tổ chức sản xuất phân phối trao đổi tiêu dùng), các khu vực kinh tế (nông thôn, thành thị), thành phần kinh tế (nhà nước, cá thể, tư nhân, vốn đầu tư nước ngoài…). Hiểu một cách đầy đủ, CCKT là tổng thể một hệ thống kinh tế bao gồm nhiều yếu tố quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động lẫn nhau trong không gian và thời gian nhất định, phù hợp với mục tiêu đã xác định của nền kinh tế. CCKT là một hệ thống ràng buộc, có các đặc trưng chủ yếu là mang tính khách quan và tính lịch sử. Đồng thời, CCKT là một hệ thống động, gắn với sự biến đổi và phát triển không ngừng của các yếu tố, các bộ phận cấu thành. Muốn phát huy tác dụng, CCKT phải trải qua một quá trình, một thời gian nhất định.Thời gian dài hay ngắn tùy thuộc vào đặc điểm của từng loại CCKT. Vì thế, các loại cơ cấu thường không tồn tại một cách cố định bất biến mà có sự thay đổi,chuyển dịch cần thiết, phù hợp với biến động và thay đổi của điều kiện tự nhiên,kinh tế xã hội trong từng giai đoạn lịch sử. CCKT không chỉ quy định về số lượng và tỉ lệ giữa các yếu tố cấu thành, biểu hiện về lượng (là sự tăng trưởng của hệ thống), mà còn thể hiện những mối quan hệ cơ cấu giữa các yếu tố, biểu hiện về chất (là sự phát triển của hệ thống). Mối quan hệ giữa lượng và chất trong cơ cấu của nền kinh tế thực chất là những biểu hiện về tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế đó. Nền kinh tế chỉ có thể ổn định và tăng trưởng bền vững khi có cơ cấu cân đối, hợp lí. Như vậy, nghiên cứu CCKT nhằm nhận biết cấu trúc của nền kinh tế và phát hiện xu hướng vận động của nền kinh tế theo từng thời kỳ để có những tác động cần thiết, thúc đẩy các xu hướng tích cực hay hạn chế những tiêu cực, tiến tới đạt các mục tiêu định trước. Nghiên cứu CCKT có ý nghĩa rất lớn đối với thực tiễn phát triển kinh tế trong từng thời kỳ phát triển KT XH của đất nước. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI chỉ rõ: nền