Tài liệu Chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi hóa học

TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC I. COÂNG THÖÙC TÍNH SOÁ MOL : m 1. n M 2. n V 22,4 HOAHOC.edu.vn LXT Chuù thích : Kí hieäu Teân goïi n Soá mol m Khoái löôïng mct Khoái löôïng chaát tan mdd Khoái löôïng dung dòch Ñôn vò mol gam gam gam mdm Khoái löôïng dung moâi gam mhh Khoái löôïng hoãn hôïp gam C % mdd 100% M mA mB Khoái löôïng chaát A gam Khoái löôïng chaát B gam n Vdd ml D C % 100% M M MA MB n P V dkkc R T V Vdd Khoái löôïng mol Khoái löôïng mol chaát A Khoái löôïng mol chaát B Theå tích Theå tích dung dòch gam/mol gam/mol gam/mol lít lít Vdd ml Theå tích dung dòch mililít V dkkc Theå tích ôû ÑK khoâng chuaån Noàng ñoä phaàn traêm Noàng ñoä mol Khoái löôïng rieâng Aùp suaát Haèng soá (22,4:273) Nhieät ñoä (oC+273) Thaønh phaàn % cuûa A Thaønh phaàn % cuûa B Hieäu suaát phaûn öùng Khoái löôïng (soá mol\theå tích) thöïc teá lít mlt nlt \ Vlt Khoái löôïng (soá mol\theå tích) lyù thuyeát gam(mol\ lít) M hh Khoái löôïng mol trung bình cuûa hoãn hôïp khí gam/mol 3. n 4. n 5. 6. C M Vdd II. COÂNG THÖÙC TÍNH NOÀNG ÑOÄ PHAÀN TRAÊM : mct 100% C% 7. mdd C% CM D 8. C% CM M 10 D III. COÂNG THÖÙC TÍNH NOÀNG ÑOÄ MOL : nct CM 9. Vdd 10. CM 10 D C % M IV. COÂNG THÖÙC TÍNH KHOÁI LÖÔÏNG : 11. m n M 12. mct P R T %A %B H% mtt mtt \ Vtt C % Vdd 100% Trang 1 % Mol/lít gam/ml atm o K % % % gam(mol\ lít) HOAHOC.edu.vn TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC LXT V. COÂNG THÖÙC TÍNH KHOÁI LÖÔÏNG DUNG DÒCH : 13. mdd mct mdm 14. mdd mct 100% C% 15. mdd Vdd ml D VI. COÂNG THÖÙC TÍNH THEÅ TÍCH DUNG DÒCH : n 16. Vdd CM 17. mdd D Vdd ml VII. COÂNG THÖÙC TÍNH THAØNH PHAÀN % VEÀ KHOÁI LÖÔÏNG HAY THỂ TÍCH CUÛA CAÙC CHAÁT TRONG HOÃN HÔÏP : mA %A 100% 18. mhh 19. %B mB 100% mhh 20. mhh mA hoaëc % B 100% % A mB VIII. TYÛ KHOÁI CUÛA CHAÁT KHÍ : mA MA d d 21. mB MB IX. HIEÄU SUAÁT CUÛA PHAÛN ÖÙNG : mtt (ntt \ Vtt ) H% 100% 22. mlt nlt \ Vlt X. TÍNH KHOÁI LÖÔÏNG MOL TRUNG BÌNH CUÛA HOÃN HÔÏP KHÍ : n M + n M + n M + ... V M + V2 M2 + V3M3 + ... 23. (hoaëc ) M hh = 1 1 2 2 3 3 M hh = 1 1 n1 + n2 + n3 + ... V1 + V2 + V3 + ... Trang 2 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC LXT HOAHOC.edu.vn A. OÂXIT : I. Ñònh nghóa : OÂxit laø hôïp chaát goàm 2 nguyeân toá, trong ñoù coù 1 nguyeân toá laø oâxi. II.Tính chaát hoùa hoïc : 1. Taùc duïng vôùi Nöôùc : a. OÂ xit phi kim + H 2 O Axit .Thí duï : SO3 + H 2 O H 2SO 4 b. OÂ xit kim loaï i + H 2 O Bazô .Thí duï : CaO + H 2 O Ca(OH) 2 2. Taùc duïng vôùi Axit : OÂxit kim loaïi + Axit Muoái + H2O VD : CuO + 2HCl CuCl2 + H 2O 3. Taùc duïng vôùi Kieàm : OÂxit phi kim + Kieàm Muoái + H2O VD : CO 2 + 2NaOH Na 2 CO3 + H 2 O NaHCO3 (tuøy theo tæ leä soá mol) CO 2 + NaOH 4. Taùc duïng vôùi OÂxit kim loaïi : OÂxit phi kim + OÂxit kim loaïi VD : CO 2 + CaO CaCO3 5. Moät soá tính chaát rieâng : o VD : 3CO + Fe 2 O3 t 2HgO t o CuO + H 2 : Muoái 3CO 2 + 2Fe 2Hg + O 2 to Cu + H 2 O * Al2O3 laø oâxit löôõng tính : vöøa phaûn öùng vôùi dung dòch Axit, vöøa taùc duïng vôùi dung dòch Kieàm Al2 O3 + 6HCl 2AlCl3 + 3H 2 O Al2 O3 + 2NaOH 2NaAlO2 + H 2 O B. AXIT : I. Ñònh nghóa : Axit laø hôïp chaát maø phaân töû goàm 1 hoaëc nhieàu nguyeân töû Hiñroâ lieân keát vôùi goác Axit . Teân goïi : * Axit khoâng coù oâxi teân goïi coù ñuoâi “ hiñric ” . HCl : axit clohiñric * Axit coù oâxi teân goïi coù ñuoâi “ ic ” hoaëc “ ô ” . H2SO4 : Axit Sunfuric H2SO3 : Axit Sunfurô Moät soá goác Axit thoâng thöôøng : Kí hieäu Teân goïi _ Cl Clorua =S Sunfua _ Br Bromua _ NO3 Nitrat = SO4 Sunfat Hoùa trò I II I I II Trang 3 HOAHOC.edu.vn TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC = SO3 _ HSO4 _ HSO3 = CO3 _ HCO3 PO4 = HPO4 _ H2PO4 _ CH3COO _ AlO2 LXT Sunfit Hiñrosunfat Hiñrosunfit Cacbonat Hiñrocacbonat Photphat Hiñrophotphat Ñihiñrophotphat Axeâtat Aluminat II I I II I III II I I I II.Tính chaát hoùa hoïc : 1. Dung dòch Axit laøm quì tím hoùa ñoû : 2. Taùc duïng vôùi Bazô (Phaûn öùng trung hoøa) : H 2SO 4 + 2NaOH Na 2SO4 + 2H 2 O H 2SO 4 + NaOH NaHSO4 + H 2 O 3. Taùc duïng vôùi OÂxit kim loaïi : 2HCl + CaO CaCl2 + H 2O 4. Taùc duïng vôùi Kim loaïi (ñöùng tröôùc Hiñroâ) : 2HCl + Fe 5. Taùc duïng vôùi Muoái : HCl + AgNO3 AgCl FeCl2 + H 2 + HNO3 6. Moät soá tính chaát rieâng : * H2SO4 ñaëc vaø HNO3 ñaëc ôû nhieät ñoä thöôøng khoâng phaûn öùng vôùi Al vaø Fe (tính chaát thuï ñoäng hoùa) . * Axit HNO3 phaûn öùng vôùi haàu heát kim loaïi (tröø Au, Pt) khoâng giaûi phoùng Hiñroâ : 4HNO3 + Fe Fe(NO3 )3 + NO + 2H 2 O * HNO3 ñaëc, noùng + Kim loaïi VD : 6HNO3 ñaë c,noù ng + Fe * HNO3 loaõng + Kim loaïi VD : 8HNO3 loaõ ng + 3Cu (III). muoái nitrat + NO2 (maøu naâu)+ H2O Fe(NO3 )3 + NO2 + 3H 2 O muoái nitrat + NO (khoâng maøu) + H2O 3Cu(NO3 )2 + 2NO + 4H 2 O * H2SO4 ñaëc, noùng vaø HNO3 ñaëc, noùng hoaëc loaõng taùc duïng vôùi Saét thì taïo thaønh muoái saét * Axit H2SO4 ñaëc, noùng coù khaû naêng phaûn öùng vôùi nhieàu kim loaïi khoâng giaûi phoùng Hiñroâ : 2H 2SO 4 ñaë c,noù ng + Cu CuSO 4 + SO 2 + 2H 2O C. BAZÔ : I. Ñònh nghóa : Bazô laø hôïp chaát maø phaân töû coù 1 nguyeân töû kim loaïi lieân keát vôùi 1 hay nhieàu nhoùm hiñroxit (_ OH). II.Tính chaát hoùa hoïc : 1. Dung dòch Kieàm laøm quì tím hoùa xanh, phenolphtalein khoâng maøu hoùa hoàng. 2. Taùc duïng vôùi Axit : Mg(OH) 2 + 2HCl MgCl2 + 2H 2 O 2KOH + H 2SO 4 K 2SO 4 + 2H 2 O ; KOH + H 2SO 4 KHSO 4 + H 2 O 3. Dung dòch Kieàm taùc duïng vôùi OÂxit phi kim : 2KOH + SO3 KOH + SO3 Trang 4 K 2SO 4 + H 2 O KHSO 4 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC LXT 4. Dung dòch Kieàm taùc duïng vôùi Muoái : 2KOH + MgSO 4 5. Bazô khoâng tan bò nhieät phaân huûy : Cu(OH) 2 t o CuO + H 2 O 6. Moät soá phaûn öùng khaùc : 4Fe(OH) 2 + O 2 + 2H 2 O KOH + KHSO 4 4NaOH + Mg(HCO3 ) 2 K 2SO 4 + Mg(OH) 2 4Fe(OH)3 K 2SO 4 + H 2 O Mg(OH) 2 + 2Na 2CO3 + 2H 2O * Al(OH)3 laø Hiñroâxit löôõng tính : Al(OH)3 + 3HCl AlCl3 + 3H 2 O Al(OH)3 + NaOH NaAlO2 + 2H 2 O D. MUOÁI : I. Ñònh nghóa : Muoái laø hôïp chaát maø phaân töû goàm coù kim loaïi lieân keát vôùi goác Axit. II.Tính chaát hoùa hoïc : 1. Taùc duïng vôùi Axit : Na 2S + 2HCl 2NaCl + H 2S Na 2SO3 + 2HCl 2NaCl + H 2 O + SO2 2. Dung dòch Muoái taùc duïng vôùi Kieàm : Na 2 CO3 + Ca(OH) 2 CaCO3 3. Dung dòch Muoái taùc duïng vôùi dung dòch Muoái : Na 2 CO3 + CaCl2 4. Dung dòch Muoái taùc duïng vôùi Kim loaïi : 2AgNO3 + Cu 5. Moät soá muoái bò nhieät phaân huûy : CaCO3 t o 2NaHCO3 6. Moät soá tính chaát rieâng : +2NaOH CaCO3 +2NaCl Cu(NO3 ) 2 + 2Ag CaO + CO 2 t o Na 2 CO3 + CO 2 +H 2 O 2FeCl3 + Fe 3FeCl2 Fe 2 (SO 4 )3 + Cu CuSO 4 + 2FeSO 4 A. KIM LOAÏI : I. Daõy hoaït ñoäng hoùa hoïc cuûa kim loaïi : K Na Mg Al Zn Fe Ni Sn Pb H Cu Ag Pt Au * Ñi töø traùi sang phaûi, ñoä hoaït ñoäng cuûa caùc kim loaïi giaûm daàn. * Chæ nhöõng kim loaïi ñöùng tröôùc Hiñroâ môùi ñaåy ñöôïc Hiñroâ ra khoûi dung dòch Axit. Rieâng K, Na coøn coù theå ñaåy ñöôïc Hiñroâ ra khoûi Nöôùc. K + H 2 O KOH + 1 H 2 2 Na + H 2 O NaOH + 1 H 2 2 * Töø Mg trôû ñi, Kim loaïi ñöùng sau ñaåy ñöôïc Kim loaïi ñöùng tröôùc ra khoûi dung dòch Muoái: Fe + CuSO 4 FeSO 4 + Cu II.Tính chaát hoùa hoïc : 1. Taùc duïng vôùi Phi kim : a. Vôùi OÂxi OÂxit bazô VD : 3Fe + 2O 2 to Fe3O 4 (hay FeO.Fe2O3) saét töø oâxit. Trang 5 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC b. Vôùi Phi kim khaùc Muoái to VD : Fe + S FeS (Saét (II) sunfua) o 2Fe + 3Cl2 t 2FeCl3 (Saét (III) clorua) LXT 2. Taùc duïng vôùi dung dòch Axit : VD : 2Al + 6HCl 2AlCl3 + 3H 2 ñaë c,noù ng 6H 2SO 4 + 2Fe Fe 2 (SO 4 )3 + 3SO 2 +6H 2 O 3. Taùc duïng vôùi dung dòch Muoái : VD : Fe + 2AgNO3 Fe(NO3 ) 2 + 2Ag III. Kim loaïi thoâng duïng : NHOÂM vaø SAÉT 1. Moät soá phaûn öùng cuûa Nhoâm vaø hôïp chaát : Al + NaOH + H 2 O NaAlO 2 + 3 H 2 2 2Al + Fe 2 O3 Al2 O3 + 2Fe (Phaûn öùng nhieät nhoâm) Al2 O3 + 2NaOH 2NaAlO2 + H 2 O Al(OH)3 + NaOH NaAlO2 + 2H 2 O * Ñieàu cheá nhoâm : ñieän phaân noùng chaûy quaëng Boâxit Al2O3 2Al2 O3 ñpnc 4Al + 3O 2 2. Moät soá phaûn öùng cuûa Saét vaø hôïp chaát : Fe + 2FeCl3 3FeCl2 2Fe(NO3 )3 + Cu Cu(NO3 )2 + 2Fe(NO3 )2 4Fe(OH) 2 + O 2 + 2H 2 O 4Fe(OH)3 FeO + 4HNO3 Fe(NO3 )3 + NO 2 +2H 2 O 3. Hôïp kim : laø chaát raén goàm kim loaïi vaø moät soá nguyeân toá khaùc hoøa tan vaøo khi kim loaïi noùng chaûy. a. Luyeän gang : Duøng Cacbon (II) oâxit CO ñeå khöû quaëng saét Manheâtit Fe3O4, quaëng heâmatit o Fe2O3 (maøu ñoû naâu) ôû nhieät ñoä cao : Fe3O 4 + 4CO t 4CO 2 +3Fe hoaëc Fe 2 O3 + 3CO to 3CO 2 +2Fe Saét noùng chaûy hoøa tan C, Si, Mn, P, S taïo thaønh gang. b. Luyeän theùp : OÂxi hoùa gang ôû nhieät ñoä cao nhaèm loaïi khoûi gang phaàn lôùn C, Mn, Si, P vaø S. Saét (II) oâxit FeO (coù trong quaëng vaø saét vuïn) oâxi hoùa C, Mn, Si, P vaø loaïi chuùng ra : o FeO + C t CO +Fe 2FeO + Si to SiO 2 + 2Fe B. PHI KIM : I. Tính chaát hoùa hoïc cuûa phi kim : 1. Taùc duïng vôùi Hiñroâ Hôïp chaát khí : S + H 2 H 2S Phi kim naøo caøng deã phaûn öùng vôùi Hiñroâ thì tính phi kim caøng maïnh. 2. Taùc duïng vôùi Kim loaïi Muoái (hoaëc OÂxit bazô) : S + Mg MgS 3O 2 + 4Al 2Al2 O3 Trang 6 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC LXT 3. Taùc duïng vôùi OÂxi : to S + O2 N 2 + O2 SO 2 tia löû a ñieä n 2NO MOÄT SOÁ CHAÁT VOÂ CÔ A. CLO : Clo laø phi kim raát hoaït ñoäng, laø chaát oâxi hoùa maïnh. 1. Taùc duïng vôùi Kim loaïi Muoái : Cl2 + 2Na to 3Cl2 + 2Fe 2. Taùc duïng vôùi Hiñroâ Hôïp chaát khí : t 2NaCl o 2FeCl3 2HCl (khí Hiñroâ Clorua) to Cl2 + H 2 3. Taùc duïng vôùi Nöôùc vaø dung dòch Kieàm : * Khi tan vaøo nöôùc, 1 phaàn Clo taùc duïng chaäm vôùi nöôùc : 0 Cl2 + H 2 O -1 +1 H Cl + H Cl O Axit clohiñric Axit hipoâclorô Axit hipoâclorô HClO coù tính oâxi hoùa raát maïnh, noù phaù huûy caùc chaát maøu, vì theá clo aåm coù taùc duïng taåy maøu. * Vôùi dung dòch Kieàm, Clo phaûn öùng deã daøng hôn. Cl2 + 2KOH KCl + KClO + H 2 O Trong caùc phaûn öùng treân, nguyeân toá clo vöøa laø chaát oâxi hoùa, vöøa laø chaát khöû. 4. Taùc duïng vôùi Muoái cuûa caùc Halogen khaùc : Cl2 + 2NaBr 2NaCl + Br2 Cl2 + 2NaI 2NaCl + I2 Ñieàu naøy chöùng minh trong nhoùm Halogen, tính oâxi hoùa cuûa clo maïnh hôn Broâm vaø Ioát. 5. Taùc duïng vôùi caùc chaát khöû khaùc : 0 +4 -1 Cl2 + S O 2 + 2H 2O 0 +2 +3 Cl2 + 2 Fe Cl 2 ÑIEÀU CHEÁ : a. Trong phoøng thí nghieäm : MnO 2 + 4HCl MnCl 2 + Cl 2 2KMnO 4 +16HCl KClO3 + 6HCl K 2 Cr2 O 7 +14HCl 1 2 Fe Cl3 +H 2O 2KCl + 2MnCl 2 + 5Cl 2 KCl + 3Cl 2 +6 2H Cl+ H 2 S O 4 +8H 2O +3H 2O 2KCl + 2CrCl3 + 3Cl 2 +7H 2O b. Trong coâng nghieäp : Clo ñöôïc saûn xuaát baèng phöông phaùp ñieän phaân dung dòch NaCl baõo hoøa coù maøng ngaên : ñpdd 2NaCl + 2H 2 O 2NaOH + Cl2 +H 2 coù maø ng ngaê n B. HIÑROÂ CLORUA (HCl) : ÑIEÀU CHEÁ : a. Trong phoøng thí nghieäm : NaCl(r) + H 2SO 4 ñaë c 2NaCl(r) + H 2SO 4 ñaë c 250o C 400o C NaHSO 4 + HCl Na 2SO 4 + 2HCl Trang 7 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC Hoøa tan khí HCl vaøo nöôùc caát, ta ñöôïc dung dòch Axit Clohiñric HCl. b. Trong coâng nghieäp : * Cuõng töø NaCl vaø H2SO4 ñaëc. Phöông phaùp naøy goïi laø phöông phaùp Sunfat. o * Phöông phaùp toång hôïp : Cl2 + H 2 t 2HCl LXT C. NÖÔÙC GIAVEN, CLORUA VOÂI, MUOÁI CLORAÙT : 1. Nöôùc Giaven ( NaCl + NaClO + H2O) : Cl2 + 2NaOH NaCl + NaClO + H2 O Natri hipoâ cloric Laø muoái cuûa 1 axit raát yeáu, Natri Hipoâcloric NaClO trong nöôùc Giaven deã taùc duïng vôùi CO2 trong khoâng khí taïo thaønh axit hipoâclorô. NaClO + CO 2 + H 2 O NaHCO3 + HClO Do coù tính oâxi hoùa maïnh, axit HClO coù taùc duïng saùt truøng, taåy traéng sôïi, vaûi giaáy. 2. Clorua voâi (CaOCl2) : * Cl2 + Ca(OH) 2 CaOCl2 + H 2 O (boä t) Coâng thöùc caáu taïo cuûa Clorua voâi CaOCl2 : +1 O Cl Canxi Clorua hipoâcloric Ca -1 * Cl 2Cl2 + 2Ca(OH) 2 (dd) CaCl 2 + Clorua voâi coù tính oâxi hoùa maïnh : CaOCl2 + 2HCl CaCl 2 + Cl 2 Ca(OCl) 2 + 2H 2O Canxi hipoâ cloric +H 2O Trong khoâng khí aåm, clorua voâi taùc duïng vôùi Cacbon ñioâxit, laøm thoaùt ra axit HClO: 2CaOCl2 + CO 2 + H 2O CaCl 2 + CaCO 3 +2HClO 3. Muoái Clorat : Clorat laø muoái cuûa axit cloric HClO3. Muoái Clorat quan troïng hôn caû laø Kali Clorat KClO3. 100o C 3Cl2 + KOH 5KCl + KClO3 + 3H 2 O (ñaë c) 2KClO3 to 2KCl + 3O 2 D. FLO : Flo laø phi kim maïnh nhaát. Flo oâxi hoùa ñöôïc taát caû caùc kim loaïi keå caû vaøng vaø platin. Noù cuõng taùc duïng tröïc tieáp vôùi haàu heát phi kim, tröø oâxi vaø nitô. boù ng toá i F2 + H 2 2HF (khí hiñroâ florua) Ngay caû nöôùc, khi ñun noùng seõ boác chaùy trong flo, giaûi phoùng OÂxi: F2 + H 2 O 2HF + 1 O 2 2 ÑIEÀU CHEÁ HF : Cho Canxi florua CaF2 taùc duïng vôùi Axit Sunfuric ñaëc ôû 250oC : CaF2 + H 2SO 4 CaSO 4 + HF Trang 8 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC LXT Hiñro florua HF tan voâ haïn trong nöôùc taïo ra dung dòch Axit Flohiñric. Khaùc vôùi axit HCl, axit HF laø axit yeáu. Tính chaát ñaëc bieät cuûa axit HF laø taùc duïng vôùi Silic ñioâxit (coù trong thuûy tinh) 4HF + SiO 2 SiF + 2H 2 O 4 Silic teâ tra florua E. BROÂM (Br2) : 1. Ñieàu cheá : ngöôøi ta cho khí Cl2 suïc qua dd Natri Bromua : Cl2 + 2NaBr 2NaCl + Br2 2. Tính chaát : Broâm laø chaát loûng maøu ñoû naâu, deã bay hôi. Broâm vaø hôi Broâm raát ñoäc. Broâm cuõng chaát oâxi hoùa maïnh nhöng keùm hôn Clo. o Vôùi H2 : Br2 + H 2 t 2HBr Broâm oâxi hoùa ñöôïc ion I- : Br2 + 2NaI 2NaBr + I2 Broâm taùc duïng vôùi nöôùc töông töï clo nhöng khoù khaên hôn : 0 -1 Br 2 + H 2 O +1 H Br O Axit Hipoâ broâ mô Broâm theå hieän tính khöû khi taùc duïng vôùi chaát oâxi hoùa maïnh : 0 H Br+ 0 +5 Br 2 + 5Cl2 + 6H 2 O -1 2H Br O3 +10H Cl Axit Broâ mic 3. Moät soá hôïp chaát cuûa Broâm: a. Hiñroâ bromua HBr vaø Axit broâmhiñric : Ñeå ñieàu cheá Hiñroâbromua HBr, ngöôøi ta thuûy phaân Photphotribromua PBr3 : PBr3 + 3H 2 O H 3PO3 + 3HBr Khí HBr deã tan trong nöôùc. Dung dòch HBr trong nöôùc goïi laø ddAxit bromhiñric Axit HBr laø 1 axit maïnh, maïnh hôn axit HCl. Tính khöû cuûa HBr (ôû traïng thaùi khí cuõng nhö trong dd) maïnh hôn HCl. HBr khöû ñöôïc H2SO4 ñaëc thaønh SO2. -1 +6 2H Br+ H 2 S O 4 0 +4 Br 2 + S O 2 + 2H 2O Dung dòch HBr khoâng maøu, ñeå laâu trong khoâng khí trôû neân coù maøu vaøng naâu vì bò oâxi hoùa (dd HF vaø HCl khoâng coù phaûn öùng naøy) : 4HBr + O 2 2Br2 + 2H 2 O Trong caùc muoái cuûa Axit HBr, AgBr ñöôïc söû duïng nhieàu. Chaát naøy bò phaân huûy khi gaëp aùnh saùng : 2AgBr 2Ag + Br2 b. Hôïp chaát chöùa oâxi cuûa Broâm : Axit hipoâbroâmô HbrO coù theå ñieàu cheá töông töï nhö Axit hipoâclorô HClO: Br2 + H 2 O HBr + HBrO Tính beàn, tính oâxi hoùa vaø tính axit cuûa HBrO ñeàu keùm hôn HClO. F. IOÁT (I2) : 1. Ñieàu cheá : 2NaI + Cl2 2NaCl + I2 2. Tính chaát : Ioát cuõng laø 1 chaát oâxi hoùa maïnh nhöng keùm Broâm : 3I 2 + 2Al xuùc taùc 2AlI3 Trang 9 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC LXT xuù c taù c I2 + H 2 2HI 3. Moät soá hôïp chaát cuûa Ioát : a. Hiñroâ Ioátua HI vaø Axit Ioáthiñric : Trong caùc hiñro halogenua, Hiñro Ioátua HI keùm beàn vôùi nhieät hôn caû. o 2HI 300 C H 2 + I 2 Hiñroâ Ioátua deã tan trong nöôùc taïo thaønh dd Axit Ioáthiñric, ñoù laø moät axit raát maïnh, maïnh hôn caû axit HCl vaø axit HBr. Hiñroâ Ioátua HI coù tính khöû maïnh : -1 +6 0 8H I + H 2 S O 4 -1 -2 4 I 2 + H 2 S+ 4H 2O +3 +2 2H I+ 2 Fe Cl3 0 2 Fe Cl 2 + I 2 + 2HCl b. Moät soá hôïp chaát khaùc : Ña soá muoái Iotua deã tan trong nöôùc, nhöng moät soá muoái Iotua khoâng tan vaø coù maøu, thí duï AgI maøu vaøng, PbI2 maøu vaøng. Khi cho dd muoái Iotua taùc duïng vôùi Clo hoaëc Brom, ion Iotua bò oâxi hoùa : -1 0 -1 2Na I+ Cl2 -1 0 2Na Cl+ I 2 0 -1 0 2Na I+ Br 2 2Na Br+ I 2 Löu yù : Ioát taïo thaønh vôùi hoà tinh boät moät chaát coù maøu xanh. Vì vaäy, dd Ioát duøng laøm thuoác thöû ñeå nhaän bieát hoà tinh boät vaø hoà tinh boät ñöôïc duøng ñeå nhaän bieát Ioát. G. CACBON : Tính chaát 1 : Cacbon laø chaát khöû 0 C+ O 2 +4 to C O2 neáu Cacbon dö : C + CO 2 t 3C + Fe 2 O3 o to 3CO +2Fe neáu Cacbon dö : C + 3Fe to SiO 2 + 2C 2CO t o Fe3C ( xementít) Si + 2CO neáu Cacbon dö : C + Si t SiC (Silic caùcbua) 3C + CaO loø ñieän CaC2 + CO o ÔÛ nhieät ñoä cao, cacbon taùc duïng ñöôïc vôùi hôi nöôùc, taïo hoãn hôïp khí than öôùt (CO, CO2, H2) do 2 phaûn öùng : o C + H 2 O 1000 C CO + H 2 to C + 2H 2 O CO 2 + 2H 2 Tính chaát 2 : Cacbon laø chaát oâxi hoùa 0 C+ 2H 2 2C + Ca 500o C Ni to -4 C H4 CaC2 (Canxi cacbua) CAÙC OÂXIT CUÛA CACBON (CO vaø CO2) I. Cacbon oâxit (CO) : Trang 10 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC Coâng thöùc caáu taïo : C = O Tính chaát 1 : CO laø oâxit khoâng taïo muoái : ÔÛ nhieät ñoä cao, CO môùi coù theå keát hôïp vôùi Kieàm : CO + NaOH 200o C 15atm LXT HCOONa Tính chaát 2 : CO coù tính khöû ôû nhieät ñoä cao : o 2CO + O 2 t 2CO 2 3CO + Fe 2 O3 to 3CO 2 + 2Fe Ñieàu cheá CO : a. Trong phoøng thí nghieäm : HCOOH H 2SO4 ñaë c to CO + H 2O b. Trong coâng nghieäp : Ñoát khoâng hoaøn toaøn than ñaù trong khoâng khí khoâ : o 2C + O 2 t 2CO Coù theå coù caû C + O 2 to CO 2 Hoaëc cho hôi nöôùc qua than noùng ñoû (~1000oC) o C + H 2 O t CO + H 2 C + 2H 2 O to CO 2 + 2H 2 II. Cacbon ñioâxit (CO2) : Coâng thöùc caáu taïo : O = C = O CO2 laø chaát khí khoâng maøu, khoâng muøi, khoâng chaùy vaø khoâng duy trì söï chaùy vaø söï soáng (söï hoâ haáp) - CO2 laø oâxit axit a. Taùc duïng vôùi nöôùc CO 2 + H 2 O H 2 CO3 b. Taùc duïng vôùi dd bazô : Tuøy thuoäc vaøo soá mol giöõa CO2 vaø NaOH maø coù theå taïo ra muoái trung hoøa, hay muoái axit, hoaëc hoãn hôïp 2 muoái. CO 2 + 2 NaOH Na 2 CO3 + H 2 O 1mol 2 mol CO 2 + NaOH NaHCO3 1mol 1 mol c. Taùc duïng vôùi oâxit bazô : CO 2 + CaO CaCO3 2. Ñieàu cheá : a. Trong phoøng thí nghieäm : cho muoái cacbonat taùc duïng vôùi dd HCl: CaCO3 + 2HCl CaCl 2 + H 2O + CO 2 Na 2 CO3 + 2HCl 2NaCl + H 2O + CO 2 b. Trong coâng nghieäp : ngöôøi ta khoâng ñieàu cheá khí CO2 maø thu hoài CO2 laø saûn phaåm phuï cuûa phaûn öùng nung voâi: o CaCO3 900 C CaO + CO 2 Trang 11 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC LXT H. OÂXI : 1. Tính chaát hoùa hoïc : a. Taùc duïng vôùi Kim loaïi : to O 2 + 4Na t 2O 2 + 3Fe 2Na 2 O Fe3O 4 (oâxit saét töø) o b. Taùc duïng vôùi Phi kim : 5O 2 + 4P c. Taùc duïng vôùi hôïp chaát : 3O 2 + C2 H5OH t 3O 2 + H 2S o 2P2 O5 to to 2CO2 + 3H 2 O 2SO 2 + 2H 2 O 2. Ñieàu cheá : a. Trong phoøng thí nghieäm : Nhieät phaân caùc muoái giaøu oâxi : o 2KMnO 4 t K 2 MnO 4 + MnO2 + O2 to 2KClO3 Hoaëc 2NaNO3 t 2KCl + 3O2 o 2NaNO 2 + O 2 o t 2CaOCl2 2CaCl2 + O 2 xuù c taù c Clorua voâ i Phaân huûy hiñroâpeoâxit H2O2 vôùi chaát xuùc taùc laø MnO2 2H 2 O 2 MnO2 2H 2 O + O 2 2HgO to 2Hg + O 2 b. Trong coâng nghieäp : Ñem hoùa loûng khoâng khí ôû -196oC , sau ñoù chöng caát phaân ñoaïn laáy N2 ra tröôùc (tos = o 195,8 C) roài ñeán O2 (tos = -183oC). Ñieän phaân nöôùc (coù xuùc taùc laø KOH, NaOH hay Na2SO4): 2H 2 O ñieäncphaân 2H 2 +O2 xuù taù c I. HIÑROÂ : 1. Tính chaát hoùa hoïc : a. Taùc duïng vôùi O2 : 2H 2 + O 2 b. Taùc duïng vôùi ñoàng oâxit CuO : 2. Ñieàu cheá : a. Trong phoøng thí nghieäm : H 2 + CuO to t 2H 2 O o H 2 O + Cu loaõ ng 2Al + 3H 2SO 4 Al2 (SO 4 )3 + 3H 2 loaõ ng Fe + H 2SO 4 FeSO 4 + H 2 b. Trong coâng nghieäp : Ñieän phaân nöôùc (coù xuùc taùc laø KOH, NaOH hay Na2SO4): 2H 2 O ñieäncphaân 2H 2 +O2 xuù taù c Cho hôi nöôùc qua than nung ñoû (~1000oC) o C + H 2 O t CO + H 2 Hoaëc C + 2H 2 O to CO 2 + 2H 2 K. LÖU HUYØNH : Trang 12 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC 1. Tính chaát hoùa hoïc : LXT 0 a. Taùc duïng vôùi Kim loaïi vaø hiñroâ : 3S+ 2Al 0 S+ H 2 -2 to Al2 S3 -2 to H2 S 0 -2 ÔÛ nhieät ñoä thöôøng : S+ Hg Hg S S theå hieän tính oâxi hoùa. b. Taùc duïng vôùi Phi kim : ÔÛ nhieät ñoä thích hôïp, löu huyønh taùc duïng ñöôïc vôùi O2, Cl2, F2 : 0 S+ O 2 0 S+ 3F2 +4 to S O2 +6 to S F6 S theå hieän tính khöû . 2. Ñieàu cheá : a. Khai thaùc löu huyønh töø caùc moû löu huyønh, töø quaëng : b. Saûn xuaát löu huyønh töø hôïp chaát : Ñoát H2S trong ñieàu kieän thieáu khoâng khí (chaùy khoâng hoaøn toaøn) o 2H 2S + O 2 t 2S + 2H 2 O Duøng H2S khöû SO2 : 2H 2S + SO 2 3S + 2H 2O MOÄT SOÁ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA LÖU HUYØNH (H2S, SO2, H2SO4) I. Hiñroâ Sunfua H2S : Coâng thöùc caáu taïo : H – S – H Tính chaát hoùa hoïc : 1. Tính axit yeáu : Hiñroâ Sunfua tan trong nöôùc taïo thaønh dd axit raát yeáu (yeáu hôn caû axit H2CO3), coù teân laø Axit Sunfuhiñric H2S. 2. Tính khöû maïnh : -2 * Chaùy khoâng hoaøn toaøn : 2H 2 S+ O 2 -2 * Chaùy hoaøn toaøn : 0 to 2H 2 S+ 3O 2 2S+ 2H 2O to +4 2 S O 2 + 2H 2O Clo coù theå oâxi hoùa H2S thaønh H2SO4 : -2 +6 H 2 S+ 4Cl2 + 4H 2O H 2S + H 2SO 4 H 2S + Cl2 H 2 S O 4 + 8HCl S + SO 2 + 2H 2 O H 2S + 2FeCl3 2FeCl2 + 2HCl + S S + 2HCl 3. Ñieàu cheá H2S trong phoøng thí nghieäm: FeS + 2HCl FeCl2 + H 2S Löu yù : Moät soá muoái coù maøu ñaëc tröng : Cañimi Sunfua CdS maøu vaøng; CuS, FeS, Ag2S. . . maøu ñen . II. Löu huyønh Ñioâxit SO2: Coâng thöùc caáu taïo : O= S = O Tính chaát hoùa hoïc : Trang 13 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC 1. Löu huyønh ñioâxit laø 1 oâxit axit : SO2 tan trong nöôùc taïo thaønh dd axit sunfurô H2SO3: SO 2 + H 2 O H 2SO3 LXT H2SO3 laø axit yeáu (maïnh hôn axit H2S) vaø khoâng beàn (ngay trong dd, H2SO3 cuõng bò phaân huûy thaønh SO2 vaø H2O). 2. SO2 laø chaát khöû vaø chaát oâxi hoùa : a. SO2 laø chaát khöû khi taùc duïng vôùi nhöõng chaát oâxi hoùa maïnh nhö halogen, KMnO4 . . (tuy coù keùm H2, HI, H2S) +4 0 +6 S O 2 + Cl2 + 2H 2 O +4 -1 H 2 S O 4 + 2H Cl 0 +6 S O 2 + Br 2 + 2H 2 O +4 -1 H 2 S O 4 + 2H Br +7 +6 5 S O 2 + 2K Mn O 4 + 2H 2O SO 2 + 2FeCl3 + 2H 2 O +2 +6 K 2 S O 4 + 2 Mn SO 4 + 2 H 2SO 4 H 2SO 4 + 2HCl + 2FeCl2 b. SO2 laø chaát oâxi hoùa khi taùc duïng vôùi chaát khöû maïnh hôn (HI, H2S, CO, C, Kim loaïi hoaït ñoäng) +4 -1 -2 0 S O 2 + 6H I H 2 S+ 3I 2 + 2H 2O SO 2 + 2H 2S 3S + 2H 2 O SO 2 + 2CO to xuù c taù c 2CO2 + S o SO 2 + 2H 2 t S + 2H 2 O SO 2 + 2C 2CO + S SO 2 + 2Mg 2MgO + S 3. Ñieàu cheá : a. Trong phoøng thí nghieäm : Na 2SO3 + 2H 2SO 4 Na 2SO 4 + SO 2 +2H 2O ñaë c,noù ng Cu + 2H 2SO 4 CuSO 4 + SO 2 +2H 2 O b. Trong coâng nghieäp : o S + O 2 t SO 2 Ñoát chaùy quaëng pirít FeS2 : o 4FeS2 +11O 2 t 2Fe2 O3 + 8SO2 Khöû thaïch anh (coù maët SiO2) baèng chaát khöû Cacbon : o CaSO 4 + C + SiO 2 1000 C CaSiO3 + CO +SO 2 III. Axit Sufuric H2SO4 : Coâng thöùc caáu taïo : Tính chaát hoùa hoïc : 1. Tính chaát cuûa dd H2SO4 loaõng : Dung dòch H2SO4 loaõng coù nhöõng tính chaát chung cuûa Axit : Ñoåi maøu quì tím thaønh ñoû Taùc duïng vôùi kim loaïi hoaït ñoäng, giaûi phoùng Hiñroâ. Trang 14 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC LXT Taùc duïng vôùi muoái cuûa nhöõng axit yeáu. Taùc duïng vôùi oâxit bazô vaø bazô. 2. Tính chaát cuûa Axit H2SO4 ñaëc : Axit H2SO4 ñaëc coù moät soá tính chaát hoùa hoïc ñaëc tröng sau : tính oâxi hoùa maïnh vaø tính haùo nöôùc. a. Tính oâxi hoùa maïnh : H2SO4 ñaëc, noùng coù tính oâxi hoùa raát maïnh, noù oâxi hoùa ñöôïc haàu heát caùc kimloaïi (tröø Au, Pt), nhieàu phi kim nhö S, P, C . . . vaø nhieàu hôïp chaát. 6 0 6H 2 S O 4 + 2 Fe +3 +4 Fe 2 (SO4)3 + 3 S O 2 + 6H 2O 2H 2SO 4 + Cu CuSO 4 + SO 2 + 2H 2 O 2H 2SO 4 + S 3SO 2 + 2H 2 O 6 -1 H 2 S O 4 + 2H I duïng). 0 +4 I 2 + S O 2 + 2H 2O H2SO4 ñaëc, nguoäi laøm moät soá kim loaïi nhö Fe, Al, Cr, . . . bò thuï ñoäng hoùa (khoâng taùc b. Tính haùo nöôùc : H2SO4 ñaëc chieám nöôùc keát tinh cuûa nhieàu muoái nitraùt (muoái ngaäm nöôùc) hoaëc chieám caùc nguyeân toá H vaø O (thaønh phaàn cuûa nöôùc) trong nhieàu hôïp chaát : Muoái CuSO4.5H2O maøu xanh taùc duïng vôùi H2SO4 seõ bieán thaønh CuSO4 khan maøu traéng . CuSO 4 .5H 2 O H2SO4ñaëc CuSO 4 + 5H 2O khan Hôïp chaát Gluxit (cacbon hiñrat) taùc duïng vôùi H2SO4 ñaëc bieán thaønh Cacbon (than). Cn (H 2 O) m H2SO4 ñaëc nC + mH 2O (hoaëc C12 H 22 O11 H 2 SO4 ñaë c 12C +11H 2O ) Moät phaàn saûn phaåm C bò H2SO4 ñaëc oâxi hoùa thaønh khí CO2, cuøng vôùi khí SO2 gaây hieän töôïng suûi boït ñaåy Cacbon traøo ra ngoaøi coác : C + H 2SO 4 CO 2 + 2SO 2 + 2H 2 O 3. Ñieàu cheá axit H2SO4 : S + O2 hoaë c FeS2 + O 2 SO 2 + O2 V2 O5 , 450o C SO3 + H 2O H 2SO 4 L. SILIC : Silic laø nguyeân toá phoå bieán trong töï nhieân, ñöùng haøng thöù hai sau oâxi. Voû traùi ñaát goàm chuû yeáu caùc hôïp chaát cuûa Silic. Khi ôû daïng ñôn chaát Silic laø chaát raén, maøu xaùm, daãn ñieän keùm . . . Silic ñioâxit SiO2 laø 1 oâxit axit : SiO 2 + CaO CaSiO3 SiO 2 + 2NaOH Na 2SiO3 + H 2 O * Thaïch anh laø SiO2 nguyeân chaát * Caùt traéng laø SiO2 coù laãn taïp chaát. Trang 15 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC LXT - Goïi m1 (hoaëc V1) vaø C1 laàn löôït laø khoái löôïng dd I (hoaëc theå tích dd I) vaø noàng ñoä cuûa dd I. - Goïi m2 (hoaëc V2) vaø C2 laàn löôït laø khoái löôïng dd II (hoaëc theå tích dd II) vaø noàng ñoä cuûa dd II. Khi troän dd I vôùi dd II ta ñöôïc dd III coù noàng ñoä C3. Ta laäp sô ñoà ñöôøng cheùo : Dd I : m1 (V1) Dd II : m2 (V2) m1 C3 - C2 = m2 C1 - C3 Ta coù : (hoaëc V1 C3 - C2 ) = V2 C1 - C3 Laáy giaù trò tuyeät ñoái caùc hieäu treân ñeå ñöôïc caùc soá döông. + Neáu tính theo chaát taïo thaønh : m thöïc teá .100% H% .m lyùthuyeát H% = m thöïc teá = m lyùthuyeát 100% + Neáu tính theo chaát tham gia : m lyùthuyeát .100% m lyùthuyeát .100% H% = m thöïc teá = m thöïc teá H% I. Kieàm hoùa trò I : (K, Na . . .) Ta coù tæ leä soá mol giöõa NaOH vaø CO2 : n NaOH : taïo thaønh muoái axit NaHCO3 1 n CO2 Thí duï : NaOH + CO 2 n NaOH 2 n CO2 : taïo thaønh muoái trung hoøa Na2CO3 Thí duï : 2NaOH + CO 2 1 n NaOH n CO2 NaHCO3 Na 2 CO3 + H 2 O 2 : taïo thaønh hoãn hôïp 2 muoái Thí duï : NaOH + CO 2 2NaOH + CO 2 NaHCO3 Na 2 CO3 + H 2 O Trang 16 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC LXT II. Kieàm hoùa trò II : (Ba, Ca . . .) Ta coù tæ leä soá mol giöõa CO2 vaø Ca(OH)2 n CO 2 1 : taïo thaønh muoái trung hoøa CaCO3 n Ca(OH)2 Thí duï : CO 2 + Ca(OH) 2 n CO 2 2 n Ca(OH)2 n CO 2 n Ca(OH)2 +H 2O : taïo thaønh muoái axit Ca(HCO3)2 Thí duï : 2CO 2 + Ca(OH) 2 1 CaCO3 Ca(HCO3 ) 2 2 : taïo thaønh hoãn hôïp 2 muoái Thí duï : CO 2 + Ca(OH) 2 2CO 2 + Ca(OH) 2 CaCO3 +H 2O Ca(HCO3 ) 2 I. NHAÄN BIEÁT CAÙC CHAÁT VOÂ CÔ : Loaïi chaát Dung dòch Hoùa chaát Axit Kieàm Muoái (goác axit) Clorua (Cl) Broâmua (Br) Iotua (I) Sunfua (S) Sunfít (SO3) Sunfat (SO4) Cacbonaùt (CO3) Phoátphaùt (PO4) Nitraùt (NO3) Amoâni (NH4) Mg Fe (II) Fe (III) Cu (II) Al (III) Ca (II) Pb (II) K Muoái (Kim loaïi) Kim loaïi Duøng thuoác thöû Quyø tím Quyø tím Pheânolphtaleâin AgNO3 Cl2 Br2 (Cl2) + tinh boät Pb(NO3)2 Axít maïnh HCl Dd BaCl2 , Ba(NO3)2 Axít maïnh HCl Dd AgNO3 H2SO4 ñaëc + Cu Kieàm ñun noùng nheï Dd NaOH Dd NaOH Dd NaOH Dd NaOH Dd NaOH Dd Na2CO3 Dd Na2S hoaëc H2S Ñoát Trang 17 Hieän töôïng Quyø tím hoùa ñoû Quyø tím hoùa xanh Khoâng maøu hoùa hoàng AgCl traéng Br2 loûng maøu naâu Maøu xanh do I2 PbS ñen SO2 muøi haéc BaSO4 traéng CO2 laøm ñuïc nöôùc voâi trong Ag3PO4 vaøng Dd xanh + NO2 Muøi khai Mg(OH)2 traéng Fe(OH)2 traéng xanh naâu (kk) Fe(OH)3 naâu ñoû Cu(OH)2 xanh lam Al(OH)3 keo traéng tan trong kieàm dö. CaCO3 traéng PbS ñen Ngoïn löûa maøu tím TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC maïnh Phi kim Caùc chaát khí Oxit Ca Na Ba Li I2 (tím ñen) S (vaøng) P (ñoû) C (ñen) NH3 NO2 NO H2S O2 CO2 CO SO2 Cl2 (vaøng luïc) H2 HCl (hiñro clorua) Na2O, K2O, BaO CaO P2O5 SiO2 Al2O3 CuO Ag2O MnO2 LXT Ñoát Ñoát Ñoát Ñoát Hoà tinh boät Ñoát trong O2 khoâng khí Ñoát chaùy Ñoát chaùy Quyø tím öôùt Pb(NO3)2 Taøn ñoùm Nöôùc voâi trong PbCl2 Nöôùc Br2 KI & Hoà tinh boät Ñoát chaùy AgNO3 H2O O2 H2O Dd HF Tan trong caû axit vaø kieàm HCl, H2SO4 Dd HCl ñun noùng Dd HCl ñun noùng Ngoïn löûa maøu ñoû da cam Ngoïn löûa maøu vaøng Ngoïn löûa maøu vaøng luïc Ngoïn löûa maøu ñoû tía Maøu xanh SO2 coù muøi haéc P2O5 tan trong nöôùc, laøm ñoû quyø tím CO2 laøm ñuïc nöôùc voâi trong Muøi khai, hoùa xanh Maøu naâu Hoùa naâu ngoaøi khoâng khí Muøi tröùng thoái Buøng chaùy Vaån ñuïc CaCO3 Keát tuûa Laøm maát maøu dd Broâm I2 + maøu xanh Nöôùc ñoïng AgCl traéng Dd trong suoát, laøm xanh quyø tím Tan, dd ñuïc Dd laøm ñoû quyø tím Tan taïo SiF2 Dd maøu xanh AgCl traéng Cl2 vaøng luïc II. NHAÄN BIEÁT CAÙC CHAÁT HÖÕU CÔ : Hoùa chaát Ankan Anken Akañien Stiren C6H5 – CH = CH2 Axeâtilen Ankin – 1 Toâluen Röôïu eâtylic C2H5OH Axit Axeâtic CH3COOH Glucozô C6H12O6 Saccarozô C12H22O11 Duøng thuoác thöû Hieän töôïng Dd Br2 Maát maøu dd Br2 Dd Br2 Maát maøu dd Br2 Dd Br2 Maát maøu dd Br2 Dd Br2 Maát maøu dd Br2 Ag2O trong NH3 Keát tuûa vaøng nhaït Ag2O trong NH3 Keát tuûa vaøng nhaït Dd KMnO4 ñun noùng Maát maøu dd KMnO4 Kim loaïi Na Suûi boït khí Quì tím Quì tím hoùa ñoû Ñaù voâi CaCO3 Suûi boït khí Ag2O trong dd NH3 ñun noùng Coù göông baïc Ñun noùng trong dd axit loaõng Coù phaûn öùng traùng göông Trang 18 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC Tinh boät vaø xenlulozô (C6H10O5)n Tinh boät n 1200 – 6000 Xenlulozô n 10000 – 14000 LXT Dd I2 Dung dòch maøu xanh A. KHAÙI NIEÄM VEÀ HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ : Hôïp chaát höõu cô laø nhöõng hôïp chaát cuûa cacbon (tröø CO, CO2, H2CO3 vaø nhöõng muoái cacbonat ...). B. ÑOÀNG ÑAÚNG VAØ ÑOÀNG PHAÂN : I. Ñoàng ñaúng : Laø hieän töôïng caùc chaát höõu cô coù caáu taïo vaø tính chaát töông töï nhau, nhöng thaønh phaàn phaân töû khaùc nhau 1 hay nhieàu nhoùm meâtylen CH2 . Thí duï : + Daõy ñoàng ñaúng ankan : coâng thöùc chung CnH2n+2 (vôùi n 1) : CH4, C2H6, C3H8, C4H10, C5H12 ... + Daõy ñoàng ñaúng anken : coâng thöùc chung CnH2n (vôùi n 2) : C2H4, C3H6, C4H8, C5H10 ... + Daõy ñoàng ñaúng ankin : coâng thöùc chung CnH2n-2 (vôùi n 2) : C2H2, C3H4, C4H6, C5H8 ... + Daõy ñoàng ñaúng röôïu eâtylic : coâng thöùc chung CnH2n+1OH (vôùi n 1) : CH3OH, C2H5OH, C3H7OH ... II. Ñoàng phaân : Laø hieän töôïng caùc chaát coù cuøng coâng thöùc phaân töû, nhöng coù caáu taïo hoùa hoïc khaùc nhau, neân tính chaát cuûa chuùng khaùc nhau. Thí duï : + Röôïu eâtylic vaø eâte meâtylic ñeàu coù coâng thöùc phaân töû laø C2H6O, nhöng chuùng coù caáu taïo hoùa hoïc khaùc nhau : CH3 – CH2 – OH Röôïu eâtylic (Chaát loûng, tan voâ haïn trong nöôùc, taùc duïng vôùi Na) CH3 – O – CH3 eâte meâtylic (Chaát khí, gaàn nhö khoâng tan trong nöôùc, khoâng taùc duïng vôùi Na) + C4H10 coù 2 ñoàng phaân : CH3 – CH2 – CH2 – CH3 vaø CH3 – CH – CH3 ! CH3 C. CAÙCH ÑOÏC MOÄT SOÁ HIÑROCACBON ÑAÀU DAÕY ÑOÀNG ÑAÚNG THEO n : n= 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Caùch ñoïc Meât… EÂt… Proâp… But… Pent… Hex.. Hept… Oct… Noân… Ñeàc… Ankan : Caùch ñoïc theo n + “an” Anken : Caùch ñoïc theo n + “en”(theo danh phaùp quoác teá) hoaëc “ilen”(theo danh phaùp thoâng thöôøng) Trang 19 TAØI LIEÄU HOÙA HOÏC Ankin : Caùch ñoïc theo n + “in” (Rieâng EÂtin coøn coù teân khaùc laø Axeâtilen). D. TÍNH CHAÁT CUÛA MOÄT SOÁ HÔÏP CHAÁT ÑAËC TRÖNG : I. Ankan : Meâtan -> Coâng thöùc caáu taïo : H ! Coù 4 lieân keát ñôn trong phaân töû. H -C-H ! H -> Tính chaát hoùa hoïc : 1. Taùc duïng vôùi oâxi : taát caû caùc ankan ñeàu chaùy ñöôïc, taïo thaønh CO2 vaø H2O. 2. Taùc duïng vôùi clo : (phaûn öùng theá) -> Ñieàu cheá : ~ C + 2H2 -----> CH4 ~ CH3COOH + NaOH –CaO, to-> CH4 + Na2CO3 ~ Al4C3 + 12H2O ----> 3CH4 + 4Al(OH)3 ~ Al4C3 + 12HCl ----> 3CH4 + 4AlCl3 II. Anken : EÂtilen -> Coâng thöùc caáu taïo : CH2 = CH2 Coù 1 lieân keát ñoâi trong phaân töû. -> Tính chaát hoùa hoïc : 1. Taùc duïng vôùi oâxi : taát caû caùc anken ñeàu chaùy ñöôïc, taïo thaønh CO2 vaø H2O. 2. Taùc duïng vôùi dung dòch Broâm : (phaûn öùng coäng) -> Ñieàu cheá : ~ C2H5OH -170oC, H2SO4 ñaëc -> C2H4 + H2O ~ C2H2 + H2 -to, Pd-> C2H4 ~ C2H6 -to, xt-> C2H4 + H2 III. Ankin : Axeâtilen -> Coâng thöùc caáu taïo : CH ≡ CH Coù 1 lieân keát ba trong phaân töû. -> Tính chaát hoùa hoïc : 1. Taùc duïng vôùi oâxi : taát caû caùc ankin ñeàu chaùy ñöôïc, taïo thaønh CO2 vaø H2O. 2. Taùc duïng vôùi dung dòch Broâm : (phaûn öùng coäng) -> Ñieàu cheá : Böôùc 1 : CaCO3 –to, hoà quang ñieän-> CaO + CO2 Böôùc 2 : CaO + 3C –to-> CaC2 + CO Böôùc 3 : CaC2 + 2H2O ----> C2H2 + Ca(OH)2 IV. Aren : Benzen -> Coâng thöùc caáu taïo : Coù 3 lieân keát ñoâi vaø 3 lieân keát ñôn trong voøng 6 caïnh ñeàu -> Tính chaát hoùa hoïc : 1. Taùc duïng vôùi oâxi . Trang 20 LXT