Tài liệu Chủ nghĩa hiện đại và văn học việt nam hiện đại

Chù n g h ĩa h i ệ n d ạ i l à một p hong t r à o mỹ học - t r i ể t học t r o ù g v ặ n h ọ c , n gh ệ t h u â t ra cĩòà ỏ* phương Tà 51 t r o n g những năm c u ố i t h ế kỷ XIX, dầu t h ế kỷ XX và t i ế p tụ c kéo d à ỉ d u ớ i n h iề u b i ế n t h ể t r o n g t h ế g ió 'i h i ệ n đ ạ i Ngay t ừ khỉ- ra d ờ i , th u ạ t n h iề u n h iề u t r à o lư u v ă n học n gh ệ của ch ủ n g iiĩa h i ệ n đ a ỉ từ ch âu Âu đã thâm nhạp nưức t r ê n t h ế g i ớ i , tr o n g đó có V iệ t Item. L ịch aử và phạm v i củ a dề t à i K hái n iệm ch ủ n g h ĩa h i ệ n đ ạ i không p h ả i do c á c ni: v a n tr o n g đương th ò 'i d ặ t r a f mà c ă n cú’ v à o những dặc đ i ầm củ a n ó , n h iề u nhà n g h iê n cứ u l ị c h sử v ă n học s a u này đê k h á i q u á t t ừ th ư c t i ễ n v ă n học đó mà c h ỉ đ ịn h t ừ c h ủ n g h ĩa h i ệ n đ ạ i . Từ Pháp n h iề u t r à o lư u củ a c h ủ n g h ĩa hj đ ạ i dã ả n h hưởng đ ế n n h i ề u n u ớ c , v ì v ây n g ư ờ ỉ t a CÌIG đ£ là mọt h i ệ n t il i n g quổc t ể . N g o à i nhữr],3 t ừ " văn h ọc m ới" , "văn h ọc h i ệ n đ a i ’1 được aử dụng dễ c h i nền văn học từ c u ố i t h ể kỷ XIX, t r o n g Bách khoa to à n th ư P l é i a d e . Gae t a n P ic o n đã dùng c á c t ừ "chu n g h ĩa h i ệ n đ ạ i" , " t r à o lư u h i ệ n đ ạ i ch ủ n g h ĩa " , "văn học h iệ n đ ạ i chủ n g h ĩa ” . ỏ l/jỹ - Tây ban nha ( M ỹ -la --tin h ) , raôt nền ván học mới x u ấ t h i ệ n v ớ i những n é t dặc t h ù , nhưng c ũ n g mang n h iề u dặc đ iềm củ a v ă n h ọ c P h á p , c h o n ê n c ũ n g mang t ê n chủ agh ĩa h iệ n đ ạ i (m odernism o) . ỏ Táy b a n n h a , một p h on g t r à o tiiang t ê n ch ủ n g h ĩa h i ệ n đ ạ i . tho' mới ra đù:i c iin í - 2 ỗ I - t a - l i - a , M a r in e tti cũng dùng từ chủ n g h ĩa h iệ n d a i dề c h ỉ chủ n gh ĩa v ị l a i muốn đoạn t u y ệ t v ớ i c á i g iả h i ệ• n t h ựi c cồ đ i ể n . ỏ T iêp k h ắ c , tò ’ T c h e r v e n đã k ế t hcỵp chủ n g h ĩa h i ệ n đ ạ i vó’i chủ n g h ĩa h o a t lư c và ch ủ n g h ĩa ấ n tư ợ n g . JMhu’ rầy ch ủ n g h ĩa h i ệ n d ạ i x u ấ t h i ệ n không p h ả i như mọt trưcrag p h á i mà như raôt t r à o lư u , môt phon£ tr à o văn học n g h ệ t - h u â t . iỉg o à i c á c n en văn h ọ c , cá c níià v ă n n ó i t r ê n , t ô i bước d ầ u b i ế t dược các c ô n g t r ì n h s a u đây n g h i ê n c ứ u c h ủ nghỉa h iệ n d ạ i . ỏ L iê n x ô , ĩ ừ d i ễ n b ách khoa v ấ n học g i ả i t h í c h r ằ n g : Chủ n g h ĩ a h i ệ n đ ạ i l à một phong t r à o mỹ h ọ c - t r i ế t h ọ c . V .I a . I v b o u l i s v i ế t c u ố n Chủ n ^ h ĩa h i ệ n d a i và ch ủ n g h ĩa h ậu h iệ n d a i ĩ những t ìm t ò i t ư tư ừ ng thắm mỹ (ỷ phuo’Dg ĩ â y . ổ Anh và kỹ, cu ố n Chủ n g h ĩa h i ê n d a i (M o d ern ism ) do Malcolm B r a d b u r y và James Mc P a r l a n e c h ủ b i ê n , t â p bo’p n h iề u nhà n g h iê n cứ u c h u n g h ĩa h i ệ n d ạ i ỏ' Lỹ và Ânh . Cuổn Chỉ dãn, nhập laôn về c h ủ n g h ĩ a h ả u c ấ u t r ú c và c h ủ n g h ĩa hậu h i ệ n d ạ i ( An I n t r o d u c t o r y G uide t o P o s t s tr u c tu x a lia m e and P ostraodernism e ) của ìãadan Sarup tr o n g dó dầ c â p tcri q u a n niệm của ĩ . I 1 T _ Yfì chu n g h i a lũ i 3ống số lư ợ n g v . v . . . ) . Đ ối v ớ i chù n g h ĩa duy l ý t h ì t h ế g i ớ i dưừng nnư dạũ t o a sư h à i h ò a , cân bằng hoàn t o à n . bằng dó c h ín h l à kỷ n gu yên côn g n g h iệ p , th ư c ch ứ n g, Sư c â n kỷ n g u y ên r ề i kỷ nguyên của xã h ộ i không g i a i c ấ p , của nền dân ch ủ phổ qu át V . Y . . . Cho n ên đ ũ i v o a ch ủ nghía duy l ý , h iên tàưc là lạ c quan. Chủ n g h ĩa h iệ n đ ạ i từ c h ố i c á i h iệ n th ư c mà nó g ọ i l à th ụ đông đ ó , c h ổ i bỏ, n ó i t h e o -Renan, " c á i ch â n l ý ch á n ngấy ấ y " . Đổi lâ p v ớ i ch ủ n g h ĩa l ạ c ouan của ch ủ n g h ĩa duy l ý l à "raôt t ì nil cảm b i t h i ế t v ề cu ôc d ờ i ” , l ằ mọt quan n iệm nsu y t à n ” v ề c u ộ c đ ờ i mà i i i e t z s c h e , S o e n g le r , Unamuno, P ég u y , S o r e l và n h iề u n g ư ờ i khác cùng c h ia s ẻ . Sư t á n dưcmg b i thảm l à một g i ả i pháp đ ố i VỚI h iệ n th ự c , su y đ ồ i : vô v o n g , t r ố n c h ạ y , hưc*ng, n ổ i l o ạ n . l à một mỹ học s i ê u t h o á t , nhớ quê Tất cả những t h á i độ mâu th u ẫ n đó đã đưa l ạ i . môt hê số quan t r o n g , môt t r ọ n g lư ơ n g nào đó ch o cuộc s ố n g . Chủ n g h ĩa h iệ n d ạ i , mộ'c n ền Tăn học mó’± ra d ờ i ở c u ố i t h ế kỷ XIX. Trươc d ó , chủ n g n ĩa h iệ n th ự c v ớ i t ư c á c h môt xu hướng, một tr ư ò n g p h á i v ă n học đã o h á t t r i ề n ca o ở g iữ a t h ế kỷ XIX. Quả t h ự c , ch ủ n g h ĩa h iệ n tà ư c ấy c h ỉ c ó t h ể ra đ ờ i t r o n g d iề u k iệ n chủ n g h ĩa tư bản dã p h á t t r i ể n . Nhưng cũn g c h ín h sự p h á t t r i ề n c a o ấ y của nó và củ a x ã h ộ i t ư bản chủ n g h ĩa dã bôc l ô những hạn c h ể mà ch ủ n g h ĩa h iêr. đ a i muốn v ư ợ t l ê n , muốn Dhê Dhán và c h ố i b ỏ . ->*U0EL xìr c h ố i nó bởi v ì th eo chủ nghĩa h iệ n đ ẹ i , nó hoặc l à một ch ủ n g h ĩa lạ c q u an , hoăc l à một sư th ụ đ ô n g . Cho n ê n n ền văn học mới đã l ấ y chủ n g h ĩa b i -«■ 1 1 ■>-» quaa, l ế v t ì n h cảra b i t h ả m . vó"ỉ c h ủ n g h ĩ a i a c t ứ c c á i p h i 1.7 , d ũ i l ậ p quan c à í n à thức t h ự c . L ịch sử còn dang t i ế p á i e n . cúa chủ n g h ĩ a h i ệ r Chưa c ó đủ căn cứ đề khẩng d ịn h sự p h á t t r i ể n của chủ n g h ĩa h iệr: thực l à rnôt q u i l u â t , là raôt n ền văn aọc mẫu !ĩiưc và cao n h ấ t của l o à i n g ư ^ i. Không 3 h ả i t ớ i ngày nay mới có chủ n g h ĩa p h i lý . lĩ ó cũng cổ XUB, như bản th â n t ư duy t r i ế t Cung không p h ả i đến bây g iò ’ B e r g so n , N i e t z s c h e , i'reud moo. khám phả ra c á i bản năng mà nghê t h u ậ t , ittj’i h ọ c. th ơ ca kho’i nguồn t ừ d ó . cùng v ớ i th ơ c a , nó đã ra dò’i từ b u ổ i b ìn h minh của l o à i n g u ờ i k h i t r á i t im con nguời bất dầu rung đông trưcrc c á i deio. líhưng chủ n g h ĩa p h i l ý n gày n ay c ó một v ị t h ế khác x ư a .'T r o n g kỷ n g u y ên cô n g n g h iê p , nó p h ả i x u ấ t h iệ n để tr á n h đuxỵc t ì n h t r ạ n g , như E. Pronnai n ó i "Con ngưòá đã chế c o n nguò’i đã c ó nguy cơ b i ể n th à n h c á i máy không hồr Chủ n g h ĩa duy l ý và ch ủ n g h ĩa p h i l ý d ổ i lậ p n h a u , nhưng l ạ i cùng chung s ố n g , c á i tr u ơ c t ạ o cơ 30 bêu t r o n g ch o c á i s a u p h á t t r i ể n . Căp đ ố i xứng chủ n g h ĩa duy l ý / / chủ n g h ĩa p h i l ý t ạ o n ên t h ế câ n bo.Bg bảo dảm sự " h à i hòa xã h ộ i" ciio t h ế g icn . công n g h iê p h i ê n d ạ i . Trong lịc h 3Ử, Không i t nhà thơ- dã -’íh ơ ì giòng cảm hứng t ừ c õ i vô t h ứ c .- Nhưng p h ả i đ ển t h ế kỷ n à y , c á i nguồn pàong phú vô t â n ấ y n ớ i dược đánh th ứ c dể tu ô n ch ả y ào ạ t , bo’i v ì v ă n h ọ c -n h â n học n à y p h ả i cùng v ớ i c á c h ìn h th ứ c khác của ch ủ n g h ĩa p h i l ý (c h ủ n g h ĩa p h i l ý t r i ế t học, chủ n g h ĩa p h i học và ch ủ n g h ĩa p h i l ý th ô n g t ụ c ) đ ố i raàt n g h ĩa duy l ý đề bảo v ê c u ộ c số n g tâm l i n h lý khoa vó’i ch ủ của con ngưòâ đ ang n gày một b ị uy h iế p b ở i " th ế g ic r i những dồ v â t " . * N goài sư g ầ n g ũ i và xã n ộ i, những d iề u k iệ n l ị c a sử của c o n p h ả i kề t ớ i aư g i a o lư u v ă n h óa, dã làm ch o c á c t r à o lư u của ch ủ n g h ỉa h iê n đ ạ i la n rộn; ở n h iề u nước t r ê n t h ể 2i ớ i . Người t a n ó i rằn g văn học h iê n d ạ i chủ n g h ĩa l à v á n học của những khách dường x a , l à ttột nền v ă n hóa n h iề u th ứ t i ế n g - ^ác nhà vân đã t i ế p xúc v ớ i c á c t á c phẩm của nhau : P r o u s t đọc J a m e s. V i r g i n i a iVoolf đọc ? r o u s t , ư id e d ịch Conrad, rà Tagor, iialraujc gicýi t h iệ u Faulkner, o a r tr e , D os P a s s o s , i.ia u r ia c , G rah am G reene v . v . r . lilhiều nhà v ă n phổ b iể n sá n g t á c của mình ở nuớc n g o à i làm ch o n h i e u tò* báo mang t i n h quốc t ế . Đ iề u quan t r o n s l à v ă n học h iệ n đ ạ i ch ủ n g h ĩa c ầ n có raôt t iu o ’ng h o ạ t d ông lc m , không t á c h k h ỏ i những g ì bao quanh m ìn h . Chủ n g h ỉa cổ đ i ể n vừa lò n g vo’i v i ê c vào một t r u y ề n th ố n g h ạn h ẹp .C h ủ n g h ĩa dựa lãn g aian tư c o i là môt 3UT tư phát thuần tú y , ở dây 3U' khám vhá của t a t r o n g quá khứ không c ó g io ã Aạn và t a muốn tìm ổ' nó mọi g i ả i p h á p , c ò n ch ủ n g h ĩa h iê n d ạ i, th e o 3 1 io t, là một " t r ệ t tiì’ t o à n t h ể " , ơ đó nsõi Dỉiong t r à o v ă n học t ư khám p h á , tư tạ o lâ p một quá khứ, dưa l a i môt' c á c h đọc mới đ ố i v ớ i những nhà v ă n t r u ớ c m in h. Không một t r u y ề n th ố n g nào áp đ à t cho a i h ế t. rỉhà v ă n ý t h ứ c v ề t ự à o , về SU’ dưn dộc của m ình và tim c á c h bù l ạ i d iề u dó b ằn g " tr ò cno’i của những sư ohục s i n h ” . - 13 CHỦ NGHĨA ĨỨỐNG ĨRỨUG VÀ CHU -MGHĨA Sĩ ÈU thục Chủ n g h ĩa tương trư n g và chủ n g h ĩa s i ê u thưc l à h a i t r à o lư u của chủ c ó ảnh hưởng sâ u rộng n g h ĩa h iê n đ ạ i n ổ i b â t và ho’n cả Trước h ế t n ó i về sợ ra đò’i của th ơ mtýi. Phong tr à o th ơ mới b ắt đầu từ chủ n g h ĩa tương trư n g ỏ’ c u ố i t h ế kỷ, t r ả i qua n h iề u b iể n d ổ i và c u ố i cùng đã đ i t ớ i chủ n g h ĩa s i ê u th ự c . Trên t ờ F ig a r o (n g à y 1-9-1886^ Jean M oréas ra tu y ê n ngôn v e phong t r à o th ơ mang t ê n chủ n g h ĩa tư ợ ig tr ư n g , và B a u d e la ir e , M all^armé l à những nhà tho' ý ■ thức đầy đủ n h ất v ề sư b iế n đ ổ i t o lớ n cua tho’. Suy ngẵm về E .A . Poe và v ề ĩ r i ế t hoc k ế t c ấ u , lầ n đầu t i ê n B a u d e la ir e đã c ó raột nhận th ứ c mới v ề bản t í n h của th ơ ca đề từ đó hướng t ớ i aự sá n g t ạ o . Thơ của chủ n g h ĩa lã n g taạn cũng như của Le P a r n a sse l à thứ c ăn của l ý t r í hcra l à sự sa y sưa cu a t r á i t im . Bẩn th â n " h iê n thưc lu ô n lu ô n l à x ấ u " . G iớ i tự n h iề n c h í l à cuốn tư đ iề n tr o n g t a y nhà th ơ mà B a u d e la ir e g o i l à n gư ờ i -d ịch , n gư ời tìm ra sự nl o ạ i su y phổ quát" ,Chức năng đ íc h thực cua tho* l à không p h ả i nhà tho’ sán g t ạ o ra khám phá ra một s i ê u h iệ n thưc l ạ i cho t i n h th ầ n một sức mạnh tượng trư n g cho n ên một th ế g i á i ả o , mà tr o n g th ế g io ’i , đem đặ; b i ệ t khả d ĩ n h ìn t h ể g i ớ i không p h ả i ở chỗ nó h iệ n r a , mà 0’ chỗ nó t o l ộ ra tr o n g t h ế g i ớ i bằng những l o ạ i auy b ấ t ngờ g iữ a những cảm g i á c và tr o n g sự tương hơp sâ u hon nữa g iữ a c á i cảm t í n h và c á i t i n h th ầ n . Moi đ ể i tưcyn^ đều g ấ n v ớ i sơ ch u yển dộng của tâm l i n h , đ lu h iệ n ra ch o chúng t a như mọt tưcỊHg trư n g vó*i mọi c h i ề u sâ u của cuộc s ố n g . Thưc r a , t ư tưởng v e l o a i su y phổ q u át không p h ả i m ái, nó dã c ó mặt từ t h ế kỷ XVII t r o n g chủ n g h ĩa lã n g mạn, nhưng B a u d e la ir e dã k iê n 14 ” r l d á t no tiia n n iiiot c u i cnả cua th ơ , nêu l ẻ n t i n h : ' _"he I •* nnam * -Iláu. f ’ ' ' icacELe; cua sang t ẹ o thơ -oang cacn lo ạ i » I ■ * * a o i y ếu t ố không dồng c h ấ t : phương pháp mới t r o n g sá n g t ạ o th ơ ca là a c t d ổ i tưọmg nhân t ạ o , p h ả i tư ơ n g ho’p vừa vo"'i t h ế g i ớ i , n ếu th ơ vừa v ớ i t i n h t h ầ n , tu y nó không t h ề h iệ n tr ự c t i ế p và t á c h b i ệ t c á i này v ớ i c á i k ia , b iể u t h i nó đảo c á i dác t h o a i t h o a i của sự h iệ n t ì n h cảm và của sư m iêu t ả vậy một c á c h ngược khêu g ợ i , h iệ n th ự c và như d ò n g , nó sán g tạ o ra một ina vừa chứa đ ố i tircras và chủ t h ể , lự c vừa l à t h ế aicri bên n g o à i đ ố i v ớ i nguừ i nghê 3Ĩ và b ản th â n nguòá ngnệ s ĩ . Lỵ lu ậ n v ề sư khêu g ợ i của chủ n g h ĩa tưcrag trưng đ ô i lầ z dã đưưc i/iallarmé làm rõ thêm. Theo ông, vẩĩì dề không phải thay hiên thực bề ngoài bằng một h iệ n th ự c ìchác v ó i những cảm g i á c , những l i ê n hệ b ấ t ngò’ và tin h t ế , bằng những nphẩn ảnh qua lạ i" mà là ih a i thác SU' x ó i mòn gây nên bởi sự khêu gọ*i, c á i trò chc’i lỏ n g ấy đã g ây cho t h ế g io ’i để xóa DỎ h iệ n thực hòng cu ối cung xác lập sư "ngư t r ị của l à i nói"; "Hầy nhuừng 3ấng kiến cho những từ". Lằm cho hoa b iến mất ỏ’ mọi bó (hoa) ichông phải là cất g iấ u hoa h iên thưc ở dằng sau sư khêu go’i , mà ià Dhá hủy nó bằng từ : ẩn dụ-không phải là 3ư tỏ lộ hay v iệ c sử dụng c ó tin h c h ấ t th o ’ d ố i vc'i sự• v ậ• t cuối cìms; đươc * zem xét một cách cảm tín h , 1vật* chất rõ ràng không dối lâ p , nnà gắn ch ă t, như Baude­ l a i r e đã n ó i, vcýi sư vân đông trữ tìn h của tâm l in h . 'ĩháng 3 - 1 9 1 9 , Andre Breton, Louis Aragon và P h ilip p e Soupauit sáng lâp tờ L itte r a tu r e tr ở thành CO’ quan củ a phong t r à o dada do T rista n Tsara th à n h lậ p ở Zurich năm 1916- Chủ nghĩa s iê u thực dã sin h ra từ chủ nghĩa dada. cũng trong năm đó, Breton và Soupault v iế t Chung Những từ trưcmg;, mọt tá c phẩm đầu t i ê n của chủ n g h ĩa s i ê u t h ư c . ìíăm 1524 B r e to n công bố ĩuyên ngôn về chủ nghĩa siê u thưc về "cuộc cách mang s iê u thự c” . TÙ 1 524 dến 1926 là th ờ i kỳ huy hoàng của chủ nghĩa s iê u th ư c. ỉỉhimg từ Ban tuyên ngôn thứ hai ( 1 9 3 0 ), ngọn duốc s iê u thưc đã hạ dần. Du sao dây vãn là sư kiên tho’ ca quan trọn g nhất của nửa dầu th ể kỷ. Những nhà lã n g mạn Đức, những n g ư ờ i t h e o ch ủ n g h ĩa tư ơ n g tr ư n g Pháp đã x â y dưrụg tho’ t r ê n 30’ mộng, tr ê n c á i phi lý , t r ê n " t r ò cho’i vô t ư , khôrụg v ụ l ợ i củ a t ư d u y " . ĐÓ l à một cu ộ c c á c h ĩìiang t r o n g th ơ ; nhưng c á c h mạng ấ y đã hoàn th à n h . Theo n g h ĩa đ ó ,c h ủ n ghĩ*, s i ê u thự c l à ngưcả đ ến 3 a u . ] . Hê tư tưởng s iê u thưc có cnôt diễm hoàn toàn m ớ i, c ó t í n h c h ấ t q u y ế t đ ịn h d ổ i v ớ i sá n g t ạ o . ĐÓ là "tư đông tâm l ý thuần túy" raà tuyên ngôn đã nhấn rnạnh. Sư vân hành đó của tư duy lo ạ i trừ mọi kiểm so á t của lý t r í , ở bên ngoài mọi định k iến thẩm mỹ v à tâm l ý . :.iọt k h i xâ y dưng th o’, c ả a hứng t h ơ dựa tr ê n c á i ngôn ngừ nguyên khai đó, đ i truức moi lý do, oiọi muc dxch;khô*i£ c h ịu sư kiềm s o á t n à o h ế t t h ì c á i vo th ứ c c h ỉ r,ói v ơ i m inh, tứ c bằng l ò ’i nói - của mõi 19 - lú c , bằng l ờ i nói của mỗỉ người, bằng lò ’i nói vừa vô t â n không bao giò' c ạ n , vừa thÔEg th ư ờ n g và một khi th ơ dã không p h ả i l à môt sư v â t g iâ y p h ú t b ấ t th ư ờ n g , n g o a i l ê b ỉ ê t d ã i , l à nhưng t h i nó s i h iê n ra như một b ơ i th ở của c h in h co n n g ư ờ i. ĐÓ l à đ iểm độc d áo của chủ n g h ĩa "Sự• v ậ« n s i ê u thự c v ề t h ơ . hành h iệ• n th ự duy" b i ể u l ộ• t ừ » c của t ư V đo sâ u cua t i n h than* cua c a i vô t h ư c . Sang c a c h đ o , ch ủ n g h ĩa s i ê u th ư c dã đưa l ạ i cho cuôc số n g tâm l i n h môt g i á t r ị r i ê n g b ỉ ê t . ĩỉhữug c á i tâm l ý s â u không phải là tâm l i n h c ó t í n h c h ấ t c á nhân : " th ơ đươc làm ra cho t ấ t c ẩ M. Thể g i ớ i củ a v ô th ứ c không t á c h r ờ i c á i h iê n t h ự c , không c h i g ắ n v ớ i c á i cảm t í n h b i ê t đ ã i (như ch ủ n g h ĩa tưcỵng tr ư n g ) mà v o a m oi c á i cảm tín h : t ấ t cả h i ệ n th ự c d eu ở t r o n g t h ế g i ớ i YÔ th ứ c ấ y . B r e to n dã đ ể i lậ p c á i h u yền d iệ u , một đặc t í n h th ơ của h i ệ n th ự c v ớ i c á i a i ê u n h iê n , c á i hư ảo : Ifadj a v à Ngup’i nông dán P a r is dã gọ’i n ên một kỳ t í c h thường kỳ t r o n g mọt t h ể g icýi h iệ n t h ự c . Nhưng dây không p h ả i l à một h iệ n th ư c bề n g o à i . Tuyên rựrôa đã k ế t á n .chủ n g h ĩa h iệ n th ư c m iêu t ả như những t i ế u t h u y ế t dã v i ế t s ẵ n . P h ải v ư ơ t qua những tầ n g be n g o à i củ a một tâm l ý c á nhân và v ư ợ t qua th ự c t ế như nó thường dưa l ạ i ch o chúng t a dề đ ạ t t o a những c h iề u sâ u ; c h ỉ e u sâ u cda mo’ tư ở n g , củ a c á i vô t h ứ c , của sư tuởrig tư c n g t ư d o , ở dó c o n nguò’! ở g iữ a vũ t r ụ . cái s ẽ đuơc d ă t s i ê u th ự c vừa l à h iê n t h ự c , vừa l à my tưo’n g , vừa l à t i n h t h ầ n , vừa l à t h ế g io ’i : ỉchông tưcrag phản, không phân c á c h , c á i s i ê u th ự c l à to à n v e n b ở i v ì nó l à t í n h s i ê u duy l ý . P h ả i c ó mọt no lư c manh mẽ đề c h iế n t h ẩ n g c á i t h ể g ic r i b ị c h ia Cat bo’i l ý t r í đề d ạ t t o a h iê n th ự c t u y ê t d ố i , tứ c h iê n th ự c " m ô t ^ h iê n th ự c duy n h ấ t . B r e to n khẳng d in h rằ n g h a i t r ạ n g t h á i b ề n ^ o à i mâu th u ẫ n đó - mo’ tưởng và h iê n tìiư c - c h ỉ l à một h i ệ n th ư c t u y ệ t đ ố i , một s i ê u h i ệ* n 9t h ự c . * J i " 20 B r e to n h ỉề u sư s i ê u th ư c không c h ỉ l à môt l ĩ n h vưc r i ê n g làm nẩy s in h th o ’ ca mới l ạ (như B a u d e la ir e , A p o l l i n a i r e n ó i v ề t í n h h iê n d a i ) mà l à một tr ư n g tâm ỏ’ đó mọi c á ỉ đ ều h ộ i t u , l à một n ơ i ở đó d i ễ n ra sự họ*p n h ấ t , c á i p h ỉ l ý duxj'c đề c a o đế tr ỏ ’ th à n h một q uyền 'hòa nhâp ; c á i duy l ý b ị t ố c á o như môt phương t i ê n dể t á c h b i f t . B r e to n v i ế t : " T inh t h ằ n c ó raôt diềm nào đó mà ở đây SU’ số n g và c á i c h ế t , và tư ỏ n g tu ơ n g , quá khứ và tư ơ n g l a i , h iê n th ư c c á i có th ể tr u y e n đ ạ t và c á i không th ể tru yền đ ạ t J c á i cao và c á i th ấ p không cò n mâu th u ẫ n n h a u , v ì v â y s ẽ l à vô í c h k h i t a tlm tr o n g h o ạ t dộng s i ê u th ự c môt đông lự c nào khác n g o à i hy vọng c h ỉ ra c á i điềm đ ó ” . Chủ n g h ĩa s i ê u tb ư c đã góp thêm c á i h u yền d i ệ u v à o c é i h i ê n t h ự c , c á i hằng n g à y , v à như v â y , nó đ i hòa nhập m ọỉ ô c h i ề u cua phep b i ê n chứng mà c h ín h ch ủ n g h ĩa lã n g man dã d ẵn nó t ớ i th ơ c a . Chủ n g h ĩa lã n g mạn đã t ìm dưcỵc sư t o à n v ẹ n đ ó . A p o l l i n a i r e , C la u d e l, P égu y cũ ng đã b ắ t găp n ó . Công l a o của c h ủ n g h ĩa s i ê u th ự c l à đã chứng minh v à k ế t th ú c c á i quá t r i n h dã c ó ấ y . P h ả i làm g ì dề đ a t t o a s i ê u th ự c ? P h ả i g i ả i phóng h oàn t o à n ý th ứ c k h ỏ i m ọi q u i t ắ c , m oi ý định, t r a nó, l ạ i ch o nó "cuộc sống tứ c th ò ’i n của sự t ư p h á t t r ầ n s i ê u th ự c l à m ọi q u i ư ớ c, ề t r u i củ a "nó. iĩhư v â y ch ủ n g h ĩa "một g i ả i pháp r i ê n g cho vấn àe v ề cu ộc số n g củ a chúng ta'*! l à môt d ạo đ ứ c, nhưng l à môt dạo đức của sư không đồng k ế t , là số n g th ự c chứ không p h ả i sư dồng k ế t t i n h th ằ n dã được x â y dưng s ẵ n . như t h ế , n ó l à một mỹ h ọ c , nhưng môt mỹ học c a t đirt v ớ i nghê t h u â t , văn h o c , l ò á n ó i , những trình''thức" d ã 1 t h i ế t lâ p sẵn : c á i dẹp duy n h ấ t củ a nó l à " c á i d ẹp th ổ n t h ứ c 11 - l o ạ i t r ừ n o i " c h ỉ huy t i n h t h ầ n ” , m ọi c á i g ì muốn " xếp d ă t th à n h th o ,n , m ọi ”đ ịn h k i ế n thẩm mỹ vằ lu â n lý " - v ọ t l ê n t ừ s ự t ự p h á t củ a sư h ỗn mang n g u y ên th ủ y củ a n ó . róm l ạ i ch ủ n g h ĩa s i ê u th ự c muổn th ự c 'h iê n m ôt s ự tổE 2 họ’p h iệ n th ự c và t i n h t h ằ n , muốn c ó đu-o-c một