1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
BÙI THỊ LAN
CHẤT LIỆU TRUYỆN DÂN GIAN
TRONG CHUYỆN NGÀY XƯA MỘT TRĂM
CỔ TÍCH CỦA TÔ HOÀI
LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGÔN NGỮ VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM
HÀ NỘI, 2018
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong1tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong2tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong3tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong4tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong5tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong6tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong7tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong8tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong9tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong10tranhoaiphuongtran hoai phuong<
11
5
thế kỉ XIX đã gợi mở trong nghiên cứu Folklore ở phương Tây và các nước
châu Âu. Giải thích về nguồn gốc và sự phát triển của truyện cổ tích có cuốn
sách “Fairy Tales from before Fairy Tales” (Tiền thân của các câu chuyện cổ
tích) của tác giả Jan M. Ziolkowski với chương điển hình như: “Folklore in
Medieval Latin poetry” (truyện dân gian trong thơ la tinh thời trung cổ). Bên
cạnh đó, Graham Anderson có bài viết “Fairy Tale in the Ancient
world”(Truyện cổ tích trong thế giới cổ đại) đã khám phá truyện cổ tích đã
tồn tại như thế nào trong các hình thức tiểu thuyết lãng mạn xa xưa. Tác giả
Jack Zipes - có cuốn sách“The Oxford Companion to Fairy Tales” (Bạn đồng
hành với những câu chuyện cổ tích) (in lần đầu năm 2000 và tái bản lần hai
năm 2014). Tác giả cuốn sách này đã tập hợp tất cả những nghiên cứu gần
đây nhằm cung cấp nhiều thông tin nhiều nhất có thể về những sáng tạo của
các tác giả có đóng góp cho sự phát triển của truyện cổ tích văn học ở châu
Âu và Bắc Mỹ (các quốc gia như Pháp, Đức, Anh, Ireland, Ý, Bồ Đào
Nha,Tây Ban Nha và các nước Baltic). Hầu hết các phần bài viết trong cuốn
sách này trình bày về thân thế, sự nghiệp và phong cách sáng tác của các nhà
văn viết truyện cổ tích trên thế giới; sự hình thành văn chương của thể loại
truyện cổ tích và sự phát triển của các loại truyện cổ tích cụ thể. Cho đến nay
tác giả Jack Zipes vẫn tiếp tục cập nhật, bổ sung các thông tin, tài liệu liên
quan đến truyện cổ tích của nhà văn để tái bản cuốn sách trong thời gian tới
với nội dung ngày càng đầy đủ, hoàn thiện.
Ngoài ra, có một số tác phẩm đáng chú ý khác như: “A companion to
the Fairy Tale” (Một người bạn đồng hành với truyện cổ tích) của hai tác giả
Hilda EllisDavidson và Anna Chaudhri Calvino‟s Journey; “Modern
Transformations of Folklore, Story and Myth” (Hành trình của Calvino:
những biến thể hiện đại của truyện kể dân gian, truyện và huyền thoại) của
tác giả Cristina Bacchilega; hay “The impact of Folklore on American
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong11tranhoaiphuongtran hoai phuong<
12
6
Literature” (Ảnh hưởng của văn học dân gian đối với văn học Mỹ) của John
T.Flanagan.
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên cho thấy hiện tượng mô
phỏng văn học dân gian như các trường hợp nhà văn viết truyện cổ tích và
truyện ngụ ngôn là khá phổ biến. Trong trào lưu này xuất hiện nhiều tác giả
nổi tiếng như: Grimm (Đức), Andersen (Đan Mạch), L.Tôn-xtôi và Pu-skin
(Nga), La Phông-ten (Pháp)... Đánh giá quá trình hình thành và phát triển về
mặt thể loại, có thể thấy sự gắn kết giữa cổ tích dân gian và văn học viết trên
thế giới đã phản ánh mối quan hệ tương tác, ảnh hưởng lẫn nhau và truyện cổ
tích của nhà văn ra đời chính là kết quả của sự giao thoa giữa hiện đại và
truyền thống.
2.1.2. Ở Việt Nam
Như trên đã nói, văn học dân gian là một bộ phận cấu thành quan
trọng tạo nên sự phong phú đa dạng của nền văn học dân tộc. Văn học dân
gian nói chung và truyện cổ tích nói riêng đã có sự tác động sâu sắc đến
việc sáng tác của các nhà văn hiện đại. Tìm hiểu sức ảnh hưởng của truyện
cổ dân gian tới văn học viết cũng như mối quan hệ giữa truyện cổ dân gian
và các tác phẩm văn xuôi hiện đại đã được các nhà nghiên cứu Việt Nam
quan tâm đến như:
Chu Xuân Diên trong bài viết “Nhà văn và sáng tác dân gian” đăng
trên “tạp chí Văn học” (số 1/1966) cho rằng: “tính chất và qui mô mối liên hệ
giữa nhà văn với sáng tác dân gian biểu hiện ra một cách khác nhau do phụ
thuộc vào điều kiện lịch sử, xã hội nhất định” [5, tr. 13] .
Lê Kinh Khiên trong bài viết “Một số vấn đề lý thuyết chung về mối
quan hệ giữa văn học dân gian và văn học viết” đăng trên tạp chí “Văn học
dân gian” (số 1/1980) đã nhấn mạnh: “không thể nghiên cứu văn học dân
gian mà không tìm hiểu tác động qua lại của nó với văn học viết, càng không
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong12tranhoaiphuongtran hoai phuong<
13
7
thể hiểu được đầy đủ, sâu sắc bộ phận văn học viết nếu không biết đến ảnh
hưởng của văn học dân gian” [34, tr. 327].
Các tác giả Đinh Gia Khánh, Chu Xuân Diên trong công trình “Văn học
dân gian Việt Nam”, Nxb Đại học và trung học chuyên nghiệp, năm 1994,
cũng đã khẳng định những giá trị bền vững của văn học trong tương quan với
văn học dân gian.
Nhà nghiên cứu Võ Quang Trọng trong bài viết “Một số đặc điểm của
truyện cổ tích văn học trong mối quan hệ thể loại với truyện cổ tích dân gian”
đăng trên tạp chí “Văn học dân gian” (số 2/1995) có nhận xét: “Viết truyện cổ
tích là một hiện tượng phổ biến trên thế giới”. Trong bài viết của mình, tác
giả đã khái quát một số đặc trưng truyện cổ tích nhà văn trong cái nhìn đối
sánh với truyện cổ tích dân gian trên các phương diện: cốt truyện, nhân vật,
hình thức lưu truyền… Ông khẳng định: “Truyện cổ tích văn học là một thể
loại đang tồn tại và không ngừng phát triển trong đời sống văn hoc của nhiều
nước trên thế giới. Việc tìm hiểu nghiên cứu nội dung, tư tưởng thẩm mỹ và
đặc trưng thi pháp của thể loại trên cơ sở khảo sát từng tác giả cụ thể ở Việt
Nam là một công việc lý thú và hấp dẫn” [56, tr. 57]. Tiếp tục nghiên cứu về
ảnh hưởng của truyện cổ dân gian tới văn học viết trong cuốn “Vai trò của văn
học dân gian trong văn xuôi hiện đại Việt Nam”, Nxb Khoa học xã hội, năm
1997, ông đã chỉ ra sự trợ giúp đắc lực của văn học dân gian đối với việc tạo
dựng môi trường hoàn cảnh trong tác phẩm văn xuôi hiện đại, trong việc xây
dựng tính cách nhân vật với những đặc điểm tâm lý truyền thống, trong việc
tiếp nối người kể truyện dân gian của nhân vật người kể chuyện trong văn
xuôi hiện đại, trong việc tiếp thu phản ánh nghệ thuật dân gian và đặc thù là
vai trò của sáng tác dân gian.
Vũ Ngọc Khánh trong bài viết “Truyện cổ tích trong phát triển” đăng
trên tạp chí “Văn học dân gian” (số 3/1998) đã có cái nhìn khá tổng quát về
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong13tranhoaiphuongtran hoai phuong<
14
8
sự phát triển của truyện cổ tích từ dân gian đến hiện đại, từ khi truyền miệng
đến khi được cố định bằng văn bản. Ông đã chỉ ra các chất liệu cổ tích đã
được các nhà văn sử dụng sáng tạo trong các sáng tác: theo cốt truyện hoặc
theo phong cách cổ tích như “Quả dưa đỏ”, “Cách ba nghìn năm”... các tác
giả viết theo phong cách cổ tích như Tô Hoài, Phạm Hổ; các nhà văn tạo ra
một loạt truyện mới bằng việc sử dụng các motif cổ tích dân gian nhưng lời
văn hiện đại. Tác giả khẳng định rằng: “đây là trường hợp giống như có
những nhà văn lấy đề tài hay nhân vật trong lịch sử để viết truyện. Lịch sử với
họ chỉ là cái đinh cho họ treo những bức tranh mà thôi, cổ tích ở đây với họ
cũng vậy. Có thể có lúc chất cổ tích đậm đà đây đó, song thực sự là họ đang
viết tiểu thuyết”. Tác giả cũng đưa ra những khái niệm cổ tích của nhà văn đó
là “những loại sáng tác mà lấy đề tài của cổ tích, có dựng chuyện, có sắp xếp
gia công, có thể có cả hư cấu nữa, nhưng không đi xa với truyện cổ tích cho
lắm. Nhân vật được cá tính hoá rõ ràng, các biện pháp miêu tả tâm lý, bình
luận ngoại đề đều được sử dụng cũng còn là cổ tích của nhà văn” [33, tr. 15].
Tác giả Lã Thị Bắc Lý trong cuốn sách “Truyện viết cho thiếu nhi sau
1975”, Nxb Đại học Quốc gia, năm 2000 đã nhấn mạnh đến việc gia tăng các
thể loại mới của văn học thiếu nhi giai đoạn này, trong đó có thể loại truyện
cổ tích hiện đại. Khi bàn đến thể loại này, tác giả đánh giá: “vấn đề sáng tác
cổ tích mới được nhiều nhà văn quan tâm hơn, trong đó, Phạm Hổ là người
đầu tiên đã mạnh dạn thể nghiệm sáng tác truyện sự tích cho các em” [41, tr.
45].
Tác giả Hoàng Tiến Tựu trong giáo trình “Văn học dân gian Việt Nam”:
“Giáo trình đào tạo giáo viên trung học cơ sở hệ cao đẳng Sư phạm”, Nxb
Giáo dục, năm 2001 đã khẳng định: “Chính truyện cổ dân gian mà chủ yếu là
truyện cổ tích đã góp phần quan trọng vào sự hình thành loại truyện thơ và
truyện vừa viết bằng tản văn trong nền văn học nước ta thời phong kiến.
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong14tranhoaiphuongtran hoai phuong<
15
9
Những truyện cổ tích được viết lại dưới hình thức tản văn trong Lĩnh Nam
chích quái, Việt điện u linh, Thánh tông di thảo của vua Lê Thánh Tông,
Truyền kì mạn lục của Nguyễn Dữ đã góp phần quan trọng vào việc hình
thành loại truyện vừa trong văn học Việt Nam thời trung đại” [49, tr. 18].
Luận án tiến sĩ Văn học “Vai trò của văn học dân gian trong sáng tác
của một số nhà văn hiện đại” của Phạm Thị Trâm, năm 2002 tại trường Đại
học Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐHQG Hà Nội). Tác giả luận văn đã nhấn
mạnh về dấu ấn của truyện cổ tích trong sáng tác của nhà văn hiện đại sau
năm 1945. Tác giả đã chỉ ra khá cụ thể sự kế thừa và sáng tạo của nhà văn
bằng cách khảo sát một số tác phẩm cụ thể của các tác giả văn học hiện đại
mà trong sáng tác có mang dấu ấn sâu đậm chất liệu của văn học dân gian.
Lê Tiến Dũng trong bài viết “Đặc điểm nhân vật truyện cổ tích và việc
hiện đại hoá truyện cổ dân gian” đăng trên tạp chí “Nghiên cứu văn học”
(số3/2004) đã phát hiện ra tình trạng một số truyện cổ dân gian được các nhà
văn dựng lên “một cách hiện đại”, “tính cách nhân vật truyện cổ được xây
dựng như những tính cách nhân vật trong truyện ngắn hiện đại”. Đây là một
thực tế cần được nhìn nhận lại, đòi hỏi nhà sưu tầm nắm vững đặc trưng thi
pháp thể loại, nếu không sẽ rơi vào “tình trạng làm mới văn hoá cổ xưa, làm
mất đi giá trị đích thực vốn có của nó” [4, tr. 15].
Bùi Thanh Truyền trong bài viết “Tiếp biến dân gian trong truyện viết
cho thiếu nhi sau năm1986”, đăng trên “Tạp chí Khoa học Đại học Sư phạm”
(số 4, 2015) đã nhận định: “đồng hành cùng trẻ thơ trên chuyến tàu trở về với
cội nguồn dân tộc, một mặt người viết đã bộc lộ rất rõ sự nâng niu, trân trọng
truyền thống, mặt khác cũng cho thấy rõ bản lĩnh, tài năng và tấm lòng của
nhà văn, mong muốn đem đến cho các em những đặc sản tinh thần quen mà
lạ” [52, tr. 5].
Những công trình trên đều đề cập đến mối quan hệ giữa văn học dân
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong15tranhoaiphuongtran hoai phuong<
16
10
gian và văn học viết ở nhiều phương diện và mức độ khác nhau. Nhìn chung,
ý kiến của các tác giả đều gặp nhau ở chỗ xác định ảnh hưởng của các sáng
tác dân gian trong tác phẩm văn học là đa dạng, thậm chí rất sâu xa. Đồng
thời có thể thấy các bài viết này đã tiếp tục khẳng định những tác động sâu
sắc của truyện cổ dân gian đối với việc dựng truyện, xây dựng nhân vật trong
các tác phẩm văn xuôi của các nhà văn Việt Nam hiện đại. Những ý kiến cụ
thể của các nhà nghiên cứu trên chính là những gợi ý bổ ích mang tính chất
định hướng cho chúng tôi trong quá trình hoàn thành luận văn. Song vấn đề
ảnh hưởng của chất liệu dân gian trong truyện “Chuyện ngày xưa một trăm cổ
tích” của Tô Hoài được đề cập chưa nhiều. Chính vì vậy, đề tài mang tính
thiết thực cao và cần thiết đối với người nghiên cứu trong quá trình nắm bắt
tư tưởng và khám phá tác phẩm. Đặc biệt là thấy được vai trò và ảnh hưởng
của chất liệu dân gian trong truyện “Chuyện ngày xưa một trăm cổ tích” của
Tô Hoài trong tiến trình văn xuôi hiện đại Việt Nam.
2.2. Nghiên cứu truyện cổ viết lại của nhà văn Tô Hoài
Tô Hoài là một trong những cây đại thụ của nền văn học Việt Nam
để lại một sự nghiệp sáng tác đồ sộ và đặc sắc. Kể từ bài viết của nhà phê
bình Vũ Ngọc Phan trong bộ sách “Nhà văn hiện đại” (1943) cho tới nay
đã có hàng trăm bài viết tìm hiểu về phong cách nghệ thuật của nhà văn với
sức viết phi thường ấy. Riêng mảng truyện cổ tích viết lại của nhà văn cũng
có nhiều công trình nghiên cứu và nhận xét, đánh giá:
Đỗ Bạch Mai trong bài viết “Đọc Chuyện nỏ thần” đăng trên “Tạp chí
Văn nghệ”, số ra ngày 19/1/1985 đã viết: “Chuyện nỏ thần An Dương Vương
là một đề tài lịch sử, hấp dẫn, xưa nay đã có nhiều người viết, nhiều thể loại:
thơ có, kịch có, truyện cũng có. Nhưng kể chuyện nỏ thần thành hình thức tiểu
thuyết như nhà văn Tô Hoài làm, thì đây là lần đầu”. Theo tác giả thành công
của Tô Hoài chính là ở chỗ đã lôi cuốn được độc giả nhỏ tuổi bằng chính lối
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong16tranhoaiphuongtran hoai phuong<
17
11
văn gần gũi giản dị: “Giọng kể và lời văn đối thoại của nhà văn Tô Hoài có
một phong vị đặc biệt, vừa không xa cách với lối nghĩ, lối nói của chúng ta
ngày nay, vừa gợi được lối nghĩ, lối nói của con người ngày xưa. Có thể nói
cuốn tiểu thuyết có một giọng văn thuần Việt khá mẫu mực. Và điều này, đối
với các bạn đọc nhỏ tuổi của nhà xuất bản Kim Đồng, sẽ có một tác dụng tốt
trong việc giáo dục các em về lời ăn tiếng nói hàng ngày” [42, tr. 13].
Tác giả Hà Minh Đức trong “Tuyển tập Tô Hoài – tập 1”, Nxb Văn
học, năm 1987 đã nhấn mạnh: “Đặc điểm đầu tiên dễ thấy qua những sáng
tác của Tô Hoài là tinh thần dân tộc rõ nét và đậm sắc thái. Có thể nói rằng
tất cả những cái ông viết ra đều thuộc về phần bản chất và tiêu biểu của đời
sống dân tộc. Ông muốn trở về với ngọn nguồn của những truyền thuyết, thần
tích, những câu chuyện cổ để tìm hiểu sự sống của dân tộc trong thời kì xa
xưa và những cảm nghĩ và hình thái tư duy, với những hành động sáng tạo
của người lao động trong quá trình đấu tranh giữ nước và dựng nước. Tô
Hoài với lòng mến yêu sâu sắc truyền thống của dân tộc đã gửi bao tâm huyết
và trí sáng tạo qua những trang viết” [12, tr. 128].
Nhà nghiên cứu Vũ Quần Phương trong bài viết “Tô Hoài văn và đời”
đăng trên “Tạp chí văn học” (số 8/1994) đã khẳng định: “Trong văn xuôi, Tô
Hoài có lối đi riêng. Ông nhảy qua các truyện thời sự mà quay về xa xưa.
Ông viết về An Tiêm, về Loa Thành, về quân cờ đen đánh Pháp. Nhiều huyền
thoại lịch sử được ông viết lại thành truyện cho nhi đồng. Đọc ông, người ta
được tắm tâm hồn mình vào không khí Việt Nam truyền thống. Ông là người
lưu giữ được nhiều nét cổ xưa, nhiều hương vị xưa mà không sa vào hoài cổ”
[45, tr. 36].
Tiếp tục khám phá vẻ đẹp truyện dân gian viết lại của Tô Hoài, nhà
nghiên cứu Phan Cự Đệ trong “Kỷ yếu 20 năm Nhà xuất bản Kim Đồng” năm
1977 đã có những nhận định về tiểu thuyết “Đảo hoang”: “Tiểu thuyết Đảo
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong17tranhoaiphuongtran hoai phuong<
18
12
hoang của Tô Hoài muốn thông qua câu chuyện Mai An Tiêm nêu lên sức
mạnh của ý chí và nghị lực con người gắn chặt với truyền thống chinh phục
thiên nhiên, chống ngoại xâm của dân tộc”. Ông khẳng định thế mạnh của
nhà văn Tô Hoài: “biết khai thác những đặc điểm của thần thoại truyền
thuyết và cổ tích để thỏa mãn thị hiếu thẩm mỹ riêng biệt của lứa tuổi thiếu
niên. Thần thoại là một pho lịch sử thiêng liêng, pho kinh nghiệm sản xuất và
chiến đấu, là kết tinh trí tuệ của thị tộc, bộ lạc. Truyện cổ tích và ngụ ngôn
cũng ghi lại những kinh nghiệm sống và vốn kiến thức rất phong phú về thiên
nhiên và xã hội của nhân dân qua các thế kỷ”. Ông cho rằng thành công của
Tô Hoài là đã biết khai thác: “Những truyện cổ tích, thần thoại, những câu
chuyện thơ mộng trong văn học dân gian đã khơi dậy trí tưởng tượng, lòng
khao khát muốn hiểu biết, khám phá đến mênh mông, vô tận của các em. Tô
Hoài chủ trương viết lại câu chuyện ấy dưới một ánh sáng mới nhằm giáo dục
thế hệ trẻ, đồng thời cũng nhằm bồi đắp thêm vào kho truyện huyền ảo, thi vị
mà trí tuệ loài người đã để lại cho con cháu về sau” [9, tr. 94].
Ngoài ra, chúng tôi trong quá trình tìm hiểu về tác giả Tô Hoài còn thấy
có rất nhiều các khóa luận, luận văn và luận án có đi sâu vào tìm tòi, phát hiện
những sáng tạo độc đáo trong truyện cổ viết lại của nhà văn Tô Hoài từ trước
đến nay:
Luận án tiến sĩ Văn học “Vai trò của văn học dân gian trong sáng tác
của một số nhà văn hiện đại” của Phạm Thị Trâm, năm 2002 tại trường Đại
học Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐHQG Hà Nội). Tác giả luận án đã khảo
sát những dấu ấn của truyện cổ dân gian trong các sáng tác văn học giai đoạn
trước và sau 1975, trong đó có các tác phẩm “Đảo hoang”, “Nhà Chử”,
“Chuyện nỏ thần” của Tô Hoài. Tác giả khẳng định: “Nhà văn Tô Hoài khi
xây dựng ba cuốn tiểu thuyết trên đã chú ý khai thác những thế mạnh của tiểu
thuyết để mở rộng mọi chiều kích tác phẩm. Cốt truyện được nhà văn lấy từ
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong18tranhoaiphuongtran hoai phuong<
19
13
truyện cổ, nhân vật cũng là nhân vật của truyện cổ, mạch cảm hứng cũng đi
từ truyện cổ… Nhưng nội dung tác phẩm đã ở một tầm vóc mới” [50, tr. 91]
Luận văn thạc sĩ Văn học “Thế giới nhân vật trong truyện dân gian viết
lại dành cho thiếu nhi của Tô Hoài” của Vũ Thị Hợp, năm 2012 tại trường
Đại học Vinh. Tác giả luận văn tập trung tìm hiểu quan niệm nghệ thuật về
con người và thế giới nhân vật, nghệ thuật xây dựng nhân vật trong bốn tập
truyện: “101 chuyện ngày xưa”, “Nhà Chử”, “Chuyện nỏ thần”, “Đảo
hoang”.
Luận án tiến sĩ Văn học“Từ truyện cổ tích dân gian đến truyện cổ tích
nhà văn” (trường hợp Tô Hoài, Phạm Hổ)” của Nguyễn Thanh Huyền, năm
2017 tại Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐHQGHN). Tác giả
luận án đã thực hiện khảo sát những ảnh hưởng, dấu ấn của truyện cổ tích dân
gian trong các tác phẩm văn học của hai tác giả Tô Hoài và Phạm Hổ, tìm
hiểu sự dung hợp phong cách văn học viết và phong cách văn học dân gian
trong những sản phẩm nghệ thuật của hai nhà văn từ đó chỉ ra sự sáng tạo của
các nghệ sĩ này đối với thể loại truyện cổ tích viết lại. Trong công trình
nghiên cứu của mình, tác giả luận án cũng khẳng định: “Chất liệu dân gian đã
được Tô Hoài và Phạm Hổ sử dụng tài tình, thêm và bớt một cách hợp lý các
yếu tố thần kì, khiến cho các câu chuyện trong các sáng tác “người” hơn,
thực tế hơn”. “Các tác phẩm của hai tác giả chính là những mảng màu đặc
sắc riêng trong bức tranh đẹp và quý giá của nền văn học cổ tích nói chung,
cổ tích nhà văn của Việt Nam nói riêng” [31, tr. 73].
Gần đây nhất là luận văn thạc sĩ Văn học“Chất liệu dân gian trong bộ
ba tiểu thuyết Đảo hoang, Nhà Chử, Chuyện nỏ thần của Tô Hoài” của
Nguyễn Thị Hân, năm 2017, tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. Trong
luận văn này, tác giả đã tìm hiểu và đánh giá những ảnh hưởng của văn hóa,
văn học dân gian trong bộ ba tiểu thuyết của Tô Hoài: “với việc sử dụng chất
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong19tranhoaiphuongtran hoai phuong<
20
14
liệu văn hóa và văn học dân gian kết hợp với khả năng sáng tạo đặc biệt của
mình, Tô Hoài đã nhào nặn ra những đứa con tinh thần mới. Đảo hoang, Nhà
Chử, Chuyện nỏ thần sẽ mang một màu sắc, một ý nghĩa mới, phản ánh được
những vấn đề lớn lao mà nhà văn gửi gắm. Tô Hoài luôn biết kết hợp hài hòa
giữa truyền thống và hiện đại, ông luôn hướng về cội nguồn dân gian, lấy đó
làm cơ sở, đồng thời không quên bộc lộ những khả năng, cá tính sáng tạo của
bản thân để tạo nên những tác phẩm có giá trị” [21, tr. 64].
Riêng với tập truyện “Chuyện ngày xưa một trăm cổ tích” của Tô Hoài,
cũng có không ít những bài viết, luận văn nghiên cứu.
Phải kể đến luận văn thạc sĩ Văn học “Đặc điểm câu văn trong 101
truyện ngày xưa của Tô Hoài” của tác giả Lê Thị Hường, năm 2007 tại
trường Đại học Vinh. Tác giả luận văn đã đi sâu tìm hiểu đặc điểm câu văn
của Tô Hoài về mặt cấu trúc, mục đích giao tiếp từ đó rút ra những nét tiêu
biểu về phong cách ngôn ngữ Tô Hoài trên phương diện sử dụng câu văn.
Luận văn thạc sĩ Văn học “Chất cổ tích của nhân vật trong 101 truyện
ngày xưa của Tô Hoài” của tác giả Nguyễn Ngọc Hồi, năm 2008, tại trường
Đại học Vinh. Tác giả luận văn đã tập trung tìm hiểu so sánh điểm tương đồng
và khác biệt trong các kiểu nhân vật phiếm chỉ, nhân vật có tên, nhân vật là
loài vật trong tác phẩm của Tô Hoài và trong truyện cổ tích dân gian.
Như vậy, cho đến nay có khá nhiều công trình nghiên cứu công phu về
truyện cổ tích nhà văn nói chung, truyện cổ tích Tô Hoài mà cụ thể là
“Chuyện ngày xưa một trăm cổ tích” nói riêng. Đây chính là những tư liệu
quý giá, những chỉ dẫn bổ ích hướng chúng tôi trên con đường nghiên cứu về
sáng tác của Tô Hoài. Trên cơ sở tiếp thu những nghiên cứu quý báu của các
nhà khoa học, các tác giả đi trước, chúng tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài “Chất
liệu truyện dân gian trong Chuyện ngày xưa một trăm cổ tích” của Tô Hoài,
với hi vọng sẽ góp phần làm rõ hơn khái niệm truyện cổ tích nhà văn và
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong20tranhoaiphuongtran hoai phuong<