Tài liệu Chuong 4

TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU GV: NGUYỄN HỒ SƠN TỔ TOÁN - TIN ngày soạn: / / 2012 TiÕt thø : 58 Ch¬ng IV :h×nh trô - h×nh nãn - h×nh cÇu § 1 . h×nh trô DiÖn tÝch xung quanh vµ thÓ tÝch h×nh trô Môc tiªu : Qua bµi nµy häc sinh cÇn : - Nhí l¹i vµ kh¾c s©u c¸c kh¸i niÖm vÒ h×nh trô (®¸y cña h×nh trô, trôc, mÆt xung quanh,®êng sinh,®é dµi ®êng cao, mÆt c¾t khi nã song song víi trôc hoÆc song song víi ®¸y . - N¾m ch¾c vµ sö dông thµnh th¹o c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch xung quanh, diÖn tÝch toµn phÇn cña h×nh trô . - N¾m ch¾c vµ sö dông thµnh th¹o c«ng thøc tÝnh thÓ tÝch h×nh trô . Néi dung vµ c¸c ho¹t ®éng trªn líp : Ho¹t ®éng 1 : KiÓm tra nÒ nÕp tæ chøc líp vµ sù chuÈn bÞ häc tËp cña häc sinh . Ho¹t ®éng 2 : Giíi thiÖu s¬ lîc néi dung vµ yªu cÇu chung cña toµn ch¬ng PhÇn híng dÉn cña thÇy gi¸o PhÇn néi dung vµ ho¹t ®éng häc sinh cÇn ghi nhí Ho¹t ®éng 3 : H×nh trô vµ c¸c yÕu tè cña h×nh trô GV giíi thiÖu mét sè vËt thÓ cã h×nh ¶nh cña h×nh trô vµ c¸ch x©y dùng h×nh trô b½ng m« h×nh hoÆc h×nh vÏ GV lÇn lît giíi thiÖu c¸c yÕu tè cña h×nh trô nh ®¸y, mÆt xung quanh, ®êng sinh, chiÒu cao, trôc (víi mçi yÕu tè yªu cÇu HS nªu nhËn xÐt vÒ h×nh d¹ng, kÝch thíc, c¸ch nhËn biÕt , c¸ch vÏ) GV cã thÓ cho ph¶n vÝ dô vÏ ®êng sinh ®Ó kh¾c s©u yÕu tè ®êng sinh vµ chiÒu cao Hai kÝch thíc cña h×nh ch÷ nhËt lµ hai kÝch thíc cña c¸c yÕu tè nµo ? - C¸ch h×nh thµnh h×nh trô : SGK HS so s¸nh c¸c yÕu tè cña h×nh l¨ng trô - C¸c yÕu tè cña h×nh trô : SGK víi h×nh trô vµ lµm bµi tËp ?1 Ho¹t ®éng 4 : MÆt c¾t cña h×nh trô Khi c¾t mét h×nh trô bëi mét mÆt ph¼ng song song víi ®¸y th× mÆt c¾t lµ h×nh g× ? kÝch thíc ? Khi c¾t mét h×nh trô bëi mét mÆt ph¼ng song song víi trôc th× mÆt c¾t lµ h×nh g× ? kÝch thíc ? HS lµm bµi tËp ?2 (Chó ý mÆt ph¼ng c¾t ph¶i song song víi hai ®¸y) Ho¹t ®éng 5: TriÓn khai h×nh trô ®Ó x©y dùng c«ng thøc diÒn tÝch xung quanh vµ diÖn tÝch toµn phÇn cña h×nh trô GV híng dÉn HS triÓn khai h×nh tru vµ lµm bµi tËp ?3 Víi h×nh trô cã b¸n kÝnh ®¸y R vµ DiÖn tÝch xung quanh cña h×nh trô ®îc chiÒu cao h , ta cã h×nh thµnh tõ diÖn tÝch h×nh nµo ? kÝch thíc ra sao? DiÖn tÝch toµn phÇn ®îc tÝnh b»ng c¸ch S xq  2Rh nµo ? S  2Rh  2R 2 tp GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 1 TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU TỔ TOÁN - TIN - GV: NGUYỄN HỒ SƠN ngày soạn: / / 2012 GV tæng qu¸t vµ HS ghi hai c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch xung quanh vµ diÖn tÝch toµn phÇn cña h×nh trô Ho¹t ®éng 6 :ThÓ tÝch h×nh trô . ¸p dông GV nªu c«ng thøc tÝnh thÓ tÝch h×nh trô cã liªn hÖ víi c«ng thøc tÝnh thÓ tÝch h×nh l¨ng trô HS lµm vÝ dô trong SGK C«ng thøc : V=S.h = R2h Trong ®ã S lµ diÖn tÝch ®¸y, h lµ chiÒu cao, R lµ b¸n kÝnh ®¸y. VÝ dô : SGK Ho¹t ®éng 6 : Cñng cè - V× sao c¸c thïng ®ùng dÇu, phÝch níc cã d¹ng h×nh trô ? - HS lµm c¸c bµi tËp 1,2, 3 . - HS lµm bµi tËp sè 5 theo 6 nhãm (2 nhãm mét hµng vµ ®èi chiÕu kÕt qu¶) Ho¹t ®éng 6 :DÆn dß - HS hoµn thiÖn c¸c bµi tËp vµ chuÈn bÞ luyÖn tËp ë tiÕt sau . luyÖn tËp TiÕt : 59 Môc tiªu : Qua bµi nµy häc sinh cÇn : - Cñng cè kü n¨ng nhËn biÐt c¸c yÕu tè cña h×nh trô . - VËn dông c¸c c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch xung quanh, diÖn tÝch toµn phÇn, thÓ tÝch h×nh trô ®Ó tÝnh to¸n Néi dung vµ c¸c ho¹t ®éng trªn líp : Ho¹t ®éng 1 : KiÓm tra nÒ nÕp tæ chøc líp vµ sù chuÈn bÞ häc tËp cña häc sinh . Ho¹t ®éng 2 : KiÓm tra bµi cò C©u hái 1 : Nªu c«ng thøc tÝnh thÓ tÝch h×nh trô . Lµm bµi tËp sè 8 . C©u hái 2 : Nªu c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch xung quanh h×nh trô . Lµm bµi tËp sè 4 PhÇn híng dÉn GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 PhÇn néi dung 2 TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU GV: NGUYỄN HỒ SƠN TỔ TOÁN - TIN ngày soạn: / / 2012 cña thÇy gi¸o cÇn ghi nhí vµ ho¹t ®éng häc sinh Ho¹t ®éng 3 : Gi¶i c¸c bµi tËp vÒ diÖn tÝch vµ thÓ tÝch h×nh trô Bµi tËp 8 : Bµi tËp 8 : - Khi quay quanh mét c¹nh cña h×nh ch÷ Khi quay quanh AB, ta cã V1=2a3 . nhËt th× c¹nh ®ã vµ c¹nh cßn l¹i lµ yÕu tè Khi quay quanh BC, ta cã V2=4a3 . nµo cña h×nh trô ? - Thö xÐt hai trêng hîp theo ®Ò bµi vµ thiÕt VËy V2=2V1 . Chän ý C lËp c«ng thøc tÝnh thÓ tÝch ®Ó chän ý ®óng . Bµi tËp 9 : Bµi tËp 9 : - Tõ ®¬n vÞ cña kÕt qu¶ ta x¸c ®Þnh ®îc c¸c DiÖn tÝch ®¸y : .10.10 = 100(cm2) côm tõ . Muèn x¸c ®Þnh ®îc c¸c « sè kÕt 2 qu¶ cÇn x¸c ®Þnh c¸c « sè thµnh phÇn , chó Sxq : (2..10).12 = 240(cm ) ý :10 lµ ®¹i diÖn cho R Stp: 100.2 + 240 = 440(cm2) Bµi t©p 10 : (HS tù gi¶i) Bµi tËp 10 : Bµi t©p 12 :(Häc sinh lµm bµi theo nhãm) a) Sxq = 39 cm2, b) V = 200cm3 Bµi tËp 12 : R (cm) (2,5) 3 (5) d (cm) 5 (6) 10 h (cm) (7) (100) 12,74 C (cm) 15,7 18,84 31,4 S® (cm2) 19,63 28,26 77,52 Sxq (cm2) 109,9 1884 400,04 V (cm3) 137,38 2826 1(l) Ho¹t ®éng 4 :VËn dông c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch vµ thÓ tÝch h×nh trô vµo thùc tÕ Bµi tËp 11 : Bµi tËp 11 : Theo ®Þnh luËt Acsimet thÓ tÝch tîng ®¸ ThÓ tÝch tîng ®¸ b»ng thÓ tÝch phÇn níc d©ng b»ng víi thÓ tÝch phÇn níc nµo trong lä ? lªn tøc b»ng thÓ tÝch cña h×nh trô cã diÖn tÝch PhÇn thÓ tÝch ®ã ®îc tÝnh nh thÕ nµo ? ®¸y 12,8cm2 vµ chiÒu cao 0,85 cm . VËy V = 12,8 .0,85 = 10,88 cm3 . Bµi tËp 13 : Bµi tËp 13 : - ThÓ tÝch cßn l¹i cña tÊm kim lo¹i ®îc tÝnh ThÓ tÝch tÊm kim lo¹i : V1=5.5.2 = 50 cm3 . nh thÕ nµo ? ThÓ tÝch 4 lç khoan : - ThÓ tÝch tÊm kim lo¹i ®îc tÝnh nh thÕ V2=.(0,4)2.20.4  4,02 cm3 . nµo ? ThÓ tÝch cßn l¹i cña tÊm kim lo¹i lµ : - ThÓ tÝch bèn lç ®îc tÝnh nh thÕ nµo ? V= V1 - V2  45,98 cm3 Bµi tËp 14 : - Tõ c«ng thøc tÝnh thÓ tÝch , HS viÕt c«ng Bµi tËp 14 : thøc tÝnh diÖn tÝch ®¸y . Cã 1800000l = 1800 m3 - HS chó ý ®¬n vÞ thÓ tÝch . V 1800 Tõ V= S.h suy ra S    60m 2 h 30 Ho¹t ®éng 5 :DÆn dß - HS hoµn chØnh c¸c bµi tËp ®· söa vµ híng dÉn - TiÕt sau : Häc bµi H×nh nãn - H×nh nãn côt - DiÖn tÝch xung quanh vµ thÓ tÝch h×nh nãn, h×nh nãn côt . GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 3 TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU TỔ TOÁN - TIN GV: NGUYỄN HỒ SƠN ngày soạn: / / 2012 § 2 .h×nh nãn - h×nh nãn côt DiÖn tÝch xung quanh vµ thÓ tÝch h×nh nãn ,h×nh nãn côt Môc tiªu : Qua bµi nµy häc sinh cÇn : - Nhí l¹i vµ kh¾c s©u c¸c kh¸i niÖm vÒ h×nh nãn (®¸y cña h×nh nãn, mÆt xung quanh, ®êng sinh, chiÒu cao, mÆt c¾t khi nã song song víi ®¸y vµ cã kh¸i niÖm vÒ h×nh nãn côt . - N¾m ch¾c vµ sö dông thµnh th¹o c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch xung quanh, diÖn tÝch toµn phÇn cña h×nh nãn, h×nh nãn côt . - N¾m ch¾c vµ sö dông thµnh th¹o c«ng thøc tÝnh thÓ tÝch h×nhnãn, h×nh nãn côt . Néi dung vµ c¸c ho¹t ®éng trªn líp : Ho¹t ®éng 1 : KiÓm tra nÒ nÕp tæ chøc líp vµ sù chuÈn bÞ häc tËp cña häc sinh . Ho¹t ®éng 2 : KiÓm tra bµi cò C©u hái : Nªu c¸ch h×nh thµnh h×nh trô vµ c¸c yÕu tè cña h×nh trô . Gi¶i bµi tËp sau: Cho h×nh ch÷ nhËt ABCD cã AB = 12 cm, BC = 8 cm . ChØ râ c¸c yÕu tè b¸n kÝnh ®¸y vµ chiÒu cao råi tÝnh diÖn tÝch xung quanh vµ thÓ tÝch cña h×nh trô trong c¸c trêng hîp sau : a) Quay h×nh ch÷ nhËt ABCD quanh AB b) Quay h×nh ch÷ nhËt ABCD quanh BC TiÕt : 60 PhÇn híng dÉn cña thÇy gi¸o vµ ho¹t ®éng häc sinh Ho¹t ®éng 3 : H×nh nãn vµ c¸c yÕu tè cña h×nh nãn GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 4 PhÇn néi dung cÇn ghi nhí TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU TỔ TOÁN - TIN - - GV: NGUYỄN HỒ SƠN ngày soạn: / / 2012 GV giíi thiÖu mét sè vËt thÓ cã - C¸ch h×nh thµnh h×nh nãn : SGK h×nh ¶nh cña h×nh nãn vµ c¸ch x©y dùng - C¸c yÕu tè cña h×nh nãn : SGK h×nh trô b½ng m« h×nh hoÆc h×nh vÏ GV lÇn lît giíi thiÖu c¸c yÕu tè cña h×nh nãn nh ®¸y, ®Ønh, mÆt xung quanh, ®êng sinh, chiÒu cao (víi mçi yÕu tè yªu cÇu HS nªu nhËn xÐt vÒ h×nh d¹ng, kÝch thíc, c¸ch nhËn biÕt , c¸ch vÏ) C¸c c¹nh cña tam gi¸c vu«ng lµ kÝch thíc cña c¸c yÕu tè nµo ? HS so s¸nh c¸c yÕu tè cña h×nh nãn víi h×nh chãp vµ lµm bµi tËp ?1 Ho¹t ®éng 4 :Khai triÓn h×nh nãn vµ t×m c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch xung quanh cña h×nh nãn - HS khai triÓn h×nh nãn b»ng c¸ch c¨t mÆt C«ng thøc : xung quanh däc theo ®êng sinh vµ theo viÒn Víi h×nh nãn cã b¸n kÝnh ®¸y lµ R vµ ®êng ®¸y råi tr¶i ph¼ng ra . NhËn xÐt diÖn tÝch sinh lµ l, ta cã : Sxq = rl xung quanh, diÖn tÝch toµn phÇn cña h×nh nãn ®îc tÝnh th«ng qua diÖn tÝch c¸c h×nh g× ? Stp = rl + R2 - HS díi sù híng dÉn cña GV thiÕt lËp c«ng thøc tÝnh Sxq vµ Stp . - HS lµm vÝ dô trong SGK VÝ dô : SGK Ho¹t ®éng 5 :ThÓ tÝch h×nh nãn C«ng thøc : 1 GV giíi thiÖu thùc nghiÖm ®· nªu ë SGK ®Ó V  R 2 h dÉn d¾t ®Õn c«ng thøc tÝnh thÓ tÝch h×nh nãn . 3 trong ®ã R lµ b¸n kÝnh ®¸y, h lµ chiÒu cao h×nh nãn Ho¹t ®éng 6 :H×nh nãn côt - GV giíi thiÖu c¸ch h×nh thµnh h×nh nãn côt th«ng qua viÖc c¾t h×nh nãn bëi mét mÆp ph¼ng song song víi ®¸y . Lóc Êy mÆt c¾t lµ h×nh g× ? - H×nh nãn côt cã thÓ ®îc h×nh thµnh khi quay mét h×nh thang vu«ng( kh«ng ph¶i lµ h×nh ch÷ nhËt) quanh c¹nh gãc vu«ng . - GV giíi thiÖu c¸c yÕu tè cña h×nh nãn cut, vµ häc sinh nhËn xÐt, nhËn biÕt vµ vÏ c¸c yÕu tè nµy . Ho¹t ®éng 7 :DiÖn tÝch xung quanh vµ thÓ tÝch h×nh nãn côt - GV giíi thiÖu c¸ch tÝnh diÖn tÝch xung C«ng thøc : quanh vµ thÓ tÝch cña h×nh nãn côt b»ng c¸ch t×m hiÖu cña diÖn tÝc xung quanh vµ thÓ tÝch Sxq = (R + r)l hai h×nh nãn lín vµ nhá 1 - HS h×nh thµnh vµ ghi nhí c«ng thøc V  h  R 2  r 2  Rr  - HS cã thÓ x©y dùng c«ng thøc nµy tõ h×nh 3 chãp côt ®îc b»ng c¸ch thay thÕ ®êng sinh trong ®ã : R, r lµ hai b¸n kÝnh hai ®¸y, l lµ GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 5 TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU GV: NGUYỄN HỒ SƠN TỔ TOÁN - TIN ngày soạn: / / 2012 b»ng ®êng cao cña mÆt bªn, hai h×nh trßn ®¸y ®é dµi ®êng sinh, h lµ chiÒu cao b»ng hai ®a gi¸c ®¸y ®Ó cã thÓ cã híng truy nhí c«ng thøc . Ho¹t ®éng 7 : Cñng cè - DÆn dß - Khi chiÒu cao t¨ng gÊp ®«i th× thÓ tÝch h×nh nãn t¨ng gÊp mÊy lÇn ? (HS chó ý lóc Êy chiÒu cao lµ 2h vµ b¸n kÝnh ®¸y lµ 2R) - HS lµm c¸c bµi tËp 15, 16, 18, 19 - HS lµm c¸c bµi tËp 23 ®Õn 29 SGK ®Ó LuyÖn tËp ë tiÕt sau . TiÕt : 61 luyÖn tËp Môc tiªu : Qua bµi nµy häc sinh cÇn : - Cñng cè kü n¨ng nhËn biÐt c¸c yÕu tè cña h×nh nãn , h×nh nãn côt . - VËn dông c¸c c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch xung quanh, diÖn tÝch toµn phÇn, thÓ tÝch h×nh nãn, h×nh nãn côt ®Ó tÝnh to¸n . Néi dung vµ c¸c ho¹t ®éng trªn líp : Ho¹t ®éng 1 : KiÓm tra nÒ nÕp tæ chøc líp vµ sù chuÈn bÞ häc tËp cña häc sinh . Ho¹t ®éng 2 : KiÓm tra bµi cò C©u hái 1 : ViÕt c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch xung quanh vµ thÓ tÝch h×nh nãn . Gi¶i bµi tËp 16 SGK C©u hái 2 : ViÕt c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch xung quanh vµ thÓ tÝch h×nh nãn côt . Gi¶i bµi tËp 25 SGK PhÇn híng dÉn cña thÇy gi¸o PhÇn néi dung vµ ho¹t ®éng häc sinh cÇn ghi nhí Ho¹t ®éng 3 : Gi¶i c¸c bµi tËp cã liªn quan ®Õn h×nh triÓn khai vµ nöa gãc ë ®Ønh cña h×nh nãn GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 6 TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU TỔ TOÁN - TIN Bµi tËp 23 GV nh¾c l¹i kh¸i niÖm nöa gãc ë ®Ønh cña h×nh nãn . GV híng dÉn HS ph©n tÝch ®i lªn ®Ó t×m híng gi¶i GV ®Æt c©u hái tæng qu¸t cho bµi to¸n nµy ®èi víi hs kh¸ giái . GV: NGUYỄN HỒ SƠN ngày soạn: / / 2012 Bµi tËp 23 :H×nh 99 SGK Bµi tËp 24 : GV cho HS t¹m sö dông h×nh 99 SGK GV híng dÉn HS ph¶i t×m R vµ h ®Ó tÝnh ®îc tang cña nöa gãc ë ®Ønh . T×m R b»ng mèi liªn hÖ gi÷a chu vi ®¸y víi ®é dµi cung trßn h×nh triÓn khai . T×m h b»ng ®Þnh lý Pitago . Bµi tËp 24 : Ta cã ®é dµi cung trßn h×nh triÓn khai b»ng Ta cã Squ¹t = 1 2 l = Sxq 4 1 2 l  Rl . Suy ra l = 4R 4 1 Do ®ã sin   . VËy   14028' 4 Sxq = chu vi ®¸y tøc lµ Theo ®l 16.120 16  2R  R  180 3 Pitago, ta cã 2  16   1  32 h  16     16 2 1    2 3 9 3   2 Nªn tg  R  16 : 32 2  2 h 3 3 4 Ta chän ý A Ho¹t ®éng 4 : Mét sè bµi to¸n cã liªn quan ®Õn thùc tÕ . Bµi tËp 27 : Bµi tËp 27 : (H×nh 100 SGK) a) ThÓ tÝch dông cô (V) gåm mét h×nh GV cho HS nhËn biÕt thÓ tÝch (diÖn trô (V1) vµ mét h×nh nãn (V2) nªn tÝch mÆt ngoµi) cña dông cô gåm nh÷ng h×nh nµo ?(trô vµ nãn) vµ cho biÕt c¸c 0,7 2 .0.9 V  V1  V2  0,7 3    0,49( m 3) kÝch thíc cÇn thiÕt ®Ó tÝnh c¸c thÓ tÝch 3 (diÖn tÝch mÆt ngoµi) cña c¸c bé phËn b)DiÖn tÝch S cÇn tÝnh gåm diÖn tÝch xung ®ã ? quanh h×nh trô(S1) vµ diÖn tÝch xung quanh h×nh nãn (S2) trong ®ã ®êng sinh h×nh trô lµ l l  0,7 2  0,9 2  1,14 m nªn : S  S 1  S 2  0,7 2 .2  0,7 .1,14  5,59( m 2 ) Bµi tËp 28 : Bµi tËp 28 : (H×nh 101 SGK) - HS t×m xem vµ ®èi chiÕu víi c¸c c«ng thøc a) DiÖn tÝch xung quanh cña x« lµ : tÝnh diÖn tÝch xung quanh vµ thÓ tÝch h×nh S  (21  9).36  3393cm 2 nãn côt ®Ó biÕt c¸c kÝch thíc cÇn thiÕt vµ tÝnh b) ChiÒu cao cña x« : c¸c kÝch thíc cha biÕt dùa trªn sè liÖu ®· cho h  36 2  ( 21  9) 2  34cm Dung tÝch cña x« lµ : 1 V  .34 212  9 2  21.9   25,314( lÝt) 3 Ho¹t ®éng 5 :LuyÖn tËp theo nhãm GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 7 TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU TỔ TOÁN - TIN - GV: NGUYỄN HỒ SƠN ngày soạn: / / 2012 C¸c nhãm lµm bµi tËp sè 25, 26 SGK råi ®èi chiÕu kÕt qu¶ KÕt qu¶ bµi 25 : Sxq = (a + b)l ; V  h  a 2  b 2  ab  3 KÕt qu¶ bµi 26 : (H×nh nãn) 1 B¸n kÝnh ®¸y (R) §êng kÝnh ®¸y (d) ChiÒu cao (h) §é dµi ®êng sinh (l) ThÓ tÝch (V) (5) 10 (12) 13 100 8 (16) (15) 17 320 (7) 14 24 (25) 392 20 (40) 21 (29) 2800 Ho¹t ®éng 6 : Cñng cè - DÆn dß - N¾m v÷ng c¸c c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch xung quanh, thÓ tÝch c¸c h×nh trô, h×nh nãn, h×nh nãn côt . - ChuÇn bÞ bµi häc cho tiÕt sau : H×nh cÇu - DiÖn tÝch mÆt cÇu vµ thÓ tÝch h×nh cÇu . TiÕt : 62&63 §3 . h×nh cÇu diÖn tÝch mÆt cÇu vµ thÓ tÝch h×nh cÇu Môc tiªu : Qua bµi nµy häc sinh cÇn : Nhí l¹i vµ kh¾c s©u c¸c kh¸i niÖm vÒ h×nh cÇu : t©m, b¸n kÝnh, ®êng kÝnh, ®êng kÝnh lín, mÆt cÇu . VËn dông thµnh th¹o c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch mÆt cÇu vµ thÓ tÝch h×nh cÇu . ThÊy ®îc c¸c øng dông cña c¸c c«ng thøc trªn trong ®êi sèng thùc tÕ . Néi dung vµ c¸c ho¹t ®éng trªn líp : Tiết 62 Ho¹t ®éng 1 : KiÓm tra nÒ nÕp tæ chøc líp vµ sù chuÈn bÞ häc tËp cña häc sinh . Ho¹t ®éng 2 : KiÓm tra bµi cò C©u hái 1 : Nªu c«ng thøc tÝnh diÑn tÝch xung quanh vµ thÓ tÝch h×nh nãn . Lµm bµi tËp sè 29 SGK . C©u hái 2 : Cho tam gi¸c ABC vu«ng t¹i A, gãc B = 60 0 vµ BC = 2a . Quay tam gi¸c ABC mét vßng theo c¹nh huyÒn BC . H·y tÝnh diÖn tÝch xung quanh vµ thÓ tÝch h×nh t¹o thµnh . PhÇn híng dÉn cña thÇy gi¸o vµ ho¹t ®éng häc sinh Ho¹t ®éng 3 : H×nh cÇu vµ c¸c yÕu tè cña h×nh cÇu GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 8 PhÇn néi dung cÇn ghi nhí TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU TỔ TOÁN - TIN - GV: NGUYỄN HỒ SƠN ngày soạn: / / 2012 GV giíi thiÖu mét sè vËt thÓ cã h×nh ¶nh cña h×nh cÇu vµ c¸ch x©y dùng h×nh cÇu b»ng m« h×nh hoÆc h×nh vÏ GV lÇn lît giíi thiÖu c¸c yÕu tè cña h×nh cÇu nh t©m, b¸n kÝnh, ®êng kÝnh, mÆt cÇu GV vµ HS chó ý ®Õn c¸c thuËt ng÷ : ®êng trßn, h×nh trßn khi ph¸t biÓu c¸c kh¸i niÖm . Ho¹t ®éng 4 : MÆt c¾t cña h×nh cÇu - HS quan s¸t mÆt c¾t cña qu¶ da hÊu khi c¾t bëi mét nh¸t dao . Khi c¾t mét h×nh cÇu bëi mét mÆt ph¼ng th× mÆt c¾t lµ h×nh g× ? kÝch thíc ? HS lµm bµi tËp ?1 råi rót ra c¸c kÕt luËn trong SGK vµ h×nh thµnh thªm c¸c kh¸i niÖm ®êng trßn lín . Khi nµo ta ®îc b¸n kÝnh cña h×nh trßn mÆt c¾t b»ng (nhá h¬n) b¸n kÝnh cña h×nh cÇu . S = 4R2 hay S = d2 Tiết 63 Ho¹t ®éng 5 :DiÖn tÝch mÆt cÇu vµ thÓ tÝch h×nh cÇu GV giíi thiÖu c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch mÆt cÇu nh SGK . HS lµm bµi tËp 32 SGK . GV híng dÉn häc sinh thùc hµnh ®Ó t×m ra 4 V  R 3 c«ng thøc tÝnh thÓ tÝch h×nh cÇu th«ng qua thÓ tÝch 3 h×nh trô . trong ®ã R lµ b¸n kÝnh , d la ®êng HS lµm bµi tËp sau : Cho tam gi¸c ®Òu ABC cã ®é dµi c¹nh b»ng a, ngo¹i tiÕp ®êng trßn (O) . kÝnh lín cña h×nh cÇu Quay c¶ khèi h×nh quanh ®êng cao AH cña tam gi¸c ®ã mét vßng . TÝnh thÓ tÝch phÇn h×nh nãn n»m ngoµi h×nh cÇu . Ho¹t ®éng 6 : Cñng cè - Tõ c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch mÆt cÇu vµ thÓ tÝch h×nh cÇu, h·y lËp c«ng thøc tÝnh b¸n kÝnh h×nh cÇu vµ lµm bµi tËp 30 . - HS lµm c¸c bµi tËp 45 SGK - HS lµm bµi tËp sè 33 theo nhãm (mçi nhãm hai cét vµ ®èi chiÕu kÕt qu¶) Ho¹t ®éng 6 :DÆn dß - HS hoµn thiÖn c¸c bµi tËp ®· híng dÉn vµ lµm c¸c bµi tËp 35, 36, 37 - §äc thªm bµi : VÞ trÝ cña mét ®iÓm trªn mÆt cÇu - To¹ ®é ®Þa lý . - TiÕt sau : LuyÖn tËp . GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 9 TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU TỔ TOÁN - TIN GV: NGUYỄN HỒ SƠN ngày soạn: / / 2012 luyÖn tËp TiÕt :64 Môc tiªu : Qua bµi nµy häc sinh cÇn : - Cñng cè kü n¨ng nhËn biÕt c¸c yÕu tè cña h×nh cÇu . - VËn dông thµnh th¹o c¸c c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch mÆt cÇu, thÓ tÝch h×nh cÇu ®Ó tÝnh to¸n . Néi dung vµ c¸c ho¹t ®éng trªn líp : Ho¹t ®éng 1 : KiÓm tra nÒ nÕp tæ chøc líp vµ sù chuÈn bÞ häc tËp cña häc sinh . Ho¹t ®éng 2 : KiÓm tra bµi cò C©u hái 1 : Nªu c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch mÆt cÇu vµ thÓ tÝch h×nh cÇu . Trong c¸c h×nh sau ®©y h×nh nµo cã diÖn tÝch lín nhÊt : H×nh vu«ng cã c¹nh 3.5 cm, H×nh tam gi¸c cã ba c¹nh lµ 3cm, 4cm, 5cm , H×nh trßn cã b¸n kÝnh 2cm, nöa mÆt cÇu cã b¸n kÝnh 4cm . C©u hái 2 : Nªu c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch mÆt cÇu vµ thÓ tÝch h×nh cÇu . Cho mét h×nh trô cã b¸n kÝnh ®¸y 6cm vµ chiÒu cao 16cm . Cã hai qu¶ cÇu b¸n kÝnh 4cm ®îc bá vµo gi÷a lßng h×nh trô vµ chÌn c¸t xung quanh . TÝnh thÎ tÝch lîng c¸t cÇn ®Ó chÌn võa ®ñ . Cã c¸ch tÝnh nµo kh«ng cÇn tÝnh thÓ tÝch c¸c qu¶ cÇu ?. PhÇn híng dÉn cña thÇy gi¸o vµ ho¹t ®éng häc sinh Ho¹t ®éng 3 : Gi¶i bµi tËp 35 vµ 36 GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 10 PhÇn néi dung cÇn ghi nhí TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU TỔ TOÁN - TIN Bµi tËp 35 : - XÐt xem thÓ tÝch cña bån chøa x¨ng gåm nh÷ng h×nh g× ? Víi mçi h×nh kÝch thíc cÇn thiÕt ®Ó tÝnh ®· biÕt hÕt cha ? - ThiÕt lËp c«ng thøc vµ tÝnh to¸n . GV: NGUYỄN HỒ SƠN ngày soạn: / / 2012 Bµi tËp 35 : (H×nh 110 SGK) ThÓ tÝch (V) bån chøa x¨ng b»ng tæng thÓ tÝch cña h×nh trô (V 1) vµ h×nh cÇu (V2) V  V1  V2  0,9 2 .3,62.  Bµi tËp 36 : - GV híng dÉn HS thùc hiÖn t¬ng tù nh bµi tËp 35 4 .0,92  12,26m 3 3 Bµi tËp 36 : (H×nh 111 SGK) a) AA' = OO' + OA + O'A' 2a = h + 2x b) S = S1 + S2 = 2xh + 4x2 = 2x(h+2x) = 2x.2x = 4ax 4 x 3 3 V  V1  V2  x 2 h   x 2 (2a  2 x )  4 2 x 3  2ax 2  x 3 3 3 Ho¹t ®éng 4 : Gi¶i bµi tËp 37 HS ®äc ®Ò vµ vÏ h×nh, thö xem ®· gÆp bµi to¸n t¬ng tù ë ®©u ? (BT30 SGK tËp1 C2) GV dïng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®i lªn ®Ó nh¾c l¹i híng chøng minh c¸c c©u a, b vµ c MON,APB vu«ng  APB = 900  (nt nöa (O)) APB = 900 MON,APB vu«ng vµ MON APB b) AM.BN = R2 (Hai ý nµy HS tù tr×nh bµy) a) NMO+MNO= 900 NMA 2 MNO  S NMO  MNB 2 NMO  MNO  1800 MA,MP,NP,NB lµ c¸c tiÕp tuyÕn AM // BN AMAB S MON c) Cã AM  R nªn BN = 2R, MN  5R BNAB 2  MON vg  2 2 S MON  MN   5  25      S APB  AB   4  16 d) H×nh do nöa h×nh trßn (O) quay quanh AB sinh ra lµ h×nh cÇu cã b¸n OP MN  MN lµ tt Ho¹t ®éng 5 : Cñng cè - DÆn dß GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 2 Do MON,APB ®ång d¹ng nªn APB  MON, APB vu«ng   NMO=PAB (cmt)  NMO= AMO    AMO= PAB   (t/c 2 tt) (gãc cã c¹nh tg óng vg gãc) AM.BN = R2 AM=PM BN=PN PM.PN=OP2 MA,MP,NP,NB lµ c¸c tiÕp tuyÕn S MON R khi AM  S APB 2 11 4 3 kÝnh R nªn thÓ tÝch lµ V  R 3 TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU TỔ TOÁN - TIN - GV cã thÓ ®Æt c©u hái sau dµnh cho häc sinh kh¸ giái ®èi víi bµi to¸n trªn : T×m thÓ tÝch h×nh n»m gi÷a hai h×nh nãn côt vµ cÇu khi quay h×nh thang vu«ng AMNB vµ nöa h×nh trßn (O) quanh AB ? HS gi¶i bµi to¸n sau : §Ó xÕp bèn qu¶ bãng ®êng kÝnh 2R, ngêi ta cã thÓ chän mét trong ba kiÓu hép nh h×nh vÏ : H×nh a - GV: NGUYỄN HỒ SƠN ngày soạn: / / 2012 H×nh b H×nh c a) §èi víi cÇu thñ hä thÝch kiÓu hép cã thÓ tÝch bÐ nhÊt ? TÝnh thÓ tÝch cña hép kiÓu nµy . b) §èi víi nhµ s¶n xuÊt, hä thÝch kiÓu hép cã diÖn tÝch bÐ nhÊt (®Ó tiÕt kiÖm nguyªn liÖu) ? TÝnh diÖn tÝch cña hép kiÓu nµy . c) LiÖu lîi Ých cña cÇu thñ vµ nhµ s¶n xuÊt cã phï hîp kh«ng ? ChuÈn bÞ néi dung vµ bµi tËp ®Ó «n tËp ch¬ng theo yªu cÇu trang 128 - 131 SGK trong 2 tiÕt sau . TiÕt :65 «n tËp ch¬ng 4 Môc tiªu : Qua bµi nµy häc sinh cÇn : - HÖ thèng ho¸ c¸c kh¸i niÖm vÒ h×nh trô, h×nh cÇu, h×nh nãn . - HÖ thèng ho¸ c¸c c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch, thÓ tÝch cña c¸c h×nh - RÌn luyÖn kü n¨ng ¸p dông c¸c c«ng thøc vµo viÖc gi¶i to¸n . ChuÈn bÞ : - Gi¸o viªn chuÈn bÞ b¶ng tãm t¾t c¸c c«ng thøc nh SGK trang 128 . - Gi¸o viªn chuÈn bÞ c¸c h×nh vÏ 114, 115,117,118 trªn b¶ng phô . Néi dung vµ c¸c ho¹t ®éng trªn líp : Ho¹t ®éng 1 : KiÓm tra nÒ nÕp tæ chøc líp vµ sù chuÈn bÞ häc tËp cña häc sinh . Ho¹t ®éng 2 : H×nh thµnh b¶ng tãm t¾t c¸c kiÕn thøc cÇn nhí GV dông b¶ng tãm t¾t ®· chuÈn bÞ ®Ó nªu lªn qu¸ tr×nh t¹o thµnh c¸c h×nh trô, h×nh nãn, h×nh cÇu . Yªu cÇu HS ghi c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch xung quanh, thÓ tÝch cña tõng h×nh . Víi mçi c«ng thøc HS ph¶i thuyÕt minh c¸c ®¹i lîng cô thÓ . PhÇn híng dÉn cña thÇy gi¸o PhÇn néi dung vµ ho¹t ®éng häc sinh cÇn ghi nhí Ho¹t ®éng 3 : TÝnh to¸n diÖn tÝch vµ thÓ tÝch cña c¸c h×nh phèi hîp GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 12 TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU TỔ TOÁN - TIN Víi lo¹i to¸n nµy GV yªu cÇu HS ph¶i thùc hiÖn theo c¸c bíc sau ®©y : - Bíc 1 : XÐt xem h×nh tæng thÓ gåm c¸c h×nh chi tiÕt nµo ? - Bíc 2 : ThiÕt lËp c«ng thøc tÝnh tæng thÓ theo c¸c c«ng thøc cña yªu cÇu tÝnh to¸n tõng h×nh chi tiÕt - Bíc 3 : KiÓm tra gi¸ trÞ cña c¸c ®¹i lîng cô thÓ trong c¸c h×nh chi tiÕt . - Bíc 4 : TÝnh to¸n kÕt qu¶ h×nh tæng thÓ . Lo¹i nµy gåm c¸c bµi tËp 38,42,43,45 GV: NGUYỄN HỒ SƠN ngày soạn: / / 2012 KÕt qu¶ : Bµi 38 : (H×nh 114SGK) V = 123,5 cm3 Bµi 42 : (H×nh 117 SGK) a) V = 416,5 cm3 b) V = 867,54 cm3 Bµi 43 : (H×nh 118 SGK) a) V = 500,094 cm3 b) V = 536,406 cm3 c) V  80  cm 3 3 Bµi 45 : (H×nh 120 SGK) 4 3 a) VcÇu  R 3 cm 3 b)Vtrô = 2R3cm3 2 3 2 3 c) VhiÖu  R 3 cm 3 d) Vnãn  R 3 cm 3 e) Vnãn = Vtrô - VcÇu S Ho¹t ®éng 4 : C¸c bµi to¸n cã liªn quan ®Õn h×nh häc ph¼ng . Bµi 41 : Bµi 41 : (H×nh 116 SGK) GV dïng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®i lªn ®Ó híng dÉn a)  AOC   BDO  HS t×m híng gi¶i bµi to¸n XÐt AOC vµ BDO cã AOC BDO A=B=900 (gt) vµ ACO=BOD  A= B=900    ACO= BOD   (cïng phô víi COA) (gt) (cïngphô COA) Nªn AOC BDO (g - g) Suy ra AC.BD = a.b (kh«ng ®æi) SABDC =? b) DiÖn tÝch ABDC V× COA = 600 ta tÝnh ®îc OC=2a vµ AB = a+b AC=? BD=? S S (gt) (dùa vµo AO=a (nhê AC.BD=ab) vµ COA = 600) AC  a 3 . Suy ra BD  b 3 3 3  3a 2  b 2  4ab 6 Do ®ã S ABDC   Khi quay quanh AB c¸c tam gi¸c AOC vµ BOD t¹o c)TØ sè thÓ tÝch cÇn t×m thµnh c¸c h×nh g× ? ThiÕt lËp tØ sè thÓ tÝch c¸c h×nh Khi quay quanh AB c¸c tam gi¸c AOC nµy theo c«ng thøc vµ c¸c gi¸ trÞ võa tÝnh ®îc . vµ BOD t¹o thµnh c¸c h×nh nãn cã thÓ tÝch lÇn lît lµ V1 vµ V2 . -HS tù gi¶i bµi tËp sè 44 1 AC 2 .AO V1 a3 3  9 3 1 V2 b BD 2 .OB 3 Ho¹t ®éng 5 :DÆn dß - HS hoµn thiÖn c¸c bµi tËp ®· híng dÉn, ®Æc biÖt chó ý ®Õn c¸c h×nh tæng thÓ gåm nhiÒu chi tiÕt . - ChuÈn bÞ tèt ®Ó tiÕt sau : ¤n tËp cuèi n¨m . GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 13 TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU TỔ TOÁN - TIN TiÕt 67,68 &69 TiÕt 70 GV: NGUYỄN HỒ SƠN ngày soạn: / / 2012 TuÇn 34&35 «n tËp cuèi n¨m (Theo ®Ò c¬ng «n tËp cña Tæ vµ híng dÉn cña Phßng, Së) TuÇn 35 tr¶ bµi kiÓm tra cuèi n¨m (PhÇn H×nh häc) TiÕt thø : TuÇn : Ngµy so¹n : Tªn bµi gi¶ng : kiÓm tra Môc tiªu : KiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp thu vµ vµ n¨ng lùc vËn dông kiÕn thøc cña HS qua c¸c bµi lµm . RÌn tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc vµ tinh thÇn tù gi¸c, kû luËt nghiªm tóc . ®Ò bµi a - tr¾c nghiÖm (3,5 ®iÓm) . ( Häc sinh khoanh vµo ý tr¶ lêi ®óng trong tõng c©u hái 1 ®Õn c©u hái 4) C©u 1 : H×nh nµo ®îc t¹o thµnh khi quay mét vßng h×nh ch÷ nhËt quanh mét c¹nh cña nã ? A) H×nh nãn B) H×nh trô C) H×nh nãn côt D) H×nh cÇu C©u 2 : ThÓ tÝch h×nh trô b»ng mÊy lÇn thÓ tÝch h×nh nãn nÕu hai h×nh cã cïng b¸n kÝnh ®¸y vµ chiÒu cao ? A) 3 B) 2 1 3 D) 1 R 2 h (cm 3 ) 3 C) C) 1 2 C©u 3 : Cho h×nh nãn cã b¸n kÝnh ®¸y lµ R(cm), chiÒu cao lµ h(cm), ®êng sinh lµ m(cm) th× thÓ tÝch h×nh nãn lµ : A) R 2 h (cm 3 ) R ( R  m)(cm 3 ) B) Rm(cm 3 ) D) C©u 4 : Trong c¸c h×nh sau ®©y , h×nh nµo cã diÖn tÝch lín nhÊt ? A) H×nh trßn cã b¸n kÝnh b»ng 2cm . B) H×nh vu«ng cã c¹nh b»ng 3,5cm C) Nöa mÆt cÇu cã b¸n kÝnh 4cm . D)Tam gi¸c cã ba c¹nh lµ 3cm, 4cm, 5cm. C©u 5 : Nèi ch÷ c¸i ë mçi ý trong cét A víi ch÷ sè ë mçi ý trong cét B ®Ó dîc mét c«ng thøc tÝnh ®óng tõng lo¹i cña tõng h×nh . a b a b 14 GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU TỔ TOÁN - TIN a) ThÓ tÝch h×nh trô GV: NGUYỄN HỒ SƠN ngày soạn: / / 2012 d) DiÖn tÝch xung quanh h×nh nãn 1) 2Rh 4) 4 R 3 3 e) DiÖn tÝch xung 5) Rl quanh h×nh trô f) DiÖn tÝch xung c) ThÓ tÝch h×nh nãn 3) 4R 2 6) 1 R 2 h quanh h×nh cÇu 3 Tr¶ lêi : a - ...... ; b - ...... ; c - ...... ; d - ...... ; e - ...... ; f - ...... ; B - tù luËn (6,5 ®iÓm) Bµi 1 : (2,0 ®iÓm) DiÖn tÝch cña mét mÆt cÇu lµ 9 cm2 . T×m thÓ tÝch cña h×nh cÇu nµy ? Bµi 2 : (4,5 ®iÓm) Cho tam gi¸c ABC vu«ng t¹i A cã AC = 15cm , AB = 20cm . a) TÝnh diÖn tÝch xung quanh cña h×nh t¹o thµnh khi quay tam gi¸c nµy mét vßng quanh c¹nh AB . b) TÝnh thÓ tÝch cña h×nh t¹o thµnh khi quay tam gi¸c nµy mét vßng quanh c¹nh AC . c) TÝnh thÓ tÝch cña h×nh t¹o thµnh khi quay tam gi¸c nµy mét vßng quanh c¹nh BC . b) ThÓ tÝch h×nh cÇu 2) R 2 h ®¸p ¸n vµ biÓu chÊm A - tr¾c nghiÖm : (3,5 ®iÓm) C©u 1 : B ; C©u 2 : A ; C©u 3 : B ; C©u 4 : C . (Mçi c©u tr¶ lêi ®óng ®îc 0,5 ®iÓm) C©u 5 : a -- 2 ; b -- 4 ; c -- 6 ; d -- 5 ; e -- 1 ; f -- 3 ; (Mçi ý tr¶ lêi ®óng ®îc 0,25 ®iÓm) B - tù luËn : Bµi 1 : S  4 Tõ c«ng thøc S = 4R2 suy ra R  9 3  4 2 cm (1®) 4 4 3 9 ThÓ tÝch h×nh cÇu : V  R 3     (cm 3 )   3 3 2 2 (1®) 3 Bµi 2 : a) Khi quay tam gi¸c ABC vu«ng t¹i A quanh c¹nh AB mét vßng th× ta ®îc mét h×nh nãn cã b¸n kÝnh ®¸y lµ AC = 15cm , ®êng cao lµ AB = 20cm vµ ®êng sinh lµ c¹nh huyÒn BC . (0,5®) Ta cã BC2= AB2+AC2 = 202 + 152 = 400+225 = 625 => BC = 25cm . (0,5®) DiÖn tÝch xung quanh h×nh nãn nµy lµ : Sxq = Rl = .15.25 = 375 (cm2) (0,5®) b) Khi quay tam gi¸c ABC vu«ng t¹i A quanh c¹nh AC mét vßng th× ta ®îc mét h×nh nãn cã b¸n kÝnh ®¸y lµ AB = 20cm , ®êng cao lµ AC = 15cm vµ ®êng sinh lµ c¹nh huyÒn BC = 25cm . (0,75®) ThÓ tÝch h×nh nãn nµy lµ : V = R2h = .202. 15 = 6000 (cm3) (0,75®) c) Khi quay tam gi¸c ABC vu«ng t¹i A quanh c¹nh huyÒn BC mét vßng th× ta ®îc mét h×nh gåm hai h×nh nãn cã chung ®¸y víi b¸n kÝnh lµ ®êng cao AH vµ tæng hai ®êng cao lµ c¹nh BC = 25cm . (0,5®) Ta cã AH.BC = AB.AC nªn AH  AB.AC 15.20   12cm BC 25 Tæng thÓ tÝch hai h×nh nãn nµy lµ : GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 15 (0,5®) TRƯỜNG THCS CHỢ LẦU TỔ TOÁN - TIN GV: NGUYỄN HỒ SƠN ngày soạn: / / 2012 1 1 1 .AH 2 .BH  .AH 2 .CH  .AH 2 .( BH  BC) 3 3 3 1 1  .AH 2 .BC  .12 2.25  1200cm 3 3 3 V GIÁO ÁN HÌNH HỌC 9 16 (0,5®)